Perspectief - Katholieke Vereniging voor Oecumene

Broeder Max Thurian van Taizé zag vlug in wat het probleem van een wederzijdse
dooperkenning vanuit orthodox standpunt zou zijn. In 1985 probeerde hij, in zijn beschrijving
van de rol van de orthodoxe theologie in de reflectie over BEM, al tegemoet te komen aan
deze, nog stille vrees voor een niet-sacramentele of eerder niet-kerkelijke opvatting van de
initiatie in sommige protestantse Kerken. Hij schreef: “De vooronderstelde ecclesiologie in
BEM, en als die van het Nieuwe Testament (die geen institutionele verscheidenheid uitsluit)
opgevat, is een ‘sacramentele’ kerkleer: de Kerk is het teken van de aanwezigheid van God
en het instrument van zijn werkzaamheid in de wereld. Ze is het lichaam van Christus die de
gelovigen verenigt door het Woord en de sacramenten. Ze is de Tempel van de heilige
Geest waar de christenen worden geheiligd door het geloof en het gebed. De orthodoxie kan
- ik ben er zeker van - hierin zijn eigen dogmatische traditie herkennen”. 28 U begrijpt dat dit
de omkering anticipeert die zich in de jaren 1980 heeft voltrokken van de overgang van de
theologische reflectie over het sacrament van de initiatie naar de reflectie over de Kerk als
bron van het sacramentele leven. Inderdaad, de belangrijkste vrees van de orthodoxe
Kerken na 1982, Kerken die nochtans het werk van hun theologen in Lima hadden
ondersteund, was dat ze niet zeker waren dat ze hun visie over het sacramentele leven
deelden met die van de protestantse Kerken. Maar we zullen verder op dit punt terugkomen.
c. Convergenties van de jaren 90 tot heden
Gaan we nu over tot het laatste decennium. De recente teksten hernemen de
verworvenheden uit de vorige perioden. Ze spreken van ‘leven vanuit het doopsel’ een leven
lang, van de vorming tot het sacrament en van het leven in Christus in een gemeenschap
met al de ethische uitdagingen die dit nieuwe leven met zich meebrengt. Ze verdiepen nog
de Bijbelse wortels van de symboliek van de deelname en brengen zo – als ik het zo mag
zeggen – een filosofie van het ‘doopsel’. 29 Maar men kan een tweede betekenisvolle evolutie
vaststellen in de meer recente orthodoxe en oecumenische reflectie over de christelijke
initiatie. De documenten die ik al vermeldde, geven een meer pragmatische evolutie aan,
een meer realistische evolutie van de theologie en van de reflectie over de christelijke
initiatie. Heeft dit te maken met de vreugde na de val van de Berlijnse muur en met de vijfde
conferentie van Geloof en Kerkorde in 1993? 30 Is het de vrucht van een theologie die meer
trinitair, meer relationeel, meer ‘koinonisch’ is geworden? Is het de verschijning van een
fenomenologie die - met Paul Ricoeur - meer is gecentreerd op het begrip van de herkenning
en van een filosofie die - met Jürgen Habermas - het begrip communicatie centraal plaatst?
Is het het resultaat van de politieke, culturele en economische evolutie van een wereld die
meer en meer geglobaliseerd, complex, multipolair is geworden? Is het een bewustwording
van de nieuwe haarden van verdeeldheid die in de kerkelijke wereld verschijnen, zoals het
succes van de Pinksterkerken, die weinig bekommerd zijn om de oecumenische erkenning of
het opkomen van de gendertheologie en het gebruik van een zogenaamde inclusieve taal? Ik
weet het niet, wellicht is het alles tegelijkertijd. In ieder geval wordt in mei 2004 in de tekst
van JWG, ‘Ecclesiological and Ecumenical Implications of a Common Baptism’, het volgende
geschreven: “The JWG hopes that this study document will be used by the churches in
various educational settings in order to deepen the appreciation that, even though the goal of
visible unity has not yet been achieved, through a common baptism separated Christians
already share deep bonds of communion”.
28 Max Thurian, op. cit., bladz. 165
29 Tekst van de JWG, punten 18 tot 28
30 Cf punt 68 van het document ‘Becoming Christian’: “In worship at the Fifth World Conference on Faith and
Order delegates affirmed and celebrated together ‘the increasing mutual recognition of one another's baptism as
the one baptism into Christ’. Indeed such an affirmation has become fundamental for the churches' participation in
the ecumenical movement. Yet the situation is complex, and sometimes more difficult than expected. It is not
always clear precisely what is being "recognized, especially when the recognition of baptism does not mean
admission to the Table of the Lord”.
Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift
Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 11, maart 2011
14