Veloce 10-speed en Ultegra 10-speed - Fiets

Deze krachtpatser draaide 13.000 km met Campa Veloce
Ruim 13.000 kilometer, in weer en wind,
over macadam, kasseien en asfalt, op de
Tacx-drager achter de auto, in de kofferbak,
in Nederland, België en Frankrijk: de Gianni
Motta Stabilo met Campagnolo Veloce 10speed
uit 2004 heeft tussen februari 2004
en maart 2005 alles meegemaakt waar een
racefiets voor gemaakt is. Fietsen. Onze tester
was een sprintbom van ruim 90 kilo met
benen als zuigerstangen en kans op een vette
eindprijs. Dus: echt fijnzinnig is er niet met
de fiets omgesprongen. Eens kijken hoe het
met de Campa-onderdelen gesteld is.
We trokken met de fiets naar ICC in
Aardenburg, waar een van de drie service
centers van Campagnolo gevestigd is.
Technische man Patrick Keijmel onderwierp
de draaiende delen aan een test. We keken
mee en noteerden meteen wat tips. Eerst de
Het meten van de slijtage
aan de C10-ketting
64 FIETS 05 - 2005
Veloce 10-speed en Ulte gra 10-speed
Door de keuring keuring
Vorig jaar kwamen in twee nummers van Fiets 10-speed
groepen van Campagnolo en Shimano aan bod.
In nummer 4 onder meer de Campagnolo Veloce en in
nummer 12 de nieuwe Ultegra 10-speedgroep. Een paar
maanden later hebben we kilometers en data verzameld.
Tijd voor een periodieke keuring.
Teks: Menno Grootjans/ Foto’s: Menno Grootjans, Robert Muda
ketting. De originele ketting was na 7000 kilometer
op en vervangen, inclusief een aantal
kransjes. Er werd wel met verschillende
achterwielen gereden voor trainingen en
wedstrijden. Nu, na 13.000 kilometer, bleek
ketting nummer twee versleten. Het opmeten
doet Patrick met een schuifmaat: dat is
altijd nauwkeurig. Pak zes schakels en steek
daarin de schuifmaat. Bij een nieuwe C10ketting
is de afstand 125 mm. Is de ketting
versleten, dan kom je op een afstand van
zeker 132 mm. Bij deze ketting meten we
132,6 mm. Om je dure freewheels te sparen,
kun je het beste vaak wisselen: voor de prijs
Patrick Keijmel van het Campagnolo Service
Center in Aardenburg
Kilometers maken op Tenerife
Typisch Campagnolo: elk onderdeeltje, hoe klein is, is los leverbaar
De Gianni Motta Stabilo waarop de Campa Veloce 10-speedgroep is gemonteerd
van één freewheel koop je twee kettingen.
Gebruik altijd een Campagnolo HD-Link als
je een gebruikte ketting weer sluit. En de
juiste kettingpons. Denk er wel aan dat je dit
nieuwere gedeelte moet inrijden. Ongeveer
100 tot 150 kilometer en dan zijn ook de
nieuwe schakels iets ingesleten. Bedenk:
pekel in de winter, een nat voorjaar, het
gebruik tijdens koersen met veel optrekken
en demarreren en een schuin lopende
ketting, bijvoorbeeld 53/21 of bij een triple
30/14, levert eerder slijtage op dan bij een
mooi-weerrijder die netjes schakelt. Bij het
Veloce-crankstel was het binnenblad nog in
uitstekende staat. Het buitenblad was ook
nog goed, maar: “Moet over ongeveer 5000
kilometer vervangen worden. Een versleten
kettingblad met bramen en scherpe randen
levert ook meer slijtage aan de ketting op”,
aldus Patrick.
Onze tester had een wiel met Marchisiokransjes
die op waren. Een kransje is versleten
als er scherpe randjes opkomen. Vervangen
is dan noodzaak. Soms moet je een
complete cassette vervangen, maar bij Marchisio
hoef je alleen de versleten kransjes
te wisselen. Bij Veloce moet je de afweging
maken of je kransjes gaat vervangen of dat
het slim is een complete cassette te kopen.
