PDF Land van Herle

de hertog of diens hoge kommissarissen over aangelegenheden van
konstitutionele aard, zoals de inauguratie van de landsheer, van bestuurlijk
karakter, zoals de handhaving, interpretering of wijziging van
het gewoonterecht, van territoriaal aspekt zoals het zelfbestemmingsrecht
van eigen bodem, van financieel gewicht, zoals het stemmen van
beden in verband met oorlogs-, economische- of (in de 16e eeuw)
godsdienst-politiek van het centraal gezag. De weerslag van deze bestuurshandelingen
beperkte zich hoofdzakelijk tot ingekomen stukken
in de vorm van konvokatiebrieven en mededelingen van het omgeslagen
belastingbedrag. Uit Heerlens oude rekeningboeken blijkt, dat
deze taak een niet geringe is geweest en dat op het fort herhaaldelijk
dergelijke deliberatiën zijn gehouden.
De kerkelijke zijde van Heerlens verleden, tijdens de middeleeuwen
en de daarop volgende eeuwen ten nauwste verbonden met het burgerlijk
bestuur, blijkt wel zó ingrijpend het openbaar plaatselijk leven te
hebben beheerst, dat terzijdestelling van deze dokurnenten zou gelijk
staan met eenzijdig verzamelen en ter-raadpleging-overleggen van het
dokumentatiemateriaaL Het historisch rekonstruktiebeeld zou hierdoor
immers wezenlijk geschaad worden. Ik denk hier aan het gemeenschappelijk
onderhoud van het oude kerkgebouw met de lasten ( corveeën),
die de bewoners hiervoor moesten presteren, aan het onderhoud van de
banksklok in de grote (thans kerk- )toren, eigendom van het opènbaar
gezag, aan de vergaderingen in de kerk en de bestuurlijke afkondigingen,
die 's zondags van de kansel aan het volk werden gedaan en
aan de openbare aanplakking op de kerkdeur, aan de schuilgelegenheden,
die in tijden van oorlog boven het plafond van de kerk waren
aangebracht en waarmee het schepenkollege rechtstreeks bemoeiingen
had, aan het onderhoud van geestelijkheid en kerkhof. Over al deze
zaken treft men originele stukken of fotokopieën in het archief aan.
Ook de algemene geschiedenis heeft in Heerlens archief haar sporen
achtergelaten. Gelegen in de buurt van de geboortestreek van Karel de
Grote en bij zijn palts Aken, herkreeg Heerlen zijn verloren belangrijkheid,
die het tijdens vier eeuwen Romeinse bezetting als strategisch
wegenkruispunt had verworven; het groeide nu uit tot een economische
eenheid, de grondslag voor krachtige feodale verhoudingen, hetgeen
dan ook de verheffing tot de "Heerlijkheid Herle" veroorzaakte.
Grenzend aan de Reimse proosdij-bezittingen van Meerssen-Klimmen
maar zelf onder gezag van een Rijnlands gravengeslacht werd het in
de Brabantse handelspolitiek "naar de Rijn" betrokken, veranderde
herhaaldelijk van heer om tenslotte, einde 14e eeuw, definitief in een
personele unie met Brabant verenigd te worden. Heerlen zag de
80-jarige oorlog aan zijn grensgebied, - het Gulpenerland door Willem
van Oranje als eerste operatie-basis van de gevechtshandelingen verkozen
- beginnen, waarna een eindeloze rij van regimentenonderdelen
van diverse landstreken het fort belegerden of passeerden. Heerlen was
nu eens Spaans, dan weer Hollands, tot de definitieve beslissing in het
jaar 1661, toen het krachtens de bepalingen van het verdelingstractaat
37