hoofdstuk 5 aandoeningen van het spijsverteringsstelsel

7. AANDOENINGEN VAN DE VOORMAGEN BIJ HET RUND
7.1. PENSWERKING
De pens is een fermentatievat waar door symbiose zowel bacteriën, protozoa als het rund zelf
voordeel uit halen. Ontsporingen van die fermentatie worden in eerste instantie voorkomen
door een aangepast voeder, door de bijmenging van buffer (speeksel) en door een constant
mengen en verplaatsen (herkauwen, doorsturen naar lebmaag) van de pensinhoud.
In hoofdzaak zijn vier bewegingspatronen aanwezig in de pens: de primaire of mengcyclus,
de secundaire of eructatiecyclus, het herkauwen en, bij kalveren, de slokdarmsleufreflex.
De primaire cyclus bestaat uit een bifasische contractie van de netmaag, gevolgd door een
contractie van de dorsale en daarna de ventrale penszak. Deze penscontracties worden via het
voormagencentrum in het verlengde merg en via de n. vagus gestuurd. Onder normale
omstandigheden is er ongeveer 1 primaire contractie per minuut.
Zowel stimulerende als inhiberende prikkels hebben een invloed op het centrum in het
verlengde merg. Stimulatie gebeurt via de lage-druk receptoren in de mediale wand van de
pens, via zuur receptoren in de lebmaag en door prikkeling van receptoren in de mond tijdens
het kauwen. Inhibitie gebeurt via prikkeling van de hoge-druk receptoren in de netmaag en de
voorste penszak, via drukreceptoren in de lebmaag, via chemische receptoren in netmaag en
pens, via pijnperceptie vrijwel overal in het lichaam of via een rechtstreekse onderdrukking
van de centra in het verlengde merg. Inhibitie kan ook optreden bij vagale letsels.
Behalve een verhoogd of verlaagd aantal penscontracties kan ook de kracht van de
penscontracties verminderen, dit kan onder andere bij ionaire stoornissen (hypocalcemie) of
cachexie voorkomen.