'De kracht van mediation' - Saxion Hogescholen

‘De kracht van mediation’
Een onderzoek naar de succesfactoren van mediation, gericht op
mediationverzoeken van Justitie
Bente A.I. Ensink
Belastingdienst/Oost

‘De kracht van mediation’
Een onderzoek naar de succesfactoren van mediation, gericht op
mediationverzoeken van Justitie
In opdracht van de Belastingdienst regio Oost uitgevoerd door
Bente Ensink als afstudeerscriptie voor de studie Fiscale economie aan de
Saxion Hogeschool in Enschede
Scriptiebegeleider Belastingdienst regio Oost: Mr. Dick Voorintholt
Scriptiebegeleider Saxion Hogescholen Enschede: Mr. Jurian Haasjes
Almelo, 15 maart 2010
Alle rechten voorbehouden aan Saxion Hogeschool Enschede, Academie
Financiën €conomie en Management

Voorwoord
Toen in het voorjaar van 2009 aan mij werd gevraagd of ik interesse had om bij de Belastingdienst
een afstudeeropdracht over mediation te gaan doen, had ik nog geen enkele ervaring met het
fenomeen mediation bij fiscale geschillen. Zoals velen waarschijnlijk, kende ik mediation voornamelijk
als middel om echtscheidingen beter te laten verlopen.
Hoewel het bij aanvang een relatief onbekend thema voor mij was, heeft het vanaf het begin mijn
interesse gewekt. Zo vroeg ik me af in hoeverre een inspecteur eigenlijk speelruimte heeft bij het
sluiten van een compromis met een belastingplichtige. De fiscale regelgeving is immers weergegeven
in de wet. Moet daar niet gewoon strikt aan vastgehouden worden en bij onduidelijkheid de rechter
om uitsluitsel gevraagd worden?
Zo zwart-wit zijn de meeste fiscale geschillen doorgaans echter helemaal niet, iets wat me al snel
duidelijk werd. Bij een fiscaal geschil speelt vaak veel meer dan verschil van mening over een
principieel punt.
Kortom, interessante materie en de moeite waard om me in te gaan verdiepen!
Ik heb destijds samen met de schoolcoach en mr. Dick Voorintholt, regiocoördinator mediation Oost
en initiatiefnemer van dit onderzoek, gesproken over de mogelijkheden om onderzoek naar dit
onderwerp te doen in het kader van mijn scriptie.
Vanaf het begin was duidelijk dat er zowel meningen van inspecteurs als belastingplichtigen in het
onderzoek betrokken moesten worden om een goed antwoord te kunnen geven op de
onderzoeksvraag. De reguliere termijn voor de afstudeeropdracht is 10 weken. In verband met de
verwachte langere termijn voor de correspondentie met belastingplichtigen ben ik reeds 10 weken
voor de officiële start van de afstudeerperiode 1 à 2 dagen in de week gestart met de voorbereidingen
van het onderzoek.
Fiscale afstudeeropdrachten bij de academie F€M worden in de regel niet binnen een bedrijf
uitgevoerd, maar er wordt op de Hogeschool gewerkt aan een fictieve casus. Doordat ik deze
opdracht binnen de Belastingdienst kon uitvoeren kreeg ik echter de kans om, naast de opgedane
ervaring tijdens de stageperiode bij een belastingadvieskantoor, kennis te maken met de organisatie
binnen de Belastingdienst.
Allereerst wil ik alle inspecteurs en belastingplichtigen die hebben meegewerkt aan het onderzoek
bedanken. Zonder hun input was het onmogelijk geweest om dit onderzoek te doen!
Ik wil mr. Dick Voorintholt bedanken voor zijn hulp, enthousiasme en kritische blik tijdens het
uitvoeren van het onderzoek en het schrijven van de scriptie. Ik heb de vergaderingen omtrent
mediaton in de regio Oost en de wekelijkse bijeenkomst voor de „pilot mediation bij bezwaar Almelo‟
met plezier bij mogen wonen. Op deze manier heb ik zelf een beeld kunnen vormen van de
werkzaamheden die binnen de Belastingdienst gedaan worden omtrent mediation.
Verder wil ik mijn schoolcoach vanuit de Saxion Hogeschool Enschede, mr. Jurian Haasjes bedanken
voor het aandragen van de mogelijkheid binnen de Belastingdienst af te studeren en de goede
begeleiding tijdens mijn afstudeerperiode.
Ik wens u veel plezier met het lezen van de scriptie!
Almelo, 15 maart 2010
Bente Ensink

Inhoudsopgave
1. Samenvatting……………………………………………………………………………………………..1
2. Inleiding……………………………………………………………………………………………………2
2.1 Algemeen…..…………………………………………………………………………………………2
2.2 Aanleiding…………………………………………………………………………………………….2
2.3 Hoofdvraag…………………………………………………………………………………………..3
2.4 Doelstelling…………………………………………………………………………………………..3
2.5 Opbouw scriptie……………………………………………………………………………………..3
3. Bezwaarproces……………………………………………………………………………………………4
3.1 Formeelrechtelijke aspecten bezwaarproces…………..……………….……………………….4
3.2 Administratieve proces bezwaar……………….…………………………………………………10
4. Mediation…………………………………………………………………………………………………12
4.1 Algemeen..…………………………………………………………………………………………..12
4.2 Kosten…………..……………………………………………………………………………………13
4.3 Traject mediation…………….…………….……………………………………………………….13
4.4 Vaststellingsovereenkomst…….…….……………………………………………………………13
4.5 Pilot mediation bij bezwaar Almelo….………………………………………………….………..14
5. Beschrijving onderzoek……………………………………………………………………………….15
5.1 Fiscale mediations via Justitie in de regio Oost…………….………………………………....15
5.2 Medewerking belastingplichtigen………………….……………………………………………..15
5.3 Medewerking inspecteurs……………….…………………………………………………………16
5.4 Vragenformulier………………………….………………………………………………………….16
5.5 Gesprekken inspecteurs………….…….………………………………………………………….16
5.6 Vragenformulier belastingplichtigen….……………………………….………………………....16
6. Resultaten vragenformulier…………………………………………………………………………..18
6.1 Bezwaarfase……….………….…………………………………………………………………….18
6.2 Motivatie deelname mediation……………………………………………………………………20
6.3 Tevredenheid mediation…………………………………………………………………………..21
6.4 Succesfactoren mediation………………………………………………………………………...23
6.5 Beoordeling mediator……...………………………………………………………………………24
6.6 Wat is de kracht van mediation?.................................................................................. ..25
7. Conclusie…………………………………………………………………………………………………26
8. Lijst met afkortingen…………………………………………………………………………………..27
9. Literatuurlijst…………………………………………………………………………………………….28
10.Overzicht bijlagen……………………………………………………………………………………..29

1. Samenvatting
Sinds een paar jaar stelt de Rechtbank partijen bij het instellen van beroep de vraag of zij bereid zijn
om te proberen met behulp van een mediator tot een oplossing te komen, alvorens verder te gaan
met de gerechtelijke procedure.
In ongeveer 25% van de verzoeken van Justitie leidt dit daadwerkelijk tot een mediation. Bij ongeveer
80% van deze mediationsessies wordt overeenstemming bereikt. Hieruit kan geconcludeerd worden
dat bij ongeveer 1 op de 5 van de ingediende beroepszaken alsnog overeenstemming wordt bereikt
door de mogelijkheid tot mediation.
Bovenstaand gegeven is de aanleiding van dit onderzoek. Hoe is het mogelijk dat er bij 1 op de 5
ingediende beroepszaken alsnog overeenstemming wordt bereikt, terwijl dit in het bezwaartraject niet
is gelukt? Als de succesfactoren van de mediation bekend zijn, kan immers ook geprobeerd worden
deze in het bezwaartraject in te passen.
De belangrijkste bevindingen van het onderzoek staan hieronder weergegeven.
Bezwaartraject
Het oordeel van inspecteurs over het bezwaarproces is aanzienlijk positiever dan dat van
belastingplichtigen. Het is opvallend dat er meestal geen (telefoon)gesprek is geweest met
belastingplichtige. Door de inspecteurs wordt vaak aangegeven dat er in het bezwaarproces meer en
beter gecommuniceerd had moeten worden. Belastingplichtigen oordelen dat het bezwaartraject te
lang heeft geduurd, wat voor onduidelijkheid heeft gezorgd.
Er is aan inspecteurs en belastingplichtigen gevraagd hoe zij denken dat het bezwaartraject verbeterd
kan worden. Deze meningen lijken op één lijn te zitten en kunnen als volgt samengevat worden:
“De gang van zaken in het bezwaarproces kan verbeterd worden door naast schriftelijk, ook
mondeling contact tussen inspecteur en belastingplichtige te laten plaatsvinden, waarbij naar elkaars
argumenten geluisterd wordt.”
Bellen bij bezwaar kan hierbij een grote rol gaan spelen. Er is dan immers gelijk direct contact tussen
inspecteur en belastingplichtige.
Mediation
Alle inspecteurs geven een positief totaaloordeel over de mediation indien deze geslaagd is. 77% van
de belastingplichtigen geeft in dat geval een positief totaaloordeel over de mediaton.
Er is aan zowel inspecteurs als belastingplichtigen gevraagd wat voor hen de belangrijkste redenen
zijn waardoor de mediation is geslaagd. Hieronder is de top 3 weergegeven.
Inspecteurs: Belastingplichtigen:
1. Luisteren naar elkaar (100%) 1. Erkenning van het probleem (84%)
2. Respect (95%) 2. Feitenverduidelijking (83%)
3. Begrip voor andere partij (95%) 3. Luisteren naar elkaar (83%)
De succesfactoren van de mediations zouden eigenlijk reeds in het bezwaartraject toegepast moeten
worden. Dit houdt in dat er meer gecommuniceerd moet worden in het bezwaartraject. Bellen bij
bezwaar is een eerste stap richting de uitbreiding van persoonlijk contact. Daarnaast is het belangrijk
dat het voor belastingplichtige duidelijk is dat er de mogelijkheid is om gehoord te worden. Deze optie
wordt nu in de vooraankondiging van de uitspraak vermeld, maar het is belastingplichtige die
daadwerkelijk het initiatief moet nemen en een afspraak voor een hoorgesprek moet maken. Het zou
beter zijn als de inspecteur bij een zaak die niet 100% eenzijdig is en waar niet alle feiten helder zijn
zelf het initiatief neemt tot het maken van een afspraak voor een hoorgesprek. Naar elkaar luisteren
en feiten verduidelijken kan op die manier al op een eerder moment plaatsvinden, waardoor veel
geschillen al in een eerder stadium kunnen worden opgelost.
Een goed contact en wederzijds begrip zijn essentieel, Belastingdienst en belastingplichtige zijn
immers nog tot in lengte van dagen aan elkaar verbonden!
„De kracht van mediation‟ 1

