studentenbrochure - UZ Gent

Departement Verpleging
KRAAMAFDELING K1-K2 2e
VERLOSKWARTIER B1-02
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 1

STUDENTENBROCHURE
Kraamafdeling - Verloskwartier
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 2

1.Voorstelling van de dienst
1.1. Inleiding
Kraamafdeling - Verloskwartier
De Verloskundige Kliniek U.Z. bestaat uit de polikliniek verloskunde ( Poli 3 )- Materniteit
(MAT) en verloskamers (VK).
De Materniteit is gesitueerd in kliniekgebouw I en II - 2° verdieping - en Behandelingsblok I - 2°
verdieping.
Kliniekgebouw I:
Gemeenschappelijke kamers - 2 personen K 202 tot K 209.
Eénpersoonskamer K 201 en K 210 zonder babybox.
K 202 tot K 209 hebben een gemeenschappelijke babybox per 2 kamers (t.t.z. plaats voor 4
baby’s).
Kliniekgebouw II
Eénpersoonskamer met babybox: K 212 tot K 224.
K 211: éénpersoonskamer zonder babybox.
Behandelingsblok I:
Verloskwartier
Arbeidsverloskamers : 5
Interventiezaal voor pathologie : 2
Dienstlokalen.
1.2. Grondplannen.
Zie bijlagen.
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 3

1.3. Organisatorisch.
1.3.1. Medisch team
Diensthoofd: Prof. Dr. M. Dhont
Afdelingshoofd: Prof. Dr. M.Temmerman
Vaste staf: Prof. Dr. W.Parewijck
Prof. Dr. R. Van den Broecke
Prof. Dr. H. Depypere
Prof. Dr. P. De Sutter
Dr.G.Braems
Dr. F. Dumortier
Dr. K. Roelens
Dr. E. Roets
Dr. F. Tummers
Dr. S. Weyers
Assistenten in de gynaecologie - verloskunde in opleiding: meestal 1 die afwisselend de wacht
verzekeren in de materniteit. Overdag wordt de permanentie waargenomen door een assistent in
opleiding. Zijn taak behelst ook de dagelijkse zaalronde samen met de verantwoordelijke
supervisor, uitvoeren van onderzoeken, instellen van behandelingen, het te woord staan,
informeren en begeleiden van patiënten en familie.
Dokterstagiairs: 3° of 4° doctoraatstudenten in de geneeskunde. Lopen 1 maand stage in de
Materniteit en Verloskwartier.
De dokterstagiairs hebben een beperkte bevoegdheid:
- nemen van E.C.G., enz.,...
- bijhouden van dossiers, enz.....
1.3.2. Personeelsteam
Het team is te herkennen aan de witte kledij.
Samenstelling:
- Hoofdvroedvrouw: Mevr. M. Masson
- Adjunct Hoofdvroedvrouw Mevr. A. Huygevelt
- Gegradueerde vroedvrouwen
- Kinderverzorgsters
- Kinesiste
- Logistieke Assistentes
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 4

1.3.3. Administratie
Mevrouw Menschaert, Kinderverzorgster, bekommert zich, tijdens haar aanwezigheid om alle
administratieve beslommeringen zoals:
- in- en uitschrijven van de patiënten
- opmaken en versturen van documenten voor de burgerlijke stand, attesten, enz...
- alle aanvragen tot bestelling, herstelling van materiaal,
- bijhouden van de dienstgebonden registers,
- enz.....
1.3.4. Onderhoudspersoneel.
Het onderhoudspersoneel is te herkennen aan de blauwe kledij.
1.3.5. Sociale dienst.
Mevrouw Anneleen Van Malderen van de sociale dienst is verantwoordelijk voor het oplossen
van de sociale problemen van de patiënten.
Soc. VPK van Kind en Gezin komt 1 à 2 maal per week bij nieuwe pasverloste patiënten.
1.3.6. Oproepsysteem. ( het oproepsysteem wordt de komende maanden vervangen )
De Materniteit beschikt over een oproepsysteem, die de communicatie tussen KI - KII en B1
mogelijk maakt en anderzijds toelaat, vanuit de centrale post van de receptie rechtstreeks te
communiceren met de individuele patiënte bij een oproep.
Permanente aanwezigheid teamlid is gele knop indrukken = wit aanwezigheidslampje op de
gang.
(Je hoort de andere beloproepen).
Lichtbalk : groen licht op de gang = patiënte is bezet of wenst niet gestoord te worden door
bezoek. (Is zich aan het wassen, geeft borstvoeding of slaapt).
Bij groen bezetlampje wordt patiënte niet gestoord door andere beloproepen.
Indien personeelslid het aanwezigheidslampje doet branden en zij heeft dringend hulp nodig dan
doet zij een oproep: signaal is intenser van geluidsfrequentie.
Aan VK - enkel aanwezigheid waar vroedvrouw effectief aanwezig is doen branden. Zij hoort en
ziet dan ook andere beloproepen.
Hulp is idem als verdieping.
1 grote rode knop onder aan display, voor dringende hulp vanuit KI (enkel in noodsituaties).
2. Informatie over de dienst.
2.1. Specifieke aandachtspunten.
Bij aanvang van stageperiode:
- Zich ter kennismaking aanmelden bij de hoofdvroedvrouw of adjunct-hoofdvroedvrouw
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 5

