Programmaboek - Franz Liszt Kring

Recommendations

Info

eerste uit 1844 zou stammen. 7 Het bestaan van deze vroege koorversie is echter uiterst dubieus. Er is geen enkel aanknopingspunt, geen schets, geen opmerking in een brief, die deze veronderstelling rechtvaardigt. 8 En is niet de hierboven aangehaalde, door Raabe wellicht niet opgemerkte zin uit de eerste druk het onomstotelijke bewijs, dat de derde klavierversie (en de qua structuur identieke tweede evengoed) rechtstreeks gecomponeerd werd op Lamartines woorden en niet beschouwd moet worden als de transcriptie van een koorwerk? 9 Ook het feit, dat de plaatsing van de woorden onder de zangpartijen van de koorversies soms wat onnatuurlijk, gekunsteld aandoen, zou er op kunnen wijzen dat de tekst aangepast moest worden aan een al bestaande compositie. De connectie tussen het klavierstuk Hymne de l’enfant à son réveil en het koorwerk van die naam laat zich simpeler verklaren. Zoals de componist in zijn Weimarer jaren, toen hij vooral als dirigent actief was, enkele van zijn klavierstukken voor orkest bewerkte, waarbij deze in ieder opzicht grotere dimensies aannamen - denk aan de etude Mazeppa en het symfonisch gedicht van die naam -, zo kwam hij in de winter van 1861- 1862, kort nadat hij zich in Italië gevestigd had, op het idee zijn lyrisch-vrome klavierstuk Hymne de l’enfant à son réveil om te werken voor driestemmig dameskoor en harmonium (of piano), een project dat reeds op 18 februari 1862 te Rome werd afgerond. Op drie essentiële punten verschilt de eerste koorversie van de latere van 1874: • zij is de enige, waarbij Liszt alle achttien coupletten van Lamartine’s gedicht getoonzet heeft; • de begeleiding (uitsluitend voor harmonium of piano) verschilt in hoge mate van die van de latere vormgeving; • de muziek is gecomponeerd op de originele Franse tekst, terwijl de uiteindelijke koorversie naar verkiezing gezongen kan worden in het Duits, Frans of Hongaars. Reden genoeg dus om deze nooit gepubliceerde versie van Hymne de l’enfant à son réveil aan de vergetelheid te ontrukken. Het gesigneerde en gedateerde manuscript bevindt zich in het Goethe- und Schiller Archiv te Weimar (cat. nr. GSA60/C20), waarvan een kopie mij vriendelijk ter beschikking werd gesteld door Evelyn Liepsch, hoofd van het Liszt-archief. Het doorgaans zorgvuldig betekende autograaf telt 12 bladzijden van 27 cm hoog bij 17.5 cm breed (20 balks muziekpapier). In Weimar bevindt zich nog een ander manuscript dat hier genoemd moet worden, een aanzet tot een versie op Italiaanse tekst (GSA60/S14). Dit autograaf met als titel (in Peter Raabe’s handschrift?) Terzett mit Pianoforte nach Liszts ‘Hymne de l’enfant à son réveil’ ins Lateinische übersetzt was eertijds in het bezit van kardinaal Hohenlohe met wie Liszt goed bevriend was. Het betreft een goed leesbare kopie van de koorversie van 1862 door een onbekende kopiist vervaardigd, echter zonder woorden onder de zangpartijen; op een later tijdstip heeft Liszt die eigenhandig in Italiaanse vertaling aangebracht. In verband daarmee zag hij zich gedwongen de zangpartijen hier en daar wat aan te passen. In het vijfde couplet streepte de componist een groot gedeelte (tot en met couplet 8) door en verwees naar een correctievel (‘Vide Correctus’), dat echter in het genoemde bestand niet aanwezig is. Bij de volgende vier coupletten (couplet 9-12) voegde de componist geen tekst toe; hij was kennelijk van mening, dat dit gedeelte beter kon vervallen. Pas bij de laatste zes coupletten nam hij de draad