2. Inleiding
2.1 Algemeen
Op het moment dat een belastingplichtige het niet eens is met de aan hem opgelegde aanslag, biedt
de wet de mogelijkheid om bezwaar te maken. De oorspronkelijke beslissing wordt dan heroverwogen
door de bezwaarbehandelaar van de Belastingdienst.
Als duidelijk is dat het bezwaar terecht is ingediend, wordt er direct aan het bezwaar tegemoet
gekomen en ontstaat er geen conflictueuze situatie.
Indien er niet direct aan het bezwaar tegemoet wordt gekomen, is het nog steeds mogelijk dat het
geschil relatief eenvoudig door partijen zelf kan worden opgelost in de bezwaarfase.
In de wenselijke situatie vindt er overleg plaats en luisteren partijen naar elkaars argumenten. De één
kan de ander overtuigen van zijn gelijk of partijen komen tot overeenstemming door elkaar tegemoet
te komen. Belastingplichtige trekt zijn of haar bezwaar in of wordt in het gelijk gesteld en het „geschil‟
is opgelost.
Het gebeurt uiteraard ook dat er überhaupt geen overeenstemming ontstaat in de bezwaarfase.
Belastingplichtige heeft dan de mogelijkheid om in beroep te gaan bij de rechtbank. De rechtelijke
macht biedt uitkomst door te beslissen wie in zijn gelijk staat.
Een andere mogelijkheid voor het oplossen van een conflict is mediation. Partijen proberen samen tot
een oplossing te komen met behulp van een onpartijdige, deskundige conflictbemiddelaar: de
mediator. Sinds een paar jaar stelt de Rechtbank partijen bij het instellen van beroep de vraag of zij
bereid zijn te proberen met behulp van een mediator tot een oplossing te komen, alvorens verder te
gaan met de gerechtelijke procedure. Deze mogelijkheid wordt niet geopperd als duidelijk is dat het
een puur principieel geschil betreft en mediation dus geen zin heeft.
De Belastingdienst is in ongeveer 50% van de verzoeken van Justitie bereid tot mediation. Van deze
zaken wil ongeveer 50% van de belastingplichtigen eveneens mediation toepassen. Ongeveer 25%
van de ingediende beroepszaken leidt dus tot mediation. Deze mediationsessies vinden plaats met
behulp van een externe NMI-gecertificeerde mediator. Uiteindelijk wordt bij ongeveer 80% van deze
sessies overeenstemming bereikt. Hieruit kan geconcludeerd worden dat bij ongeveer 1 op de 5
ingediende beroepszaken alsnog overeenstemming wordt bereikt door de mogelijkheid tot mediation.
2.2 Aanleiding
Bovenstaande geeft direct de aanleiding van dit onderzoek. Hoe is het mogelijk dat er bij 1 op de 5
ingediende beroepszaken alsnog overeenstemming wordt bereikt, terwijl dit in het bezwaartraje ct niet
is gelukt? Als de succesfactoren van de mediation bekend zijn, kan immers ook geprobeerd worden
deze in het bezwaartraject in te passen. De aanleiding zou als volgt samengevat kunnen worden:
De aanleiding tot het doen van dit onderzoek is het succes van mediations bij geschillen waarvoor
reeds beroep is ingediend bij de rechtbank.
Het onderzoek is specifiek gericht op mediations op verzoek van Justitie en niet op mediations die op
initiatief van de Belastingdienst of belastingplichtige zijn opgezet nog voordat er beroep is ingediend.
De mediations die in het onderzoek zijn betrokken, betroffen allemaal Inkomstenbelasting of
Inkomstenbelasting Winst uit onderneming geschillen.
„De kracht van mediation‟ 2

2.3 Hoofdvraag
Wat zijn de fiscale en communicatieve knelpunten, waardoor belastingplichtige en
Belastingdienst er in het bezwaarproces samen niet uitkomen, terwijl dit later bij
mediation wel mogelijk blijkt?
Ofwel: ‘Wat is de kracht van mediation?’
Het is de bedoeling deze vraag te beantwoorden aan de hand van een aantal deelvragen.
Deelvragen
1. Hoe ziet het bezwaartraject er uit binnen de Belastingdienst?
2. Hoe gaat een mediationsessie doorgaans in zijn werk en welke regels zijn hieraan verbonden?
Wanneer is een bezwaar geschikt voor mediation?
3. Wat zijn de fiscale en communicatieve knelpunten in het bezwaarproces, waardoor
belastingplichtige en Belastingdienst niet tot overeenstemming zijn gekomen?
4. Wat zijn de motieven van inspecteurs en belastingplichtigen om deel te nemen aan een
mediation?
5. Wat is de tevredenheid over de mediation van de belastingplichtige en de inspecteur?
6. Wat zijn de motieven van inspecteurs en belastingplichtigen om hun standpunt alsnog bij te
stellen na mediation?
Deze deelvragen worden enerzijds behandeld door een beschrijving van het traject bezwaar en
mediation in de scriptie op te nemen. Anderzijds bestaat de beantwoording van de deelvragen uit de
resultaten van het onderzoek.
2.4 Doelstelling
De doelstelling is om te komen tot een overzicht van fiscale en communicatieve knelpunten, die een
oplossing in het bezwaarproces in de weg hebben gestaan en te ontdekken waardoor mediation in
deze gevallen wel een oplossing kan bieden.
2.5 Opbouw scriptie
Op het moment dat een mediation start op verzoek van justitie, is het hele bezwaarproces daar al aan
vooraf gegaan. Het is van belang om inzicht te hebben in de aspecten en de duur van dit proces. Wat
gebeurt er allemaal in het traject bezwaar en aan welke regels zijn belastingplichtigen en inspecteurs
gebonden? Feit is dat het beroep in de meeste gevallen wordt ingetrokken na afloop van de
mediation. Was het werk dat een beroepschrift/mediation met zich meebrengt wellicht te voorkomen
geweest door in het bezwaarproces al dingen anders te doen?
Dit is de reden dat het verslag start met een beschrijvend hoofdstuk met daarin de formeelrechtelijke
aspecten betreffende bezwaar en het administratieve proces bezwaar.
Een logische vervolgstap is de beschrijving van het fenomeen mediation. De regelgeving en
praktische gang van zaken omtrent mediation bij fiscale geschillen worden besproken.
Na deze beschrijvende hoofdstukken omtrent het bezwaartraject en mediation wordt gestart met de
beschrijving van het onderzoek. De opzet en verschillende fasen van het onderzoek worden hierin
weergegeven.
De beschrijving van het onderzoek wordt gevolgd door de resultaten van het onderzoek. De
resultaten van het vragenformulier worden per onderdeel behandeld. Wat zeggen de afzonderlijke
meningen van inspecteurs en belastingplichtigen als deze worden samengevoegd tot één geh eel?
„De kracht van mediation‟ 3

3. Bezwaarproces
De formeelrechtelijke aspecten betreffende bezwaar en het administratieve proces bezwaar binnen
de Belastingdienst zullen nu achtereenvolgens behandeld worden.
3.1 Formeelrechtelijke aspecten
De regels omtrent bezwaar en beroep zijn in de wet achtereenvolgens weergegeven in de Algemene
Wet Bestuursrecht (AWB) en de Algemene Wet inzake Rijksbelastingen (AWR). In hoofdstuk 6 en
7 van de AWB staan de algemene en bijzondere bepalingen omtrent bezwaar en beroep. In de AWR
staan de specifieke bepalingen en afwijkingen op de AWB. De bepalingen in de AWR gaan voor op
die van de AWB.
Het eerste tijdstip dat er formeel sprake is van een geschil, is het moment waarop belastingplichtige
een bezwaarschrift indient.
Wanneer is er sprake van een bezwaarschrift (Art. 1:3, eerste lid AWB)?
Een bezwaarschrift is ieder schriftelijk stuk waaruit blijkt dat iemand bezwaar heeft tegen een besluit
van de inspecteur of ontvanger. Een besluit is hierbij een schriftelijke beslissing van de inspecteur of
ontvanger.
Waartegen is bezwaar mogelijk (Art. 26 AWR)?
Niet tegen ieder besluit is bezwaar mogelijk. Bezwaar is slechts mogelijk tegen:
a. een belastingaanslag (aanslag, voorlopige aanslag, naheffingsaanslag, navorderingsaanslag,
conserverende aanslag);
b. een voor bezwaar vatbare beschikking;
c. het bedrag dat op aangifte is voldaan of afgedragen. Dit betreft de aangiftebelastingen, met name
de omzetbelasting en loonbelasting;
d. het bedrag dat door een inhoudingsplichtige is ingehouden.
Een bezwaarschrift gericht tegen een niet voor bezwaar vatbaar besluit moet niet-ontvankelijk worden
verklaard.
Wie kan een bezwaarschrift indienen (Art. 26a AWR)?
Bezwaar kan worden gemaakt door:
1.
a. de belanghebbende aan wie de belastingaanslag is opgelegd;
b. de belanghebbende die de belasting op aangifte heeft voldaan of afgedragen of van wie de
belasting is ingehouden, of
c. degene tot wie de voor bezwaar vatbare beschikking zich richt
2. Het beroep kan mede worden ingesteld door degene van wie inkomens- of
vermogensbestanddelen zijn begrepen in het voorwerp van de belasting waarop de
belastingaanslag of de voor bezwaar vatbare beschikking betrekking heeft.
3. De inspecteur stelt de in het eerste of tweede lid bedoelde belanghebbende desgevraagd op de
hoogte van de gegevens met betrekking tot de belastingaanslag of de beschikking voorzover deze
gegevens voor het instellen van beroep of het maken van bezwaar redelijkerwijs van belang kunnen
worden geacht.
Belastingplichtige kan zich laten vertegenwoordigen door een gemachtigde (Art. 2:1 AW B). Wanneer
er sprake is van een vertegenwoordiger, moeten in de bezwaarfase alle stukken, waaronder
informatieverzoeken en de uitspraak, aan de vertegenwoordiger gestuurd worden.
Ontvangstbevestiging
De ontvangst van een bezwaarschrift moet schriftelijk aan de indiener worden bevestigd (Art. 6:14
AWB).
„De kracht van mediation‟ 4

