DE OPKOMST DER AMSTERDAMSE HAVEN - theobakker.net

De opkomst der Amsterdamse haven
ken, reikte de standaard met het ezelshoofd 100 voeten hoog;
zij diende voor het inzetten en lichten van de scheepsmasten
en het hijsen van zware lasten, als geschut, molenstenen enz.
Eigenaardig is wel, dat de kraan in eigendom toebehoorde
aan de Oude Zijds armen, die haar jaarlijks verhuurden en
bovendien, na behouden reis van de schepen, een gift in rogge
of geld ontvingen. In de 16 e eeuw is de kraan in het bezit
gekomen van het St. Pietersgasthuis, dat de inkomsten van
de kraan moest delen met de Huiszittenmeesters der Nieuwe
Zijde 38 . Een ander hoog gevaarte, naar alle zijden in de haven
zichtbaar, vormden de galgen en staken van de gerechtsplaats,
die sinds het midden der 14 e eeuw op het zuideinde
van de Volewijk gevestigd was.
Tekenend voor de bedrijvigheid van de haven was het drukke
verkeer met de overzijde van het IJ en de Waterlandse steden
en dorpen aldaar. In het begin van de 14 e eeuw en vermoedelijk
al in de 13 e , verbonden twee grafelijke veren de stad
met de overzijde; één veer voer op de Volewijk en één veer
was gevestigd te IJpesloot, ter plaatse van het tegenwoordige
Nieuwe Diep. De veren werden aan beide zijden bediend en
jaarlijks verpacht. In 1346 werd een derde veer ingesteld op
Sosenerdam, het latere Nieuwendam.
38 Volgens Register St.Pietersgasthuis in 1548. De eerste opbrengst voor
het gasthuis was op 22 maart 1549 ƒ110, 6st.
II DE HAVENUITBREIDINGEN EN DE LASTAGE-
GESCHILLEN VÓÓR DE ALTERATIE
De ontwikkeling en uitbreiding van de Amsterdamse haven
gedurende de 16 e eeuw werd in sterke mate beheerst door
langdurige twisten tussen de stadsbestuurders en de Lastagebewoners.
Bij de ommuring van de stad in 1482 was de Lastage
daar buiten gebleven en de wijk kwam daardoor in een
gevaarlijke positie; het vormde het voorterrein en schootsveld
van de vestingmuur. Bovendien was de Lastage, met
de als winterhaven zo belangrijke Oude Zijdswaal, haar vele
scheepswerven, lijnbanen, houttuinen, pek- en teeropslag
en de menigte van schepen, juist aan de meest blootgestelde
oostzijde van de stad gelegen. Een uiterst kwetsbaar geheel,
waardoor de veiligheid van de stad aanmerkelijk werd geschaad.
De regering van Karel V over deze gewesten, gedurende
de eerste helft van de eeuw, kenmerkte zich door een lange
reeks van oorlogen, waarvan Amsterdam ruimschoots haar
deel kreeg. Niet alleen moest de stad, net als de andere Hollandse
steden, onafgebroken grote geldsommen opbrengen,
maar ook de scheepvaart op het oosten en westen werd herhaaldelijk
gestremd, zonder dat de pogingen van de regeerders
door het kopen van vrijgeleide brieven of het uitzenden
van oorlogsschepen ter bescherming van de vaart daarin veel
verbetering konden brengen. Toch nam Amsterdam’s handel
en welvaart gestaag toe en toen in 1526 de vertegenwoordigers
van de stad zich bij de Stadhouder over een extra hoge
bede beklaagden, hield deze hen voor: “Amsterdam is rijker
11