op KI - 2° verdieping in vroedvrouwenpost.
Studentenboek, feedbackbladen bevinden zich op de balie in de vroedvrouwenpost K1/2.
Stagerooster wordt afgesproken met de hoofdvroedvrouw en ingevuld in studentenboek.
Studentenboek wordt per periode (V, L, nacht) geparafeerd door de studente.
Daarop staat de verdeling der leerlingen aangeduid (vb. KI, KII, VK of baby’s) naast
hun naam.
.
Bij het betreden van de sectiozaal moet groene OK kledij aangetrokken worden alsook
muts en masker.
- De vroedvrouw waarmee gewerkt wordt, vult dagelijks het feedbackblad in.
- Indien bepaalde patiënten moeten worden gevolgd in het kader van een studie, moet dit
gemeld worden aan de hoofdvroedvrouw of de adjunct-hoofdvroedvrouw.
Dagelijks:
Het beddenhuis beschikt over logistieke assistenten van 8u tot 13u en van 14u tot 17u. Bij hun
afwezigheid helpt iedereen bij het uitdelen van de maaltijden en afdienen.
Gelieve erop te letten, de bandkaarten te verwijderen en geen med. of verpl. materiaal op de
plateau’s achter te laten. (spuit, naald, leeg infuuszak,….)
- Aandacht voor persoonlijke hygiëne: propere schort, verzorgd kapsel, steeds
naamplaatje dragen en reglementaire voorschriften betreffende uniform respecteren.
- Er moet extra aandacht worden besteed aan de handhygiëne: verzorgde korte nagels,
geen juwelen en uurwerk.
- Frequent handen wassen ZEKER voor en na zorgen aan patiënte of baby. Bevuilde
handen met water en zeep wassen. Ontsmetten alleen met ontsmettingsalcohol +
glycerine voor handen.
- Er is voor de studenten een koffiepauze voorzien rond 9u30, indien de verzorging het
toelaat. (zoniet later). Enkel yoghurt mag worden gebruikt (geen koffie, tenzij men die
zelf meebrengt).
- In aansluiting met de verzorging worden observaties doorgegeven aan de
verantwoordelijke vroedvrouw, of genoteerd in het verpleegdossier van de
patiënte.
- Bij afwezigheid van de logistieke assistente helpt de student bij het in orde brengen
van de spoelruimte, inschrijven en controle van het te steriliseren materiaal en
aanvullen van linnen, enz...
- In afwachting van het middagmaal kan aan de stageverslagen worden gewerkt.
2.2. Medisch Patientenprofiel.
Naast verloste patiënten vindt men in de materniteit ook zwangere patiënten en soms nietzwangeren.
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 6

- Niet-zwangere patiënten: postcurettage na een miskraam. Op het aanwezigheidsbord van
de patiënten in de receptie: roze naamkaartje.
- Zwangere patiënten: witte naamkaartje.
- Verloste patiënten: rode naamkaartje.
Patiënten die een sectio caesarea of keizersnede hebben ondergaan: een rood en een
blauw naamkaartje. Indien het kindje op de afdeling ligt wordt of 2 blauwe magneetjes
achter de naam van de moeder geplaatst, is het kindje gestorven of kritiek, dan plaatsen
we een rode magneet. Ligt het kindje op neonatologie dan hangt er geen magneetje
Naast het patiëntenbord hangt de dagelijkse werkverdeling.
2.2.1. Zwangeren.
Als we de zwangerschap onderverdelen in 3 trimesters zullen we deze als meest voorkomende
reden van opname terugvinden.
1° trimester:
- Bloedverlies 1° trimester:
Specifieke aandachtspunten:
- Volledige bedrust
- Observatie bloedverlies (bewaren maandverbanden).
- Volgen van de H.C.G. - curve.
- Hyperemesis Gravidarum: zwangerschapsbraken.
Min. 48u I.V. - vochttoediening + elektrolyten aanpassing of tot stoppen van de emesis,
nadien vaste voeding.
- Profylactische cerclage:
Cercleren van de baarmoederhals. Deze ingreep gebeurt onder narcose, ter
preventie van een vroegtijdige ontsluiting bij baarmoederhalsinsufficiëntie.
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 7

2° trimester
- Therapeutische cerclage, zelfde ingreep als de profylactische cerclage, maar er is reeds
ontsluiting, eveneens onder narcose. Volledige bedrust, eventueel Dolcidium of Indocid.
- Bloedverlies 2° trimester: bedrust, uitsluiten van placenta praevia ( te laag
ingeplante placenta).
3° trimester
- Vroegtijdige contracties en -ontsluiting: relatieve bedrust, evoluerend naar mobilisatie
naargelang de evolutie van de ontsluiting. Al dan niet medicatie Prepar IV® en/of
Tractocil® en/of Dolcidium (Indometacine) Suppo 100 mg®.
- Toxicose:
Type I: pre-eclampsie
Type II: essentiële hypertensie
Specifieke aandachtspunten:
Voor beide vormen: bedrust, dieet, foetale bewaking: ultrason met flow-meting,
cardiotocogram = C.T.G. Goed bijhouden van vochtbalans en gewicht (oedemen).
- Bloedverlies 3° trimester: meest voorkomende oorzaak is de placenta praevia.
Bedrust, observeren van het bloedverlies, bandjes bewaren.
- I.U.G.R. = intra uteriene groeiretardatie. Hier zal het vooral gaan over foetale
bewaking en volledige bedrust.
- P.P.R.O.M.= Preterm Premature Rupture of Membranes = prematuur breken van de
vruchtvliezen in de loop van de zwangerschap. Volledige bedrust of relatieve bedrust,
steriele maandverbanden, volgen van de infectieuse parameters. (2x per dag
vulvaspoeling met Hibitane 5%®).
- Urinaire infecties: meer voorkomend in de zwangerschap.
Dit zijn de meest voorkomende verloskundige pathologiën, daarbij voegen zich ook nog de
meerlingzwangerschappen, de zwangere diabetespatiënten, de zwangere cardiologische
patiënten, enz...
2.2.2. Verloste patiënten.
- spontane verlossing
- vacuümextractie
- sectio caesarea of keizersnede
al dan niet gecombineerd met C.L.E.A. of CSA
2.3. Verpleging
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 8

