Voerendaal en het pontificale Rome Een andere belangrijke reis was de komst <strong>van</strong> de Romeinse opperherder Leo IX, de brenger <strong>van</strong> Sint Laurentius als plaatselijke patroonheilige. Leo IX (1049-1054) is een man <strong>van</strong> uitzonderlijke kwaliteiten geweest,· de wegbereider voor het pontificaat <strong>van</strong> Gregorius VII. Kardinaal de Jong schetst zijn pontificaat in het tweede deel <strong>van</strong> zijn Handboek der Kerkgeschiedenis. 4 ) Samengevat zegt hij, dat paus Leo het pausschap weer in aanzien heeft hersteld. Ofschoon een vriend <strong>van</strong> de keizer, regeerde hij onafhankelijk <strong>van</strong> hem. Hij reisde West-Europa door om ter plaatse de nodige maatregelen te treffen. Reeds in de vasten <strong>van</strong> 1049 hield hij in Lateraoen een synode, waar strenge bepalingen tegen simonie en concubinaat genomen en verschillende simonistisch aangestelde bisschoppen afgezet werden. Soortgelijke beslissingen nam hij op de concilies te Reims en Mainz. Het was iets nieuws, dat de paus zelf preekte voor het volk, buiten Rome en Italië synoden presideerde en persoonlijk bisschoppen visiteerde. Van heinde en ver kwamen de mensen om hem te zien. Anno 1950 verscheen te Strasbourg een om<strong>van</strong>grijke studie onder de titel: "Saint Léon IX, le Pape alsacien". Het boek is een hulde uit de wetenschappelijke kringen <strong>van</strong> het volk <strong>van</strong> de Elzas, waaruit deze paus voortkwam, aan zijn persoon, mede ter herinnering aan het 9de eeuwfeest, dat anno 1949 tal <strong>van</strong> kerken en kapellen in de Elzas en Lotharingen - gelijk met Voerendaal, zonder dat men het <strong>van</strong> elkaar wist - gevierd hebben in verband met hun consacrering anno 1049. Een negental auteurs, ieder naar zijn eigen specialiteit, beschrijven Leo IX: zijn afkomst en familie; zijn persoon en karakter; zijn reizen door de Elzas en Lotharingen; Leo IX als dichter en musicus; zijn inspanningen voor een nieuwe Bonifaciusbiografie; de na zijn dood ontstane Leo IX-cultus en tenslotte zijn graf in de St. Pieter-basiliek te Rome. Uit de lezing <strong>van</strong> het boekwerk kan men zich een betrouwbaar beeld vormen <strong>van</strong> de persoon <strong>van</strong> Leo IX: streng, beginselvast, vroom en met een gezond gevoelig hart. 5 ) Om enig zicht te krijgen op de reis <strong>van</strong> Leo IX naar deze streken, moeten zijn activiteiten binnen de geografisch-politieke constellatie <strong>van</strong> die tijd geplaatst worden. Als bestuurlijke eenheid behoorde Voerendaal tot Heerlen. De oorkonde uit 1065, waarin Udo aan de collegiale kerk <strong>van</strong> de H. Gengulphus, gelegen in zijn bisschopsstad Toul, schenkingen vermeldt, bezigt woordelijk de term "de nostro proprio alodium quod dicitur <strong>Herle</strong>, in episcopatu Leodiensi et in latere matris ecclesiae Furentele, quod ex eodem alodio est ... "; m.a.w. de kerk <strong>van</strong> Voerendaal behoort tot hetzelfde allodium Heerlen, dat aan de kerk <strong>van</strong> Toul wordt geschonken. Dat het grondheerlijk begrip "Heerlen" in die dagen een zeer uitgestrekt gebied omvatte, mogen we afleiden uit de latere afscheidingen en uit de gepubliceerde lijsten <strong>van</strong> leengoederen. In 1049 omvatte Heerlen nog de huidige gemeenten Voerendaal, Heerlen, Schaesberg, Hoensbroek en Nieuwenhagen (zie kaart I). ss
achinnen sohin op geul • • ... .. • . .. wijlre .. • .... • ' voerendaai 1049 sohinveld brunssum welten 1049 KERKELIJKE SITATIE in het Heerlener land tot en met de 19-de eeuw. De· jaartallen geven het bestaan <strong>van</strong> een eigen kerkje aan. LvH-MvdW KAART I