'Pacta sunt servanda' of 'Iustum pretium' - DSpace at Open Universiteit

‘Pacta sunt servanda’ of ‘iustum pretium’?
toegekend, wil gewekt vertrouwen gerechtvaardigd zijn. Wil en vertrouwen sluiten elkaar immers
niet uit. 80 Het gaat niet slechts om een subjectief criterium ( heeft opgevat…), maar hier wordt een
objectiverend element aan toegevoegd (heeft mogen toekennen…). Er dient sprake te zijn van goede
trouw, in de zin van 3: 11 BW . 81 Smits komt tot de conclusie dat onderzoek door meerdere auteurs
heeft aangetoond dat een maatstaf voor de gerechtvaardigdheid van het vertrouwen niet goed valt
te geven. 82 ’Noch de gerechtvaardigdheid van het vertrouwen, noch het zogenaamde ‘toedoen’ van
de wederpartij waarmee het vertrouwen is gewekt, bieden goede criteria’.
Kan in dat geval aan voorzienbaar nadeel voor een der handelende partijen gewicht worden
toegekend? Dat zal altijd beoordeeld moeten worden naar de omstandigheden van het geval, maar
duidelijk is dat op de ontvanger van een verklaring een ‘onderzoeksplicht’ kan rusten. 83 Hij moet zich
ervan op de hoogte stellen of zijn wederpartij beseft wat hij precies verklaart. Als dit onderzoek niet
plaatsvindt kan in een dergelijk geval niet van gerechtvaardigd vertrouwen worden gesproken. Als
wordt aangenomen , wat toch een redelijk uitgangspunt is, dat partijen als regel niet uit zijn op hun
eigen nadeel, 84 zal een duidelijk voorzienbaar nadeel voor de wederpartij toch voldoende grond zijn
om de handelende partij tot het instellen van dat onderzoek te ‘verplichten’ ( een onderzoeksplicht is
geen rechtens afdwingbare verbintenis), op straffe van aantastbaarheid van de overeenkomst.
Benadeling laat zich moeilijk verenigen met (gerechtvaardigd) vertrouwen!
Ook als aan de eisen van 3: 35 BW is voldaan, is het nog mogelijk dat een beroep op dit wetsartikel
gaat wringen met de redelijkheid en billijkheid. 85 Hijma merkt op dat dit vooral het geval zal zijn
wanneer de rechtshandeling voor de niet‐ willende nadelig is, terwijl de ander, indien hij geen
beroep kan doen op 3: 35 BW, daarvan geen nadeel ondervindt. In een dergelijk geval kan sprake zijn
van misbruik van omstandigheden. Als voorbeeld noemt Hijma een situatie waarin een werknemer,
in overspannen toestand, ontslag neemt. 86 Zolang nog niet in de vacature is voorzien, is van nadeel
aan de zijde van de werkgever geen sprake. Zelfs in het geval van een werkneemster die, huilend,
bekent een bedrag te hebben verduisterd en vrijwillig een verklaring dat ze ontslag neemt
ondertekent, is sprake van misbruik van omstandigheden. 87
Hoe pakt dat uit in het geval van een objectief nadelige koopovereenkomst? De partij die
bevoordeeld wordt gaat, als de koopovereenkomst wordt ontbonden, weliswaar ‘winst’ derven,
80
Smits 1997, p. 282
81
Nieuwenhuis, Stolker & Valk 2003, p. 1266
82
Smits 1997, p. 282
83
Hijma & Olthof 2008, p. 26
84
Abas, Van Loo, Van Zijst 2003, p. 10
85
Hijma & Olthof 2008, p. 27
86
HR 12 september 1986, NJ 1987, 267 en HR 15 november 2002, NJ 2003, 60
87
Hof ’s Hertogenbosch, 8 september 2006, LJN AY7887
26