Den Gulden Winckel. Jaargang 20 - digitale bibliotheek voor de ...

20
tot het beste wat de oorlogsliteratuur in Duitschland opgeleverd heeft, is waardig
gehouden in de lijn van haar eerste oorlogsboek. Het speelt, zooals reeds gezegd,
in het tweede gedeelte van den oorlog; het geeft, zooals Harry Maync het in ‘Das
literarische Echo’ zeer delicaat heeft uitgedrukt, de ‘Götterdämmerung’. De
symbolische titel heeft een dubbele beteekenis. In de eerste plaats is met ‘das Rote
Meer’ bedoeld het Duitsche bloed, dat uit het volkslichaam is weggestroomd, maar
ook wordt er mede aangeduid de overwinning van hen die het Duitsche volk hebben
geknecht. Het is een ‘verhängnisvolle Sieg’ en daarom is de titel meer treffend dan
smaakvol gekozen.
Ook dit boek heeft de begaafde schrijfster vrij gehouden van elke tendens. Zij
heeft geen strijd gevoerd tegen de buitenlandsche en ook niet tegen de
binnenlandsche vijanden van het volk. Ook hier heeft men niet te doen met een der
veel te vele oorlogsromans met sensationeelen en sterk tendentieuzen inhoud. Het
boek is een prozawerk van fijne kwaliteiten en verheven inhoud geworden, dat in
den oorlog speelt en daarom datgene geeft van den oorlog wat er zich, onverbiddelijk
en macaber, van in het volksleven manifesteerde. Ook hier mag men spreken van
een cultuur-schildering, van een beschrijving van het gemoedsleven van het volk
in de jaren van den wereldkrijg, een schildering, volkomen zuiver en levensgetrouw,
volmaakt objectief, maar toch uitgevoerd met het penseel van den Meester, zoodat
zij bijna onpersoonlijk wordt en valt buiten de nauwe grenzen van het korte tijdvak
dat zij uitbeeldt. In ‘Töchter der Hekuba’ heeft de schrijfster wel eens,
overweldigd door het leed, iets van haar zelf gegeven, bijvoorbeeld, waar zij het
lijden der moeders beschrijft wier zonen in den oorlog waren en ook in ‘Rotes
Meer’ wordt de ellende haar wel eens te machtig en slaagt zij, hoe objectief zij
ook blijven wil, er niet altijd in haar gemoedstoestand te verbergen.
‘Das rote Meer’ heeft Maync zeer terecht een burgerlijk treurspel in
romanvorm genoemd. Niet de groote nood der soldaten aan het front vormt het
thema van dit jongste oorlogsboek, maar de nood van hen die zijn thuisgebleven,
vooral die der vrouwen. Het boek is een Hooglied van de mater dolorosa, die
zeven zwaarden door de borst kreeg. Zij schildert aangrijpend het leed der moeders,
der zwaar bezochte dochters van Hecuba. Niets van wat is, spaart zij ons in haar
boek, maar zij overdrijft ook niets. En om den schijn van partijdigheid te vermijden,
halen wij hier woordelijk de uitspraak van Maync aan in ‘Das literarische
Echo’:
‘So wenig die Verfasserin die Dinge beschönigt, so wenig schwärzt sie sie. Die
Wirklichkeit, - schrijft hij, - war und ist ja auch wahrlich schon düster genug, als dasz
ihr gegenüber die besondere naturalistische Blickeinstellung auf die Schattenseiten
des Lebens noch verringe und am Platze wäre. Die tausendfache Not in Trauer,
vaterländischer Verzweiflung und Scham, in Hunger und Entbehrungen aller Art,
dazu die sittliche Verwahrlosung im öffentlichen und privaten Leben, sie schreien
ja überlaut zum Himmel. “Klein Volk hat Gott verlassen, das sich nicht selbst verliesz”
so hat Heinrich v. Treitschke einmal gesungen’.
‘Rotes Meer’ geeft een aangrijpend beeld van den tijd, van blijvende
beteekenis, maar hoe rijk de zakelijke inhoud van het boek ook is, van veel meer
waarde is de kunst, waaruit het werd opgebouwd. Dit laatste werk van Clara Viebig
mag het rijpste worden genoemd van al de scheppingen dezer vruchtbare vertelster.
‘Rotes Meer’ behoeft men niet noodwendig als een vervolg te lezen op
‘Töchter der Hekuba’; men kan het boek ook als een afzonderlijken roman
beschouwen. Wel wordt er in verteld van het verdere lot waardoor de personen uit
het eerste deel worden getroffen, maar het verhaal is technisch volkomen gaaf
verteld, zoodat geen enkele maal een dubbele motiveering voorkomt. In beide
Den Gulden Winckel. Jaargang 20