Uitstel van betaling 1
Een bezwaar schorst niet de werking van het besluit waartegen het is gericht, tenzij bij of krachtens
wettelijk voorschrift anders is bepaald (Art. 6:16 AWB).
Als de belastingplichtige een bezwaarschrift tegen een belastingaanslag indient, wordt het
bezwaarschrift ook als een verzoek om uitstel van betaling aangemerkt. Dit geldt echter uitsluitend,
indien in het bezwaarschrift het bestreden bedrag van de belastingaanslag en de bereken ing van dat
bedrag zijn vermeld. Een expliciet verzoek om uitstel is in dat geval niet nodig.
Bezwaarbehandeling
Een bezwaarschrift mag worden behandeld door iedereen die door de voorzitter van het
managementteam van de regio gemandateerd is om als inspecteur of namens de inspecteur op te
treden.
De beslissing op het bezwaarschrift mag echter niet worden genomen door degene die het besluit
heeft genomen waartegen bezwaar wordt gemaakt (Art. 10:3 AWB). Het is namelijk de bedoeling dat
in de bezwaarfase heroverweging van het oorspronkelijke besluit plaatsvindt door een ander dan
degene die het primaire besluit heeft genomen.
Vormvereisten bezwaar
Een bezwaarschrift moet schriftelijk worden ingediend (Art. 6:4, lid 1 AWB). Als iemand in een
(telefoon)gesprek aangeeft het niet eens te zijn met een bepaald besluit, moet deze zijn bezwaren
alsnog schriftelijk indienen.
Het bezwaarschrift moet ten minste de volgende onderdelen bevatten (Art. 6:5, lid 1 AWB):
- een ondertekening;
- naam en adres van de indiener;
- de dagtekening;
- een omschrijving van het besluit waartegen het bezwaar is gericht;
- de gronden van het bezwaar.
Als aan (een van) de eisen, zoals motivering, niet is voldaan kan het bezwaarschrift niet -ontvankelijk
worden verklaard. Dit kan echter pas nadat de indiener in de gelegenheid is gesteld het verzuim
binnen een bepaalde termijn te herstellen (Art. 6:6 AWB).
Voor de motivering van pro forma bezwaarschriften geldt een termijn van vier weken. Als hieraan niet
is voldaan, dan wordt door middel van een rappel nog een termijn van twee weken gegeven, alvorens
het bezwaarschrift niet-ontvankelijk wordt verklaard.
Termijn indienen bezwaarschrift
De termijn voor indiening van een bezwaarschrift bedraagt zes weken (Art. 6:7 AWB). De termijn
begint een dag na de dagtekening van het besluit waartegen het bezwaarschrift is gericht (Art. 6:8
AWB jo Art. 22j AWR), tenzij de dag van de dagtekening voor de dag van de bekendmaking ligt.
Binnen de termijn moet een bezwaarschrift zijn ontvangen. Het bezwaar is tijdig als het voor het einde
van de termijn is ontvangen, dan wel met de post is verzonden en niet later dan een week na afloop
van de termijn met de post is bezorgd (verzendtheorie). Ten aanzien van de einddatum is de
Algemene termijnenwet van toepassing. De termijn kan dus worden verlengd tot de eerstvolgende
werkdag.
Een bezwaarschrift dat niet tijdig is ingediend kan niet-ontvankelijk verklaard worden.
1 Afkomstig van de Leidraad Invordering 1990, artikel 25, § 2, Besluit van 25 juni 1990, nr. AFZ90/190, later vele m alen
gewijzigd.
„De kracht van mediation‟ 5

Verschil tussen een ontvankelijk en een niet-ontvankelijk bezwaarschrift
Een ontvankelijk bezwaarschrift wordt inhoudelijk beoordeeld (Art. 7:11, lid 1 AWB). Vervolgens wordt
uitspraak gedaan op het bezwaarschrift. Als de indiener van het bezwaarschrift het niet eens is met
de uitspraak kan hij deze door middel van een in te stellen beroep ter beoordeling aan de rechtbank
voorleggen. De rechtbank zal dan (nader) beoordelen of de bezwaren van de indiener terecht zijn.
Bij een niet-ontvankelijk bezwaarschrift staat de uitspraak al vast, ongeacht of de bezwaren van de
indiener terecht zijn of niet. De uitspraak zal luiden dat het bezwaarschrift niet-ontvankelijk is. Als een
bezwaarschrift niet-ontvankelijk verklaard is, wordt het nog wel beoordeeld op een eventuele
ambtshalve vermindering voor wat het inhoudelijk deel betreft (Art. 65 AWR). Tegen deze ambtshalve
herziening kan geen beroep worden ingesteld. De inspecteur is echter wel verplicht vermindering of
teruggaaf te verlenen, indien belastingplichtige hier redelijkerwijs voor in aanmerking komt. Deze
verplichting is er niet als het een gering bedrag betreft, of als belastingplichtige de bezwaartermijn
door opzet of grove schuld heeft laten verlopen. De herzieningstermijn bedraagt evenals de
navorderingstermijn 5 jaar 2 .
Termijn voor afdoening van een bezwaarschrift
Bezwaarschriften moeten worden behandeld binnen de termijnen genoemd in Art. 7:10 AWB. De
uitspraak op het bezwaar behoort binnen zes weken na ontvangst van het bezwaarschrift door de
Belastingdienst, aan de indiener te zijn toegezonden (Art. 7:10, lid 1 AWB). Ten aanzien van de
einddatum is de Algemene termijnenwet van toepassing. De termijn kan dus worden verlengd tot de
eerstvolgende werkdag.
Als de inspecteur niet binnen zes weken uitspraak kan doen, kan deze de termijn eenzijdig met
hoogstens vier weken verdagen. Dit moet wel schriftelijk aan belastingplichtige meegedeeld worden
voor het verstrijken van de (zesweken)termijn (Art. 7:10, lid 3 AWB).
De termijn kan worden opgeschort bij herstel van vormverzuimen door belanghebbende met ingang
van de dag waarop de indiener is verzocht een verzuim te herstellen, tot de dag waarop het verzuim
is hersteld of de daarvoor gestelde termijn ongebruikt is verstreken (Art. 7:10, lid 2 AWB).
Verder uitstel is mogelijk als belastingplichtige daarmee instemt (Art. 7:10, lid 4 AWB).
2 Resolutie van 25 maart 1991 nr. DB89/735
„De kracht van mediation‟ 6

Wet dwangsom
De overheid wil een betrouwbare partner zijn van burgers, bedrijven en maatschappelijke
organisaties. In de wet staat dat de overheid dat onder andere moet doen door tijdig te beslissen op
een aanvraag. De aanvrager heeft daar recht op. „Tijdig‟ betekent binnen de geldende termijn. Dat
kan een wettelijke of een redelijke termijn zijn. Een tijdige beslissing moet zonodig worden
afgedwongen.
Dat is de kern van het voorstel van de Tweede Kamerleden Wolfsen en Luchtenveld tot aanvulling
van de Algemene wet bestuursrecht met doeltreffendere rechtsmiddelen tegen niet tijdig beslissen
door bestuursorganen (Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen).De Eerste Kamer heeft dit
wetsvoorstel op 20 november 2007 aanvaard.
De Wet dwangsom is per 1 oktober 2009 daadwerkelijk in werking getreden. De dwangsomregeling is
opgenomen in Art. 4:17 tot en met 4:20 AWB.
Om een beroep te kunnen doen op de Wet dwangsom moet aan de volgende twee voorwaarden zijn
voldaan:
1. Het bestuursorgaan (de Belastingdienst) heeft niet tijdig beslist op een aanvraag.
2. De aanvrager van de dwangsom heeft het bestuursorgaan schriftelijk in gebreke gesteld.
De dwangsomregeling ziet er, van aanvraag tot betaling van de dwangsom, als volgt uit:
- de aanvrager dient een aanvraag (bezwaar) in;
- de beslistermijn, al dan niet verlengd, verstrijkt zonder beslissing;
- de aanvrager stelt het bestuursorgaan in gebreke;
- twee weken verstrijken zonder beslissing;
- het bestuursorgaan is een dwangsom verschuldigd voor elke dag dat de beslissing uitblijft (als het
bestuursorgaan de ingebrekestelling op maandag ontvangt, is de eerste dag waarover de
dwangsom is verschuldigd de dinsdag twee weken later);
- de maximale looptijd van de dwangsom bedraagt 42 dagen;
- de dwangsom bedraagt maximaal € 1.260;
- de dwangsom bedraagt € 20 per dag over de eerste twee weken, € 30 per dag over de volgende
twee weken en € 40 per dag over de overige dagen;
- het bestuursorgaan stelt binnen twee weken na de laatste dag waarover de dwangsom
verschuldigd is het totaalbedrag van de verschuldigde dwangsommen bij beschikking vast;
- het bestuursorgaan betaalt binnen zes weken na de vaststelling van het totaalbedrag het
verschuldigde bedrag aan de aanvrager.
Horen
De belanghebbende heeft het recht gehoord te worden in de bezwaarfase (Art. 7:2 AWB). Dit
betekent dat het bestuursorgaan de belanghebbende in de gelegenheid moet stellen zijn
bezwaarschrift mondeling toe te lichten. Het initiatief daartoe ligt bij het bestuursorgaan. Art. 25, lid 1
AWR legt voor fiscale zaken het initiatief bij belanghebbende.
Horen stelt belastingplichtige in de gelegenheid zijn zienswijze mondeling toe te lichten. Een
mondelinge bespreking kan een goede manier zijn om een oplossing voor de problemen te zoeken.
Het horen kan als doel hebben dat de inspecteur meer informatie tot zijn beschikking krijgt en
belastingplichtige kan het gevoel krijgen dat zijn bezwaren serieus aandacht krijgen.
Het horen van belanghebbenden kan echter achterwege blijven indien (Art. 7:3 AWB):
a. het bezwaar kennelijk niet-ontvankelijk is;
b. het bezwaar kennelijk ongegrond is;
c. de belanghebbenden hebben verklaard geen gebruik te willen maken van het recht te worden
gehoord, of;
d. aan het bezwaar volledig tegemoet wordt gekomen en andere belanghebbenden daardoor niet in
hun belangen kunnen worden geschaad.
Als de inspecteur afziet van horen, moet dit gemotiveerd vermeld worden in de uitspraak (Art. 7:12,
lid 1 AWB). Alvorens de inspecteur uitspraak op bezwaar doet, stuurt hij een vooraankondiging naar
belastingplichtige met daarin het voorgenomen besluit.
„De kracht van mediation‟ 7

