Perspectief - Katholieke Vereniging voor Oecumene

gebracht door God, en in die zin is hij onsterfelijk - maar van het ware leven ‘dat het licht was
van de mensen’ (Joh 1, 4).” 19
Enkel wanneer men dit heeft begrepen, kan men volgens de Russische theoloog beginnen te
begrijpen dat men nog ver staat van het deelnemen aan het ware leven in God. Alleen de
vreugde nu reeds de hoop te ervaren, laat toe om de weg van nederigheid, berouw en strijd
te volgen. En, terloops gezegd, lijkt het me toch dat in de oecumenische documenten het
enige object van ons credo: “Ik belijd een doopsel ter vergeving van de zonden” weinig wordt
benadrukt. Het is het doopsel dat ons redt van het verderf dat aan ons knaagt, dankzij de
vergeving die we elk ogenblik ontvangen van onze Schepper, mits we ons aan Hem
toevertrouwen. Dit is de reden waarom de orthodoxe Kerk altijd heeft geweten – zonder dat
ze het noodzakelijkerwijze formuleerde – dat er in God een onmiddellijk heil bestaat “dat een
onmiddellijke initiatie van het doopsel, de zalving of het vormsel, en de eucharistie” wettigt,
maar ook een progressief heil dat zich voltrekt in het sacrament van de verzoening. Voor de
orthodoxe geestelijke leiders is het opwellen van tranen van berouw niets anders dan de
herinnering van ons lichaam aan het water van ons doopsel. Schmemann zelf heeft vanaf
1961 gewezen op de impasse van een interpretatie van het mysterie van de initiatie als
sacramentum, als een juridische band tussen God en mensen. De schuldbelijdenis berust
noch op de geldigheid van de absolutie, noch op de oprechtheid van spijt over de
overtreding, noch op de kwaliteit van de gegeven raad. Ze berust op het heropleven van ons
verlangen naar God, van de stroom van de levensboom die in ons sluimert en van de
zelfbeheersing van onze passies die eruit voortvloeit. 20 Nog voor men zich beschouwt als de
eerste onder de zondaars, moet men zich verbeelden dat men de bruidskamer betreedt. 21
Het is de herinnering aan onze eerste kus die ons ertoe aanzet om vergiffenis te vragen.
Maar dit gezegd zijnde moeten we toch recht doen aan de oecumenische beweging. Ik ben
ervan overtuigd dat een van de mooiste vruchten van de dialoog tussen katholieken,
protestanten en orthodoxen tot uitdrukking wordt gebracht door mgr. Jean Zizioulas in zijn
werk ‘L’être ecclésial’ waarvan enkele hoofdstukken vooraf werden gepubliceerd in ‘Irénikon’.
Daarin drukt hij het verlangen uit naar een noodzakelijke synthese tussen de onmiddellijke
visie van het aanwezige koninkrijk in de Byzantijnse liturgie en de meer historische en
missionaire visie in de Romeinse liturgie. Dit verlangen van een synthese in twee legitieme
voorstellingen van de Kerk had belangrijke gevolgen voor de reflectie over de christelijke
initiatie. Men heeft beter de dubbele legitimiteit van de onmiddellijke initiatie van de Oosterse
Kerken en de progressieve initiatie van de Westerse Kerken begrepen. En bijgevolg hebben
de Oosterse Kerken beter het risico verwerkt dat ze liepen door minder inspanningen te
leveren voor de catechese gedurende gans het leven, de voorbereiding met de ouders, de
vorming van de peetouders enz.
Vooral dankzij de deelname aan doopsels - vooreerst in de schoot van de verscheidenheid
van de orthodoxe Kerken, verder ook in de niet-Byzantijnse Oosterse Kerken, maar ook in de
katholieke en protestantse Kerken - hebben ze beter de noodzakelijke spanning begrepen
tussen eerbied voor de ritus en de lokale tradities enerzijds, en het deel hebben aan de
oecumenische, apostolische traditie anderzijds. Ook al vraagt de receptie veel tijd, toch zijn
de orthodoxe Kerken, eerst die uit de diaspora door hun permanent contact met de
19 Ibid.
20 “The concept of sin as separation from God, from the only true life in Him and with Him, was progressively
replaced by a sort of moral or ritual legalism in which sin means primarily the transgression of an established
rule.” In: A. Schmemann, Some reflections on Confession. St. Vladimir’s Seminary Quarterly, vol. 5, no. 3, Fall,
1961, bladz. 38-44
21 Cf het hernemen van het werk van BEM door de JWG, punt 71 van het verslag van 2005: “…the baptismal
participation in Christ’s death and resurrection includes, also, the need for daily repentance and forgiveness. Life
in Christ therefore involves a readiness to forgive just as we have been forgiven, thus opening the baptized to
attitudes and behaviours that shape a new ethical orientation. According to BEM … those baptized are pardoned,
cleansed and sanctified by Christ, and are given as part of their baptismal experience a new ethical orientation
under the guidance of the Holy Spirit.” (B4)
Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift
Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 11, maart 2011
12