Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Vrijdag 8 maart 2013 > <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong><br />
De oorsprong van de tulp ligt in Kazachstan<br />
Als het lente wordt, dan stuur ik jou ...<br />
Het mag dan wel lijken alsof al onze<br />
sneeuwklokjes, krokussen, tulpen en<br />
narcissen ‘echt’ Hollands zijn, maar<br />
niets is minder waar. Er is zelfs<br />
helemaal niets Nederlands aan, aan<br />
deze bloembollen.<br />
Door Wendy Hendriksen<br />
De meeste soorten zijn hier in de zestiende<br />
eeuw terechtgekomen. De hyacinten<br />
en narcissen vonden we in eerste instantie<br />
maar niks. Maar de tulp, die stal ons<br />
hart. De oorsprong van de tulp ligt in Kazachstan.<br />
Op de onherbergzame vlakten<br />
groeien nog steeds wilde, rode tulpjes, die<br />
overigens een stuk kleiner zijn dan de tulpen<br />
die wij kennen. De bloem kwam via<br />
de diverse gebieden in het enorme rijk van<br />
sultan Süleyman de Grote (1494-1566)<br />
dat liep van Klein-Azië, de Balkan, de landen<br />
rondom de Middellandse Zee en het<br />
gebied tot aan de Perzische Golf, in de<br />
hoofdstad Constantinopel terecht. De ‘tulipan’<br />
werd een populaire voorjaarsbloeier<br />
en een symbool van leven en vruchtbaarheid.<br />
Hoe het tulpje vervolgens onze<br />
lage landen heeft kunnen bereiken, leest<br />
als een spannend boek. De Zuid-Nederlandse<br />
Carolus Clusius, of eigenlijk Charles<br />
de l’Ecluse (1526-1609) die wel de<br />
meest wijze man van zijn tijd wordt genoemd,<br />
studeerde rechten en klassieke<br />
talen in Leuven en geneeskunde in Montpellier.<br />
Hij werd beroemd door zijn werk<br />
als beschrijvend arts en plantkundige, in<br />
die tijd bestonden ‘medicijnen’ immers<br />
voornamelijk uit planten en kruiden. Hij<br />
verzamelde, onderzocht en vermeerderde<br />
duizenden geneeskrachtige en giftige<br />
planten. Als polyglot vertaalde hij tal van<br />
buitenlandse botanische geschriften, ook<br />
correspondeerde hij met vakgenoten en<br />
apothekers uit diverse landen. Dankzij<br />
zijn werk zijn er zeer veel uitheemse planten<br />
in onze ‘Nederlanden’ terecht gekomen.<br />
Dankzij Clusius maakten wij kennis<br />
met gewassen als de paardenkastanje, de<br />
sering, de aardappel en de tulp.<br />
Clusius werkte als hofbotanicus regelmatig<br />
in het buitenland en bouwde zo verder<br />
aan zijn kring van internationale relaties,<br />
waaronder veel keizerlijke gezanten en<br />
diplomaten. Via de Vlaamse ambassadeur<br />
De Keukenhof opent op 21 maart 2013 om<br />
08.00 uur, de tulpenshow vindt plaats<br />
van 21 tot en met 26 maart 2013<br />
in de museumtuin ‘Hortus Bulborum’ in<br />
Limmen en de Botanische tuinen van<br />
Leiden kun je de oude ‘Duc van tol’ uit 1595,<br />
de ‘Zomerschoon’ uit 1620 en de grillige<br />
parkiettulp ‘perfecta’ uit 1750 bewonderen.<br />
medisch<br />
1 maart<br />
Op 1 maart was ik 25 jaar huisarts in<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>. Zes maanden was mijn<br />
oudste zoon, toen ik als huisarts ging<br />
werken. Het was een tijd waarin er<br />
weinig werk was voor een startende<br />
huisarts. Een bevriende collega uit de<br />
tijd nog van mijn vader, die ook huisarts<br />
was, had mij gelukkig een baan<br />
aangeboden voor 20 uur per week.<br />
Vanaf de eerste dag voelde ik me als<br />
een vis in het water. Het duurde niet<br />
lang of ik had een hele eigen patiëntenkring<br />
opgebouwd. Vele mensen<br />
zijn me nog steeds erg trouw.<br />
In de loop van de jaren is het werk<br />
>Foto: PR<br />
in Wenen ontving hij van sultan Süleyman<br />
een paar tulpenbollen, zowel wilde<br />
als gekweekte soorten. Hij plantte en zaaide<br />
de tulpjes in zijn Clusiushof in Leiden<br />
en in de zomer van 1575 schrijft hij dat hij<br />
erin erin is geslaagd om drie (!) tulpen tot<br />
bloei te laten komen. Twee jaar later lezen<br />
we dat zijn hoftuin er mooi bij staat; vol<br />
