Scez kasteel special - Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
Scez kasteel special - Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
Scez kasteel special - Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
4<br />
De ruïne van het <strong>kasteel</strong> van Lodijke door A. Schoenmaker,<br />
begin achttiende eeuw (Zeeuws Archief, Zelandia Illustrata)<br />
Zeeuwse kastelen anno 2005<br />
Van de grote hoeveelheid Zeeuwse kastelen is slechts een fractie<br />
bewaard gebleven. De kastelen die nog een min of meer<br />
oorspronkelijk middeleeuws karakter uitstralen zijn op de<br />
vingers van één hand te tellen: Moermond en Haamstede op<br />
Schouwen-Duiveland en Westhove op Walcheren. Verder zijn<br />
er nog een aantal huizen die in oorsprong <strong>kasteel</strong> zijn maar het<br />
uiterlijk van een buitenplaats hebben. Hiertoe behoort onder<br />
andere <strong>kasteel</strong> Ter Hooge bij Middelburg.<br />
Het slot Craijenstein bij Burgh in 1695 door J. Hildernisse<br />
(Zeeuws Archief, Zelandia Illustrata)<br />
Verdwenen buitenplaatsen<br />
Het aantal buitenplaatsen in <strong>Zeeland</strong> is nog vele malen groter<br />
geweest. Zo waren er op Walcheren rond 1750 meer dan<br />
tweehonderd buitenplaatsen, maar ook die zijn grotendeels<br />
verdwenen. Zacharius Paspoort geeft in zijn beschrijving van<br />
<strong>Zeeland</strong> uit 1820 een lijst van recent gesloopte buitenplaatsen<br />
op Walcheren. De lijst telt 74 namen! In de negentiende eeuw<br />
verdwenen de Zeeuwse buitenplaatsen als gevolg van de<br />
economische malaise in een rap tempo.<br />
De twintigste eeuw liet de buitenplaatsen en kastelen evenmin<br />
ongemoeid. Vooral de Tweede Wereldoorlog betekende het<br />
Kasteel Westhove bij Domburg<br />
Huis Zorghvliet te Ellewoutsdijk voor het vernietigende<br />
bombardement van 1944 (Zeeuws Archief, Zelandia Illustrata)<br />
einde van veel fraaie huizen. Zorghvliet in Ellewoutsdijk<br />
werd in 1944 gebombardeerd. De maandenlange inundatie<br />
met zout water op Walcheren betekende het einde voor veel<br />
van de parken. Van de parken van het nabij Middelburg<br />
gelegen Toorenvliedt en Ter Hooge overleefde vrijwel geen<br />
enkele boom de oorlog.<br />
Buitenplaatsen anno 2005<br />
Van de rijkdom aan Zeeuwse buitens met hun vaak<br />
indrukwekkende en fraaie tuinen en parken is nog slechts<br />
een bescheiden restant over waar we dan ook zuinig op<br />
moeten zijn. In Zeeuwsch-Vlaanderen is nog maar één<br />
monumentale buitenplaats over: de Elderschans bij<br />
Aardenburg. Zuid-Beveland kent nog buitenplaatsen bij<br />
Ellewoutsdijk, Heinkenszand en Kloetinge. De hoofdmoot<br />
vinden we op Walcheren en in het bij Zierikzee gelegen<br />
Schuddebeurs. In totaal kent <strong>Zeeland</strong> nog een kleine dertig<br />
monumentale buitenplaatsen met bijbehorende tuinen en<br />
parken.<br />
• Kastelen en buitenplaatsen<br />
in de archieven<br />
Is er in de Zeeuwse archieven iets te vinden over kastelen en<br />
buitenplaatsen? Jazeker wel! Is er van álle kastelen en buitenplaatsen<br />
die in onze provincie bestaan en bestaan hebben iets<br />
te vinden? Nee, helaas niet, maar wel van heel veel. Waarom<br />
dan niet?<br />
In de archiefbewaarplaatsen in <strong>Zeeland</strong> wordt eerst en vooral<br />
archief van de overheden bewaard, dus van de provincie, de<br />
gemeentes, de waterschappen en de diverse diensten die ook<br />
deel van de overheid zijn. En die bemoeide zich tot zo’n<br />
honderd jaar geleden niet of nauwelijks met woonhuizen,<br />
wat kastelen en buitenplaatsen toen nog vooral waren.<br />
Tussen 1901 en 1905 werden door de gemeentes in Nederland<br />
voor het eerst bouwvergunningen per pand afgegeven. Maar<br />
toen stonden alle panden die we nu <strong>kasteel</strong> of buitenplaats<br />
noemen er al lang, soms al eeuwen. Daar zijn dus geen bouwvergunningen<br />
met bouwtekeningen van. Wel kan er een bouwvergunning<br />
zijn afgegeven voor een ingrijpende verbouwing,<br />
waar ook de buitenkant van het pand bij gewijzigd werd.<br />
Links: Duinbeek te Oostkapelle, oorspronkelijk een <strong>kasteel</strong> maar in de<br />
achttiende eeuw herbouwd als buitenplaats<br />
Rechts:Heesterlust bij Schuddebeurs, rond 1800 gebouwd<br />
als buitenhuis voor een Zierikzeese regent