Project Lange Nieuwstraat - Portfolio Peter Popke de Jong

Figuur 7: clusterstructuur zuidelijk deel binnenstad
Voordat de Niewegracht gegraven werd was aan weerszijden van het latere tracé de stedelijke ontwikkeling al aan
de gang. Dit doet vermoeden dat al voor de aanleg van de Nieuwegracht een depressie in het terrein, een straat
of een ander element aanwezig was.
De verdere ‘vulling’ van het zuidelijk deel van de stad is minder duidelijk aan een specifieke functie te koppelen.
Voor zover het de woonfunctie betrof kan worden gewezen op een aantal straatnamen die zijn ontleend aan de
naam van een belangrijke bewoner of aan de naam van een blijkbaar belangrijk pand. Zo zouden bijvoorbeeld de
Hamburgerstraat, Zuilenstraat en de Eligenstraat hun naam hebben gekregen. Deze zijstraten en stegen waren
in veel gevallen door de eigenaren aangelegd. Dergelijke initiatieven waren ook van de kloosters in de stad
bekend. Deze omstandigheid kan dan ook worden gezien als een oorzaak voor de onregelmatige afstand tussen
dwarsstraten en stegen onderling plus het feit dat deze straten in oost-westelijke richting gezien lang niet altijd
op elkaar aansluiten.
De structuur van het zuidelijk deel kan dus als volgt worden omschreven:
De hoofdtracés van het gebied worden bepaald door de Oudegracht, de Lange Nieuwstraat en de Nieuwegracht
die voor een groot gedeelte parallel aan elkaar lopen. Tussen deze tracés liggen haaks een aantal dwarsstraten
die onderling geen gelijke afstanden hebben en in elkaars verlengde lang niet altijd op elkaar aansluiten. Door
deze structuur zijn tussen de hoofdtracés en de dwarsstraten clusters ontstaan; gesloten blokken van op elkaar
aansluitende gebouwen. Door deze bebouwing aan de rand zijn in het midden open gebieden ontstaan. Deze
openruimten maakten het mogelijk de bestaande panden eventueel uit te breiden maar hadden ook vaak een
openbare functie; op deze plekken werden vaak kleine parkjes of binnenplaatsen aangelegd. Deze binnenterreinen
waren vaak bereikbaar via een centrale opening. Deze opening in de gevelwand was vaak zo gepositioneerd dat
deze vanuit de straat een goed beeld gaf op het achterliggende binnenterrein; de straat had op die manier een
relatie met het achterliggende binnenterrein.
Opmerkelijk is het dat deze clusterstructuur tegenovergesteld is aan de basisstructuur van een stad of dorp. Het
komt immers vaak voor dat juist de bebouwing centraal is gepositioneerd en dat rondom deze bebouwing velden,
akkers of open ruimten zijn gesitueerd.
2. Historisch Onderzoek
11