2.3.1. Verpleegdossier.
Alle informatie betreffende zorgen en behandeling van de patiënte worden terugvonden in
volgende documenten die door de studenten mogen worden ingekeken.
A. Verpleegdossier
1. Ante-partum en opnameprofiel (zie bijlage)
2. post-partum, opnameprofiel, moeder + BB blad
B. Dagfiche
Volgende patiënten hebben steeds een dagfiche:
1. Postoperatieve patiënten tot verwijderen van infuus.
2. Alle patiënten met I.V. - voeding of medicatie.
3. Alle patiënten waarvan een vochtbalans gevraagd is.
4. Patiënt met intensievere controle van vitale parameters.
C. Medisch dossier
Het medisch dossier bestaat meestal uit de poliklinische fiche en opname fiche.
- Voor de partus of niet zwangere patiënten: observatie dossier.
- Bevallen patiënten: perpartumdossier.
- Neonataal dossier
D. Toerbladen.
Per dag wordt voor KI en KII een algemeen overzichtsblad gemaakt.
E. Allerlei
Onder allerlei verstaan we, de curven, de verschillende laboaanvragen (toxicose,
bloeduitslagen, emesis).
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 9

BABYVERZORGING.
In een kraamafdeling is enkel de moeder de patiënte, de baby is administratief gezien geen
patiënt. Dit belet niet dat er voor de baby’s ook een verpleegdossier bestaat. (Grote babykaft met
medische BB dossiers, in bedje BB de dagelijkse BB verpleegfiche.)
A.Neonatologisch medisch dossier.
Wordt gemaakt bij de geboorte en bestaat voor een groot deel uit de anamnese van de ouders en
de verloskundige anamnese van de moeder. Dagelijks worden de baby’s gezien door de
neonatoloog. Dit wordt achteraan het VPH dossier van de moeder geklasseerd.
B. Vervolgblad pasgeborene.
Blijft bij de baby en is een samenvoeging van temperatuurblad, dagfiche, enz. Het is voorzien
voor een verblijf van 8 dagen.
Daarop worden alle observaties genoteerd van temperatuur, hartslag, ontlasting, urine,
voedingssoort, per voeding de hoeveelheid, de drinkgedrag, de observaties van de VV/KV bij
het verzorgen of bij de voeding, te verrichten onderzoek, enz...
C. Voedingsboek.
De centrale melkkeuken (K601) zorgt voor het klaarmaken van de babyvoedingen. Hier moet
aantal en hoeveelheid vermeld worden.
D. Babyboek
De gegevens van de baby zijn nu allemaal geïntegreerd in het opnameboek:
klevertje van de baby, geb. datum, uur, geslacht, lengte, gewicht, schedelomtrek, BV/KV, apgar
score, nr. PKU kaart, opname NIC.
Bijzondere aandacht moet worden geschonken aan het eerbiedigen van het beroepsgeheim.
Voorzichtig zijn met gegevens die men verneemt.
Er wordt door de studenten geen informatie aan de patiënte of de familie doorgegeven. Bij
vragen of problemen verwijst men door naar de arts of verantwoordelijke vroedvrouw.
2.3.2. Basiszorgen en observatie.
A. Bedbaden.
Patiënten krijgen een bedbad:
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 10

- éénmalig na de verlossing, of na de sectio gedurende 3 à 4 dagen ( tot zelfstandig).
- patiënten met volledige bedrust
- postoperatieve patiënten tot zij zich niet zelfstandig kunnen wassen.
B. Hulp bij het toilet.
Bepaalde patiënten worden geholpen om hun toilet te vervolledigen (vb gedeeltelijke bedrust,
enz,..)
C. Mondtoilet
Bij postoperatieve patiënten en patiënten die nuchter blijven wordt ook aandacht besteed aan het
mondtoilet, verzorgen van de lippen, enz.
D. Zitbaden en/of douches.
Patiënten met episiotomienaad worden aangeraden 3 x per dag een zitbadje te nemen met 1 zakje
Hibitane 5%® gedurende + 10 minuten.
Het eerste zitbad gebeurt steeds onder begeleiding en ook volgende keren indien de toestand van
de patiënte dit vereist.
Observatie patiënten die relatieve bedrust opgelegd krijgen kunnen mits advies arts dagelijks een
stortbad nemen.
Pasverloste patiënten zonder episiotomie en die geen epidurale gekregen hebben kunnen ook een
stortbad nemen indien gewenst.
E. Nagelverzorging.
We beschikken over het nodige om teennagels te verzorgen. Zwangere vrouwen hebben hulp
nodig voor de teennagels!
F. Haarverzorging.
Patiënten kunnen steeds gebruik maken van de haardroger. Patiënten met langdurige bedrust
zullen een haarwassing in bed krijgen. Er kan beroep gedaan worden op de haarkapster voor
knippen of brushing via het secretariaat.
G. Preventieve decubitus.
Bij patiënten met langdurige bedrust wordt aandacht besteed aan de preventie, de kinesiste komt
dagelijks.
H. Houding van de patiënte.
Bedlegerige patiënten krijgen een zo comfortabel mogelijke houding zeker postoperatief na
sectio, patiënte krijgt halfzittende houding met een kussen onder de knieën. Wat betreft de
bedlegerige zwangere vrouw, zeker naar einde zwangerschap en bij meerlingen, wordt er
aandacht aan besteed, de patiënte te stimuleren, afwisselende linker en rechter zijlig aan te
nemen teneinde te vermijden dat het gewicht van de zwangere baarmoeder, de bloedtoevoer naar
de placenta of moederkoek zou gaan belemmeren.
I. Urine collectie.
Vochtbalans telkens bij ledigen van de bedpan.
Urine noteren op dagfiche; urine mag weg tenzij 24 u collectie voor proteïnurie of clearence. De
bedpan met urine wordt min. 4 à 5 x daags opgehaald of op aanvraag. Bedpannen worden iedere
maal gereinigd (bedpanwasser.) Deksels mogen niet in de bedpannenwasser.
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 11