De voor- en achterderailleurs zijn nog in
uitstekende staat. “Bij een oude achterderailleur
kan er speling op de patbout en de
centrale as ontstaan. Je kunt dan de huls
vervangen. Bij een Chorus- of Record-derailleur
is dat aan te raden. Bij Veloce kun
je dan beter een nieuwe achterderailleur
kopen. Ben je goedkoper uit, voor ongeveer
€ 70,- heb je een nieuwe derailleur”, stelt
Patrick. De derailleurwieltjes waren bijna
versleten en voor de zekerheid zijn ze ver-
05 - 2005 FIETS 65

vangen. “Schoonmaken kun je de wieltjes
met brandspiritus of een ontvetter. Daarna
een beetje vet tussen de glijlagers en afdekschaaltjes
en monteren maar. Er moet een
beetje speling zitten, anders kan de ketting
niet derailleren!”
Dieper in het vooronder: de trapas en de naven.
Patrick: “Als de trapas nog lekker draait,
moet je er niets aan doen. Als de as korrelig
of hakkelig draait of als er speling op zit, is de
as versleten. Wanneer je een nieuwe as monteert,
zorg dan dat het bracket goed gevlakt
is, anders is de afstand tussen de twee cups
te groot waardoor eerder speling op de as optreedt.
Een losse Veloce-trapas kost
€ 14,- dus repareren is geen optie. Vet nooit
de as in. Vet zorgt ervoor dat de cranks te ver
op de as schuiven en dat zorgt uiteindelijk
voor snellere slijtage.”
De naven. Bij het achterwiel met een
Daytona-naaf uit 2002 was iets speling voelbaar.
Dat voel je zo: “Pak de linkeras vast en
kijk of je deze heen en weer kan bewegen. De
as mag geen speling hebben. Is er wel speling,
dan bijstellen. Bij het nieuwe type naaf
kan dit door handmatig de linkercup aan te
draaien. Borgen gebeurt door een schroefje
aan te draaien. Als de lagers van de body
kapot zijn, kun je die vervangen. Een lagertje
kost € 9,- en je moet er twee vervangen. Een
nieuwe body voor een Centaur-naaf kost
€ 30,-, dus meestal wordt de complete body
vervangen. Als de ketting overslaat, kan dit
aan de vrijloop liggen. Meestal is het veertje
(FH-RE114) dat de pallen opsluit, lam. Een
nieuw veertje en nieuw vet en alles loopt
weer mooi.
Schakelen
Het schakelen. Veel problemen zijn er niet
met Ergopower-remhendels. Patrick: “De
eerste slecht schakelende rechterhendels komen
bij de service centers na drie jaar. Twee
jaar later de linker. Maar er zijn dan meestal
al tienduizenden kilometers mee gereden.
En alle onderdelen zijn vervangbaar, dus
dat is wel zo economisch.” Hij vervolgt: “Als De Ergopower-hendel is aan de buitenkant licht beschadigd
een Ergopower nog goed schakelt: niks aan
doen. Dat geldt ook voor de kabels. Vet wel de punten in waar de kabel het frame verlaat,
VELOCE: VERVANGEN NA 13.000 KM
C10-ketting en 10-speed 11-23 freewheel
Centaur: respectievelijk € 46,- en € 129,- In de
Veloce-groep is geen 11/23, wel een 12/23 voor
€ 76,-. Derailleurwieltjes 10-speed € 20,-.
Een Campagnolo Service Center beoordeelt garantiegevallen
en verleent technische assistentie,
bijvoorbeeld het vervangen van onderdelen
in Ergopower-hendels. Het Service Center is
alleen bereikbaar via een Campagnolo-dealer.
Informatie: www.i-c-c.nl. Op de Campagnolowebsite
vind je veel antwoorden op technische
vragen en onderhoudsvragen.
66 FIETS 05 - 2005
De Veloce 10-speed-achterderailleur Het Campagnolo Veloce-crankstel
dus bij de nokjes en onder het bracket. Zorg
ervoor dat het laatste stukje buitenkabel naar
de achterderailleur lang genoeg is, daar mag
geen knik inzitten! Als je heel veel in slecht
weer rijdt, kun je het beste elk jaar de kabels
vervangen. Deze zitten er nu anderhalf seizoen
op en alles loopt nog mooi.”
De boosdoener bij slecht op- en afschakelen
zijn negen van de tien keer de EC-R209
(rechts) en de EC-R210 (links), oftewel twee
minuscule veertjes in de schakelklok (zie
tekening pag. 65). “Die zijn gelukkig niet
duur. Vervangen daarvan kost alleen tijd.”
