Scez kasteel special - Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
Scez kasteel special - Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
Scez kasteel special - Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Reconstructie van het <strong>kasteel</strong> van Troye,<br />
tekening door dr. W.C. Braat<br />
Van <strong>kasteel</strong> tot buitenplaats<br />
Door de uitvinding van het buskruit en de veranderde oorlogsvoering<br />
verloren kastelen hun militair nut. Dit maakte het<br />
mogelijk om kastelen te moderniseren en te verfraaien. In hoog<br />
tempo veranderden na 1600 de kastelen van gesloten burchten<br />
in fraaie buitenhuizen. Slechts enkelen die de zomermaanden<br />
buiten wilden doorbrengen bezaten een <strong>kasteel</strong>. Vermogende<br />
regenten en kooplieden met een boerderij op het platteland<br />
lieten er een herenkamer aanbouwen. Vanaf het einde van de<br />
zestiende eeuw werden steeds vaker huizen speciaal gebouwd<br />
voor het verblijf op het platteland in de zomermaanden: de<br />
buitenplaatsen. De bloeiperiode van de buitenplaats was de<br />
zeventiende en achttiende eeuw.<br />
Behalve de ligging buiten de stad is de grootschalige tuin- en<br />
parkaanleg essentieel voor een buitenplaats. Hiermee<br />
onderscheidt het buiten zich van een stadshuis. Deze veelal<br />
fraaie en uitgestrekte tuinen die in de zeventiende en achttiende<br />
eeuw nog formeel van aard waren, werden vanaf de tweede helft<br />
van de achttiende eeuw omgevormd tot landschappelijke<br />
parken. Bekende Zeeuwse clusters van buitenplaatsen vinden<br />
we langs de binnenduinrand van Walcheren en in<br />
Schuddebeurs op Schouwen-Duiveland.<br />
De landschappelijke tuinaanleg bij de buitenplaats Steenhove<br />
(Walcheren) in 1796<br />
<strong>Zeeland</strong> kastelenland<br />
In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt is <strong>Zeeland</strong> zeer rijk<br />
geweest aan kastelen en buitenplaatsen. In de Middeleeuwen<br />
zijn er in ieder geval meer dan zeventig kastelen geweest en<br />
meer dan het dubbele aantal mottes. Alleen al in het Zuid-<br />
Bevelandse Kapelle-Biezelinge hebben vier kastelen gestaan.<br />
Verdwenen kastelen<br />
De strijd tussen de Vlaamse en Hollandse graven in de<br />
Middeleeuwen, allerlei kleinere geschillen en de Nederlandse<br />
Opstand legden het grootste deel van de Zeeuwse kastelen<br />
in de as. Het duidelijkste voorbeeld is het altijd zwaar<br />
bevochten Zeeuwsch-Vlaanderen. Na 1600 waren hier,<br />
behalve het <strong>kasteel</strong> van Sluis dat uiteindelijk na 1820 ook werd<br />
gesloopt, enkel nog ruïnes te vinden.<br />
Specifiek voor <strong>Zeeland</strong> waren de stormvloeden. De zee geeft en<br />
de zee neemt en dat laatste geldt zeker voor tientallen Zeeuwse<br />
kastelen. Een fraai voorbeeld hiervan is het nabij Reimerswaal<br />
gelegen <strong>kasteel</strong> van Lodijke dat in de golven verdween tijdens<br />
de Sint-Felixvloed van 1530.<br />
Ook de economische neergang in de negentiende eeuw en het<br />
gebrek aan interesse voor deze middeleeuwse bouwwerken<br />
waren vele kastelen noodlottig. Een enkel <strong>kasteel</strong> bleef op wel<br />
heel <strong>special</strong>e manier dit lot bespaard. Het voormalige <strong>kasteel</strong><br />
Barbistein in Heinkenszand werd begin negentiende eeuw<br />
verbouwd tot de RK Sint-Blasiuskerk.<br />
Nog in de tweede helft van de negentiende eeuw werden vele<br />
kastelen afgebroken. Een van de laatste was Craijenstein bij<br />
Burgh (Schouwen-Duiveland). In 1890 werd dit vijftiendeeeuwse<br />
<strong>kasteel</strong> gesloopt om plaats te maken voor een boerderij.<br />
Het <strong>kasteel</strong> van Sluis ten tijde van de sloop na 1820<br />
(Zeeuws Archief, Zelandia Illustrata)<br />
Special10 juni 2005<br />
Een kijkje in het park van de buitenplaats Elsenoord te Vrouwenpolder,<br />
door Jan Arends getekend in 1771 (Zeeuws Archief, Zelandia Illustrata)<br />
3