In de vooraankondiging wordt de volgende passage over horen opgenomen:
“Ik ben voornemens het bezwaarschrift af te wijzen. Voordat ik dat doe, wil ik u nog in de gelegenheid
stellen uw bezwaarschrift mondeling toe te lichten. U kunt daarvoor een afspraak met mij maken. Mijn
doorkiesnummer staat in het briefhoofd.”
Indien er geen gebruik is gemaakt van de mogelijkheid tot horen wordt dit op de volgende wijze in de
uitspraak vermeld:
“Op xx-xx-xxxx (datum vooraankondiging) heb ik u uitgenodigd om uw bezwaar mondeling toe te
lichten. U heeft hiervan geen gebruik gemaakt.”
Heroverweging
De inspecteur dient het oorspronkelijk genomen besluit te toetsen en te heroverwegen of het besluit
waartegen bezwaar is gemaakt, is gebaseerd op een juist oordeel inzake de relevante feiten en
omstandigheden en de van toepassing zijnde rechtsregels (Art. 7:11 AWB).
Het kan zijn dat bij de behandeling van een bezwaarschrift blijkt dat de indiener op de punten waarop
hij bezwaar maakt gelijk moet krijgen, maar dat er andere correctieposten blijken waarom de
oorspronkelijke aanslag toch gehandhaafd moet worden. Deze bevoegdheid tot handhaving van de
oorspronkelijke aanslag wordt „interne compensatie‟ genoemd. Aan de voorwaarden voor navordering
(Art. 16 AWR) hoeft in dit geval niet te zijn voldaan 3 . Dit houdt onder andere in dat er in deze situatie
geen nieuw feit vereist is.
Er zijn echter twee beperkingen op de mogelijkheid tot interne compensatie:
1. Iemand die bezwaar maakt, mag nooit in een slechtere positie komen dan in het geval dat hij dat
niet had gedaan.
2. De inspecteur mag niet terug komen op toezeggingen en bewuste standpuntbepalingen in het
nadeel van belastingplichtige 4 .
Intrekken bezwaar
Het is mogelijk dat belastingplichtige tijdens de bezwaarfase toch instemt met de oorspronkelijke
beslissing. Het bezwaarschrift kan in dat geval schriftelijk worden ingetrokken. Tijdens een
hoorgesprek kan belastingplichtige mondeling aangeven het bezwaarschrift in te willen trekken (Art.
6:21 AWB). Na intrekking mag er geen uitspraak op bezwaar meer worden gedaan.
Uitspraak
Indien het bezwaarschrift niet wordt ingetrokken is de inspecteur verplicht uitspraak op bezwaar te
doen. De uitspraak op een bezwaarschrift moet altijd schriftelijk worden gedaan (Art. 7:12 AWB, Art.
1:3 AWB). Dit is de formele kennisgeving van de inspecteur aan belastingplichtige.
In de uitspraak op het bezwaar zijn in ieder geval opgenomen:
- de dagtekening;
- verslag van het horen / motivatie waarom belastingplichtige niet is gehoord;
- motivering uitspraak;
- beslissing op het bezwaar (dictum);
- beslissing op het verzoek om vergoeding van de kosten van het bezwaar, bij een geheel of
gedeeltelijk toegewezen bezwaar, indien daarom verzocht is;
- rechtsmiddelverwijzing.
3 Hoge Raad 9 december 1998, BNB 1999/68
4 Hoge Raad 30 maart 2007, nr. 42 882, V-N 2007/17.5
„De kracht van mediation‟ 8

Beroep tegen de uitspraak op het bezwaarschrift
Belastingplichtige kan beroep instellen tegen de uitspraak op het bezwaarschrift bij de rechtbank. De
termijn voor het indienen van een beroepschrift is gelijk aan de termijn voor het indienen van een
bezwaarschrift. De indiener van een beroepschrift is griffierecht verschuldigd (Art. 8:41 AWB en Art.
27b AWR). Een natuurlijk persoon betaalt € 41 of € 150, afhankelijk van waar het besluit waartegen
beroep is ingesteld betrekking op heeft. Het griffierecht voor een beroep dat is ingesteld tegen een
besluit met betrekking tot de wet op de inkomstenbelasting 2001 bedraagt € 41. Het griffierecht
bedraagt € 297 indien anders dan door een natuurlijk persoon beroep is ingesteld. Dit zijn de
bedragen zoals deze gelden vanaf 1 januari 2010.
„De kracht van mediation‟ 9

3.2 Administratieve proces bezwaar
Om een zo goed mogelijk beeld te kunnen vormen van het proces bezwaar heb ik een dag
meegelopen bij het bezwaarteam Inkomstenbelasting in Almelo. Het selectieproces van de be zwaren
is schematisch weergegeven in bijlage 1 en wordt hieronder beschreven.
Allereerst wordt de binnengekomen post door de facilitaire dienst aangeleverd bij het bezwaarteam
(de selecteurs). Naast de „normale‟ bezwaren zijn er ook zogenoemde slokberichten (slok: signaal
lokaal). Dit is de post die in eerste instantie niet als bezwaar is aangemerkt, maar waarvan blijkt dat
deze wel als bezwaar behandeld dient te worden.
De selecteurs delen de bezwaren vervolgens in 2 categorieën: de twijfelposten en de t e behandelen
bezwaren.
Twijfelposten
Twijfelposten zijn de bezwaren waarvan de selecteurs verwachten dat er sprake is van een
misverstand en verwachten dat belastingplichtige het bezwaar intrekt als er wordt uitgelegd dat het
bezwaar niet gegrond is. Deze belastingplichtigen worden telefonisch benaderd.
Indien belastingplichtige inderdaad akkoord gaat met intrekking van het bezwaarschrift, wordt dit
bevestigd door een brief met daarin de bedenktijd die belastingplichtige nog heeft om op zijn
beslissing om het bezwaarschrift in te trekken terug te komen. De bedenktijd is gelijk aan de
resterende tijd van de bezwaartermijn.
Te behandelen bezwaren
De te behandelen bezwaren worden door de selecteurs ingedeeld per categorie, afhankelijk van de
verwachte moeilijkheidsgraad en omvang van het bezwaar. De selecteurs leveren de bezwaren
vervolgens aan de administratie, waar de bezwaren geautomatiseerd worden vastgelegd in het
systeem. Als dit is gebeurd komt het bezwaar bij de betreffende behandelaar. Er worden vier
verschillende categorieën onderscheiden te weten B, C, E en F. De B-bezwaren kunnen door de
administratie versneld worden afgedaan. De overige bezwaren komen bij de behandelfunctionaris
C/E/F.
De behandelend inspecteur onderzoekt en heroverweegt de oorspronkelijk genomen beslissing
alvorens uitspraak op bezwaar te doen.
Bellen bij bezwaar 5
Sinds december 2008 is de regio Oost bij wijze van pilot begonnen met het direct bellen van indieners
van bezwaar.
De visie achter deze pilot was dat uit onderzoek is gebleken dat de acceptatie door burgers van
beslissingen van de overheid voor 50% door de inhoudelijke juistheid wordt bepaald en voor 50%
door de procedurele gang van zaken. Hierdoor ontstond het vermoeden dat veel indieners van
bezwaar niet zozeer problemen met de inhoud van een beslissing hebben, maar wel met de wijze van
totstandkoming en om die reden bezwaar indienen.
Het doel van de pilot was te onderzoeken of door het vroegtijdig contact opnemen met
bezwaarindieners en hen te betrekken in de procedure, onnodige bezwaarprocedures voorkomen
konden worden.
De opzet was om indieners van bezwaarschriften zo snel mogelijk na indiening te bellen, ze te vragen
waarom ze het bezwaarschrift hadden ingediend, en met hen de route van verdere
bezwaarbehandeling te bepalen. Het idee is dat de burger zich serieus genomen voelt, meer invloed
heeft op de procedure, eerder een onnodig bezwaarschrift intrekt en ook sneller een eventueel
afwijzende beslissing accepteert. Het betreft hier niet de zogenoemde „twijfelposten‟, maar de
bezwaren die zijn aangemerkt als „traditioneel te behandelen‟.
In het kader van de pilot zijn alleen particulieren en ondernemers zonder adviseur gebeld.
5 Informatie onder andere ontleend aan de evaluatie pilot bellen bij bezwaar in de regio Oost opgestel d door mr. J.
Weijers
„De kracht van mediation‟ 10

Medewerkers van de Belastingdienst hebben voordat ze gingen bellen deelgenomen aan een
speciaal hiertoe ontworpen en georganiseerde training.
Resultaten pilot bellen bij bezwaar
Ruim 60% van de belastingplichtigen heeft het bezwaarschrift ingetrokken tijdens het
telefoongesprek. In nog eens 15% van de gevallen is de einduitkomst (gedeeltelijk tegemoetgekomen
of ambtshalve verminderd) tijdens het telefoongesprek overeengekomen. 11% van de
belastingplichtigen is niet bereikt en in 12% van de gevallen is na het telefoongesprek nog een
traditionele behandeling nodig. In deze gevallen is er al wel vaak direct een afspraak over nog
benodigde informatie en een hoorgesprek gemaakt.
In Enschede en Almelo is overdag gebeld, in Doetinchem is hoofdzakelijk „s avonds gebeld. Er is
gebleken dat het overdag aanzienlijk moeilijker is om iemand telefonisch te bereiken (20% direct
contact) dan ‟s avonds (90% direct contact). Tevens is gebleken dat de bereikbaarheid tussen 16.00
en 18.00 uur ook ongeveer op 90% ligt.
Op basis van de succesvolle resultaten van de pilot „Bellen bij bezwaar‟ in de regio Oost heeft de
Belastingdienst deze methode inmiddels landelijk ingevoerd.
„De kracht van mediation‟ 11

4. Mediation
4.1 Algemeen
Indien er geen overeenstemming kan worden bereikt in het bezwaartraject is het uiteraard mogelijk
om in beroep te gaan bij de rechtbank. De rechter beslist dan over de uitkomst van het geschil.
Er bestaat echter ook de mogelijkheid om via mediation tot een oplossing te komen.
Mediation is een vorm van conflictbemiddeling, waarbij de betrokken partijen hun geschil zelf
proberen op te lossen. Ze doen dit met behulp van een onafhankelijke en deskundige
conflictbemiddelaar: de mediator.
In een mediation worden alle aspecten en achtergronden van het geschil besproken met de andere
partij. Zo heeft belastingplichtige direct invloed op het verloop van het overleg, wat de kwaliteit van de
uiteindelijke oplossing verbetert. Mediation kan uitkomst bieden bij een geschil dat steeds verder
escaleert, of wanneer de communicatie stagneert. Partijen zitten letterlijk met elkaar om tafel en
kunnen samen zoeken naar mogelijke oplossingen. Een geslaagde mediation betekent niet per
definitie dat er een aanpassing van de aanslag plaatsvindt.
Voorbeeld:
Mevrouw X heeft bezwaar ingediend tegen de definitieve aanslag inkomstenbelasting 2004. Er
bestaat onduidelijkheid over het te betalen bedrag. Mevrouw X is van mening dat de definitieve
aanslag niet terecht is, omdat zij recht heeft op uitbetaling van de algemene heffingskorting. Het
bezwaar is afgewezen en mevrouw X heeft beroep ingediend. Op verzoek van justitie hebben beide
partijen ingestemd met mediation.
Tijdens de mediation is de werking van de regelgeving met betrekking tot de uitbetaling van de
algemene heffingskorting aan de minst verdienende partner uitgelegd. Mevrouw X heeft het bezwaar
ingetrokken en de hoogte van de aanslag is ongewijzigd gebleven.
Veel geschillen kunnen via mediation worden opgelost. Echter niet elk geschil is geschikt voor
mediation. Als belastingplichtige een principiële uitspraak wil over een puur juridische vraag is
mediation niet het meest geschikte middel. Het is dan beter dat de rechter uitsluitsel geeft over hoe
de wet moet worden toegepast.
De mediator probeert te achterhalen waar het geschil in essentie over gaat. Hij is speciaal opgeleid
om vastgelopen overleg weer in beweging te krijgen. Hij zoekt bij partijen naar hun werkelijke
belangen in plaats van alleen stil te staan bij hun formele standpunten. Doel is het bereiken van een
oplossing die voor alle partijen aanvaardbaar is. De mediator legt partijen daarbij niets op en spreekt
geen inhoudelijk oordeel uit.
Tijdens de mediation ligt de reguliere procedure tijdelijk stil. Als partijen het ondanks de mediation
niet of slechts gedeeltelijk met elkaar eens worden, treedt de reguliere procedure weer in werking.
Er zijn twee verschillende soorten fiscale mediation te onderscheiden:
1. Mediation kan plaatsvinden tijdens het behandelproces op verzoek van de Belastingdienst of
belastingplichtige: mediation bij de Belastingdienst.
2. Indien dit niet is gebeurd en belastingplichtige is in beroep gegaan, dan bestaat er nog de
mogelijkheid dat Justitie partijen de vraag stelt of zij gebruik willen maken van mediation.
Het verschilt per rechtbank hoe hiermee wordt omgegaan. De zaken van de regio Oost vallen
onder de rechtbank in Arnhem. De rechtbank in Arnhem stelt partijen bij ieder beroepschrift
inkomstenbelasting/vennootschapsbelasting, waarbij niet een duidelijk fiscaal theoretisch
geschilpunt speelt, de vraag of zij gebruik willen maken van de mogelijkheid tot mediation.
Binnen de Belastingdienst wordt dit ook wel Justitie mediation genoemd.
„De kracht van mediation‟ 12

