PDF Land van Herle

Deze grote hap van oostelijk Zuid-Limburg behoorde in de jaren, dat
Voerendaals' kerk werd gewijd, hoogstwaarschijnlijk tot de Maasgouw.
Met zij n gebied van Nieuweahagen raakte Heerlen het historisch
grensscheidende Wormdal, in de Romeinse tijd reeds de administratieve
grens tussen het Keulse en Tongerse provinciale bestuur, later
ook de kerkelijk-administratieve scheiding tussen de bisdommen Keulen
en Tongeren-Luik. Tengevolge van het verdrag van Meerssen,
870-873, was dit gedeelte van Lotharingen in twee helften verdeeld.
Een archeologische bevestiging publiceerde C. Koeoen in de Bonner
Jahrbücher van 1895, waarin hij op grond van gedane bodemvondsten
argumenteert, de zogenaamde "Grenswehr" terug gevonden te hebben
die de Maasgouw dwars door midden deelde met als onderdeel de
Wormlinie.
Binnen de Maasgouw vormde Heerlen hoogstwaarschijnlijk een eigen
mark. Hierop wijzen o.m. de beekgrenzen, waarvan de Zevensprong,
de Reters- en de Geleenbeek de westgrens vormden, terwijl de Strijdhagerbeek
dit gebied in het oosten op natuurlijke wijze afsloot. Deze
visie ontleen ik aan P. Peters, eertijds Heerlens museumconservator
( 1922-1940) . 6 )
Het maatschappelijk-politieke leven onzer Maasgouwers speelde zich
intussen af binnen de bufferstaat Lotharingen, ongeveer begrensd door
Schelde en Rijn, waarbinnen als verkeersslagaders de langgerekte Maasen
Moezelvallei. Noord-Frankrijk was zodoende met Luik en ons
Zuid-Limburg verbonden (zie kaart 11) . Hierover geeft ons F. Rousseau
in zijn rijkelijk gedocumenteerd geschrift over "La Meuse et le
pays mosan" 1930, een zeer verhelderend inzicht. 7 )
Dat hieruit ook een maatschappelijk-culturele beïnvloeding ontstond,
ligt voor de hand en is overigens van groot gewicht in de praktijk van
de bezitsspreiding, die over en weer tussen Neder- en Opper-Lotharingen
plaats had. Zo behoorde het voormalige Karolingische koningsgoed
Meerssen, dat aan het gebied van Heerlen grensde, aan de abdij
St. Rémy te Reims. In oorsprong ging dit bezit weer terug op koningin
Gerberga, stammoeder van de familie van Udo, de heer van het allodium
Herle. Zijn vader en oom bezaten anno 1033 o.m. Limburg a.d.
Vesdre. 8 )
Het allodium Grusenthis in de buurt van Sint Truiden ruilde Udo,
anno 1064, tegen bezittingen in de nabijheid van TouJ.9) Voorts zien
we het allodium van Herle in het bezit van de bisschop van Toul. De
bisschop van Verdun bezat het Karolingisch domein Jupille; die van
Metz de Luikse abdijen Hastière, Waulsort en Sint Truiden. Gelegen
tussen het latere Frankrijk en Duitsland heeft menige adellijke familiecoalitie
zich ertoe geleend om het bezit ervan in handen te spelen
enerzijds van het Franse en anderzijds van het Duitse koningshuis. De
Lotharingse adel werd zodoende gevormd in de school van list, eigenbaat,
onevenwichtigheid en vooral opstandigheid. Als immers het centrale
gezag in een land niet op hechte grondslag staat, wankelen de
lagere deelhebbers aan dat gezag. Nu eens koninkrijk, dan weer hertogdom,
nu eens onder Frans bestuur, dan weer - na 925 definitief -
60