Patiënten met blaassonde: aandacht voor de algemene hygiëne en steriliteit bij het plaatsen. Maar
ook bij het installeren van de patiënte, letten op afvoer van de urine.
J. Wondverzorgingen.
a. Abdominale ingrepen: Sectionaad wordt subcutaan gehecht. De wonde wordt
bijkomend ondersteund door het aanbrengen van Steristrips.
Bevuilde verbanden worden vernieuwd. Wanneer de patiënte wil douchen wordt de
wonde afgedekt met Tegaderm. De wonde wordt dagelijks geïnspecteerd. Bij tekenen
van infectie moet de arts verwittigd worden.Vanaf dag 5 worden de Steristrips verwijderd
en moet de wonde niet meer afgedekt worden.
b. Episiotomieverzorging: patiënten met episiotomienaad krijgen, indien noodzakelijk
(oedeem, hematoom) een ijszakje ter hoogte van de episiotomienaad of ruptuur. Vermits
gehecht wordt met verteerbare draad, worden de draadjes enkel verwijderd wanneer de
patiënte last heeft.
Vermits studies uitwijzen dat aanstippen van de episiotomienaad de wondheling niet
positief beïnvloedt, wordt dit niet meer gedaan. De patiënte moet wel nog een zitbad
nemen ( 1 zakje Hibitane® 5 % 3 x per dag) observaties 3 maal per dag naar het
algemaan aspect van de wonde moet steeds gebeuren in aansluiting van de observaties
van lochia, baarmoederstand….Klachten van de patiënte zoals oedeem,
onderhuidshematoom of andere hevige pijnklachten moeten steeds onmiddellijk gemeld
worden aan de toegewezen VV / KV.
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 12

c. Kraamverzorging:
Deze verzorging omvat de vulva spoeling en de episiotomie verzorging. Postpartum
krijgen de patiënten 3 x daags een kraamverzorging, zolang ze niet naar het zitbad gaan.
Sectio patiënten kunnen geen zitbaden nemen, dus voor hen blijft de kraamverzorging tot
minstens de 5° dag post partum dag en langer indien nodig.
Bij elke kraamverzorging en epi verzorging wordt de baarmoederfundus (BMF) en
baarmoedertonus (BMT) gecontroleerd; men oefent met de platte hard druk uit tegen de
fundus van de uterus (+ navelhoogte bij lege blaas) naar beneden, de baarmoeder moet
hard aanvoelen (= goed samengetrokken), appreciatie van het vaginale bloedverlies in
hoeveelheid, geur en kleur. Bij de fundusdruk kunnen bloedklonters geëxpulseerd
worden, nadien zal de baarmoeder zich beter kunnen samentrekken en daardoor bekomt
men een betere hemostase. Steeds een verhoogde BMF correleren met een volle blaas.
Ook een ander attentiepunt is het ledigen van de blaas. Post partum moet men de
patiënte aanmoedigen om de blaas te ledigen, dit is niet altijd zo vanzelfsprekend.
Patiënten, zelfs indien geen epidurale verdoving gehad, kunnen onder begeleiding naar
het toilet, voor een poging tot spontane mictie. Men laat de patiënte niet alleen
(frequent worden patiënten onpasselijk - attentie voor het progressief opstaan).
De nood aan mictie is afhankelijk van de toegediende infuusvloeistof (vb. bij epidurale
analgesie)
Patiënten die 6 uur postpartum geen spontane mictie hadden, moeten gesondeerd
worden. Hoeveelheid urine wordt gemeten en genoteerd op temperatuurblad en dagfiche.
Indien patiënte 4 uur na sondage nog steeds geen spontane mictie heeft, moet
gesondeerd worden en beschouwt men dit als een post-partum urine-retentie. Vanaf dit
ogenblik spoort men de patiënte aan tot spontane mictie binnen de 4 uur.
Indien dit gebeurt sondeert men voor residubepaling, verder volgende 4 uur idem tot
wanneer het blaasresidu minder dan 100 cc is. Kan patiënte niet spontaan plassen, dan
sondeert men terug.
Deze postpartum urineretentie komt soms voor, exacte redenen werden gezocht en tot
hier toe niet gevonden. Het is belangrijk de patiënte niet overmatig te laten drinken, want
dan bekomt men snel een blaasdistentie en zal de retentie nog langer duren. De patiënte
niet psychisch overbelasten door het probleem constant te benadrukken. Meeste gevallen
lossen zich op na enkele malen sonderen. Aandacht voor techniek van steriele
blaassondage!
d. Surgigator spoelsysteem:
In het toilet lokaal van elke kamer is een handdouche aangesloten op een
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 13

watermengkraan en aan patiënte gedemonstreerd.
Patiënten postpartum worden aangeraden zich na elke mictie of/en defecatie vulvair te
spoelen (dit vervangt geenszins het zitbadje!).
Daarvoor maken ze gebruik van hun individuele handdouche. Eerst wordt de gewenste
watertemperatuur vastgesteld aan de hand van een mengkraan. Patiënte zet zich op het
toilet en kan de watertoevoer van de handdouche zelf bedienen.
Bij ontslag wordt de handdouche ontkoppeld en in een specifieke afvalemmer in de
spoelruimte verzameld.
K. De borsten.
Ter gelegenheid van het bedbad, na de verlossing, kan men de borsten inspecteren, vooral de
tepels vragen aandacht en vooral bij vrouwen die borstvoeding gaan geven. Niet uitzonderlijk
moeten de tepels met zuurstofwater gereinigd worden, vb. bij korstvorming
(Men zal de zogende vrouw erom vragen dag en nacht haar BH te dragen, teneinde de borsten te
ondersteunen en tevens de stuwing van de borstklier in toom te houden (is individueel
verschillend en rond de 2° - 3° pp dag). Overdreven stuwing kan zeer pijnlijk zijn.
Hulpmiddeltjes zijn warme omslagen, infra rode lamp, bij het zitbad warme douche. Eventueel
afkolven met de elektrische melkpomp.) dit wordt herwerkt door de lactatiekundige.
Patiënten die geen borstvoeding geven, krijgen als melksecretieremmer 2 co Dostinex ®de 1°
maaltijd na de partus, de patiënten die sectio ondergingen nemen Dostinex in met slokje water.
Opgelet voor hypotensie bij het opstaan. Lacterende vrouwen krijgen borstcompresjes om in de
BH te plaatsen, enerzijds om overvloedige melksecretie op te vangen, alsook ter bescherming
van de tepel. Niet lacterende vrouwen, kunnen een lichte borststuwing en lichte melksecretie
doormaken, daar zal men ook het belang van het dragen van de BH benadrukken en een licht
diureticum wordt meestal gegeven.
L. Richtlijnen bij borstvoeding. ( zie borstvoedingsprotocolle)
M. Raadgevingen omtrent borstvoeding bij ontslag (zie boekje)
N. Controle infusen.
Bij de verzorging van de patiënte moet ook aandacht worden besteed aan de insteekplaatsen
van de infusen. In geval van roodheid, zwelling, nat verband: onmiddellijk rapporteren, nooit
infusen laten leeghangen, onmiddellijke nieuwe infuusvloeistof halen in vroedvrouwenpost en
vroedvrouw verwittigen. Bij vervangen infuus steriliteit in acht nemen. Verbanden die bevuild
zijn of loskomen worden vernieuwd.
Patiënten met permanent infuus: de leiding wordt om de 72u vernieuwd, (noteren op verband +
dagfiche ook de insteekplaats) bij gelegenheid van het wisselen van het verband zal men tevens
de extension set (3-wegkraan). vernieuwen.
Patiënten met bloedtransfusie blijven nuchter tijdens de toediening, ter preventie van een
anafylactische reactie. Na de bloedtransfusie indien patiënte verder IV- vochttoediening moet
krijgen, wordt de bloedtrousse vernieuwd. Elke toegevoegde medicatie in een infuusvloeistof,
wordt vermeld op een etiket en op het recipiënt gekleefd. Bloed mag nooit samen met glucose
toegediend worden. De bestaande leiding moet eerst glucosevrij gemaakt worden met een
fysiologische oplossing.
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 14