Dit onderzoek is gericht op de mediations die zijn gehouden op verzoek van Justitie. Deze keuze is
bewust gemaakt, omdat in die situatie het hele bezwaartraject al is afgerond zonder dat er
overeenstemming is bereikt. Het is de bedoeling te ontdekken waarom in het bezwaartraject geen
oplossing is gevonden, terwijl tijdens de mediation in de meeste gevallen wel overeenstemming wordt
bereikt.
4.2 Kosten
Bij mediation binnen de Belastingdienst kost het belastingplichtige niets. De Belastingdienst neemt
alle kosten voor haar rekening.
Bij doorverwijzing door Justitie zijn de eerste 2,5 uur gratis voor beide partijen. Na deze 2,5 uur
betalen Belastingdienst en belastingplichtige gezamenlijk het uurtarief van de mediator.
4.3 Traject mediation 6
Voordat met de mediation gestart kan worden, moet een mediator worden aangewezen. De
Belastingdienst werkt in principe met interne mediators. In uitzonderingsgevallen wordt een externe
mediator ingeschakeld. Alle mediators, zowel intern als extern, werken volgens de gedragsregels van
het Nederlands Mediation Instituut (NMI).
Bij mediation op verzoek van justitie wordt er gezamenlijk een NMI-gecertificeerde mediator gekozen.
Een mediation begint met de bespreking van de mediationregels en de inhoud van de
mediationovereenkomst. Deelname aan een mediation is vrijwillig, partijen kunnen dus ook op elk
moment besluiten de mediation te beëindigen. Er is echter wel een verplichting tot inspanning
opgenomen in het mediation reglement 7 .
De mediator gaat na of de personen die aanwezig zijn de zaak tot een oplossing kunnen brengen en
of zij daartoe bevoegd zijn. Daarna analyseert hij de problemen en de factoren die nodig zijn om het
geschil op te lossen. Daarbij worden alle belangen in kaart gebracht, zowel de juridische als nietjuridische.
Een mediation kan uit meerdere sessies bestaan, maar regelmatig wordt een mediation in
één sessie afgerond.
De mediator begint in principe blanco aan de mediation en kent meestal de achterliggende juridische
stukken niet. Zo gaat hij onbevooroordeeld de mediation in.
Voorafgaand aan de mediation wordt vertrouwelijkheid overeengekomen. Dit houdt in dat de
aanwezigen tijdens de mediation achteraf geen mededelingen omtrent het verloop van de m ediation
doen aan derden, onder wie begrepen rechters en arbiters.
4.4 Vaststellingsovereenkomst
Als partijen het tijdens de mediation met elkaar eens worden, worden deze afspraken vastgelegd in
een overeenkomst. Het is afhankelijk van de situatie door wie deze vaststellingsovereenkomst wordt
opgesteld. Een fiscaal compromis heeft het rechtskarakter van een publiekrechtelijke
vaststellingsovereenkomst als bedoeld in Art. 7: 900 BW 8 en is een voorbereidingshandeling voor een
beschikking, namelijk (meestal) een aanslag.
Een fiscaal compromis is een hybride figuur; het heeft zowel civielrechtelijke als publiekrechtelijke
trekken. Dit hybride karakter leidt ertoe dat de inspecteur bij het sluiten van de
vaststellingsovereenkomst gebonden is aan de regels uit het burgerlijk recht als ook aan de algemene
beginselen van behoorlijk bestuur, zoals het vertrouwensbeginsel. Het publiekrechtelijke aspect komt
ook hierin tot uitdrukking dat de overeenkomst de grenzen van de openbare orde niet mag
overschrijden. Art. 7:902 BW bepaalt dat een vaststellingsovereenkomst ook geldig is, indien een
vaststelling ter beëindiging van onzekerheid of geschil op vermogensrechtelijk gebied „in strijd mocht
blijken met dwingend recht (contra legem), tenzij zij tevens naar inhoud of strekking in strijd komt met
de goede zeden of de openbare orde.‟ Het kan dus voorkomen dat de inhoud van een
vaststellingsovereenkomst afwijkt van de belastingwet. Het gaat bij een vaststellingsovereenkomst
echter ook vaak om feiten die vastgelegd worden ,waarop de belastingwet onverkort wordt toegepast.
6 Informatie o.a. ontleend aan brochures mediation van de Belastingdienst en de Rechtspraak
7 Zie bijlage 2 voor het volledige NMI mediation reglement
8 De vaststellingsovereenkomst; een compositie NTFRB2007-31
„De kracht van mediation‟ 13

Het belastingrecht is dwingend van aard, maar laat ruimte voor een compromis, mits onzekerheid
bestaat. Ook na recente arresten van de Hoge Raad blijft de vraag open hoe ver een compromis
contra legem mag reiken. Ofwel wat is de precieze reikwijdte van de uitspraak dat het geheel van
afspraken niet „zo zeer‟ in strijd mag zijn met het recht dat partijen niet op nakoming daarvan mogen
rekenen.
De bewegingsvrijheid van de inspecteur, ook wel het „freies Ermessen‟ genoemd, lijkt een combinatie
te zijn van de rekkelijkheid van de inspecteur en de mogelijkheden die de wet daarvoor biedt.
Indien er na mediation gedeeltelijke overeenstemming is ontstaan, wordt deze schriftelijk vastgelegd
en kan daarnaast de procedure bij de rechtbank worden voortgezet.
Indien er op geen enkel punt overeenstemming wordt bereikt, kan de procedure na de mediation
direct worden voortgezet. In dit geval is de vertrouwelijkheid van groot belang. Er moet worden
afgesproken welke gegevens en stukken in de procedure mogen worden ingebracht. Mededelingen
over onderhandelingen of voorstellen blijven altijd vertrouwelijk, tenzij hierover gezamenlijk
uitdrukkelijke andere schriftelijke afspraken worden gemaakt.
4.5 Pilot mediation bij bezwaar Almelo
Zoals eerder is vermeld kan mediation binnen de Belastingdienst plaatsvinden op verzoek van
belastingplichtige of de Belastingdienst. Het is landelijk echter niet zo dat elk afgewezen bezwaar
wordt gescreend op de mogelijkheid tot mediation. Vanaf juni 2008 is in Almelo de pilot „mediation bij
bezwaar‟ ingevoerd. Deze pilot heeft als doel te onderzoeken of het zinvol is om alvorens een
bezwaar af te wijzen, te beoordelen of deze geschikt is voor mediation.
De pilot houdt in dat de bezwaarbehandelaars in Almelo hun (geheel en gedeeltelijk) te handhaven
bezwaren samen met de te verzenden handhavingbeschikking inleveren bij de second-viewer. De
second-viewers en de regiocoördinator mediation komen ongeveer één keer per week samen om de
verzamelde zaken te beoordelen. Deze beoordeling vindt plaats op bezwaar- en fiscaal-technische
aspecten, alsmede op communicatieve aspecten. Als de second-viewers en regiocoördinator
mediation van mening zijn dat een procedure dreigt, die door middel van mediation mogeli jk
voorkomen zou kunnen worden, wordt de zaak geselecteerd voor mediation.
In de periode juni 2008 tot eind 2009 zijn 340 bezwaren beoordeeld. In 13 gevallen (3,8%) leek
mediation zinvol te kunnen zijn. Deze gevallen zijn met belastingplichtigen en hun ad viseurs
besproken. Dit heeft geleid tot 9 daadwerkelijke mediations. In alle 9 gevallen is na mediation
overeenstemming bereikt.
Uit de evaluatieformulieren blijkt dat belastingplichtigen in 8 van de 9 gevallen in beroep zouden zijn
gegaan. Alhoewel de belastingplichtigen in bijna alle gevallen akkoord gingen met de handhaving van
de aanslag, waren ze na mediation toch zeer positief over de wijze waarop het bezwaar was
behandeld.
De kwaliteit van de genomen beslissing op een bezwaarschrift kan sterk verbeterd worden door deze
werkwijze. Alles wordt immers nogmaals beoordeeld en gaandeweg het proces zijn steeds meer
zaken ter heroverweging retour aan de bezwaarbehandelaar gegaan. Deze kan de schriftelijke
uitspraak verbeteren en/of belastingplichtige telefonisch benaderen.
Vanwege de positieve ervaringen met de pilot mediation bij bezwaar, is inmiddels besloten dat de
werkwijze van de pilot in Almelo in de hele regio Oost wordt ingevoerd.
„De kracht van mediation‟ 14