tulpen, keizerskronen, narcissen en hyacinthen.<br />
Hij deed intensief onderzoek<br />
naar de typische vurige vlammen en strepen<br />
in de bloemblaadjes van sommige tulpen,<br />
variaties waarvan we nu weten dat ze<br />
het gevolg zijn van het zogeheten mozaiekvirus.<br />
Dat hij het bestaan van virussen<br />
niet kende, pathogenen die pas in de 19 de<br />
eeuw zijn benoemd, is hem al lang vergeven.<br />
Want Clusius legde door zijn onderzoek<br />
de basis voor de Nederlandse bollenteelt<br />
en tulpenveredeling. En daar zijn we<br />
hem eeuwig dankbaar voor.<br />
Tulpenrage<br />
De tulp viel namelijk in de smaak, bij de<br />
Hollanders. De bollen werden op landgoederen,<br />
buitenplaatsen en in de tuinen van<br />
grachtenpanden aangeplant, en al gauw<br />
wel veranderd. Er zijn steeds meer taken<br />
bij gekomen. Meer nog dan vroeger<br />
zijn we de spin in het web. Zeker<br />
nu de automatisering is doorgedrongen<br />
en we geacht worden ons bestand<br />
op orde te houden, worden we steeds<br />
belangrijker. Vroeger hadden we<br />
met onze waarneemgroep twee keer<br />
per jaar vergadering over de verdeling<br />
van de diensten en de vakantie.<br />
Meer deelden we niet met elkaar. Nu<br />
proberen we protocollen met elkaar<br />
af te stemmen, vergelijken we ons<br />
voorschrijfgedrag met het landelijk<br />
gemiddelde en proberen we zo veel<br />
probeerde iedereen met een flinke portemonnee<br />
een tulp te bemachtigen. Men<br />
kon kiezen uit ‘ducken’, rode tulpen met<br />
een gele rand, ‘bizarren’, rood op een gele<br />
ondergrond en ‘violetten’, purper op wit.<br />
De gevlamde grillige soorten waren het<br />
meest geliefd en het duurde niet lang of de<br />
tulp werd ‘een rage’. In korte tijd schoten<br />
de prijzen omhoog, waarbij zelfs tulpen<br />
die nog als bolletje in de grond zaten, ‘op<br />
papier’ werden verkocht. De prijzen liepen<br />
almaar verder op, en sommige van die<br />
kostbare waardepapieren gingen zelfs<br />
over bollen die niet eens bestonden. De<br />
geliefde tulpen werden ondertussen veelvuldig<br />
nageschilderd op tegeltjes, koekplanken,<br />
merklappen en beddegordijnen.<br />
Er werden delftsblauwe vazen met tuiten<br />
gemaakt, in de openingen konden één of<br />
meer tulpenstelen gestoken worden. Er<br />
verschenen kleurrijke catalogi met de<br />
meest prachtige prenten van de bol en de<br />
bloemen, in het Frans Halsmuseum in<br />
Haarlem kun je zo’n 17 de eeuws Tulpenboek<br />
bewonderen. De anders zo zuinige<br />
Hollander liet zich in drie jaar tijd volledig<br />
gek maken en de tulpenrage liep gigantisch<br />
uit de hand. De regering greep in en<br />
binnen 24 uur stortte de windhandel in.<br />
De tulp bleef evengoed populair. De handel<br />
herpakte zich en dankzij het gunstige<br />
Hollandse klimaat – een tulpenbol heeft<br />
een koudeperiode nodig om te kunnen<br />
gaan bloeien – en het zand rondom Haarlem,<br />
ontwikkelde de bloembollenteelt<br />
zich steeds verder. Er kwam vraag naar<br />
nieuwe kleuren en nieuwe vormen, waarbij<br />
de verwoede pogingen van Nederlandse<br />
telers om de ‘zwarte tulp’ te kweken tot<br />
de verbeelding spreekt. Inmiddels hebben<br />
zij met de bijna zwarte ‘Queen of<br />
night’ en ‘Black Parrot’ hun doel dicht benaderd.<br />
Belangrijke factoren voor het succesvol<br />
telen van bloembollen zijn – al<br />
sinds Clusius’ onderzoek – vakmanschap<br />
en kennisuitwisseling geweest. Dat dit<br />
zijn vruchten heeft afgeworpen, mag duidelijk<br />
zijn. Het huidige aanbod tulpenbollen<br />
bestaat uit bloemen in vrijwel alle<br />
denkbare kleuren en vormen. Bloembollen<br />
en bloemen, het handelsmerk van Nederland,<br />
vinden ieder jaar hun weg naar<br />
ontelbare bestemmingen over de gehele<br />
wereld. En als het lente wordt, dan ....<br />
100 soorten tulpen weekend: op 8 en 9 maart 2013 zullen in de kiosk van snijder Bloemen<br />
honderd soorten tulpen te zien zijn, waaronder vele unieke soorten. De medewerkers vertellen<br />
