Project Lange Nieuwstraat - Portfolio Peter Popke de Jong

Figuur 6: overzicht oude Tracé’s in de Binnenstad
Historisch onderzoek
Utrecht is een zeer oude stad. De oorsprong van de stad is terug te leiden tot ongeveer een halve eeuw na het
begin van de jaartelling. Uit opgravingen is gebleken dat omstreeks 47 n. Chr. Romeinse soldaten op de zuidelijke
oever van de Rijn, ter plaatse van het huidige Domplein en omgeving, een castellum bouwden, een nederzetting
van hout en aarde. Deze versterking maakte deel uit de grenslinie van het Romeinse Rijk.
Het huidige aantal inwoners van Utrecht is ruim 265.00. De nederzetting heeft zich in de afgelopen 2000 jaar
enorm ontwikkeld. Het onderzoek van de student richt zich vooral op het zuidelijk deel van de stad en daarom is
het belangrijk om vooral naar de stedenbouwkundige ontwikkeling van dit deel van de stad te kijken.
Ontwikkeling zuidelijk deel binnenstad
In het zuidelijk deel van de binnenstad waren Oudegracht, Springweg en Twijnstraat de oudste elementen in
het stedelijk landschap. De ligging en richting van deze straten zijn voor een groot gedeelte bepaald door het
tracé van de Oudegracht (toen nog de Rijn). Voor het overige deel vond de bebouwing van dit gedeelte van
de binnenstad plaats na een (gedeeltelijke) herinrichting van het gebied. Deze herinrichting kon plaatsvinden
nadat er in 1170 een grote overstromingsramp had plaatsgevonden. Het gebied was vaak onderhevig aan
overstromingen en deze ramp gaf de doorslag het terrein plaatselijk te verhogen. Deze verhoging is de basis voor
de later ontstane werfkelders die de binnenstad zo karakteristiek maken. De overstroming zorgde er enerzijds
voor dat de oude rivierloop van de Rijn voorgoed werd uitgewist, anderzijds gaf het de mogelijkheid het terrein
opnieuw in te richten.
Het zuidelijke gedeelte van de binnenstad kent als geheel een tamelijk regelmatige structuur, overigens zonder
dat er sprake is van nauwkeurige rechte of haakse aansluiting van straten op elkaar. De Lange Nieuwstraat, die
deel uitmaakt van deze structuur, wordt in de geschiedkundige documenten voor het eerst in 1315 genoemd.
Door het ontbreken van een stedelijk gebied oostelijk van deze straat rond deze tijd kan worden aangenomen
dat de Lange Nieuwstraat oorspronkelijk als achterstraat van de Oudegracht heeft gediend. In dit kader is het wel
merkwaardig dat de zuidzijde van de Lange Nieuwstraat afwijkt van de Oudegracht en het gebied tussen deze
twee straten steeds meer uitwaaiert. Later is ten oosten van de Lange Nieuwstraat de Nieuwegracht aangelegd.
Gezien de geringe breedte van deze gracht ten opzicht van de Oude Gracht lijkt deze in eerste instantie niet
als transportroute te zijn aangelegd. Eerder moet worden gedacht aan een functie voor het locale transport, als
voorziening van bluswater, als riool als onderdeel van de stedelijke waterhuishouding.
2. Historisch Onderzoek
10