5. Beschrijving onderzoek
De opzet en de verschillende fasen van het onderzoek zullen nu worden beschreven.
5.1 Fiscale mediations via Justitie in de regio Oost
Om de hoofd- en deelvragen goed te kunnen beantwoorden is het belangrijk zowel de mening van de
inspecteurs als belastingplichtigen in het onderzoek te betrekken.
De eerste stap die gezet moest worden was het in kaart brengen van alle belastingplichtigen en
inspecteurs die hebben deelgenomen aan een mediation op verzoek van Justitie. Het onderzoek is
gestart in september 2009, derhalve is er voor gekozen om de mediations van de jaren 2006 tot en
met 2008 mee te nemen in het onderzoek.
Cijfermatig liep het proces van de mediations via Justitie in de regio Oost in deze jaren als volgt:
2006 2007 2008 Totaal
Door Justitie bij de Belastingdienst aangemeld 33 81 85 199
Door de Belastingdienst niet geaccepteerd 11 35 47 93
Door de Belastingdienst overgenomen voorstellen 22 46 38 106
Door belastingplichtige niet gewenst 11 24 22 57
Aantal mediations op verzoek van Justitie 11 22 16 49
Van de 49 mediations die in de jaren 2006 tot en met 2008 zijn gehouden hebben 38 mediations tot
overeenstemming geleid.
Bovenstaande bevestigt het landelijke beeld dat ongeveer 1 op de 4 verzoeken van Justitie tot een
mediation leidt, waarvan vervolgens ongeveer 80% tot overeenstemming tussen partijen leidt.
Om verschillende redenen (overlijden, uitdiensttreding inspecteur, (adres)gegevens onbekend) bleek
al vrij snel dat niet alle 49 mediations in het onderzoek konden worden betrokken. Er bleven 41
mediations over waarvan belastingplichtige en inspecteur wel konden worden aangeschreven.
5.2 Medewerking belastingplichtigen
De belastingplichtigen die wel te benaderen waren, moesten om toestemming gevraagd worden om
hun mediation te betrekken in het onderzoek. Tijdens een mediation wordt er door de aanwezigen
vertrouwelijkheid overeengekomen voor alles wat tijdens de mediation ter sprake komt.
Belastingplichtigen moesten dus toestemming geven voor het feit dat hun mediation met de
betreffende inspecteur besproken werd in het kader van het onderzoek. Daarnaast is aan
belastingplichtigen gevraagd of zij bereid waren zelf een vragenformulier in te vullen betreffende hun
ervaringen met mediation.
De reacties van belastingplichtigen op het verzoek mee te werken aan het onderzoek zijn hieronder
schematisch weergegeven:
Overeenstemming Geen
overeenstemming
Totaal
Brieven verstuurd
30 11 41
Belastingplichtige geeft toestemming en is
bereid mee te werken aan vragenformulier
Belastingplichtige geeft toestemming, maar is
niet bereid mee te werken aan vragenformulier
Belastingplichtige geeft geen toestemming en
werkt niet mee aan het vragenformulier
Geen reactie van belastingplichtige
15 7 22
3 1 4
4 1 5
8 2 10
„De kracht van mediation‟ 15

De belastingplichtigen die in eerste instantie niet hebben gereageerd hebben een herinnering per
post ontvangen en zijn, wanneer hier niet op gereageerd werd, indien mogelijk telefonisch benaderd.
Uit bovenstaande cijfers blijkt dat uiteindelijk bij 26 mediations een gesprek gehouden kan worden
met de inspecteur en dat daarnaast 22 belastingplichtigen aangegeven hebben bereid te zijn een
vragenformulier in te vullen over hun ervaring met mediation.
5.3 Medewerking inspecteurs
Naast de belastingplichtigen moesten ook de inspecteurs al in het begintraject van het onderzoek
benaderd worden om medewerking aan het onderzoek te vragen. Alle inspecteurs waren bereid om
mee te werken aan het onderzoek en de dossiers zonodig op te vragen uit het archief.
Een aantal inspecteurs heeft meerdere malen deelgenomen aan een mediation. De 26 mediations
waren dan ook verdeeld over 12 verschillende inspecteurs.
5.4 Vragenformulier 9
Er is een vragenformulier opgesteld dat zowel aan de inspecteur, als belastingplichtige kon worden
voorgelegd. De hoofd- en deelvragen zijn hierbij verder uitgewerkt tot open- en meerkeuzevragen aan
inspecteur en belastingplichtige. Tijdens de afstudeerperiode heb ik de vergaderingen van de
regiogroep mediation Oost en de pilot mediation bij bezwaar bijgewoond. Het concept vragenformulier
is hier besproken en verbeterd naar aanleiding van de tips die tijdens de vergaderingen gegeven
werden.
5.5 Gesprekken inspecteurs
Op de belastingkantoren in Almelo, Enschede, Winterswijk en Doetinchem heb ik gesprekken gehad
met inspecteurs. De opzet van elk gesprek was dat de inspecteur voor mijn beeldvorming eerst
vertelde wat het fiscale geschil betrof en hoe de mediation was verlopen. Hierna nam ik, afhankelijk
van de situatie, relevante stukken uit het dossier door of kreeg ik kopieën van bijvoorbeeld het
bezwaar of beroepschrift. Op die manier was het voor mij mogelijk een beeld te krijgen van elk
afzonderlijk geschil. Elke inspecteur heeft per mediation het vragenformulier ingevuld. Na afloop is
van ieder gesprek een samenvatting gemaakt.
5.6 Vragenformulier belastingplichtigen
Ik heb het geschil en, indien van toepassing, de oplossing kort samengevat op de eerste pagina van
het vragenformulier aan belastingplichtige. Deze hoefde vervolgens alleen aan te geven of de feiten
zoals ze waren weergegeven correct waren en kon direct starten met de vragen over de bezwaarfase
en de mediation.
De reactie van belastingplichtigen op het versturen van het vragenformulier was als volgt:
Belastingplichtige heeft aangegeven bereid te
zijn mee te werken aan het onderzoek
Belastingplichtige heeft vragenformulier
daadwerkelijk retour gezonden
Belastingplichtige heeft vragenformulier niet
retour gezonden
Overeenstemming Geen
overeenstemming
Totaal
15 7 22
13 5 18
2
2 4
Ook nu weer hebben belastingplichtigen die in eerste instantie niet hebben gereageerd een
herinnering per post ontvangen en zijn ze, wanneer hier niet op gereageerd werd, indien mogelijk
telefonisch benaderd.
Uiteindelijk hebben 18 belastingplichtigen het vragenformulier daadwerkelijk retour gezonden. Dit
betekent dat ongeveer 37% (18/49) van alle belastingplichtigen die in de jaren 2006 tot en met 2008
hebben deelgenomen aan mediation op verzoek van Justitie in de regio Oost hun mening hebben
gegeven.
9 Zie bijlage 3 voor een blanco vragenformulier
„De kracht van mediation‟ 16

Er zijn 26 mediations besproken met en beoordeeld door de inspecteurs, wat neerkomt op een
percentage van ongeveer 53% (26/49). In verband met de benodigde toestemming van
belastingplichtige voor het bespreken van de mediation met de inspecteur konden er niet meer
mediations met inspecteurs besproken worden.
„De kracht van mediation‟ 17

6. Resultaten vragenformulier
De resultaten van het onderzoek zullen nu per onderdeel worden besproken. Hierbij wordt de visie
van inspecteurs en belastingplichtigen vergeleken. Alle scores zijn zowel in aantallen, als ook in
percentages weergegeven om de resultaten makkelijk te kunnen vergelijken. Eerst worden de
gesloten vragen behandeld om iets over het algemene beeld te kunnen zeggen. Vervolgens wordt er
gekeken naar de reacties op de open vragen om meer inzicht te krijgen in de redenen van
inspecteurs en belastingplichtigen om positief dan wel negatief te oordelen over een bepaald aspect.
In bijlage 4 en 5 zijn de totaaloverzichten van de reacties van de inspecteurs en belastingplichtigen
weergegeven. De meest opvallende resultaten staan hieronder per onderdeel weergegeven.
6.1 Bezwaarfase
Van de ondervraagde inspecteurs heeft 54% aangegeven tevreden of zeer tevreden te zijn met
de briefwisseling tijdens de bezwaarfase tegenover 25% van de belastingplichtigen.
38% van de inspecteurs en 44% van de belastingplichtigen geven aan dat er geen
telefoongesprek heeft plaatsgevonden in het bezwaarproces.
Van de ondervraagde inspecteurs heeft maar liefst 62% aangegeven dat er geen bespreking op
kantoor heeft plaatsgevonden.
25% van de belastingplichtigen geeft aan niet tevreden te zijn over de duidelijkheid van de
uitspraak op bezwaar.
63% van de belastingplichtigen is niet tevreden over de houding van de inspecteur tijdens het
bezwaarproces.
54% van de inspecteurs is tevreden of zeer tevreden over de duur van het bezwaarproces. Dit
terwijl slechts 19% van de belastingplichtigen tevreden of zeer tevreden is over de duur van het
bezwaarproces.
Wanneer gevraagd wordt naar het totaaloordeel over het bezwaarproces, geeft 63% van de
belastingplichtigen aan niet tevreden te zijn. Van de inspecteurs geeft 25% een negatief
totaaloordeel over het bezwaarproces.
Conclusie
Het oordeel van de inspecteurs over het bezwaarproces is op alle punten aanzienlijk positiever dan
dat van de belastingplichtigen. Het is opvallend dat er meestal geen (telefoon)gesprek is geweest met
belastingplichtige. Bij de open vragen wordt door de inspecteurs wel vaak benoemd dat er in het
bezwaarproces meer en beter gecommuniceerd had moeten worden.
Inspecteurs hebben meerdere keren aangegeven dat het bezwaarproces is bemoeilijkt door een
negatieve houding/onwil van belastingplichtige of diens gemachtigde.
Belastingplichtigen daarentegen geven juist meerdere keren aan dat er „niet te praten viel‟ met de
inspecteur en er niet werd gezocht naar een oplossing, omdat het standpunt van de inspecteur in hun
ogen al vast stond. Verder wordt door belastingplichtige geoordeeld dat het bezwaartraject te lang
duurt, wat voor onduidelijkheid zorgt.
„De kracht van mediation‟ 18

Aanbevelingen inspecteurs en belastingplichtigen
Aan zowel inspecteur als belastingplichtige is de vraag gesteld hoe de Belastingdienst de gang van
zaken in het bezwaarproces kan verbeteren.
Belastingplichtigen geven meermalen aan dat er beter geluisterd dient te worden en dat er naast
briefwisseling ook een mondelinge behandeling van het bezwaar plaats moet vinden.
Inspecteurs noemen meermalen het „bellen bij bezwaar‟, deze werkwijze is inmiddels op landelijk
niveau ingevoerd.
Ter toelichting staan hieronder enkele treffende aanbevelingen van inspecteurs en
belastingplichtigen:
Inspecteurs:
„Beter horen: meer aandacht voor het probleem, niet alleen aanhoren, maar ook actief bevragen.‟
„Meer aandacht om belastingplichtige te horen, persoonlijk contact.‟
Eén van de inspecteurs geeft terecht aan dat niet alle procedures te voorkomen zijn. Bij een
principieel verschil van mening over de toepassing van de wet kan de rechter uitkomst bieden.
Streven is uiteraard wel om onnodige procedures te voorkomen door het bezwaarproces zo goed
mogelijk in te richten.
Belastingplichtigen:
„Beter luisteren en invoelen wat een bezwaarde daadwerkelijk aanvoert; beter feitenonderzoek
plegen!‟
„Wat beter en zorgvuldiger naar iemand luisteren‟
„Belastingplichtige uitnodigen voor een gesprek ten kantore inspecteur‟
„Cliënt telefonisch benaderen en goede uitleg geven‟
„Meer en beter kijken naar argumenten‟
De meningen van inspecteurs en belastingplichtigen lijken op één lijn te zitten en zouden als volgt
samengevat kunnen worden:
De gang van zaken in het bezwaarproces kan verbeterd worden door naast
schriftelijk, ook mondeling contact tussen inspecteur en belastingplichtige te
laten plaatsvinden, waarbij naar elkaars argumenten geluisterd wordt.
Bellen bij bezwaar kan hierbij een grote rol gaan spelen. Er is dan immers gelijk direct conta ct tussen
inspecteur en belastingplichtige.
„De kracht van mediation‟ 19

