Onderzoek wijk- en dorpsraden in Europa (Bas ... - tijd voor samen

Het Ministerie wenst ten aanzien van deze elders in Europa ingerichte gebiedsgerichte vormen van
binnengemeentelijk bestuur twee hoofdvragen beantwoord te zien. Daarbij gaat het enerzijds om de vraag
naar de typen van bestuur (onderscheiden naar onder meer de rechtsvorm; de democratische legitimatie, de
samenstelling, de bevoegdheden, de bekostiging, de relatie met het gemeentebestuur). Daarnaast gaat het
ook om de ervaren voor- en nadelen van de diverse vormen van binnengemeentelijk bestuur (gebaseerd op
oordeel vanuit de praktijk en de wetenschap).
Alvorens deze vragen meer definitief te formuleren is het goed om eerst een aantal van de relevante
begrippen te omschrijven en met het oog op de beantwoording van de tweede vraag ook kort stil te staan bij
de te hanteren beoordelingsmaatstaven.
Bäck e.a. (2005: 17-18) hanteren bij de afbakening van hun onderzoek in Scandinavië een aantal criteria:
territorialiteit: het dient te gaan om bestuursarrangementen die zich richten op een duidelijk
aanwijsbaar gebied.
multifunctionaliteit: het arrangement betreft een ruim palet aan taken die raken aan meerdere
domeinen van het dagelijkse leven van burgers (net als dat het geval is bij het gemeentelijk bestuur).
afgeleid karakter: er is geen sprake van een afzonderlijke bestuurlaag (zoals bijvoorbeeld “boroughs”
in Londen) maar van een hulpstructuur die functioneert binnen het kader van het lokaal bestuur.
Het uit te voeren onderzoek richt zich op bestuurlijke arrangementen die voldoen aan deze drie kenmerken.
Het Ministerie heeft aangegeven dat in het onderzoek ten aanzien van deze arrangementen een aantal
vragen beantwoord dient te worden. Deze vragen betreffen:
de rechtsvorm: publiek of privaatrecht
de vorm van legitimatie (o.a. hiërarchische controle gemeentebestuur; eigenstandige politieke
vertegenwoordiging, direct democratisch e.d.) 1
de functies die het orgaan vervult. We onderscheiden daarbij drie hoofdfuncties:
o dienstverlening op korte afstand van burger
o belangenbehartiging en representatie van de lokale gemeenschap in de gemeente
o bindende besluitvorming over zaken betreffende de wijk of het dorp 2
de scope van het takenpakket
de geografische scope (landsbreed; voor alle gemeenten of alleen voor grote gemeenten etc.)
de wijze van bekostiging
de manier waarop de relaties met het gemeentebestuur zijn vorm gegeven (in termen van toezicht
en verantwoording)
1 Afhankelijk van de legitimatie zullen meer gedetailleerde vragen volgen over de organisatie van een en
ander. Bij een rechtstreekse verkozen bestuur gaat het dan bijvoorbeeld over de frequentie en timing van de
verkiezingen, de rechtspositie van de gekozenen en de opkomst. Tevens is de samenstelling van de raden en
de rol van partijpolitieke vertegenwoordiging van belang.
2 Elk van de drie hoofdvormen hangt samen met een primaire functie, maar vervult niet zelden ook andere
functies.
4