herbestemming van wederopbouwkerken - 1meter98

Functionele onderscheiding
Nevenaccommodatie is een duidelijk gescheiden bouwdeel in
vergelijking tot de kerkzaal.
Functionele scheiding
Kerkzaal en nevenaccommodatie afzonderlijk gelegen in
gescheiden bouwdelen (die wordt verbonden door een entreehal).
Een voorbeeld hiervan is de Goffertkerk te Nijmegen.
2.2.4 Kunst in-, op- en aan de kerk
Na de oorlog werd er in wederopbouwkerken vaak
kunst toegepast. Reden hiervoor was een wetgeving van
de overheid. In 1952 werd een
percentageregeling ingevoerd waardoor 1 á 1,5% van
de totale bouwsom van de door de overheid gesubsidieerde
gebouwen moest worden besteed aan beeldende
kunst. De kunst in wederopbouwkerken speelde
een belangrijke rol. De vormentaal van na-oorlogse
kerken wordt niet altijd direct als
fig. 2.12:
kerkgebouw herkend, kunst is dan een onderdeel waar- sgraffito’s van Simon Erb in het
door de kerkfunctie beter herkenbaar wordt.
provinciehuis te Arnhem. (Morellissen,
2009)
Typische kunst voor de jaren vijftig waren de glas-inbeton
wanden die werden gevolgd door de
glas-appliqué uit de jaren zestig (glas, beplakt met
gekleurd glas). Vaak waren de voorstellingen in deze
techniek abstract.
In de wederopbouwperiode werden de kerken
gesierd door mozaïeken, sgraffito en plastieken. Sgraffito
is kunst die wordt uitgekrabd door verschillende
lagen stucwerk met diverse kleuren over elkaar heen
te bewerken. De diepte van het uitgekrabte materiaal
bepaald dan de kleur. Plastieken zijn het
fig. 2.13:
tegenovergestelde van sculpturen waarbij een star ma- glas-in-beton gevel in kerk ‘De
Steiger’ in Rotterdam. (Morellissen,
teriaal wordt gebruikt. Bijvoorbeeld gegoten beelden. 2009)
In de kunst die zich op de buitenmuren bevond werden
vaak de namen van de kerk gebruikt. In interieurs kwamen bijbelse verhalen en
symbolen vaker voor. Over het algemeen kan gesteld worden dat de kunst die is
12 ONDERZOEK HERBESTEMMING VAN WEDEROPBOUWKERKEN
fig. 2.10:
functionele onderscheiding
fig.2.11:
functionele scheiding
toegepast in wederopbouwkerken vaak abstract is. De liturgische voorwerpen konden
ook worden vormgegeven door een kunstenaar. Avondmaalstafel, doopvont, kansel
en lezenaar werden door kunstenaars gemaakt. Meestal was dit overbodig vanwege
het feit dat de kerkgenootschappen het inventaris zelf al hadden. Daarnaast deden
aan het einde van de wederopbouwperiode de wandkleden hun intrede in de
kerkelijke kunst.
Er zijn grote verschillen in het gebruik van kunst in kerken tussen de protestantse en de
katholieke kerken. Waar de katholieken een jarenlange traditie hadden opgebouwd
in het gebruik van kunst was dat zeker niet het geval voor de protestanten. Toch werd
mede door de percentageregeling kunst in kerken steeds meer gebruikelijk.
RKK
Het Tweede Vaticaans Concilie (vergadering van kerkelijke ambtsdragers onder leiding
van de paus) was van grote invloed op de modernisering van de rooms-katholieke
kerken. Een aantal ingrijpende veranderingen werden ingevoerd. Zo werd er bijvoorbeeld
besloten dat architecten en kunstenaars van het begin af aan meer moesten
samenwerken. Met als doel de eenheid in het ontwerp van een kerk en kunst te bevorderen.
Er werden ook eisen gesteld aan de artistieke kwaliteit van kunst. Deze mocht
niet sentimenteel zijn, daarnaast ook niet volledig abstract. Liturgisch werden er ook
de nodige veranderingen doorgevoerd. De priester moest voortaan de mis opdragen
in de landstaal en moest met zijn gezicht vanachter het altaar naar de gelovigen toe
preken.
PKN
Bij de protestanten was er meer ruimte voor kunst dan bij gereformeerden. De kunst
moest bij voorkeur gemaakt zijn van een protestantse kunstenaar. Kunst zou de ervaring
van de eredienst kunnen versterken. De kunst in de protestantse kerk werd meestal
mee ontworpen door de architect of een kunstenaar die het gehele proces meewerkte.