6.2 Motivatie deelname mediation
Hieronder zijn de redenen van inspecteurs en belastingplichtigen weergegeven om deel te nemen
aan de mediation. Er waren 8 mogelijkheden gegeven, waarbij inspecteurs en belasti ngplichtigen
konden aangeven of deze van toepassing waren. De redenen staan in volgorde van het aantal keren
dat ze van toepassing waren.
Inspecteurs:
1. U verwachtte een snellere oplossing dan door de formele procedure. (77%)
2. U wilde nog eens rustig over het geschil kunnen praten, om te kijken of er een oplossing
gevonden kon worden. (77%)
3. Uw ervaring met een eerdere mediation. (69%)
4. U kon er niets mee verliezen, was het niet zinvol dan kon u gewoon verder gaan met de
procedure. (62%)
5. U wilde de oplossing in eigen hand houden. (62%)
6. U wilde graag in gesprek om zaken duidelijk te krijgen, omdat er tot de mediation sprake was van
een slechte communicatie. (50%)
7. U verwachtte een betere oplossing dan door de formele procedure. (46%)
8. De kosten van mediation zijn gering. (35%)
Belastingplichtigen:
1. U verwachtte een snellere oplossing dan door de formele procedure. (83%)
2. U wilde nog eens rustig over het geschil kunnen praten, om te kijken of er een oplossing
gevonden kon worden. (83%)
3. U wilde graag in gesprek om zaken duidelijk te krijgen, omdat er tot de mediation sprake was van
een slechte communicatie. (78%)
4. U verwachtte een betere oplossing dan door de formele procedure. (72%)
5. U kon er niets mee verliezen, was het niet zinvol dan kon u gewoon verder gaan met de
procedure. (56%)
6. De kosten van mediation zijn gering. (56%)
7. U wilde de oplossing in eigen hand houden. (39%)
8. Uw ervaring met een eerdere mediation. (6%)
Conclusie
De redenen van inspecteurs en belastingplichtigen om deel te nemen aan de mediation wijken o p de
meeste punten niet extreem van elkaar af. Opvallend is echter dat 78% van de belastingplichtigen
aangeeft dat ze graag in gesprek wilden om zaken duidelijk te krijgen, omdat er tot de mediation
sprake was van een slechte communicatie. 50% van de inspecteurs geeft dit als reden om deel te
nemen aan de mediation. Verduidelijking van de feiten had immers ook in het bezwaartraject plaats
moeten kunnen vinden door een (telefoon)gesprek.
Zowel bij inspecteur als belastingplichtige zijn de belangrijkste redenen om deel te nemen aan een
mediation dat er een snellere oplossing wordt verwacht dan door de formele procedure en dat men
nog eens rustig over het geschil wil praten, om te kijken of er een oplossing gevonden kan worden.
Aanbeveling
Richt het bezwaarproces zodanig in dat er sprake is van een snelle behandeling van het bezwaar en
de mogelijkheid om het bezwaar rustig te kunnen bespreken. Geef daarbij aandacht aan de wijze van
communicatie met elkaar.
„De kracht van mediation‟ 20

6.3 Tevredenheid mediation
Alle inspecteurs en belastingplichtigen is gevraagd hoe tevreden zij zijn met de betreffende
mediation. Bij het analyseren van de resultaten wordt onderscheid gemaakt tussen de mediations
waarbij overeenstemming is bereikt en de mediations waarbij geen overeenstemming is bereikt. De
meest opvallende scores zullen worden besproken.
Mediations die hebben geleid tot overeenstemming tussen partijen
95% van de inspecteurs is tevreden of zeer tevreden over het verloop van de mediation
tegenover 77% van de belastingplichtigen.
90% van de inspecteurs is tevreden of zeer tevreden over de uitkomst van de mediation, bij de
belastingplichtigen is 69% tevreden of zeer tevreden over de uitkomst van de mediation.
31% van de belastingplichtigen is ontevreden of zeer ontevreden over de houding van de
inspecteur tijdens de mediation. 5% van de inspecteurs is ontevreden over de houding van
belastingplichtige tijdens de mediation.
Er is geen enkele inspecteur ontevreden over de communicatie tijdens de mediation. 15% van de
belastingplichtigen is ontevreden over de communicatie tijdens de mediation.
Slechts 11% van de inspecteurs en 8% van de belastingplichtigen is ontevreden over de houding
van de mediator.
Niemand van de inspecteurs geeft een negatief totaaloordeel over de mediation. 77% van de
belastingplichtigen geeft een positief totaaloordeel over de mediaton.
Mediations waarbij geen overeenstemming is ontstaan tussen partijen
40% van de belastingplichtigen geeft aan ontevreden te zijn met de duur van de mediation.
71% van de inspecteurs en 20% van de belastingplichtigen is tevreden over het verloop van de
mediation.
Niemand van de belastingplichtigen is tevreden met de uitkomst van de mediation, er is immers
ook geen overeenstemming bereikt. Toch geeft 29% van de inspecteurs aan tevreden te zijn met
de uitkomst van de mediation.
Alle belastingplichtigen zijn ontevreden of zeer ontevreden over de houding van de inspecteur
tijdens de mediation. 57% van de inspecteurs is ontevreden of zeer ontevreden over de houding
van belastingplichtige.
29% van de inspecteurs en 20% van de belastingplichtigen is ontevreden over de communicatie
tijdens de mediaton.
20% van de belastingplichtigen en 14% van de inspecteurs is ontevreden over de houding van de
mediator.
Niemand van de belastingplichtigen geeft een positief totaaloordeel over de mediation. 43% van
de inspecteurs geeft een positief totaaloordeel over de mediation.
„De kracht van mediation‟ 21

Conclusie
Zoals logischerwijs verwacht kon worden zijn partijen positiever over de mediation wanneer deze
geslaagd is, dan wanneer er geen overeenstemming is bereikt.
Zoals in bijlage 5 te lezen is, kan het kostenaspect voor belastingplichtigen een reden zijn om de
mediation te beëindigen. Het is de verwachting dat het kostenaspect dan ook de reden is waarom
40% van de belastingplichtigen, die niet tot overeenstemming zijn gekomen, ontevreden is over de
duur van de mediation.
Niemand van de belastingplichtigen is tevreden met de uitkomst indien de mediation niet geslaagd is.
Indien er wel overeenstemming is bereikt, is 69% van de belastingplichtigen tevreden over de
uitkomst. Er zijn dus blijkbaar ook belastingplichtigen die ondanks dat ze tot overeenstemming zijn
gekomen, niet tevreden zijn over de uitkomst.
Ter illustratie enkele opmerkingen van belastingplichtigen:
“Er is een compromis gesloten op minder belangrijke punten.”
“Is in mijn ogen alleen „geslaagd‟, omdat ik zat werd van het hele gebeuren. De mediation had voor
mij zeker niet het gewenste resultaat.‟
Bij de mediations waar geen overeenstemming is bereikt, zijn alle belastingplichtigen ontevreden over
de houding van de inspecteur. Als toelichting hierop geven belastingplichtigen vaak aan dat de
houding van de inspecteur erg star was en er geen onderhandelingsruimte was.
Inspecteurs geven daarentegen juist aan dat de houding van belastingplichtige of diens
vertegenwoordiger star was en daardoor geen oplossing gevonden kon worden.
Hieruit kan geconcludeerd worden dat het belangrijk is dat zowel inspecteur als belastingplichtige de
mediation starten met de wil om tot een oplossing te komen.
77% van de belastingplichtigen die door mediation tot overeenstemming zijn gekomen geeft een
positief totaaloordeel over de mediation.
„De kracht van mediation‟ 22

6.4 Succesfactoren mediation
Bij de mediations waarbij overeenstemming is bereikt, is aan inspecteur en belastingplichtige
gevraagd wat de redenen zijn waardoor de mediation is geslaagd.
Het totaaloverzicht is in de bijlage terug te vinden, hieronder wordt de top 3 weergegeven van
redenen die het vaakst zijn beoordeeld als belangrijk of zeer belangrijk.
Inspecteurs:
2. Luisteren naar elkaar (100%)
3. Respect (95%)
4. Begrip voor andere partij (95%)
Belastingplichtigen:
5. Erkenning van het probleem (84%)
6. Feitenverduidelijking (83%)
7. Luisteren naar elkaar (83%)
Conclusie
Het is van groot belang de succesfactoren van mediation bij fiscale geschillen in beeld te hebben.
Deze kunnen wellicht gebruikt worden als verbeterpunten voor het bezwaarproces. Het streven is
uiteindelijk natuurlijk om het bezwaartraject zodanig in te richten dat er geen beroep wor dt ingediend
bij geschillen, die ook door een gesprek opgelost hadden kunnen worden. Het begrip „communicatie‟
staat centraal bij de beantwoording van de vraag waardoor er overeenstemming is ontstaan tijdens
een mediation. Contact tussen partijen is van wezenlijk belang om een fiscaal geschil voor beide
partijen met een tevreden gevoel op te kunnen lossen.
Indien door mediation overeenstemming is bereikt, wil dat niet altijd zeggen dat dit ook heeft
geresulteerd in een aanpassing van de aanslag. In een aantal gevallen heeft de inspecteur de
belastingplichtige uitgelegd dat hetgeen belastingplichtige eist niet binnen de mogelijkheden van de
wet ligt.
Het komt ook voor dat belastingplichtige of diens adviseur tijdens de mediation met bewijsmateriaal
komt, waardoor toch aan de eis van belastingplichtige kan worden voldaan.
Ter illustratie een paar praktijkvoorbeelden uit het onderzoek waarin mediation zinvol is geweest:
Er is sprake van een verstoorde relatie tussen de Belastingdienst en belastingplichtige. Niet
alleen het fiscale geschil, maar ook een verstoorde communicatie zorgt ervoor dat er geen
oplossing gevonden kan worden. Gevolg van een verstoorde relatie kan zijn dat niet alle feiten
duidelijk zijn voor de inspecteur.
Er is sprake van een discutabel geschil, zoals de waardebepaling van onroerend goed waarbij
taxateurs tot een verschillende waarde zijn gekomen.
Belastingplichtige begrijpt niet waarom hij of zij geen recht heeft op vermindering van de aanslag.
Aanbevelingen
De succesfactoren van de mediations zouden eigenlijk reeds in het bezwaartraject toegepast moeten
worden. Dit houdt in dat er meer gecommuniceerd moet worden in het bezwaartraject. Bellen bij
bezwaar is een eerste stap richting de uitbreiding van persoonlijk contact. Daarnaast is het belangrijk
dat het voor belastingplichtige duidelijk is dat er de mogelijkheid is om gehoord te worden. Deze optie
wordt nu in de vooraankondiging van de uitspraak vermeld, maar het is belastingplichtige die
daadwerkelijk het initiatief moet nemen en een afspraak voor een hoorgesprek moet maken. Het zou
beter zijn als de inspecteur bij een zaak die niet 100% eenzijdig is en waar niet alle feiten helder zijn
zelf het initiatief neemt tot het maken van een afspraak voor een hoorgesprek. Naar elkaar luist eren
en feiten verduidelijken kan op die manier al op een eerder moment plaatsvinden, waardoor veel
geschillen al in een eerder stadium kunnen worden opgelost.
„De kracht van mediation‟ 23