O. Hulp bij de maaltijd.
Sommige patiënten hebben hulp nodig voor een aangepaste houding bij de maaltijd.
2.3.3. Specifieke zorgen.
Men moet indachtig blijven dat een kraamafdeling zich in het midden van potentieel besmette
diensten bevindt. Daarom voorzichtigheid ivm nosocomiale infecties (infecties opgelopen in het
ziekenhuis). Daarom wordt van het personeel en iedereen die voor verzorging met moeder en
kind in contact komt, een goede handhygiëne vereist. Een kraamvrouw is bijzonder gevoelig
voor infecties, alsook een pasgeborene.
Wij hanteren het principe dat alle zorgen die wij uitvoeren thv de genitale tractus met steriel
materiaal gebeurt en zo hygiënisch mogelijk. Patiënten zelf kunnen het infectierisico zijn vb
draagster hepatitis-B virus, patiënten met griep, koorts. Voor deze patiënten voeren we dan een
vorm van barrière isolatie. Deze patiënten worden op een kamer alleen gelegd, voorzorgen ter
contaminatie van onze andere patiënten worden genomen.
Bij de draagsters van het hepatitis B virus krijgen de baby’s binnen de 3 uur post partum een
gammaglobulines inspuiting en men start de vaccinatie voor de 8ste levensdag. Patiënten met
een besmettelijke ziekte zullen principieel niet op de materniteit opgenomen worden, indien
noodzakelijk: zie bijzondere isolatiemaatregelen.
2.3.3.1. Omgekeerde beschermende isolatie.
Hoofdzakelijk van toepassing op de baby’s teneinde hen te beschermen tegen infecties van
buitenuit.
Al het materiaal voor dezelfde baby blijft in de babybox. De babyboxen worden dagelijks
aangevuld.
Om het moeder – kind contact te bevorderen staan baby’s bij voorkeur bij de moeder, maar men
moet steeds voorzichtig zijn voor de bezoekers vermits pasgeboren baby’s zeer vatbaar voor
infecties. Daarom worden de baby’s bij bezoek in de babybox geplaatst.
Men zal ook aan moeder en vader vragen hun handen te ontsmetten (met ontsmettingsalcohol
voor handen) of gewoon wassen met water en zeep vooraleer ze de baby vastnemen. Ook een
masker laten dragen indien zij verkouden zijn (mond en neus bedekken) of een koortsblaar
hebben (herpes).
2.3.3.2. Psychische begeleiding.
Het fout lopen van een zwangerschap en het verlies van een kind zijn crisissituaties. Niet elke
geboorte kent een gelukkige afloop. De baby kan te vroeg geboren zijn of moeilijkheden
vertonen bij de geboorte en getransfereerd worden naar de dienst Neonatologie (1B1 - onder het
verloskwartier).Er wordt voor gezorgd dat de moeder zoveel mogelijk naar haar baby wordt
gebracht. De dienst Neonatologie tracht zo vlug mogelijk een foto van de baby te nemen voor de
moeder, zeker voor sectio patiënten. Een beginnende zwangerschap kan plots tot einde komen
ten gevolge van een miskraam.
Wegens prenataal gediagnosticeerde congenitale afwijkingen kan de zwangerschap onderbroken
worden. De baby kan in de baarmoeder reeds afgestorven zijn voor de geboorte(mors in utero).
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 15

