Den Gulden Winckel. Jaargang 20 - digitale bibliotheek voor de ...

21
Ik wanhoopte toen aan elken maatstaf. Ik begreep dat gevoeligheid, schrijfzin,
degelijkheid, zekere kennis van natuurlijke historie, een aanzienlijk vocabulaire, een
flair tot poëtisch keuvelen, een aantal afgekeken ‘muzikale’ foefjes te zamen elk
denkbaar natuurvers mochten veroorzaken, zonder dat wij verder aanspraak hadden
op de brieven van wettigheid der auteurs. Ik begreep ook, hoe het komt dat een
vurig-litterair Frankrijk in evenredigheid geen zesde bezit van ons getal dichters.
Blijkbaar stond ik voor een aanvaard en gebillijkt procédé, waaraan honderden,
volmaakt te goeder trouw, voor hun leven zaten vastgeklonken. Tegelijk met de
bombastische blague van een troepje jeugdige Vlamingen overstelpte me de
imbecilliteit van een kluitje Hollanders, die allen even knap, allen even toegewijd,
allen even kinderlijk-doorzichtig, allen even wee-glimlachend of goedkoop-jubelend
in het lange cortège meestapten. Uitgerekt en gapend stond de redelooze lyrische
verveling vóór me. Carel Scharten heeft zekere revolutionnairen (och arm!)
gekenschetst door hun verzet tegen die verveling; en, afgescheiden van de vraag
of hij in zijn kenschetsing compleet was, onjuist was zijn poging stellig niet. Ziek van
deze slappe verdiensten en waanwijze ‘eerlijkheid’ schreef ik in mijn afzijdigheid:
dat bij ons een autoritair en gevierd onbenul langs genealogische lijnen voortsnelt.
Althans zóóveel inzicht won ik, dat 'k concludeerde hoe ook deze kenschetsing
was de eenig-mogelijke, en misschien de eenigtroostende.
Troost ligt er b.v. in voor Laurens van der Waals, dat hij zulk een Odysseïsche
‘Ou-tis’, zulk een toegewijd, gevoelig en eerlijk ‘niemand’ is. Wanneer we zijn bundel
doorbladeren (schande over hem die het lyrisch lezen nog niet heeft verleerd!)
beloopen onze handen de rimpellooze peluwen van een zóó gezapige, ‘fade’ rust,
dat de huidhaartjes gaan opstaan en het vleesch rondom de tanden verdort. Verzen
strepen zonder inhoud voorbij. Andere vatten een motief aan, en vervallen in een
oneindige broderie, te lang, véél te lang in verhouding tot de waarde van het motief.
De motieven zijn vieux jeu; de inkleeding - ah, connu l'décor! Versvorm,
rhythmen: gemeenplaatsig, logisch ongewettigd, rhetorisch. De rijmen: arm,
bloedeloos en gezocht.
En ondanks dit alles zal men Laurens van der Waals' gedichten zeer fraai vinden
in den lande, want hij zet een traditie van edele gevoeligheid voort, waardoor het
Gooische hoekje van voor eenige jaren zijn vermaardheid, erbarmelijker gedachtenis,
verwierf. Men zal ze fraai vinden, omdat ze ‘der Welt abhanden gekommen’ zijn
zonder aan haar bestaan ooit scherp, wildgespannen en geweldig-buitensporig te
hebben deelgenomen. Men zal ze eindelijk fraai, voornaam en teederlijk lief vinden,
omdat ze zoo bij uitstek laten zien wat een Nederlandsche natuurlyrische kunst
uitsluitend heeft te zijn: beperkt van geest, zinneloos en zedeloos overgegeven,
onverstandig-devoot, burgerlijk-gehoorzaam, receptgetrouw, verheerlijktuitvoerig
als het werk van een copiïst, correct en verholen sentimenteel. Worden zulke
poëtische uitingen, gelijk ze paradeeren in dezen en dergelijke ‘goede’ bundels,
artistiek in ernst genomen, en in hun kader gehuldigd met denzelfden lof, voorzien
van dezelfde aanmerkingen waarmee wij meesterwerken plegen aan te randen, -
welnu: soit!
Maar zwijgt dan wanneer, nog vóór de oordeelende historie, de levende, bezige
critiek den dichter wil zien als kern van een eigen en onbetwist heelal, en na
vergelijking met een uitheemsche poëzie geen strootje van u overlaat.
HERMAN VAN DEN BERGH.
Den Gulden Winckel. Jaargang 20