Planmatig Kruisen met Melkvee - Verantwoorde Veehouderij

Samenvatting
Het kruisen van melkvee gebeurt te vaak uit nood geboren. In dit onderzoek wordt met
kruisen bedoeld: ‘het gebruiken van stieren met een andere rasbalk dan 100% HF op koeien
met een rasbalk die 100% Holstein Friesian (HF) aangeeft.’ De F1 bevalt dan door het
heterosis effect nog wel, maar de F2 heeft vaak veel moeite om het niveau te evenaren. Dit
verschijnsel komt omdat de keuze van een boer valt op een ‘ander’ ras en niet zozeer op een
bepaalde stier. Een gestructureerde stierkeuze is de basis voor een goed kruisingsinitiatief met
lange termijn perspectief.
In het netwerk ‘Planmatig kruisen met melkvee’ hebben de rasverenigingen van Brown Swiss,
Fleckvieh, Jersey en Montbeliarde de handen in één geslagen om te proberen de
melkveehouders die hun heil buiten het Holsteinras zoeken praktisch en gestructureerd op
weg te helpen. Te vaak zagen zij in de praktijk boeren die vol verwachting begonnen met
kruisen, maar afhaakten omdat met name de F2 tegenviel. Om dit te voorkomen kwamen zij
met het idee om een rassenwijzer voor stieren op te zetten waarbij een boer aan de hand van
zijn eigen voorkeur en zijn eigen fokdoel een keuze voor een ras of bepaalde rassen maakt.
Hiermee kan hij zijn fokdoel ook op de lange termijn realiseren.
Om de juiste informatie te verkrijgen voor het opzetten van de rassenwijzer, is een onderzoek
opgesteld waarbij grofweg drie bronnen als informatie dienen. De bestaande literatuur, de
fokwaardeschattingen van het NRS en een enquête uitgevoerd onder melkveehouders die
ervaring hebben met het kruisen van melkvee. De combinatie van deze gegevens hebben in dit
onderzoek geleid tot een matrix waarin de krachten en de zwaktes van diverse rassen worden
aangegeven en wordt aangegeven bij welk type boer ze passen.
Uit de resultaten van de enquête blijkt dat kruisen nu vooral gebeurt op levensvatbare
bedrijven waar óf een opvolger staat te trappelen, óf nog niet eens aan een opvolger gedacht
wordt. Daarnaast gaat het relatief vaak om biologische bedrijven en bedrijven met veel
melkvee en quotum. De redenen om te kruisen zijn vooral te vinden in het verhogen van het
eiwit en de levensproductie en het verbeteren van de vruchtbaarheid en klauwgezondheid.
De gegevens van het NRS geven aan dat bepaalde rassen heel goed gebruikt kunnen worden
om bepaalde eigenschappen te verbeteren zonder dat daarbij direct alleen aan het
heterosiseffect gedacht wordt. Ook geeft het aan dat er binnen de rassen waarmee gekruist kan
worden, voldoende spreiding is om de eigen nuances aan te brengen. Wel dient rekening te
worden gehouden dat in de exterieurcijfers het landelijk fokdoel is meegenomen, terwijl deze
op de bedrijfsniveau sterk kan afwijken.
Het NRS registreert een toenemend aantal inseminaties met andere rassen dan HF. Dit duidt
op een toenemende zoektocht van de melkveehouders over de HF grenzen en geeft aan dat het
netwerk een belangrijke schakel kan worden voor veel boeren naar een effectievere veestapel.
Immers als kruisen een optie is, is onafhankelijke, gemakkelijk toegankelijke informatie een
belangrijke voorwaarde voor het succes op de lange termijn.
Ten slotte wijzen de literatuur en vooral de vakbladen op een toenemende belangstelling voor
probleemloze koeien. De HF koe blijkt toch te ver zijn doorgefokt om probleemloos te blijven
en dus gaan steeds meer mensen over de grenzen van het ras heenkijken. Toch blijkt ook uit
deze bronnen weer dat ‘een ander ras’ gebruiken niet de oplossing is. Kruisen blijkt succesvol
bij melkveehouders die weten waarom ze kruisen en de stieren die ze gebruiken ook zeer
zorgvuldig afwegen.
7