6.5 Beoordeling mediator
De inspecteurs en belastingplichtigen hebben ook hun oordeel gegeven over de mediator. Daarbij is
gekeken of de beoordeling van de mediator bij geslaagde mediations positiever is dan bij mediations
waarbij geen overeenstemming is bereikt. Hieronder is een overzicht van de bevindingen
weergegeven:
Slechts 6% van de belastingplichtigen en 4% van de inspecteurs is ontevreden over de
onpartijdigheid van de mediator.
42% van de inspecteurs geeft aan dat de fiscale deskundigheid van de mediator niet van
toepassing is, ofwel niet van belang is. Niemand van de inspecteurs is ontevreden over de fiscale
deskundigheid van de mediator. Van de belastingplichtigen geeft 28% aan dat de fiscale
deskundigheid van de mediator niet van toepassing is.
12% van de inspecteurs is ontevreden over de daadkrachtigheid van de mediator. Van de
belastingplichtigen is 6% ontevreden over de daadkrachtigheid van de mediator.
12% van de inspecteurs is ontevreden over de zorgvuldigheid van de mediator. 17% van de
belastingplichtigen is ontevreden over de zorgvuldigheid van de mediator. Eén van de
belastingplichtigen heeft aangegeven ontevreden te zijn over de zorgvuldigheid, omdat zij de
griffierechten nog niet terug hadden ontvangen terwijl er tijdens de mediation wel
overeenstemming was ontstaan. De restitutie van griffierechten is echter niet de taak van de
mediator.
De inspecteurs zijn in 4% van de gevallen ontevreden over de betrokkenheid van de mediator.
Voor de belastingplichtigen geldt dit voor 6%.
Conclusie
Over het algemeen is er sprake van een positief beeld van de mediator.
Van de mediations die niet zijn geslaagd, is niemand van de belastingplichtigen ontevreden over een
van de kenmerken van de mediator. In dit geval is het succes van de mediation dus duidelijk niet van
invloed op de beoordeling van de mediator.
„De kracht van mediation‟ 24

6.6 ‘Wat is de kracht van mediation’?
Er is aan alle inspecteurs en belastingplichtigen die hebben meegewerkt aan het onderzoek gevraagd
wat volgens hen „de kracht van mediation‟ is. Een overzicht met alle antwoorden staat vermeld in de
bijlage.
Over het algemeen waren de antwoorden van de inspecteurs van dezelfde strekking als de
antwoorden van belastingplichtigen. Hieronder enkele treffende voorbeelden:
Inspecteurs:
“De kracht van mediation is samen zoeken naar oplossingen.”
“De kracht van mediation is open en duidelijk communiceren en op die manier tot een
aanvaardbare oplossing komen.
“De kracht van mediation is dat partijen alsnog tot overeenstemming kunnen komen, ook al leidt
dit niet tot aanpassing van de aanslag. Belastingplichtige heeft het gevoel gekregen dat naar hem
is geluisterd en de door de Belastingdienst genomen beslissing weloverwogen is gebeurd.”
Belastingplichtigen:
“De kracht van mediation is contact tussen partijen, resulterend in de wil om tot een oplossing te
komen”
“De kracht van mediation is dat men letterlijk met elkaar aan één tafel zit. Mensenwerk.”
“De kracht van mediation is „in dialoog naar een belastingvaststelling‟.”
Als al deze uitspraken samengevat moeten worden, luidt het antwoord op de hoofdvraag van het
onderzoek als volgt:
De kracht van mediation is communicatie!
ofwel
‘Door naar elkaar te luisteren tot een oplossing komen!’
De kracht van mediation is door naar elkaar te luisteren tot een oplossing komen, uiteraard binnen de
mogelijkheden die de wet daarvoor biedt.
De beantwoording van de hoofdvraag zou nog korter samengevat kunnen worden in steekwoorden
tot: communicatie en oplossingsgerichtheid.
Om een afgewogen beslissing te kunnen nemen op een bezwaarschrift is het allereerst noodzakelijk
dat alle feiten duidelijk zijn. Een gesprek kan bijdragen aan de feitenverduidelijking en wordt vaak
ervaren als een betere vorm van communicatie dan schriftelijk contact. Daarnaast kunnen tijdens de
mediation of een „gewoon‟ gesprek vaak afspraken gemaakt worden voor de toekomst, wat voor
duidelijkheid zorgt bij belastingplichtige en nieuwe bezwaarschriften voorkomt.
Als partijen tijdens de mediation tot overeenstemming zijn gekomen wil dat zeker niet altijd zeggen
dat de inspecteur tegemoetgekomen is aan het bezwaar. De gedachte dat mediation puur een
„handelsmogelijkheid‟ voor belastingplichtige is, is dan ook een misvatting. Er zijn 3 mogelijkheden te
onderscheiden die in het onderzoek allemaal één of meerdere keren zijn voorgekomen:
Belastingplichtige trekt het beroepschrift in
Inspecteur komt volledig tegemoet aan het beroep van belastingplichtige
Inspecteur en belastingplichtige sluiten een compromis
„De kracht van mediation‟ 25

7. Conclusie
Als alle voorgaande conclusies samengevat worden zou de hoofdlijn als volgt omschreven kunnen
worden:
Mediation is effectief doordat het zorgt voor feitenverduidelijking, erkenning van het probleem,
partijen met respect naar elkaar luisteren en er de wil is om tot een oplossing te komen.
Dit zijn de aspecten die in het bezwaartraject juist verbeterd kunnen worden. Er zou meer a andacht
voor contact met belastingplichtige moeten zijn.
Ideeën voor verbetering kunnen allemaal uitvoerig worden beschreven, maar alles valt of staat
uiteindelijk met de uitvoering in de praktijk en de inzet en kwaliteit van de mensen die het werk
daadwerkelijk uitvoeren.
Dit kan gewaarborgd worden door bij elk afgewezen bezwaar een second-view te laten plaatsvinden.
Als de second-viewer mogelijkheden tot verbetering van de uitspraak ziet, wil dit niet zeggen dat de
uitspraak onjuist is, maar het kan zijn dat de argumentatie voor het afwijzen van het bezwaarschrift
duidelijker of uitgebreider kan. De bezwaarbehandelaar kan dit vervolgens nog voor de
daadwerkelijke verzending van de uitspraak aanpassen.
Op deze manier blijft de kwaliteit van een uitspraak op bezwaar gewaarborgd. Deze werkzaamheden
zijn absoluut de tijd en moeite waard, want een goed verloop van het bezwaartraject kan immers
kosten en problemen in de toekomst voorkomen.
De invoering van de pilot „Mediation bij bezwaar‟ kan een belangrijke rol gaan spelen om
bovenstaande in praktijk te brengen.
Het is onmogelijk elk geschil door middel van mediation op te lossen en dat moet ook niet het doel
zijn. Er blijven altijd principiële geschillen, waarbij het goed is dat de rechtelijke macht uitspr aak kan
doen. Het is echter zonde van tijd en geld om de rechtelijke macht te belasten met zaken die door
een betere communicatie in het bezwaarproces ook door partijen zelf, of met behulp van een
mediator, opgelost hadden kunnen worden. De ideale situatie zou zijn dat de rechter uitsluitend
uitspraak hoeft te doen bij puur fiscaal inhoudelijke principiële kwesties.
Voor de overige geschillen, of het nu middels mediation is of op een andere manier, moeten
Belastingdienst en belastingplichtige het gesprek aangaan om te kijken of er een oplossing gevonden
kan worden voor een geschil.
Een goed contact en wederzijds begrip zijn essentieel, Belastingdienst en belastingplichtige
zijn immers nog tot in lengte van dagen aan elkaar verbonden!
„De kracht van mediation‟ 26

8. Lijst met afkortingen
AWB Algemene wet bestuursrecht
AWR Algemene wet inzake rijksbelastingen
B/CFD Belastingdienst/Centrum facilitaire dienst
BFB Besluit fiscaal bestuursrecht
BW Burgerlijk Wetboek
CTO Centrale toezicht organisatie
IB Wet op de inkomstenbelasting 2001
IH Inkomstenheffing
NMI Nederlands Mediation Instituut
„De kracht van mediation‟ 27

9. Literatuurlijst
Mr. Pel, Machteld (2008). Verwijzen naar mediation. Praktijkgids voor een effectief mediationvoorstel.
2 e herziene druk. Den Haag: SDU uitgevers.
Prein, Hugo (2005). Mediation in Praktijk. Beroepsvaardigheden en interventietechnieken. 2 e druk.
Amsterdam: Boom.
Belastingwetten (2009). 40 e druk. Deventer: Kluwer.
Overige bronnen:
H. van den Heuvel (2008). Handreiking behandelen van een bezwaarschrift (document
Belastingdienst)
Brochure mediation van „de Rechtspraak‟
Brochure „mediation bij de Belastingdienst‟
www.handboek-mediation.nl (Handboek mediation 4 e druk deels online zichtbaar)
www.belastingdienst.nl
www.nmi-mediation.nl
www.ndfr.nl
Informatie bezwaartraject:
Belastingnet.belastingdienst.nl
http://belastingnet.belastingdienst.nl/plaza/invorderingsplaza_b/120_bezwaar_en_beroep/120_bezwa
ar_en_beroep.html#P0_0
Informatie wettekst 2010:
http://opmaat.rijksweb.nl/opmaat/show/wenr.do?type=wenr&key=77029&hunkId=part2815234&skip=f
alse
Handboek formeel recht omtrent mediation:
http://belastingnet.belastingdienst.nl/bdienst/digiboek/forms/frameview.htm?key=../docroot/bdienst/digiboek/data/hfr/24.00.00-03.htm
Kluwer informatie wet dwangsom:
http://kluwerportal.rijksweb.nl/cl3/application-context/SOO/index.jsp?gc=WKNL-KL-PNP-SOO-GC-
MAIN&sc=WKNL-KL-PNP-SOO-MAIN&selectedButton=zoeken&wkdocid=82908005%40WKNL-KL-
PHC-PCI-
PUMA&searchDone=toEnd&searchOn=cl3_soo&search_scope=PRODUCT_FOA&searchType=simple
&isFrom=PRODUCT_FOA&highlight=true
„De kracht van mediation‟ 28

10. Overzicht bijlagen
Bijlage 1 Stroomschema bezwaarproces IH……………………………………………….1
Bijlage 2 NMI Mediation reglement…..……………………………………………………..2
Bijlage 3 Blanco vragenformulier…………………………………………………………….7
Bijlage 4 Resultaten vragenformulier inspecteur………………………………………..12
Bijlage 5 Resultaten vragenformulier belastingplichtige………………………………19
„De kracht van mediation‟ 29