over de geschiedenis en de kweekwijze van de tulp. van Hogenhoucklaan 79, <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
Ga mee op tulpenreis door Kazachstan:<br />
http://kazachstanreizen.nl/reizen/de_wilde_tulpen_van_kazachstan<br />
Het turks Museum Nederland in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> heeft veel informatie over de oorsprong van de tulp<br />
mogelijk hetzelfde te werken.<br />
Lief en Leed heb ik de afgelopen 25<br />
jaar met menigeen gedeeld. Menig<br />
traantje is gelaten. Hoewel ik alle<br />
ellende meestal goed over me heen<br />
kan laten gaan, zijn er momenten geweest,<br />
dat ik mijn emoties niet meer<br />
de baas was. Het zien van een ernstig<br />
ziek kind, het overlijden van een jong<br />
iemand, het zijn maar een paar voorbeelden<br />
waarbij ik het niet droog kan<br />
houden. Met man en macht moet ik<br />
mezelf bij elkaar houden om professioneel<br />
te kunnen blijven handelen.<br />
Niet altijd even gemakkelijk.<br />
1 maart was ook de dag dat mevr.H.<br />
65 jaar zou worden. 18 jaar heb ik<br />
haar als patiënt gehad, maar helaas<br />
is ze vlak voor haar 65 ste verjaardag<br />
overleden. Het was het laatste jaar<br />
geen makkelijke situatie. Ze had veel<br />
problemen, suikerziekte, nierproblemen,<br />
ernstige slijtage in haar rug en<br />
nog veel meer. Twee weken geleden<br />
stadsgroen<br />
Terrasstoelen<br />
O, wat zijn we eraan toe, aan een<br />
beetje zon en wat warmte. Op 1 maart<br />
begon de meteorologische lente. De<br />
dag begon evenwel grijs. Ook op 2<br />
maart bleef het kleurloos. En zelfs op<br />
3 maart gebeurde er helemaal niets.<br />
Het was deze week, op één aardige<br />
dag na, gewoon ‘wat frisjes’ in <strong>Den</strong><br />
<strong>Haag</strong>. Hoe zit dat dan, met zo’n meteorologische<br />
lente? Welnu, die is in<br />
1780 gewoon bedacht door de ‘sehr<br />
praktische’ Duitse keurvorst Karl<br />
Theodor. Hij deelde de vier seizoenen<br />
in en liet ze ieder drie maanden duren.<br />
Tegen beter weten in keek ‘tout’<br />
Het gaat de goeie kant<br />
op als je meer dan<br />
zeven bloemetjesjurken<br />
ziet<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> op 1 maart naar het zenit:<br />
Waar is de zon? Natuurlijk scheen er<br />
niets, de zon houdt zich niet aan een<br />
kalender. De lente begint gewoon<br />
als de dag even lang als de nacht is.<br />
Vergeet 1 maart, het gebeurt op de<br />
twintigste. Om 2.02 uur, om precies<br />
te zijn.<br />
Gaat dat wel goed dan, met al die ijkpunten?<br />
Wie weet nog waar hij aan<br />
toe is? We vragen het een fenoloog.<br />
Deze man, die de jaarlijks terugkerende<br />
natuurverschijnselen bijhoudt,<br />
was ik nog bij haar omdat ze het zo<br />
benauwd had. Een probleem dat al<br />
langer speelde. Ik kwam binnen en<br />
ze stak meteen van wal, dat ze het zo<br />
niet langer ging trekken. Ik controleerde<br />
haar zuurstofgehalte. Het was<br />
enorm laag tot mijn stomme verbazing,<br />
ze had het wel vaker, maar niet<br />
zo extreem. Ze wilde niet naar het<br />
ziekenhuis, maar toen ik had aangegeven<br />
dat ze dan misschien dood<br />
Hoewel ik alle ellende<br />
meestal goed over me<br />
heen kan laten gaan,<br />
zijn er momenten<br />
geweest, dat ik mijn<br />
emoties niet meer de<br />
baas was<br />
varia Meer columns en een boek op<br />
www.wendyhendriksen.nl<br />
zou gaan, wilde ze wel. Vlak voor de<br />
ambulance kwam, wilde ze nog per se<br />
een sigaretje roken. Ik probeerde het<br />
haar nog te verbieden, maar realiseerde<br />
me ook dat het wel eens de laatste<br />
zou kunnen zijn. Na een paar dagen<br />
was ze weer thuis uit het ziekenhuis.<br />
Helaas is ze kort daarna toch nog<br />
plotseling overleden. Ik zal haar missen.<br />
Als je iemand zo lang en zo intensief<br />
heb meegemaakt dan is er vanzelf<br />
een band. Morgen ga ik bij haar man<br />
op bezoek. De kamer zal leeg zijn!!<br />
Emilie Bolsius<br />
Huisarts
Change language