OVER-LEVEN AARD(IG) ? - Katho

OVER-LEVEN
AARD(IG) ?
2-rootje
http://www.astroblogs.nl/2010/01/30/in-staphorst-is-de-aarde-hooguit-12-000-jaar-oud/
jaargang 8 - nummer 4 - december
Kelsey Deroo en Marjan Pattyn

Beste lezer
Hopelijk hebben jullie genoten van ons vorige nummer ‘Kinderen baas’. Ons nieuwe
nummer staat alweer voor jullie klaar. Ons vierde nummer heeft de naam ‘Aard(ig)’ gekregen.
Hierbij vragen we ons af of de aarde wel altijd zo aardig is. De aarde kan namelijk
heel wat veroorzaken. Natuurrampen zoals een vulkaanuitbarsting, een aardbeving…
worden veroorzaakt door de aarde. Deze natuurrampen worden uitvoerig in dit
nummer besproken. Daarnaast hebben we het ook over het weer, natuurrampen in de
actualiteit, het klimaat, de ozonlaag, smog… Alweer een nummer met heel wat informatie.
Wij wensen jullie veel leesplezier en tot in ons volgende nummer!
Kelsey en Marjan
Waarnaar u kunt uitkijken!
Januari Verandering!?
Februari Afvalrace
Maart Die-eet!?
April Gezond?
Mei Dat is uit de kunst!
Juni Voyage, voyage,...
Inhoud
Natuurrampen ......................................................................................................p. 3
Het weer ..............................................................................................................p. 15
Actualiteit ............................................................................................................p. 20
Klimaat (soorten) .................................................................................................p. 21
Opwarming aarde ................................................................................................p. 22
Ozonlaag ..............................................................................................................p. 23
Smog, vervuiling ..................................................................................................p. 24
Interessante informatie .......................................................................................p. 25
Een woordje uitleg ...............................................................................................p. 25
Technische vorming .............................................................................................p. 26
Muzische vorming ................................................................................................p. 26
Tussendoortje ......................................................................................................p. 27
Taalmoment .........................................................................................................p. 28
Bestaansdimensies .............................................................................................p. 30
Bronnen ...............................................................................................................p. 31
Oplossing kruiswoordraadsel ..............................................................................p. 32

1 Natuurrampen
1.1 Vulkaanuitbarsting
Wat is een vulkaan?
Een vulkaan is een opening in de aarde. Dit kan een opening in een berg zijn, maar
ook een hotspot (uitleg: zie verder). Wanneer de vulkaan uitbarst, komen er gassen,
stenen, lava… uit. In de aarde zitten gesmolten stenen. We noemen dit magma. Als
een vulkaan uitbarst, wordt het magma vloeibaar en spreken we van lava. Deze lava
wordt na de uitbarsting hard en blijft op de vulkaan liggen. Hierdoor vormen er zich
steeds meer lagen op de vulkaan.
Hoe ontstaat een vulkaan?
De aarde bestaat uit verschillende lagen/platen. De bovenste lagen van de aarde noemen
we de continentale en oceanische korst. Dit zijn de lagen die wij ook kunnen
zien. De continentale korst is de laag waarop wij dagelijks lopen, het aardoppervlak.
De oceanische korst bestaat uit de zeeën en oceanen op onze planeet. Deze 2 lagen
bewegen voortdurend. Wij voelen en merken daar niets van maar toch is het zo. Doordat
ze bewegen, ontstaan er bergen,
vulkanen, maar ook aardbevingen.
Deze beweging van de
continentale en oceanische korst
noemen we platentektoniek. De
aarde bestaat uit verschillende
platen. Deze platen kunnen naar
elkaar toe, van elkaar weg of
langs elkaar bewegen. Dit zie je
op de afbeelding hiernaast.
Als een continentale en oceanische korst naar elkaar toe bewegen duikt de oceanische
korst onder de continentale. Dit zorgt ervoor dat de continentale korst en dus
het stuk land omhoog geduwd wordt en er een berg of vulkaan ontstaat. Als twee
continentale korsten of twee oceanische korsten tegen elkaar botsen ontstaan er
bergen en vulkanen. Dit doordat deze twee platen heel hard tegen elkaar duwen en
beide platen dus omhoog geduwd worden. Door de beweging van twee continentale
platen is bijvoorbeeld de Himalaya ontstaan. Door de beweging van twee oceanische
platen zijn er eilanden ontstaan zoals de Filippijnen.
oceanische plaat en een continentale plaat
Afbeeldingen:
1: http://blog.marcmantz.nl/2010/01/15/tektonische-mysterie-help-mee-oplossen/
2: http://nl.wikipedia.org/wiki/Platentektoniek