De verlossing wordt dan geïnduceerd. De toestand van de baby kan dermate verslechten dat hij
sterft op de dienst Neonatologie. Deze patiënten maken een rouwproces door en wensen een
psychologische opvang en begeleiding van gans het team (dokters, verloskundigen en
neonatologen, vroedvrouwen en verplegend personeel).
Hoofdzakelijk wordt gevraagd naar meevoelen, kunnen luisteren, begrip tonen, tijd besteden. De
kans wordt geboden om (herhaaldelijk, indien gewenst) de baby te zien, aan te raken en vast te
houden, een foto wordt genomen, voet- en handafdruk, een haarplukje, maar nooit wordt iets
opgelegd.
Zelfs een gelukkige geboorte vereist psychologische aanpak. Er is de onzekerheid van de jonge
onervaren moeders, soms onder druk van de familie. Na de bevalling en meer rond de 3de postpartumdag
vertoeft de moeder in een psychisch labiel onevenwicht (grotendeels hormonaal).
Soms zonder grondige reden, komt na de euforie van de bevalling, de tranenvloed tevoorschijn.
De vrouw heeft geen specifieke fysische klachten, maar zal zeggen dat ze moe is of dat de
borstvoeding niet vlot gaat, dat ze zich niet in staat voelt voor haar kind te zorgen. Deze moeders
vragen aandacht, begrip en hulp. De meeste gevallen van”post-partum blues” gaan na een paar
dagen over, in uitzonderlijke gevallen kan deze toestand overgaan naar een post-partum
depressie die soms een psychiatrische behandeling en begeleiding vereisten.
2.3.3.3. Verpleegkundige handelingen.
2.3.3.3.1. De kraamverzorging
Materiaal:
- Kraamset
- Spoelkan (wordt vernieuwd per dag).
- Hibitane-oplossing voor spoeling: per patiënte 20 zakjes Hibitane 5%® en 8 flap. Hibidil
® voor ontsmetten van de episiotomie ( uit medicatiekast en onmiddellijk op naam
patiënte voorschrijven.)
- Ontsmettingsalcohol voor de handen
- Bedpan, afdekmolton, handdoek, bedbeschutting, eventueel handschoenen .
Wegwerpbroekje enkel voor sectio patiënten of de eerste verzorging na de bevalling.
Inhoud kraamset:
- 1 steriel kraamverband (dit maandverband is extra lang, teneinde het nodige comfort aan
te bieden. Na 3 à 4 dagen kunnen maandverbanden gebruikt worden m.a.w. bij
minder bloedverlies.)
- 5 wattentampons om af te deppen na vulvaspoeling.
- 2 gazedeppers om de epinaad aan te stippen met Hibidil.
- 1 pincet
De wagen gebruikt voor kraam- en epiverzorging staat respectievelijk in de vroedvrouwenpost
KI en KII.
Techniek:
Zie bijlage matrix voor het beschrijven van verpleegkundige technieken.
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 16

5.3.3.3.2. Perfusies.
Bij het aanwenden van perfusies worden volgende punten geacht door de studenten gekend te
zijn en onder toezicht uitgeoefend te worden.
- Assisteren bij het plaatsen van infusen, er voor zorgen dat de insteekplaats goed wordt
ontsmet (Hibitane in alcohol) en dat de catheter nadien goed gefixeerd en steriel afgedekt
wordt.
- Het klaarmaken van perfusies, waaronder het oplossen van de medicatie, het
vervangen van trousses, het overschakelen van infusen en het uitrekenen van
inloopsnelheid van het infuus.
- Het toedienen van intraveneuze medicatie, waaronder het oplossen van de medicatie, het
intraveneus inspuiten op een steriele manier - onder toezicht.
- Observatie van de insteekplaats (zwelling, roodheid) en van het verband (nat, vuil)
en eventueel vernieuwen ervan (afhankelijk van de leerdoelstellingen).
5.3.3.3.3. Staalafnames.
Bij de staalafnames wordt vooral de nadruk gelegd op het steriel afnemen ervan. De meest
gevraagde staalafnames zijn:
- Bloedafname
- Urine midstream voor kweek en sediment
- Urinesondage voor kweek en sediment
- Faeceskweek
- Wondkweek
- Vaginale kweek.
Afgenomen en geïdentifiseerde stalen mogen niet op de kamer blijven staan, maar moeten direct
worden weggebracht naar de receptie KI van waar zij naar de diverse labo’s worden verstuurd (+
nodige formulieren + verpakking plastiek zakje).
5.3.3.4. Onderzoeken.
5.3.3.4.1. Inwendig onderzoek.
De patiënten begeleiden naar de onderzoekskamer, afhankelijk van de toegestane mobilisatie, te
voet, met de rolstoel of in bed.
De patiënten positioneren op de onderzoeksstoel, de dokter assisteren (b.v. aanbieden van
handschoen, speculum, onderzoekscrème,...) eventueel materiaal aanbieden voor staalafname
van vaginale kweek.
5.3.3.4.2. Echografie
Bij hoogrisico zwangere patiënten wordt om de week routinematig een echografie gedaan. Het
onderzoek berust op het principe dat organen geluidsgolven terugkaatsen. Naargelang de
densiteit van het weefsel worden meer of minder golven teruggekaatst en gevisualiseerd op een
scherm. Op deze manier kunnen afwijkingen opgespoord worden, vb anencefalie, hydrops. Een
echografisch onderzoek dient ook om de groei van de foetus te volgen (eventuele
groeiachterstand opsporen), zwangerschapsduur te bepalen bij ongekende laatste menstruatie,
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 17

lokalisatie van de placenta, enz...
Bij bloedverlies eerste trimester controleert men op deze manier of er nog een levende foetus
aanwezig is.
5.3.3.4.3. Flow-meeting
Via ultrasone geluidsgolven wordt de doorbloeding in de vene van de navelstreng en in de aorta
van de foetus gemeten, zodoende controleert men materno-foetale circulatie. Dit onderzoek is
zeer belangrijk bij hypertensie van de moeder en ingeval van groeiachterstand van de foetus.
5.3.3.4.4. C.T.G. (cardio-toco-grafie)
Dit onderzoek wordt bij observatiepatiënten routinematig toegepast:
- Voor foetale bewaking, dwz harttonen van de foetus controleren en zien hoe deze
reageren op eventuele contracties.
- Om te controleren of er contracties aanwezig zijn en zo ja, hoe frequent.
De duur van de C.T.G. en de frequentie wordt voorgeschreven door de gynaecoloog of
beslist door de vroedvrouw bij probleemstelling.
CTG steeds afnemen in halfzittende houding of in zijligging, niet in rugligging omwille van het
vena cava syndroom.
5.3.3.4.5. E.C.G.
- Als preoperatief onderzoek b.v. voor sectio, cerclage.
- Bij alle toxicose patiënten
5.3.3.4.6. Bloedafnames.
Bij opname afhankelijk van de reden van opname:
- Preoperatief
- Routinecontrole zoals PBO (perifeer bloedonderzoek) voor bepalen van hematocriet,
hemoglobine, en rode bloedcellen.
Ferriprieve anemie (= door ijzertekort) komt vaker voor bij zwangeren en onmiddellijk
post-partum.
- Prepar en Indocid batterij bij patiënten met vroegtijdige ontsluiting.
- Toxicose batterij bij patiënten met hypertensie.
In de receptie van KI ligt een kaftje met samenstelling van de te verrichten bloedafnames.
5.3.3.4.7. R.X. (radiografie).
R.X.-thorax, dit onderzoek wordt enkel preoperatief bij niet-zwangere patiënten verricht.
Pelvimetrie (bekkenmeting): bij patiënten waarbij, tijdens de arbeid, de indaling moeilijk verliep
en met een zware vacuümextractie of keizersnede bevallen zijn, wordt een pelvimetrie gedaan
om zo een eventuele prognose te maken voor volgende partus. De meting met RX is vervangen
door MR ( magnetische resonatie). Deze wordt enkele weken na de bevalling afgesproken.
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 18

