Planmatig Kruisen met Melkvee - Verantwoorde Veehouderij

De sociologische componenten van fokken
Vertrouwen wordt vaak gedefinieerd als iets positiefs (zie oa Eshuis 2006 en Rieder 2005).
Vertrouwen kan een belangrijk element zijn het verlagen van de transactiekosten en het
verhogen van de efficiëntie. Rieder (2005) definieert social capital als volgt: “Social capital
kan eenvoudig worden gedefinieerd als het bestaan van een zekere set van informele normen
en waarden die gedeeld worden door leden van een groep en die een samenwerking tussen de
leden van die groep mogelijk maakt” (mijn vertaling RB 2007). Melkveehouders hebben
vertrouwen in hun eigen fokkerij organisatie die een bepaalde koers inzet. Die koers is de
laatste 25 jaar sterk Holstein, en nog specifieker Inet gericht geweest. Het vertrouwen van de
melkveehouder in Inet komt voort uit het vertrouwen dat CR Delta in deze selectiemethode
had. De Nederlandse melkveehouders toonden ‘trust’ in de visie van CR Delta (gezien ook
haar marktaandeel van 83.9 % in 2005 en nog meer in de jaren daarvoor). Gezien de
problemen op onderdelen als vruchtbaarheid en probleemloosheid, kan in combinatie met het
marktaandeel van CR Delta gesproken worden van ‘negative social capital’. Met name
vanwege de restrictie van individuele vrijheden (Portes 1998 : 16), door de structuur van
kortingen en testpremies voor leden van de CR Delta (www.nma.nl).
Fokken begeeft zich altijd op een breukvlak tussen ‘harde’ cijfers en emotie. Een stierkeuze is
een keuze die een boer maakt waarbij hij de kwaliteit van de te verwachten dochters afweegt
tegen de prijs van het rietje. Dit hoeft lang niet altijd beredeneerd te zijn vanuit de kracht of
beperkingen van het eigen bedrijf, maar kan ook gestuurd zijn door sociale druk en
(irrationele) persoonlijke voorkeuren.
De eenzijdige selectie op Inet van fokkerijorganisaties in combinatie met het vertrouwen van
de melkveehouder, heeft geleid tot een sterke toename van inteelt binnen de Nederlandse
melkveepopulatie (www.cgn.nl). Volgens de enquête is voor 9% van de kruisende
melkveehouders de beperking aan bloedvoering in HF de enige reden om te gaan kruisen.
Nog eens 18% van de kruisende melkveehouders geeft aan dat ze de beperkte bloedvoering
meegenomen hebben in hun keuze.
In dit onderzoek moet kruisen vooral gezien worden als potentiële kostenreductie op de lange
termijn voor melkveehouders die bewust met fokken bezig zijn of op zijn minst moeite willen
doen om objectieve informatie te vergaren. Alternatieve kostenreductie valt in de driehoek
van Van der Ploeg (2002) onder herfundering (zie hiervoor ook hoofdstuk
‘Probleemstelling’). Wanneer een melkveehouder besluit zijn fokkoers te wijzigen door
middel van kruisen omdat deze zijn eerste tak wil optimaliseren, is er sprake van een
trendbreuk en een eigen koers. Gezien de huidige markt die voor dit onderzoek geanalyseerd
is, zou kruisen op dit moment in sociologische termen een ‘novelty’ (Wiskerke en Van der
Ploeg 2004) genoemd kunnen worden. Kruisen breekt met bestaande opvattingen en is een
zoektocht naar alternatieven om het bedrijf economischer in te richten. Vanwege het startende
karakter, het ‘pionieren’ en het zoeken naar de juiste vormen dat op dit moment plaatsheeft bij
de kruisende melkveehouders in Nederland, heeft het kruisen veel weg van een novelty.
Het begrip ‘novelty’ is in deze discutabel, immers dieren werden eerst geregistreerd voordat
er rasdefinities kwamen. Kruisen zonder rasdefinitie is dus ouder dan zuiver fokken. Daarbij
komt dat kruisen een zich herhalend patroon is. Het sluiten van de Fries Hollandse populatie
en de toename van de inteelt die hiermee samenhing, veroorzaakte mede de HF golf van de
jaren 80. Toch blijven de recente ontwikkelingen in het sperma gebruik van andere rassen
novelty kenmerken houden, immers er wordt gekeken naar andere mogelijkheden, dan
mogelijkheden die op dit moment gangbaar zijn en de boerenpraktijk loopt voor op
wetenschap en fokkerij organisaties, die alles bij het oude lijken te willen houden.
Kruisen kan gezien worden als een stukje boerenslimheid en is het gevolg van een kritische
analyse van het eigen bedrijf. Of dit altijd voldoende onderkend wordt, wordt nog wel eens in
19