Als platen uit elkaar bewegen ontstaan er scheuren in het land en in de zeebodem. In
die scheuren kunnen vulkanen ontstaan. Maar de scheuren kunnen ook opgevuld worden
met water, waardoor nieuwe zeeën en oceanen ontstaan.
platen bewegen uit elkaar
Platen kunnen langs elkaar bewegen. Hierdoor worden de platen tegen elkaar geduwd,
maar wordt er geen enkele korst omhoog geduwd. De druk op de platen wordt
dan zodanig groot dat er aardbevingen ontstaan. Dan komen er barsten of breuken in
het aardoppervlak. Verder in dit 2-rootje wordt er nog uitleg gegeven over aardbevingen.
platen bewegen langs elkaar
Op sommige plaatsen op de aarde is de korst heel dun. Dit zorgt ervoor dat er gemakkelijk
magma kan uitspuiten. Men noemt deze plaatsen hotspots. Op deze plaatsen
zijn er geen bergen of vulkanen gevormd. Maar toch kan er hetzelfde gebeuren als bij
een vulkaanuitbarsting, dit wel in mindere mate. Dit komt bijvoorbeeld soms voor op
Hawaï.
Afbeeldingen:
1: http://platentektoniek.htmlplanet.com/platentektoniek/botsingzones.htm
2/ http://www.vulkanisme.nl/geomorfologie/endogene-processen.php

Delen van een vulkaan
Soorten vulkanen
1: magmakamer
2: hoofdkrater
3: vulkaanmond
4: zijkraters
5: lagen as en lava
Bij een vulkaanuitbarsting gaat
het magma vanuit de magmakamer
naar omhoog in de
hoofdkrater. Uiteindelijk spuit
het dan als lava uit de vulkaanmond
en zijkraters. De lava en
as die uit de vulkaan komt,
blijft daarna liggen op de vulkaan
waardoor er lagen worden
gevormd op de vulkaan.
Hierdoor wordt de vulkaan telkens
groter.
Vulkanen kunnen verschillende vormen hebben. De twee meest voorkomende vormen
zijn de schildvulkanen en de stratovulkanen. De schildvulkaan is een hele brede vulkaan
met een zachte helling. Die zorgt ervoor dat tijdens een uitbarsting de lava
zacht van de vulkaan loopt. Een voorbeeld van deze vulkaan is de Mauna Loa op Hawaï.
Een stratovulkaan heeft de vorm van een kegel. Dit zorgt ervoor dat de uitbarstingen
veel heviger zijn en de lava uit de vulkaan spuit. Een voorbeeld van deze vulkaan
is de Vesuvius in Italië.
schildvulkaan
stratovulkaan
Er bestaan drie soorten vulkanen, ingedeeld volgens de uitbarstingen. We hebben actieve
vulkanen. Deze barsten nog uit. Er zijn ook slapende vulkanen. Deze vulkanen
zijn al een tijd niet meer uitgebarsten, maar kunnen wel nog uitbarsten. Daarnaast
zijn er nog dode vulkanen. Deze barsten niet meer uit.
Afbeeldingen:
1: http://mariekeak.punt.nl/?id=423713&r=1
2: http://mariekeak.punt.nl/?id=423713&r=1
3: http://mariekeak.punt.nl/?id=423713&r=1

