Perspectief - Katholieke Vereniging voor Oecumene

werk van berouw van de Kerk, onder meer over wat haar dehellenisering sinds de 11 de eeuw
in het Westen betreft. Olivier Clement heeft vanaf 1961 dezelfde analyse gemaakt in ‘L’essor
du Christianisme orientale’. 47 Men moet de oorzaken van deze grote intellectuele crisis
begrijpen. Er ontstond vanaf de 14 de eeuw in het Westen, en ook in het Oosten, een diepe
kloof tussen geloof en rede. De communio ging verloren en er ontstond een breuk in het
vertrouwen en later in de vriendschap tussen christenen van Rome, van Genève en van
Constantinopel. Deze breuk heeft geleid tot een tweepolige relatie tussen de Kerk en de
wereld. Dat terwijl in het evangelisch denken de Kerk het brandend braambos is, de vlam die
brandt in het hart van de dingen.
a. Een nieuwe pedagogie van de initiatie
We moeten op het vlak van de initiatie in het christendom ook lessen trekken uit de
toenadering die zich sinds een halve eeuw zo wat overal voltrekt tussen geloof en rede,
tussen de Kerk en de wereld, in die mate dat de Kerken elkaar herontdekken als zusters.
Een eerste inzicht heeft te maken met een pedagogie van de initiatie. Op een bepaald
niveau van spiritueel bewustzijn dient men in God te initiëren vanuit mensen en niet vanuit
God. Iedere existentiële ontwikkeling hoort bij wat we het leven als gedoopte noemen. Clive
Staples Lewis had het goed begrepen. In de radiocauserieën die hij tijdens de oorlog hield
voor Britse piloten, die in het luchtruim van Londen de confrontatie met gevechtsvliegtuigen
van de Luftwaffe aangingen, sprak hij niet over de geloofspunten van de catechismus. Hij
vertrok vanuit het dagelijkse leven van de soldaten, vanuit hun existentiële vragen in
confrontatie met de vijand, en vóór de confrontatie met de grote sprong. Het boek waarin
deze causerieën werden gebundeld, ‘Mere Christianity’, vangt niet aan met Cyprianus van
Carthago, zelfs niet met Jezus Christus, maar met de ongeschreven morele wet, die ieder uit
zichzelf ontdekt zonder te weten van waar ze komt. 48 Vanuit het lezen van brieven van de
luisteraars nam hij geleidelijk de draad op, sprak hij over vergiffenis, van hoop, van geloof,
en sprak hij tenslotte over de heilige Drievuldigheid en het nieuwe leven van de mens in
God. Dit boek is één van de grootste bestsellers in de Angelsaksische literatuur van de 20 ste
eeuw. Het gaat terug op de methode van ‘meaningfull learning’. Men vertrekt vanuit de
toehoorder en men begint met hem echt lief te hebben. Men komt tot de overtuiging dat
liefhebbers van populaire liederen, van de Beatles of Véronique Sanson, hun melodieën niet
zomaar mee neuriën, zonder er iets van zichzelf in te leggen. De zanger Alain Bashung,
icoon van een generatie, werd heel zijn leven gedragen door de woorden van het lied
‘Anthem’ van Leonard Cohen: “There is a crack in everything. That’s how light gets in” – “In
elk ding is er een barst. Het is daarlangs dat het licht binnenkomt”. 49
Men moet aandachtig luisteren naar de hedendaagse cultuur, luisteren naar haar ontdekking
van de wereld van de engelen en zich dan de geschiedenis herinneren van Tobias en de
engel Raphaël. In het lied ‘Lily’ van de groep AaRon - in de film “Je vais bien, ne t’en fais
pas” uit 2006 - spreekt een engel tot een jong meisje, dat op de rand van de wanhoop staat,
over een heel mooie melodie. Hij zegt haar: “Lily, wees niet bekommerd, ik ben met u, ik zal
je gids zijn”. “You see it’s not the wings that make the angels, you have to move the bats out
of your head”. Drie jaar later in een andere film, “Joyeuse”, is het Sandrine Bonnaire, een
bedroefde jonge vrouw, geïsoleerd op een eiland, die op zekere dag beslist, nadat ze een
engelbewaarder heeft ontmoet, opnieuw te gaan leven. Voor haar gebeurt de initiatie door
mislukkingen. Niet alleen door een samenspel van mislukkingen, maar als men goed luistert,
ook door de mislukkingen van het leven zelf.
Dit vraagt van de theologen een inspanning. De link tussen geloof en sacrament ligt niet
altijd voor de hand in de punkmuziek van de jaren 1970. Het is nochtans Iggy Pop die voor
het eerst een band heeft gelegd met de Christus van de schrijver Maurice Dantec. “Een
47 Paris, DDB, 2009
48 C.S. Lewis, Mere Christianity. Harper One, 2000
49 www.mediapart.fr/club/edition/bookclub/article/090909/bashungs-une-vie
Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift
Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 11, maart 2011
20