5.3.3.4.8. Oogfundus-onderzoek.
Dit is van belang bij toxicose-patiënten omwille van de hypertensie, om de vascularisatie van de
oogfundus te bepalen. Een half uur voor het onderzoek zal de oftalmoloog meestal vragen
oogdruppels in elk oog te druppelen, om de pupillen te verwijden (mydriaticum).
5.3.3.4.9. Consulten aan bed.
Soms zijn er consulten van andere specialisten nodig afhankelijk van eventuele klachten of
bepaalde ziektebeelden bij patiënten, vb. O.R.L., dermatologen, internisten, enz..
5.3.3.5. Geneesmiddelen.5.3.3.5.1. Bij observatiepatiënten
A. Weeënremmers
- Prepar ®: werkt rechtstreeks relaxerend op de baarmoederspier
Toedieningswijze:
2 amp. Prepar 50mg/1000 ml glucose 5% of 4 amp. Prepar 50mg/1L glucose %.
Dosage: volgens doktersadvies.
- Tractocil®:
- Bolus:1 amp Solution for injection ( bleekblauw) = 0.9 ml van 7.5 mg/ml over
1 min = 6.75 mg over 1 min
- Oplaaddosis: 2 amp Concentrat for solution (donkerpaars) 5 ml van 7.5
mg/ml ( 37.5 mg per amp)in 90 ml fysiologisch of glucose 5 % à 24 ml/u
gedurende 3 uur = 300 µg/min
- Onderhoudsdosis: zelfde oplossing als oplaaddosis maar à rato van 8 ml/u =
100 µg/min
- Indocid ® of Dolcidium: remt de synthese van prostaglandine (deze zijn mede
verantwoordelijk voor de baarmoederactiviteit).
Toedieningswijze:
Suppo 100 mg 2 x daags of Gelulen 25 mg 3 x daags.
Dosage: aan te passen volgens doktersadvies.
- Ferrum Hausmann/Bio Fer: wordt ter compensatie gegeven bij patiënten met
ferriprieve anemie, wat meer voorkomt tijdens de zwangerschap en postpartum.
Toedieningswijze:
1 gelule per dag 1/2 uur voor de hoofdmaaltijd. Hogere dosissen zijn afhankelijk van de
hematocrietwaarde.
- (Celestone ®)of Diprophos: wekelijks, ‘s morgens en ‘s avonds 12 mg I.M. ter
bevordering van de longrijpheid van de baby bij risico op vroegtijdige bevalling (tussen
de 26 en 34 weken zwangerschap).
Andere medicatie afhankelijk volgens de systeemziekten waarvoor de patiënten opgenomen zijn
tijdens de zwangerschap (vb. diabetes-insuline).
- Magnesiumsulfaat ®: anti-convulsieve behandeling van eclampsie.
Toedieningswijze:
I.V. - glucose 5% opgelost.
Een speciaal schema wordt gevolgd, dat men kan terugvinden in het beleidboek.
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 19

- Nepresol ®: anti-hypertensivum en vasodilatator.
Toedieningswijze:
I.V. per os.
I.V. = enkel op te lossen met solvens.
enkel IV zeer traag door arts toe te dienen
Per os meestal 3 x 25 mg/24u
5.3.3.5.2. Bij patiënten postpartum.
- Methergin ®: dit is een ergotaminederivaat, die de baarmoederspier doet samentrekken.
Toedieningswijze:
1 amp I.V. wordt onmiddellijk na de geboorte toegediend bij alle patiënten, behalve
bij hypertensie, aan verloskant.
Per os: 3 x 10 druppels per dag bij patiënten die flesvoeding geven. ( wordt niet meer aan
alle patiënten gegeven, enkel bij overvloedig bloedverlies)
- Paracetamol (Dafalgan ® co):
Toedieningswijze: per os
Aan patiënten postpartum, met naweeën of episiotomiepijn.
Dosage: 2 co/keer met een max. van 8 co per 24u.
- Furadantine ®:
Toedieningswijze: per os
Aan patiënten met blaasinfectie (zwangeren zijn gevoeliger aan blaasinfecties).
Patiënten die post-partum urineretentie vertonen, krijgen preventief Furadantine.
-
- Antibiotica: aangepast naargelang het antibiogram en cultuur.
Toedieningswijze:
I.V., I.M. of per os.
- Laxantia: op de derde dag postpartum
Toedieningswijze:
1 suppo glycerine of 1 Fleet indien nodig
5.3.3.6. Apparaten
5.3.3.6.1. C.T.G.
Dit dient om uitwendig de contracties en de foetale harttonen te meten.
Bij opname van een zwangere patiënten die CTG krijgt wordt een blauw bakje geplaatst ( in
apparatenruimte) met een paar CTG banden en knopjes een steriele handschoen en mondosis gel
voor onderzoek. Bij ontlag xorden de CTG in een speciale waszak, aan verloskant, gedaan het
bakje wordt afgewassen en aangevuld terug in de apparatenruimte geplaatst.
5.3.3.6.2. Druppeltellers
Dit wordt enkel gebruikt voor intraveneuze dosering van medicatie.
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 20

5.3.3.6.3. Echografie en flow-meting toestel
5.3.3.6.4. Bloeddrukmeter (automatische).
Voor continue registratie van de bloeddruk gedurende een half uur of een uur bij patiënten met
hypertensie
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 21

