'Pacta sunt servanda' of 'Iustum pretium' - DSpace at Open Universiteit

‘Pacta sunt servanda’ of ‘iustum pretium’?
“Een overeenkomst heeft niet alleen de door partijen overeengekomen rechtsgevolgen, maar ook
die, welke naar de aard van de overeenkomst, uit de wet, de gewoonte of de eisen van redelijkheid
en billijkheid voortvloeien”, aldus het huidige, wat meer genuanceerde 6: 248 lid 1 BW.
Is hier sprake van oude wijn in nieuwe zakken, kortom een tekstuele verandering die voornamelijk is
ingegeven door in de tijd veranderend taalgebruik, of weerspiegelt de nieuwe tekst een gewijzigde
opvatting over de mate waarin partijen gebonden zijn aan de inhoud van overeenkomsten? Dat dit
laatste het geval is zullen weinigen bestrijden; de ten opzichte van het oude BW uitgebreide regeling
van wilsgebreken, bepalingen die tot doel hebben de consument te beschermen en de redelijkheid
en billijkheid (o.a. in het al aangehaalde 6: 248 BW), die een prominente plaats hebben gekregen in
het nieuwe BW, vormen daarvan illustraties.
Als de vraag gesteld wordt of deze gewijzigde opvatting over wat redelijk en billijk is ook zover kan
gaan dat een overeengekomen prijs die voor een der contractpartijen onmiskenbaar nadelig is,
uitsluitend op die grond aangetast kan worden, lopen de meningen echter duidelijk uiteen. Er zijn
veel juristen die, indien de vraag hen zo zou worden voorgelegd, zullen uitkomen bij de opvatting die,
kort door de bocht, neerkomt op ‘pacta sunt servanda’; partijen zijn gebonden aan wat ze bij hun
volle verstand zijn overeengekomen. Een, naar mijn waarneming, minderheid is de mening
toegedaan dat er sprake dient te zijn van een rechtvaardige prijs, ‘iustum pretium’ of dat op zijn
minst buitengewoon nadeel (laesio enormis) een zelfstandige grond dient te zijn waarop een
overeenkomst kan worden aangetast. Dit brengt mij tot mijn (meningsvormende) onderzoeksvraag :
Dient, binnen het Nederlandse overeenkomstenrecht een prijs, die voor een contractpartij aanzienlijk
objectief nadeel oplevert, een grond te vormen voor aantasting van de overeenkomst?
Een hiermee samenhangend onderzoekspunt is de plaats van (buitengewoon) nadeel binnen het
wilsgebrek ‘misbruik van omstandigheden’. Benadeling, zelfs indien die buitensporig is, vormt in
Nederland onvoldoende grond voor een geslaagd beroep op misbruik van omstandigheden. Als dat
anders zou zijn, zou de hierboven geformuleerde onderzoeksvraag slechts vragen naar de bekende
weg inhouden. Deze materie ligt aanmerkelijk complexer. De rol van nadeel bij misbruik van
omstandigheden lijkt beperkt maar is misbruik wel denkbaar zonder enige vorm van benadeling? In
het kader van deze scriptie wil ik me richten op het grote, buitensporige nadeel (laesio enormis). Dat
levert als (beeldvormende)deelvraag op:
Wat is de plaats van buitensporige benadeling binnen het wilsgebrek misbruik van omstandigheden
(art. 3:44 lid 4 BW)?
4