Versleten veertjes herken je als er bij een
Het smeren van het binnenwerk van de Ergopower-hendel
10-speed Ergopower geen negen klikjes meer
zijn bij het opschakelen. Het moet duidelijk
voel- en hoorbaar zijn. Als fietser kun je niet
veel zelf doen, alleen af en toe de vetspuit
hanteren om het binnenste te smeren.
Daartoe zijn twee openingen in de body gemaakt.
“En gebruik geen agressieve schoonmaakmiddelen
in de Ergopowers. Die halen
niet alleen het vuil weg, maar ook het vet.”
Shimano Ultegra 10-speed
3800 kilometer tussen september ‘04 en
maart ‘05 met de nieuwe Shimano Ultegra
10-speed. Minder dan met de Veloce-groep,
maar dat komt doordat de nieuwe Ultegra-
groep pas vorig najaar beschikbaar was.
Gemonteerd op drie verschillende fietsen,
Look 481, Ridley Pegasus en Giant TCR C, en
ingezet in woon-werkverkeer, tijdens een
trainingskamp op de Canarische eilanden
en wedstrijden in Zuid-Holland. We lieten
de onderdelen controleren door Jack Post, de
mecanicien van Leontien van Moorsel voor
haar werelduurrecordpoging en technische
vraagbaak van Shimano Benelux.
Op. En dan ook helemaal. Dat was de CN-6600
ketting. Je hóórde hem al ‘rottig’ lopen en het
schakelen ging al niet meer zo snel als in het
begin. De oorzaak van de snelle slijtage ligt in
het feit dat er vooral in de winter mee is ge-
reden en dat onze tester met een 12-23-cassette
liever 52/21 schakelde dan 39/15, waardoor
de ketting behoorlijk schuin kwam te
liggen. En de achterpat van de TCR heeft een
tikkie gehad, waardoor de derailleur niet geheel
recht onder de fiets zat. Shimano heeft
een nieuwe ketting-checker, de TL-CN40, die
de ketting over een langer gedeelte bekijkt
dan andere apparaatjes. Jack: “Zo krijg je een
beter beeld van de slijtage.” De 12/23 CS-6600cassette
was ook te ver versleten om nog te
redden. “De cassette is opgebouwd uit een
blok van drie kransjes, aangevuld met zeven
losse kransen. De kransjes zijn op bestelling
los leverbaar.” Er was verder weinig slijtage te
Jack Post, technische vraagbaak van Shimano Benelux
Het meten van de Ultegra-ketting met de nieuwe ket-
ting-checker
ontdekken bij de kettingbladen en derailleurwieltjes.
“Goed schoonmaken met ontvetter,
eventueel de busjes in de derailleurwieltjes
een lik vet geven en klaar.” Bij de montage
van de ketting moet je altijd de juiste verbindingspin
gebruiken. Jack: “Voor de montage
van de ketting heeft Shimano een kleine
handleiding bij de ketting gevoegd. Houd je
daaraan. Bij een nieuwe ketting worden altijd
twee verbindingspinnen geleverd. De pin
voor de Ultegra-ketting is dezelfde als die van
de nieuwe Dura-Ace 7801-ketting en heeft
drie groefjes. Alleen die pin gebruiken!” En:
“Een nieuwe ketting moet je eerst onvetten.
Er zit een conserveringsmiddel op dat wel
vettig is maar niet smeert. Na het ontvetten
de ketting licht oliën met een teflonspray,
liefst een dag voordat je gaat fietsen. Dan kan
de olie in de schakels trekken.”
Schakelen
De Dual-Control STI-rem/schakelhendels
bestaan grofweg uit twee gedeeltes: het
bracket dat op het stuur is bevestigd en de
schakel-unit. Er valt niet veel te vervangen
aan de hendels. Jack: “De meeste delen zijn
machinaal gemonteerd. Is een schakelunit
kapot, dan wordt die compleet vervangen.
Daarnaast kunnen onderdelen als rubbers en
eindkapjes wel los vervangen worden.” Bij de
kabels de opmerking dat de SP-41 van voor
tot achteren van vet is voorzien. De oude SP-
40’s waren slechts deels ingevet. Jack: “Voor
het schakelen is het van belang dat de kabels
05 - 2005 FIETS 67

mooi lopen. Zo moet de kabel van de nok
op de achtervork naar de derailleur zeker 30
centimeter lang zijn en een mooie bocht maken.
