Untitled - Papuaerfgoed.org

Van een goed ambtenaar wordt verwacht dat hij zijn brieven binnei
14 dagen beantwoordt. Dies is het gebruikelijk, dat na 14 dagen de
eerste herinnering uitgaat, elke volgende 14 dagen weer een. Bootverbindingen?
Daar kon men zich blijkbaar niet mee bemoeien. En zo
kwam het regelmatig voor, dat men de brieven kreeg tegelijk met twee
of drie herinneringen.
Het Centraal Kantoor voor de Comptabiliteit (C.K.C.) te Makassar
heeft nooit hoogte gekregen van de toestanden in Nieuw-Guinea. Die
lagen blijkbaar een beetje al te ver buiten zijn gezichtsveld en men
kan dat niet bijzonder kwalijk nemen. Maar lastig was het toch wel.
Het C.K.C, heeft er zich nooit bij willen neerleggen, dat de politiepatrouilles
in Zuid Nieuw-Guinea geen loonbelasting van de betaalde
koelieionen inhielden. Dit lijkt nogal eenvoudig, maar is het toch niet.
In die zeer primitieve streken was geld namelijk nog onbekend en
onbemind en de betaling werd gedaan in tabak en pinangnoten. Het
is desnoods nog wel doenlijk om daarvan 4 % in te houden, maar aan
Makassar werd gevraagd of 's Lands Kas pinangnoten en tabak wel
als betaling zou willen aannemen. Makassar vond dit blijkbaar een
flauw grapje en reageerde alleen maar met domweg aan zijn eis te
blijven vasthouden. De enige oplossing was toen dat men, met schijnbewegingen,
bij het voor de tabak en pinangnoten bestede bedrag de
percenten optelde en ze er daarna weer aftrok — waarmee het C.K.C.
volkomen tevreden was gesteld.
Het werd echter nog veel ingewikkelder, want de ene keer rekende
de patrouille-commandant 5 centen koelieloon per dag en dan weer
30 centen. Dat de controleur de rekening bekrachtigd had met zijn
aantekening „dat de betaalde koelielonen volgens usance en voor niet
minder te bedingen" waren geweest, was voor het waakzame C.K.C.
niet voldoende waarborg. Bij de gevraagde en verkregen uitvoerige
toelichting heeft het kantoor zich, waarschijnlijk diep zuchtend, neergelegd.
Wanneer er namelijk in zo'n primitieve streek al lang geen
patrouille of tournee is geweest, snakt elke rechtgeaarde Papoea naar
een pruimpje en is hij voor een klein plukje tabak bereid zijn ziel,
laat staan een dagje te roeien, te verkopen. Maar als de bestuursambtenaar
en de politieman en de dokter en de landbouwmantri en
de schoolopziener allemaal hun aandacht aan die streek hebben gewijd
en dus allemaal koelies of roeiers nodig hebben gehad, dan zijn
de buidels welgevuld met tabak en dan moet de volgende werkgever
heel diep in het blik tasten om nog een Papoea te verlokken zijn handen
uit te steken.
Ja, Nieuw-Guinea is een merkwaardig land en bepalingen zijn daar
ondingen; vooral als ze gemaakt zijn om te passen in een raam, waar
Nieuw-Guinea zelf zo helemaal niet in past. Menige brief is geschreven
om dat duidelijk te maken; veel geholpen heeft het niet.
Aan de Waroppen ging de bevolking gewoonlijk copalhars verzamelen
op de „Goenoeng Damar", enige dagen lopen van de kust. Omdat de
22