weer op en bracht met name in het eerste van de zes slotcoupletten correcties aan in de zangpartijen (slecht leesbaar).Waarschijnlijk is dit manuscript een voorstap voor de door Mária Eckhardt en Rena Charnin Mueller vermelde ‘3 rd version’ van 1865 (zie eindnoot 1). Of is zij zelfs identiek daaraan? In dat geval lijkt het me beter niet over een zelfstandige ‘Italiaanse versie’ te spreken, daar dit onvolledige manuscript te weinig aanknopingspunten biedt voor reconstructie en überhaupt in te geringe mate een eigen gezicht toont. Op 22 mei 1874 stierf Marie Moukhanoff-Kalergis, één van Liszts trouwste vriendinnen met wie de com- 48 ponist sinds 1843 hartelijke betrekkingen onderhield. 10 Een jaar later, op 17 juni 1875, organiseerde hij een herdenkingsconcert in het ‘Tempelherrenhaus’ in het door Goethe ontworpen Park an der Ilm te Weimar, waarop naast de naar aanleiding van haar dood gecomponeerde (eerste) Élegie ook Liszts Requiem en zijn voor deze gelegenheid gereviseerde koorversie van Hymne de l’enfant à son réveil klonk. Deze laatste koorversie onderscheidt zich van die van 1862 niet alleen door de Duitse tekst 11 , maar vooral door de geheel herschreven begeleiding, deze maal voor harmonium (of piano) en harp (ad libitum), en in het bijzonder door het schrappen van couplet 9-12. Onder de titel Des erwachenden Kindes Lobgesang zag het werk in 1875 bij Táborsky & Parsch het licht; het werd opgedragen aan de ‘Liszt-Gesang-Verein’ te Boedapest, reden waarom er ook een Hongaarse vertaling van de tekst werd toegevoegd; deze is van de hand van de met Liszt bevriende dichter Kornél Ábrányi. Nadien werd de compositie slechts eenmaal herdrukt, namelijk in de eerste ‘Gesamtausgabe’ van Liszts oeuvre, de zg. Grossherzog Carl Alexander Ausgabe (Band V) uit de eerste decennia van de 20 ste eeuw. Een reden te meer, dus, om de nog ontbrekende schakel van deze vijfledige keten het licht te doen zien, ook al omdat het één der eerste composities is uit Liszts Italiaanse periode, een tijd waarin hij zich tot doel stelde de katholieke kerkmuziek een nieuwe impuls te geven. In zijn kinderlijke eenvoud en vroomheid zet deze eerste koorversie als het ware de toon voor komende stilistische ontwikkelingen en is publicatie alleen daarom al gerechtvaardigd.
Liszts autograaf van de koorversie van ‘Hymne de l’enfant à son réveil’. Goethe- und Schiller Archiv,Weimar. 49 Noten: 1 De in de laatste editie van The New Grove (2001) opgenomen catalogus van Liszts composities door Mária Eckhardt en Rena Charnin Mueller vermeldt naast de hier centraal staande, door hen als ‘2nd version’ bestempelde koorversie van 1862 en de uiteindelijke van 1874 nog een vroege koorversie van circa 1844 en een ‘3rd version’ uit 1865 ‘with complete Italian text’ (zie hierna in de hoofdtekst). 2 Serge Gut et Jaqueline Bellas, Correspondence Franz Liszt - Marie d’Agoult, blz. 841; Fayard, Parijs, 2001. 3 Deze eerste pianoversie werd gepubliceerd in: Franz Liszt, Harmonies poétiques et religieuses - early versions (1834-1846), completed and edited by Albert Brussee; B.V. Muziekuitgeverij XYZ, Huizen, 2001 (XYZ 1227). 4 Franz Liszt, Harmonies poétiques et religieuses (1847 version), reconstructed, edited and fingered by Albert Brussee (XYZ 1093 en 1094). 5 F. Liszt, Harmonies poétiques et religieuses, Livre IV, blz. 7 ; Fr. Kistner, Leipzig, 1853. De eerste druk verscheen in zeven deeltjes. 6 Peter Raabe, Liszts Schaffen, blz. 327; Hans Schneider,Tutzing, 1968 (reprint). 7 Zie eindnoot 1. 