2007 Thema Kunst

(20
zomaar wat doe? Ik denk van niet. (..)
Al werkend, zoekend en kijkend, ga ik een
gesprek aan met de diverse betekenislagen
van woorden en teksten en voeg daar mijn
eigen betekenis aan toe. Daarna is het de
taak van de toeschouwer om dit proces ten
slotte te voltooien. (..) Misschien zouden
we wat meer moeten leren kijken met ons
innerlijk.” 5
De musicoloog Wil Kox over het werk van
Anton Bruckner en de interpreet.
“Een componist, wiens noten, niet alleen
voor mij, hun eigen geheim hebben en zo de
religieuze ontvankelijkheid tot leven kunnen
wekken, is de Oostenrijkse componist
Anton Bruckner (1824-1896). (..) Men
gaat uit van de veronderstelling, dat deze
muziek verwijst naar iets of iemand anders
dan de muziek zelf. In het beluisteren (en
geduldig analyseren) van de symfonieën
van Bruckner hebben deze schrijvers ervaren
dat hun religieuze ontvankelijkheid
ontwaakte. Kunst, muziek heeft die macht!
Ieder, die ooit met aandacht (!) luisterde
naar de muziek van Bach, Mozart, Beethoven,
Verdi en Fauré (de lezer mag zelf
wijzigen of aanvullen) weet intuïtief wat
ik bedoel. Daarbij denk ik bij ‘religieus’ in
ieder geval aan: de zin voor de diepte van
dingen en gebeurlijkheden. Gelovig gezegd:
de werkelijkheid beleefd als geschenk, als
genade.” 6
De Iraakse dichter Sherko Beka, in 1987
gevlucht uit het Koerdische deel van Irak,
over het belang van poëzie. Het gedicht
is getiteld “Scheiding”. 7
Nemen ze uit mijn poëzie de bloemen
dan sterft een van mijn seizoenen
Nemen ze uit mijn poëzie de liefde
dan sterven twee van mijn seizoenen
Nemen ze uit mijn poëzie het brood
dan sterven drie van mijn seizoenen
Nemen ze uit mijn poëzie de vrijheid
dan sterft mijn hele jaar en ik daarbij
Lia van Aalsum, juni 2007*
Lia.vanaalsum@han.nl
De foto’s bij dit artikel zijn beschikbaar gesteld
door Museumpark Orientalis.
1 Het gaat hier om het werk “An Introduction to
the Principle of Relative Expression (Jerusalem
Surrounded by Mountains)” 1990. Het maakt deel
uit van een langlopend traject, dat in de komende
jaren in Museumpark Orientalis te zien is. Genoemde
installatie is afgebeeld bij dit artikel, met dank aan
Museumpark Orientalis.
2 De moeite waard zijn in dit verband de vijf dvd’s
“How Art Made the World” (producent Mark
Hedgecoe, BBC-documentaire), verkrijgbaar bij de
Volkskrant. Op zeer boeiende en heldere wijze wordt
uiteengezet hoe de beeldende kunst zich ontwikkelde,
via rotstekeningen van 32.000 jaar geleden, het oude
Egypte, de Griekse, hellenistische en Romeinse
cultuur, om uiteindelijk in de ons meer bekende
Europese kunst vorm te krijgen. Met dank aan collega
Jo Brouwers! De kijker zij echter gewaarschuwd. Kunst
wordt hier nogal functioneel benaderd, als functie
van hersenen en psyche, in dienst van samenleving en
machthebber. Dat kunst evenzeer of meer nog te
maken heeft met de innerlijke aandrang om de
schoonheid en weerbarstigheid van het leven te
benaderen, komt nauwelijks aan de orde.
3 Dat de aandacht voor kunst (en voor spiritualiteit)
geen luxe behoort te zijn, kan men opmaken uit de
toenemende waardering voor de vormende waarde
van deze gebieden. Zie bijvoorbeeld het internationale
project “Arts Meets Science and Spirituality
in a Changing Economy”, dat in 1990 te Amsterdam
opgestart is. Zie K. Waaijman, Spiritualiteit.
Vormen, grondslagen en methoden, Kampen-Gent
2004 (4e druk), pag. 168-169.
4 Er verschijnen steeds meer boeken die de kunsten
toegankelijk maken voor kinderen, jongeren en het
brede publiek. Kijk eens in de goede
(kinder)boekhandel of muziekwinkel.
5 Arie Trum, Het artistieke proces als een spirituele
reis, in: Speling jrg.50 (1998), nr. 3.
6 Wil Kox, Over de religieuze ervaring van de muziek
en het Te Deum van Anton Bruckner, in: Speling
jrg.40 (1988), nr.3.
7 In: Vrijheid hoe maak je het, Breda 1997 (samengesteld
door Amnesty International).