Untitled - Papuaerfgoed.org

spoedig door de Papoea's aangevallen. Toen de Engelse schepen
terugkwamen waren er 12 man van de bezetting dood, een gedeelte
was gevangengenomen en naar Ceram verkocht en de overigen waren
te zwak en te ziek om voor zich zelf te zorgen.
De schepping der Bataafse Republiek resulteerde echter in een
Engelse vloot in de Molukse wateren, waarbij Noekoe zich prompt
aansloot. Hij nam bezit van Tidore, waar hij door de Engelsen als
wettige sultan werd erkend en van waaruit hij, met de Engelsen, zijn
aanvallen richtte op het nog door de Hollanders gehouden Ternate.
Noekoe werd krachtig gesteund door talrijke Papoease cora-cora's.
Wij zijn hier niet geïnteresseerd in de verdere gebeurtenissen op
Ternate en Tidore. De Papoea's bleven in deze strijd hun partij meespelen.
Langzamerhand echter verloren deze woelingen het politieke
karakter, dat zij vooral onder Noekoe gehad hadden en ontaardden
in gewone zeeroof, die nog zeer lang op grote schaal werd bedreven.
In die tijd waren de Papoea-piraten de schrik der Molukken.
Het grootste deel der bekende geschiedenis speelt zich tot dusverre
af in West Nieuw-Guinea, een klein deel in Noord Nieuw-Guinea,
terwijl het aandeel van Zuid Nieuw-Guinea zich vrijwel geheel bepaalt
tot het doodslaan of bepijlen van schepelingen, die zich aan de wal
waagden. Het binnenland had men wijselijk laten liggen; na de
ervaringen aan de kust wel verklaarbaar.
Na de Napoleontische tijd kwam er een wijziging in de Nederlandse
houding. In 1824 achtte de Regering het gewenst officieel bezit te
nemen van het westelijk deel van Nieuw-Guinea vanaf de 141e meridiaan.
Om van dat bezit blijk te geven werd besloten tot oprichting
van een post op de vaste wal en hiervoor werd uitgekozen Merkusoord
aan de Tritonbaai, waar het Fort du Bus werd opgericht. In 1828
werd hier de proclamatie van inbezitneming afgekondigd. Een aantal
radjah's uit de omgeving ontving een acte van aanstelling en als
bewijs van hun waardigheid een stok met zilveren knop.
Merkusoord werd een tragedie. Het grootste deel der bezetting leed
aan allerlei ziekten en zeer velen lieten het leven. Wegens de onhoudbare
toestand werd reeds in 1836 de vestiging opgeheven.
Ofschoon aan penetratie van het binnenland nog niet werd gedacht,
werden in deze jaren regelmatig reizen naar Nieuw-Guinea gemaakt,
zij het dikwijls met tussenpozen van jaren. De kustlijnen werden zorgvuldig
opgenomen, waarbij de Nederlandse Marine het grootste aandeel
had.
Civiele reizen werden meestal gemaakt met Tidorese gecommitteerden
aan boord, maar telkens bleek weer hoe weinig het gezag van het
Sultanaat over Nieuw-Guinea had te betekenen. Het was gegrond op
niet veel meer dan vrees voor represailles en wanneer dan ook
Tidorese hongivloten aan de horizon verschenen, vluchtte meestal de
hele bevolking met haar hebben en houden het bos in.
16