Als jeugd en toekomst telt, augustus 2011 - Nederlands Jeugdinstituut

ichten zich met hun programma’s dus op het gebruik – en zo nodig herstel – van de autonomie van
opvoeders, zodat gezinnen intact blijven en weer tot functioneren in de eigen context komen.
Positief opvoeden
“Positief Opvoeden” maakt – net als ‘veilig opgroeien’ en ‘opvoeden versterken’ deel uit van het “Positief
Opgroeien”. Het programma Positief Opvoeden richt zich op alle kinderen. Het ordent – van lichte tot aan
zwaardere vormen van opvoedhulp – het aanbod van opvoedingsondersteuning in informatie en advies.
Vijf basisprincipes kenmerken een succesvolle, positieve opvoedingscontext:
1. Kinderen een veilige en stimulerende omgeving bieden
In de eerste plaats is het belangrijk dat een omgeving kinderen veiligheid biedt, zowel emotioneel
(beschikbaar zijn als ouder) als fysiek (gevaarlijke situaties voorkomen). Daarnaast is het belangrijk
dat kinderen voldoende ruimte en stimulans krijgen om zich te ontwikkelen. De opvoeder hoort in te
schatten welke situaties risicovol kunnen zijn voor zijn kind en effectief zicht te houden op de
verschillende gebieden die belangrijk zijn in het leven van hun kind.
2. Opvoeders laten de aan hen toevertrouwde kinderen leren door positieve ondersteuning
Positieve aandacht en aanmoediging van hun opvoeders motiveren een kind om nieuwe dingen te
leren en vaardigheden verder te ontwikkelen. Door gericht te prijzen en te belonen, leren opvoeders
het kind welk gedrag gewenst is en vergroten zij de kans dat het kind dit gedrag vaker laat zien. Ook
bouwen zij aan het zelfvertrouwen van het kind.
3. Een aansprekende discipline hanteren
In plaats van af te wachten of het gedrag vanzelf ophoudt reageren opvoeders snel als het kind zich
niet goed gedraagt. Dit betekent ook dat opvoeders heldere instructies geven aan het kind over
gewenst dan wel niet acceptabel gedrag. Opvoeders verbinden ook gepaste consequenties aan
ongewenst gedrag. Zo leert het kind wat de regels zijn en hoe het zich hoort te gedragen.
4. Realistische verwachtingen hebben van het kind
Ieder kind is uniek en ontwikkelt zich in zijn eigen tempo. Als opvoeders te veel van het kind
verwachten of te vroeg bepaalde dingen eisen, kunnen er problemen ontstaan. Ook moeten
opvoeders niet verwachten dat het kind perfect is en alles goed doet; ieder kind maakt fouten en
doet dat meestal niet met opzet.
5. Ontspanning zoeken
Opvoeders die ook oog hebben voor de eigen behoeften, kunnen gemakkelijker geduldig, consequent
en beschikbaar zijn voor hun kinderen. Het is bovendien belangrijk dat opvoeders samen met
kinderen leuke dingen ondernemen, daar voldoende tijd voor vrijmaken en zo interesse tonen in de
leefwereld van het kind.
Deze vijf opvoedprincipes van ‘positief opvoeden’ liggen aan
de basis van een groot aantal programma’s die zijn uitgewerkt
in zogenaamde opvoedstrategieën. De kracht van
samenhangende en geïntegreerde inzet van al deze
programma’s maakt dat steeds dezelfde theoretische
uitgangspunten en gedragsprincipes worden gebruikt. Dit
biedt mogelijkheden tot een generalistische aanpak die door
de gehele keten van zorg voor jeugd kan worden ingezet.
Hiermee wordt een stevige basis gelegd voor de
ondersteuning van zowel de (overgrote) groep van
kind(systemen) waarmee het goed gaat, als kind(systemen)
waarmee het minder goed gaat. Bijvoorbeeld als gevolg van
emotionele- en/of gedragsproblemen.
Deze opvoedingsprincipes helpen ook bij de verdere
operationalisering van de maatschappelijke opdracht en
werkwijze van de bij opvoeding betrokken professionals. Zo
verrijkt positief opvoeden inhoudelijke methodieken als die
van Triple P met het werken met vragenlijsten. Ze bieden een
analysekader om te achterhalen waar problemen met
kind(systemen) hun oorzaak vinden, zonder de noodzaak aan
ouders en/of jeugdigen ‘labels’ te verbinden. Omdat
(gelukkig) de opvoeding in veruit de meeste gevallen “vanzelf
Toetsstenen
Het methodisch kader is verankerd in:
een gedeelde visie;
methodische samenwerking op basis
waarvan elk van de partners de eigen
werkzaamheden organiseert;
o een set van kwantitatieve en
kwalitatieve afspraken over wat
aanbieders van jeugd- en opvoedhulp
en hun professionals wél of juist niet
doen:
o praktijkonderzoek dat de effecten
van de ondersteuning samenhangend
meet en zo beleidsmatige (bij)sturing
mogelijk maakt;
o samenhangend instrumentengebruik
waarmee gefundeerde beleidsmatige
en financiële keuzes voor de
verbetering van de jeugd- en
opvoedhulp mogelijk worden.
10