enkele opmerkingen over het gemengde, publiek ... - VU-DARE Home

iddelijke leus. Zelfs werd die vrijheid zoover doorgevoerd,
dat van Staatsmonopolie's (-bedrijven) ^) in het geheel geen
sprake kon zijn, van particuliere slechts weinig, ja zelfs werd
ten aanzien van bedrijven, die toch naar hun aard monopo-
Üstisch zijn, de vrijheid van de concurrentie ook daar toegelaten.
Wat deze vrijheid in de praktijk opleverde, is zeer
wel in te ziea en het is dan ook begrijpelijk, dat hier de
overheidsbemoeienis ook op dit terrein dankbaar werd aanvaard.
-) „Die schrankenlose Freiheit hatte sich sowohl poHtisch
wie wirtschaftlich hier in England hinreichend ,,ad absurdum"
führen können, und ihre Unrigtigkeit vom „business"-Standpunkt
aus für die Interesse der Gemeinde war allmahlig klar
geworden."
„Die Mangel des Privatbetriebes auf dem Geblete der
öfFentlichen Gesundheitspflege, Beleuchtung u. s. w.", die waren
het, die de overheid noopten zelf het bedrijf ter hand te nemen.
Niet anders ging het in Duitschland. ^) Zijn opkomst is
hier van lateren datum, omdat dit land zich later als industriestaat
ging ontwikkelen. In de zeventiger jaren zien we het overheidsbedrijf
dan ook hier opkomen. Zijn ontwikkeÜng ging
echter sneller. De industrie kwam hier veel sneller tot hoogen
bloei, het economisch-liberalisme had hier niet zulk een
vasten voet gezet, maar ook traden weldra mannen op, die
de overheidsbemoeienis theoretisch (Rodbertus, Wagner,
e. a.) en practisch (Bismarck) verdedigden. Dit neemt niet
weg, dat uit practische overwegingen men van meet af zijn
toevlucht nam tot het overheidsbedrijf. Geen sprake van de
„Ausführung eines theoretischen Programs", maar het was
„im groszen und ganzen, wenn im einzelnen auch hier oft
') Men zie: Mr. W. G. Koster: Fiscale monopolies, proefschrift V.U.
1918, bldz. 30.
') Als een historische merkwaardigheid ^'ermeldt Dr. Fuchs, dat de stad
Manchester reeds in 1817 de eerste was, die een gasfabriek in eigen
beheer nam. t. a. p. bldz. 114.
') Zie: Dr. Fuchs: t. a. p. bldz. 122 v.v., die met Daitschland Oostenrijk
en Zwitserland op één lijn stelt.
4