5.4. Verlosafdeling
Deze stage is hoofdzakelijk een kijkstage voor de studenten verpleegkunde. Voor de studenten
vroedvrouwen volgens hun doelstellingen. Wel kunnen de studenten verpleegkunde helpen bij
het sonderen, verbedden van patiënten, installeren van patiënten, materialen aanbieden,...
Verloszaal of sectiozaal: groene OK-kledij + muts + chirurgisch masker.
Bij opname van parturiënte:
- Verloszaal in orde brengen o.a. verlostafel en monitoringstafel klaarzetten.
- R.R., temperatuur, pols, urine-onderzoek op eiwit en suiker. Scheren van de streek ronde
de comissura wordt net voor de partus gedaan.
geven van lavement (Fleet), gewicht, installeren van patiënte op de kamer.
Verder kunnen zij om het uur de RR, pols en temperatuur controleren (zie bijlage)
perpartumblad.
Studenten vroedvrouwen zullen stage lopen aangepast aan hun opleidingsjaar en hun
doelstellingen.
Bijlagen:
1. Grondplan KI
2. Grondplan KII
3. Grondplan Verloskwartier
4. Dagschema beddenhuis
5. Verpleegdossier
6. Lijst van gebruikte afkortingen
7. Reglement van orde voor het verloskwartier
8. Perpartumblad
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 22

DAGSCHEMA
6u45 - 7u : Dienstoverdracht nachtdienst - vroegdienst
7u - 7u30 : Voorbereiding, opdienen ontbijt, fris water
Afsluiten vochtbalansen
Opname vitale tekens
7u30 - 8u : Afdienen ontbijt
Voorbereiding doktersronde
Start babyverzorging
8u - .... : Doktersronde moeders
Ochtendverzorging en diverse onderzoeken moeders
9u -... : Babyvoedingen
10u30 -... : Doktersronde baby’s
12u15 - 12 u 30 : Voorbereiding middagmaal, opdienen en afdienen
12u30 - : Babyvoedingen
13u - 14u30 : Middagrust patiënten
14u15 - 14u45 : Dienstoverdracht vroegdienst - avonddienst
Dienstgebonden activiteiten
14u45 - 15u30 : Voorbereiden, opdienen en afdienen koffie voor
patiënten
Opname vitale tekens.
15u30 - 16u30 : Tweede verzorging moeders
16u : Babyvoedingen
16u30 - 17u30 : Dienstgebonden activiteiten
17u30 - 18u45 : Voorbereiding, opdienen en afdienen avondmaal
19u - 22u : Derde verzorging moeders
Opname en voorbereidingen patiënten voor de volgende
dag
19u30 : Babyvoedingen
Voorbereiding voor de nacht.
22u – 22u15 : Dienstoverdracht avonddienst - nachtdienst
23u….. : Babyvoedingen
rond 3u : Nachtbabyvoedingen
5u30 - 6u : Babyvoedingen
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 23

Veel gebruikte afkortingen op de dienst materniteit
C.T.G. Cardio - toco gram
B.V. Borstvoeding
F.V. Flesvoeding
I.O. Inwendig onderzoek
N, N/S etc. Fundushoogte op navelhoogte, halfweg navel/symfyse
N.P.O. Niets per os
K&G Kind en Gezin,
O ↑ Ontslag
O.A. Occipito Anterior
OP (P) Occipito Posterior (Persistens)
PBO Perifeer Bloedonderzoek
PG Prostaglandines
PPH Postpartumhemorragie
PROM Premature Rupture Of Membranes
PO Per os
RR Perifere Bloeddruk
RX Röntgenonderzoek
S Spontaan breken van de vliezen
SC Sectio Caesarea
SL Stuitligging
V Verlossing
VE Vacuümextractie
VEE Vacuümextractie electief
VEM Vacuümextractie op medische indicatie
VV Verwachte verlossingsdatum
U/S Ultrason, syn. echografie, in ultrasontaal:
BP∅ Bipariëtale diameter
Thor ∅ Thoraxdiameter
Abd. ∅ Abdominale diameter
plac. Placenta
HL Hoofdligging
SL Stuitligging
R Re, Li Rug rechts of links
W Weken (zwangerschapsduur in ....)
→PC Bloedtransfusie (ml) Pc Packed Cells
Bloedverlies Mobilisatie
0 Geen 0 Volledige bedrust
+ Spotting ↑ Opstaan voor toilet
+ < Menses ↑↑ Opstaan voor toilet, aan tafel eten
++ Zoals Menses ↑↑↑ Opstaan voor toilet, aan tafel eten en
wassen aan lavabo
+++/> Menses ↑↑↑+ Volledige mobilisatie
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 24

AAP Abortus Arte Provocatus
AB Antibiotica
Abgram Antibiogram
BOH Bad Obstetrical History
cx Cervix
CLEA Continuous Lumbal Epidural Anaesthesia: epidurale
D↑ Draadjes verwijderen : 1/2: eerste helft draadjes
2/2: tweede helft draadjes
D + C Dilatatie en Curettage
dd de die (per dag)
ECG Elektrocardiogram
Epi Episiotomie
E/S Eiwit/suiker (in urine)
EUG Extra-uterine graviditas
F (in bovenhoek blad) franstalig of ander taal T= Turks,
A= Arabisch
FHR Fetal Heart Ratio
GTT Glucose Tolerantietest
PO Per orale
IV - Intraveneuze
HCG Humaan Choriogonadotrofine
Hb Hemoglobine
Hct Hematocriet
HPL Humaan Placentair Lactogeen
IO Inwendig Onderzoek
IUD Intra-uterine Device
IUGR Intra-uterine Grow Retardation
IV Intraveneus
K Amniotomie: kunstmatig breken van de vliezen
KB Kindsbewegingen
KK Kinderkliniek (kind overgebracht naar...)
LM Laatste Menses
MIC Maternal Intensif Care
NIC Neonatologic Intensif Care
DV/DEF/DEF/200201764MATVERLOSKWARTIER/lec - 4/08/2008 25