Het komt ook nog wel eens voor dat de
kabel geknikt is, net bij de afdichtingshuls.
Door vervoer in het vliegtuig bijvoorbeeld.
Dan is het beste om de kabel iets in te korten
als je geen nieuwe kabel kan kopen.”
We waren vooral benieuwd naar de staat
van de twee lagers van het Hollowtech IIcrankstel.
Om de staat te controleren haalt
Jack een van de lagers uit elkaar. In het ronde
huis zit een kogellager, afgesloten door een
sealing (kunststof ring) en een bus. Het is de
sealing die het meeste vuil tegenhoudt. Het
vet in de lagers zag nog goed grijs. Bruin vet
is altijd een veeg teken. Het duidt op water
bij de lagers en dat zorgt uiteindelijk voor
drooglopen. Veelal gaat dit gepaard met
geluid: piepen, kraken. De eerste serie Dura
Ace-lagers had verkeerde seals, maar dit is
68 FIETS 05 - 2005
allang verholpen. Jack: “Ga niet zelf de lagers
demonteren. Als consument kun je daar niet
veel meer aan doen dan schoonmaken met
een droge doek. Zeker geen teflon inspuiten!
Zo verdwijnt het vet.” Een stel lagers kost
ca. € 50,-. Alle 10-speed onderdelen zijn in
principe uitwisselbaar, dus ook de lagers.
Een triple crankstel heeft dezelfde lagers,
maar een andere, langere as met opvulbussen.
“Bij de montage op een nieuwe fiets is
een gevlakt bracket in het frame absolute
noodzaak. Anders komen de lagers onder
een hoek te zitten en dat werkt slijtage in de
hand. Als je daarna het crankstel monteert,
vet dan het gladde gedeelte van de as licht in.
Het gekartelde gedeelte waar de linker crank
op schuift behoeft geen vet. Bij het monteren
moet je je aan het moment houden. Dat staat
ook vermeld op het stickertje op de crank.
Gebruik een momentsleutel, want de twee
inbusbouten moeten minimaal met 12 Nm
en gelijkmatig geborgd worden. Als je dit niet
goed doet bestaat de kans dat de linkercrank
losloopt.”
ULTEGRA: VERVANGEN NA 3800 KM
Ketting en 10-speed 11-23 freewheel Ultegra:
circa € 30,- en € 75,-.
Ontelbare dealers hebben Shimano-onderdelen
op voorraad: de gespecialiseerde Shimano
Service Centers hebben deze zeker. Alle informatie
via www.shimano-benelux.nl. Daar vind je
ook veel antwoorden op technische vragen en
onderhoudsvragen.
[linksboven] De versleten ketting en het freewheel van de
Ultegra-groep
[links] Even schoonmaken
[linksonder] Het Ultegra Hollowtech-II-crankstel
De gedemonteerde lagers van de Ultegra-groep
Samen met de Ultegra-groep werd met een
stel Shimano WH-7800 wielen gereden. En
daar zat een ‘piep’ in volgens onze tester. Het
bleek een losgelopen montagebout aan de
freewheelzijde te zijn. “We zijn er gelukkig
nog net op tijd bij”, stelde Jack. Er was vocht
binnengedrongen, maar na schoonmaken,
nieuw kogellagervet en goed afstellen liep
het wiel weer mooi. En kraakvrij.
Goedgekeurd
Wie twijfels had over 10-speed, kan deze
gerust laten varen. Zowel Shimano als
Campagnolo hebben op verschillende niveaus
goedwerkende 10-speedgroepen. Aan
jou de keus op welk niveau je wilt inhaken.
De 10-speed Ultegra-groep is lichter, duurder
en nieuwer in vergelijking met Veloce
van Campagnolo. Eigenlijk is Centaur de
Italiaanse tegenhanger van Ultegra, Veloce
zit net een treedje lager. In vergelijking met
9-speed vallen de vervangingsonderdelen
wel duurder uit: een 9-speed Veloce-ketting
kost bijvoorbeeld € 22,-, een 10-speedketting
€ 46,-. De prijzen van Ultegra 9- en 10-speed:
ketting circa € 25,- en € 30,- en freewheel
€ 59,- en € 75,-. Veel 10-speedonderdelen van
een merk zijn prima te combineren, dus
je kunt eventueel besparen op sommige
delen.