Hfst. VI Plato, i.h. bijz. Plato's Timaios - Stichting Open Veldwerk

VI PLATO, IN HET BIJZONDER PLATO'S TIMAIOS 125
6.06: Wat uit het zicht verdween
Zoals vermeld in een aantekening op p. 107, stond in Europa tot in de late middeleeuwen
alleen het 1e deel van Timaios ter beschikking. Dat begint met te refereren aan een
Goddelijke Ordening, alvorens gesproken wordt over de Schepping der Wereld, de planeten,
de verschillende soorten van levende wezens en in het bijzonder de schepping van de mens.
Dan komt, in Tim. 47-e, de overgang naar het op p. 102 genoemde Vader-Moeder-Kind
model. En in 53-c, meer had men niet, stond dan wellicht nog net de mededeling dat alle
driehoeken voortkomen uit 2 soorten van driehoeken.
Met andere woorden: niet alleen de medische kant van de dialoog verdween uit het zicht,
doch ook de 'samenstelling' van de regelmatige lichamen en de bijzondere positie van
wat werd aangeduid als 'het 5e lichaam'. En daarmee kwam dan de toch al verborgen
aanwezigheid van enkele getallen - in de wetmatigheid van de ruimte - nog verder buiten
bereik. Getallen die echter eveneens, zoals is te zien in de voorbeelden hierboven en in
de hoofdstukken die nog volgen, op markante plaatsen zijn aan te tonen in uiteenlopende
culturen. Ook in Plato's tijd en in het Oude en Nieuwe Testament. Daar blijkt dan, soms
op de meest uiteenlopende wijze, uitdrukking te worden gegeven aan eenzelfde 'zin', aan
iets wat in het voorgaande werd aangeduid als het kwalitatieve aspect van zo'n getal.
Maar dat dit alles een relatie zou hebben, een doorverbinding met
wat zich als Goddelijke Ordening óók in de ruimte doet kennen,
dat bleef, resp. kwam volstrekt buiten zicht.
De afbeeldingen 30 en 31 - p. 107/108 - brengen met betrekking tot Plato dus wel twee
belevingswerelden tot uitdrukking, doch in Raffaëls belichting ligt tevens, diep verborgen
in de wetmatigheid van de ruimte, de doorverbinding met het gans andere.
N.B.: Raffaël (1483-1520), maakte de 'Atheense School' tussen 1508 en 1511. Volgens
Turbayne, zou de grote schilder uit de Renaissance Plato zo geschilderd hebben als gevólg
van de nog tot in de late middeleeuwen heersende onbekendheid met het 2e deel van
Timaios. 1 Letten we op de jaartallen, dan klinkt dat niet erg overtuigend, daar toch het
einde van de middeleeuwen gelegd wordt in 1492, als Columbus Amerika ontdekt. Het
verschil met de afbeelding uit de Byzantijnse traditie blijft echter zeer opvallend.
We laten nu in het midden of Plato's wijzende vinger in het fresco opgevat dient te worden
als wijzende op de kosmologische kant van Timaios 2, of als wijzende naar 'de plaats' waar,
vermoedelijk naar de mening van de Kerk, de ideeënwereld van Plato thuis hoorde. 3 Die
Plato! Waar hij nog op kon wijzen was uit het zicht verdwenen. Niet in zijn uiterlijk aspect
natuurlijk, want als 'object' heeft de uiterlijk waarneembare wereld juist de mogelijkheid
geboden voor de fabuleuze ontwikkeling van de natuurwetenschappen. Daarvan had Plato
nog geen kaas gegeten. 'De Atheense school' is alweer bijna 5 eeuwen te zien in het
Vaticaan, met centraal, temidden van tientallen figuren, Plato en Aristoteles. Het lijkt net
alsof er veel veranderd is in de 1000 jaar die volgden op 529 n.C., toen deze school werd
gesloten. Hoevelen zouden sindsdien de zo opvallend door Raffaël geplaatste vinger van
Plato hebben gezien? Doch hier verwijzen we nogmaals naar noot 3 op p. 107!
1 Turbayne: zie Ars Floreat: p. 19. 3 Graziano: p.110.
2 id. : p. 15, 19 en 20.