Lekaanvulling en kafeteriastelsel - Landbou.com

Deur liewer heeltemal op te hou met die sout-fosfaatlek word gewigsverlies binne aanvaarbare perke
beperk. Dan kan die beeste liewer meer fosfaat gevoer word wanneer die veld weer groen is,
deurdie soutinname van die fosfaatlek dan laer te maak en sodoende kan die fosfaat wat jy vir hulle
in die winter wou gee, liewer op die groen weiding gegee word en sal hulle kondisie gou styg en
behoort daar min besettingsprobleme te wees solank al die ander faktore vir goeie besetting optimaal
is.
Riaan Dames
Antwoord deur dr. Jasper Coetzee
Verskeie navorsers (o.a. wyle dr. Barney van Niekerk; dr. Deon Jacobs; McCosker, Winks & Laing van
Australië, ensovoorts) het aangetoon dat indien beeste op droë veld massa verloor, dit kontraproduktief
is om slegs fosfaat aan te vul, want dit sal massaverlies versnel. Dit is om hierdie rede dat
Voermol destyds die eerste voermaatskappy was wat lae fosfaat-proteïenlekke (bv. Voermol Premix
450 en Rumevite Beesblok) begin bemark het. Lees die aangehegte oorsigartikel om meer inligting in
dié verband te bekom. Fosfaat word slegs aangevul indien die weiding meer as 8 tot 9 % proteïen
bevat.
'n Uittreksel uit die artikel:
Die tydstip waarop fosforaanvulling geskied, is krities nie net om dit ekonomies te regverdig nie, maar
ook om goeie resultate te behaal (McCosker & Winks, 1994). Die voer van fosfor aan droë diere
wanneer hulle proteïen- en energie-inname laag is en die diere massa verloor, is kontraproduktief
omdat dit massaverlies sal versnel (Winks & Laing, 1972; Louw, 1979; Van Niekerk & Jacobs, 1985).
Volgens Groenewald (1986) induseer fosforaanvulling op droë weiding die katabolisme (afbreek) van
liggaamreserwes. Op ‘n lae kwaliteit dieet (bv. droë grasweiding) domineer proteïen
liggaammassaprestasie terwyl die aanvulling van slegs energie sonder proteïen onder hierdie
omstandighede weinig impak het en tot substitusievoeding lei. Die inname van proteïen en energie
vanuit die weidings onder hierdie omstandighede (droë weiding) is te laag om ‘n respons met
fosforaanvulling te gee (McCosker & Winks, 1994). Voere met 'n lae proteïeninhoud benadeel die
absorpsie en uitskeiding (Siebert et al., 1975) asook retensie (Roy et al., 1970) van fosfor in die
dierlike liggaam terwyl Sykes en Field (1972) vermoed dat 'n lae proteïeninname ook die vorming van
die beenmatriks en dus beengroei inhibeer.
Kafeteriastelsel:
Die kafeteria-lekstelsel is 40 tot 50 jaar gelede ook in Suid-Afrika gebruik waar diere toegelaat is om
self te kies watter spoorelemente hulle nodig het. Hierdie stelsel is jare gelede gestaak omdat die
dier nie kan kies nie, sommige van die essensiële spoorelemente is so onsmaaklik dat, al het die dier
dit nodig, hulle dit nie sal eet nie (plaas byvoorbeeld spinasie, blomkool, sjokolade en roomys in
aparte borde en laat 'n kind en selfs volwassene kies; die meeste sal nie die spinasie en blomkool,
wat hulle uit 'n voedingsoogpunt nodig het, kies nie, maar liewers sjokolade en roomys!!). Die
volgende uittreksel uit 'n oorsigartikel wat ek onlangs geskryf het, is 'n bewys daarvan:
The practice of feeding individual minerals free-choice to ruminants has been used for many years
to supply needed minerals, but is based on the erroneous assumption that the animal knows which
minerals are needed and how much of each mineral is required (McDowell, 2003). The amount and
timing of micronutrient supplements are critical but beware those who say livestock can self-select
minerals to manage their own requirements. There is little scientific evidence for this in either
humans or animals. Sheep require only a few grams of salt a day but when given access to a salt lick
will often consume 60 g/day. Under some circumstances, animals might have the ability to seek out
and consume nutrients they lack but this is not a sound basis for a modern nutritional management
strategy (Masters, 2008a).
Voordat lekaanvulling totaal afgeskiet word, vergelyk jou boerdery se netto boerdery-inkomste met
die topbeesboere wat die korrekte lek op die regte tyd aanvul. Dit is belangrik om daarop te let dat
om die winsgewendheid van 'n beesboerdery te bepaal, die heel belangrikste maatstaf Netto
Boerdery Inkomste (Rand) per ha is. Lees Gerrit van Zyl se artikel in die Landbouweekblad van 27
November 2009 (p. 16 – 18) in dié verband. Die winsgewendste skaapboere in Suid-Afrika (bruto
marge van R1000/ooi nadat al die direk allokeerbare koste afgetrek is) is ook daardie wat die meeste