Onderzoek wijk- en dorpsraden in Europa (Bas ... - tijd voor samen

and ubiquitous expectations concerning widespread democratic re-vitalisation following Urban District
Council reforms have been frustrated to a large extent” (2005:67). Dat geldt voor de benoemde raden zoals
die bestaan in Bergen (die door Bäck c.s. worden getypeerd als “appointment democracies”), maar ook voor
de (toen nog) proefprojecten in vier stadsdelen van Oslo met rechtstreeks gekozen districtsraden. Bij een
analyse van verschillen tussen deelraden in de diverse Noordse landen concludeert Bäck overigens wel dat
districtsraden met ruimere taken, zowel leiden tot een wat grotere actieve betrokkenheid en meer positieve
oordelen van burgers over de deelraden en de betrokken politici dan districten met een beperkter
taakgebied. Verder komen deze onderzoekers tot de conclusie dat de actieve betrokkenheid groter en de
oordelen van burgers positiever zijn als de districtsraadsleden een onafhankelijke positie innemen ten
opzicht van de gemeenteraad. Dat kan door het rechtstreeks te laten kiezen, maar ook door bij een model
waar deelraden wel door maar niet uit de gemeenteraad wordt samengesteld (Bäck 2005: 68). Omvang van
het takenpakket en onafhankelijkheid van de gemeenteraad en het stadsbestuur lijken dus een bescheiden
positief effect te hebben op de betrokkenheid en het oordeel over de districtsraden.
België: districtsraden
Inleiding
In België kennen we één vorm van binnengemeentelijke decentralisatie met een formele status: de
districtsraad. Deze vorm is mogelijk sinds de grondwetswijziging van 1997 en komt in de praktijk alleen voor
in Antwerpen. De wijziging van de grondwet is rechtstreeks terug te voeren op de wens om de tot dan toe
beperkte structuur van districtsraden in Antwerpen verder uit te bouwen in een formele structuur. De
oorspronkelijke districtsraden zijn in 1983 ingevoerd nadat er, in het kader van een algemene
schaalvergroting, in het lokale bestuur in Antwerpen een fusie plaatsvond met de omliggende gemeenten.
De districten volgden daarbij de grenzen van de oorspronkelijke gemeenten.
In de grondwet is de mogelijkheid van het instellen van districtsraden in gemeenten met meer dan 100.000
inwoners opgenomen. In de verdere uitwerking van de wetgeving is de bevoegdheid tot specifieke
uitwerking van de regels aan de gewesten toegekend. Alleen Vlaanderen heeft hiervan gebruik gemaakt,
zodat districtsraden in Wallonië en Brussel niet mogelijk zijn. In totaal zijn er in Vlaanderen drie 100.000+
gemeenten (Antwerpen, Gent en Brugge). De vraag of van de wettelijk mogelijkheid wordt gebruik gemaakt
is ter beslissing aan de gemeenteraad en alleen in Antwerpen is deze optie gelicht.
België kent naast de districtsraden in Antwerpen verschillende vormen van ‘wijkwerking’. De variatie is
hierbij groot (sommige steden doen niets, andere pakken het gestructureerd aan). Het accent ligt hierbij op
lokale aanwezigheid van gemeentelijke organisatieonderdelen in de wijken en het gezamenlijk met
bewoners ontwikkelen van wijkplannen. Deze praktijk is vergelijkbaar met wat er in verschillende
Nederlandse steden gebeurt op het gebied van decentralisatie van dienstverlening en wijkgerichte
planontwikkeling, zonder dat daar een vorm van gekozen wijkbestuur aan verbonden is. Er zijn wel
voorbeelden van steden die gestructureerd (alle) bewoners in ‘wijkvergaderingen’ bijeen roepen om te
participeren in vormen van wijkontwikkeling. Voor een aantal voorbeelden zie Van Assche en Buts, 2004.
Fact sheet
Op basis van de quick scan is voor de Antwerpse “districtsraden” reeds op een aantal onderwerpen
basisinformatie verzameld. De belangrijkste feiten vatten we nog eens samen in een “fact heet” (Tabel 4).
29