8 In deze zienswijze word ik gesteund door Michael Short, die in zijn ‘The doubtful, missing and unobtainable works of Ferenc Liszt’ (1811- 1886) schreef:‘It would thus seem possible, though perhaps unlikely, that there was an earlier version of the choral work, which remains untraced. I do not subscribe to this view, however (....).’ The Liszt Society Journal,Volume 24 (1999), blz. 43. 9 In ‘The first cycle of ‘Harmonies poétiques et religieuses’ - a brief survey’, in The Liszt Society Journal,Volume 20 (1995), blz. 7-37, heb ik trachten aan te tonen, dat Liszt in de zomer van 1855 de derde klavierversie van zijn Hymne de l’enfant à son réveil voor zijn kinderen gespeeld heeft (dus niet de veronderstelde vroege koorversie, zoals Raabe meent!) en daarbij de woorden van Lamartine zong. Er bestaat overigens een geheimzinnige band tussen deze compositie en Liszts kinderen, die wellicht in de hoek van de kamer speelden of bij papa op schoot zaten toen hij in Fontainebleau de eerste versie ervan componeerde (de melodie draagt alle kenmerken van een kinderliedje). 10 In een lijstje met composities die Liszt in een vroeg stadium in zijn cyclus Harmonies poétiques et religieuses wilde opnemen, treft men de titel M.K. (Marie Kalergis) aan. Een schets met dat opschrift vindt men inderdaad in schetsboek N5. Uitgewerkt en voltooid werd deze in twee versies als appendix opgenomen in de in eindnoot 3 genoemde uitgave. 11 De Duitse vertaling is van de hand van de dichter Peter Cornelius (1824-1874). Op 16 mei 1874 had Liszt hem verzocht Lamartine’s gedicht te vertalen (La Mara, Briefe II, blz. 203). Zoals blijkt uit zijn dankbrief van 23 augustus van dat jaar was de componist erg gelukkig met het resultaat (‘zum Entzücken gelungen’; ibidem, blz. 208).
Page 1 and 2: Programmaboek
Page 3 and 4: Voorwoord bij het 13 de Franz Liszt
Page 5 and 6: LW A8, die Schumann door middel van
Page 7 and 8: “Verehrter Joachim, Sursum Corda
Page 9 and 10: Maandag 11 december Dinsdag 12 dece
Page 11 and 12: De laatste jaren treedt Albert Brus
Page 13 and 14: Rian de Waal, foto Hermien Lam radi
Page 15 and 16: nogmaals naar de pen greep en in 18
Page 17 and 18: Liszt:‘Frühlingsnacht’, uitgav
Page 19 and 20: 8. Nun hast du mir den ersten Schme
Page 21 and 22: Liszts klavierpartituur van Berlioz
Page 23 and 24: Liszts autograaf van de Etude nr. 1
Page 25 and 26: De dag na het concert stapten Schum
Page 27 and 28: Réminiscence de Liszt. Karikatuur
Page 29 and 30: worden, de relatie Schumann-Liszt a
Page 31 and 32: uitlatingen aan het adres van de gr
Page 33 and 34: uitvoering van zijn werk kunnen hor
Page 35 and 36: Eerste uitgave (Budapest, LFB). Lis
Page 37 and 38: (35) Aankondiging van het benefietc
Page 39 and 40: (Robert Schumann was op dat moment
Page 41 and 42: (78) Liszt in het jaar 1861. Foto:
Page 43 and 44: (90) Wilhelm von Wasiliewski. Rober
Page 45 and 46: voor haar uw Kinderscenen, wat haar
Page 47 and 48: problemen in de relatie tussen Lisz
Page 49: De eerste koorversie van ‘Hymne d
Page 53 and 54: snel was weggegaan, dat hij geen ge
Page 55 and 56: Prinses Marie de Montesquiou (schil
Page 57 and 58: 6. Liszt als abbé in augustus 1865
Page 59 and 60: • (Rome, begin december 1878, bri
Page 61 and 62: Franz Liszt in Rome Een onbekende b
Page 63 and 64: 4.1. Graaf Bobrinsky Bobrinsky word
Page 65: len, of waarin hij aan derden over
Page 68 and 69: Allegro ma non troppo ...zo bouw je
Page 70: Tuinderij 3 - 3481 TW Harmelen T (0

Programmaboek - Franz Liszt Kring

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?