Perspectief - Katholieke Vereniging voor Oecumene

aangereikt. Het begrip ‘onderscheiding’ is typisch voor onze tijd die meer en meer
postmodern en postconfessioneel is en die met de methode van consensus zich meer heeft
leren openstellen voor de Goddelijke Voorzienigheid bij het nemen van een beslissing. Het
eerste criterium is het erkennen van de apostoliciteit van de ritus; het tweede is de
apostoliciteit van de initiatie, en het derde is de apostoliciteit van het leven van de gedoopte.
Daar ook heeft de oecumenische arbeid over apostoliciteit in de jaren 1990, dat van dit
kenmerk van de Kerk een levende werkelijkheid wilde maken, vrucht gedragen en werd ze
op een pragmatische wijze opnieuw aangewend. 34
2. Enkele pragmatische voorstellen
Vermits we in een pragmatische tijd leven wil ik nu enkele voorstellen doen vanuit bepaalde
inzichten uit de theologische discussie van de laatste decennia over het proces van de
initiatie waardoor we in Christus kunnen leven door de Geest. Natuurlijk moeten we ons
gelukkig prijzen en een veralgemening wensen van deze evolutie binnen sommige Kerken
die de verschillende niveaus van eenheid die er tussen hen zijn - ondanks de historische
onvolmaaktheden – zichtbaar willen maken. De Kerken - zoals ik al zei in mijn inleiding –
zouden verder kunnen gaan in hun proces van wederzijdse erkenning door zelf de weg te
gaan van de bekering die ze aan iedere catechumeen aanreiken. Ik zal me hier beperken tot
het geval van de orthodoxe Kerk.
a. De consensus van de Kerkvaders over de kwestie van de toelating tot het doopsel
terugvinden
Als het goddelijke principe van de eenheid van de Kerk de heilige Drievuldigheid is, dan is
haar menselijk principe de wederzijdse liefde die Kerkgemeenschappen elkaar toedragen.
Deze wederzijdse liefde vertaalt zich in erkenning. Deze geeft tegelijk uitdrukking aan het
bewustzijn van het verschil en het aanvaarden dat de niettemin bestaande eenheid dit
verschil niet bedreigt. Hierin openbaart de Kerk zich fundamenteel als een lichaam, als een
instelling waar de bewustzijnsniveaus verschillen, waar activiteiten en levensstijl verschillend
zijn, waar ruimte en tijd verschillend zijn, maar het bewustzijn van toebehoren hetzelfde is. 35
Maar als dat waar is en er een ladder is die hemel en aarde verbindt, als ieder menselijk
wezen geroepen is door Christus, zoals het Evangelie van Sint Jan (12, 32) zegt, indien dit
nieuwe leven zich volledig voltrekt in het leven als gedoopte, hoe kunnen we dan de
weigering van de eucharistische communie door de orthodoxe Kerken aan leden van dit
goddelijk / menselijk Lichaam rechtvaardigen? 36 Er is daarover – ik weet het – een immense
34 Dit zou de toenadering kunnen bevorderen tussen de Société Religieuse des Amis (Quakers) en de
traditionele Kerken. Want in zekere zin legt het document ‘One Baptism’ de nadruk op de pneumatologische
dimensie van de christelijke initiatie, wat de leerlingen van John Fox en van William Penn enkel kan behagen. Ze
hebben in de loop van hun geschiedenis de noodzaak ervaren het doopsel van de heilige Geest te verdedigen
tegenover het christocentrische ritualisme van hun tijdgenoten. Volgens de auteurs van ‘One Baptism’: “Most
churches affirm the giving of the Holy Spirit in baptism – sometimes called ‘sealing’ by the Spirit – while they also
recognize the role of the Spirit at other moments in the wider process of initiation”. (punt 36) Anderzijds kan het
criterium van de vruchten van de Geest (“liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, vertrouwen,
geloof, zachtmoedigheid, zelfbeheersing”, cf. Galaten 5, 22-23) die centraal staan in het proces van christelijke
initiatie bij quaker Janet Scott in ‘Baptism Today’ (op. cit., bladz. 81-88) enkel maar als apostolisch worden
beschouwd door de traditionele Kerken.
35 Een beetje zoals een sportclub waar de ploegen verschillend zijn, niet samen spelen omwille van verschillende
leeftijd maar waar al de spelers zich fundamenteel verbonden weten wanneer een van deze ploegen tegenover
een tegenstander staat. Maar de Kerk – zo weten we – is meer dan een club. Los van alle respect dat ik heb voor
de Rotaryclub, toch moet ik zeggen dat we niet op dezelfde manier bij Christus horen als bij de Rotaryclub. Want
de initiatie in het leven van Christus stelt ons in staat ons te ontdekken op een unieke, radicale en totale manier.
Het doopsel – men zegt het weinig – is het moment waarop men zijn naam, zijn identiteit in Christus ontvangt. En
het leven vanuit het doopsel is een leerschool voor een andere manier van leven. Zelfs indien men er ooit toe
komt om God te verloochenen, toch kan men het eeuwigheidsverlangen niet vergeten dat aanwezig is in de
bewuste of onbewuste ontdekking van geschapen te zijn naar het beeld en de gelijkenis van God en van
geroepen te zijn in eeuwigheid. Dit is de reden waarom het herdopen zo choquerend is voor een christen.
36 Dat is de vraag die ook Emmanuel Lanne stelde als inleiding op het colloquium in Chevetogne. Joseph
Ponthot, specialist van het Nieuwe Testament, stelt dat de eerste christenen zich geen onderscheid konden
Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift
Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 11, maart 2011
16