Voor- en nadelen vulkaanuitbarstingen
Vulkaanuitbarstingen hebben niet alleen nadelen maar ook een aantal voordelen. Als
een vulkaan uitbarst, kan de lava hele dorpen overspoelen, vernielen en dus ook heel
veel mensen doden. Een vulkaanuitbarsting kan dus heel gevaarlijk zijn. Volgens vulkanologen
zou een vulkaanuitbarsting een invloed hebben op het weer. Zo zou het
weer veranderen na een vulkaanuitbarsting.
Ondanks het gevaar van een vulkaanuitbarsting wonen toch heel wat mensen vlakbij
een vulkaan. Na een uitbarsting is de grond rond de vulkaan namelijk heel vruchtbaar.
Op deze plaatsen kan er heel veel groeien en kunnen de mensen dus veel kweken.
Een uitbarsting trekt altijd heel wat volk naar en rond de vulkaan. Voor de lokale
bevolking zijn deze uitbarstingen een bron van inkomsten.
Waar komen vulkaanuitbarstingen voor?
De meeste vulkaanuitbarstingen vinden plaats in de ‘Ring van vuur’. Dit is een gebied
rond de Atlantische Oceaan. In dit gebied komen ook veel aardbevingen voor. Ze komen
op deze plaats het meest voor omdat daar de platen het meest ten opzichte van
elkaar bewegen. Daar vind je ook het hoogste aantal hotspots terug.
Vulkanologen
Vulkanologen zijn mensen die vulkanen onderzoeken. Zij onderzoeken wanneer de
vulkanen ontstaan zijn, wanneer en hoe vaak ze uitbarsten, welke invloed de uitbarstingen
hebben op mensen en op het landschap… Om
dit te onderzoeken moeten ze veel testen uitvoeren
op de vulkaan zelf. Dit is natuurlijk geen ongevaarlijk
werkje. Je weet immers nooit helemaal zeker wanneer
een vulkaan uitbarst. Vaak nemen de vulkanologen
stalen van de lava, assen en gassen die uit de vulkaan
komen. Als dit gebeurt, dragen de vulkanologen
hittewerende pakken. Deze beschermen hen tegen de
enorme hitte. Want bovenaan een vulkaan is het heel
warm.
Afbeeldingen:
1: http://www.reisfotoboek.nl/manila/home.html
2: http://www.windhonden.net/forum/phpBB3/viewtopic.php?f=17&t=5735&start=1050

Vulkaanuitbarstingen
Etna
De Etna is een vulkaan op het eiland Sicilië,
ten noorden van Catania. Deze vulkaan begint
met de vorm van een schildvulkaan en gaat
dan over in een stratovulkaan. De Etna is een
hele actieve vulkaan en barst nog regelmatig
uit. De Etna veroorzaakt meestal niet veel
schade. In augustus 2011 barstte hij nog uit.
Één van de ergste uitbarstingen van de Etna
vond plaats in 1669. Toen werd de stad Catania,
die op zo’n 35 km van de Etna ligt, volledig
verwoest door zo’n uitbarsting.
Vesuvius en Pompeï
Eyjafjallajökull
De Vesuvius is een vulkaan gelegen ten zuidoosten
van Napels in Italië. Deze vulkaan is een stratovulkaan.
De meest bekende uitbarsting van de Vesuvius
was die in 79, de 1 ste eeuw na Christus. Tijdens deze
uitbarsting kwamen er giftige dampen vrij waardoor
heel veel mensen stierven. Ook kwam er veel as uit
de vulkaan, zoveel dat de stad Pompeï volledig bedolven
werd onder een 18 m dikke laag as. In de 16 de
eeuw werd de stad herontdekt, in de 19 de eeuw werd
er begonnen met archeologisch onderzoek. Zo konden
ze achterhalen hoe de mensen daar gestorven
waren. Ze hebben ook heel wat spullen teruggevonden
waardoor ze wat meer te weten kwamen over het
Romeinse leven in de 1 ste eeuw.
De Eyjafjallajökull is een vulkaan gelegen ten zuiden van IJsland. Deze vulkaan is gelegen
op een gletsjer. Dit zorgt ervoor dat als de vulkaan uitbarst, er ook veel water
smelt door de hitte. Hierdoor krijg je ook overstromingen.
De laatste uitbarsting dateert van 2010 en heeft voor heel
wat oproer gezorgd. Door de uitbarsting kwam er een
enorme aswolk vrij. Deze wolk zorgde ervoor dat er heel
wat vliegtuigen niet mochten opstijgen. Hierdoor waren
vele luchthavens een tijd gesloten. Als de as in de motoren
van de vliegtuigen terecht zou komen, konden deze
het begeven.
Afbeeldingen:
1:http://nl.wikipedia.org/wiki/Etna_%28vulkaan%29
2: http://nl.wikipedia.org/wiki/Pompeii
3: http://nl.wikipedia.org/wiki/Eyjafjallaj%C3%B6kull

1.2 Aardbeving
Wat is een aardbeving?
Aardbevingen zijn trillingen op het aardoppervlak. Een aardbeving kan ontstaan doordat
er wrijvingen zijn tussen de platen in de aarde (zie p. 3). Dit komt het vaakst voor
bij platen die langs elkaar bewegen. Als deze dan nog eens heel traag langs elkaar
bewegen, krijg je een grote druk/spanning tussen deze twee platen. Dit zorgt ervoor
dat de aarde gaat schokken en trillen. Doordat de aarde trilt, ontstaan er breuken en
barsten in het aardoppervlak. Aardbevingen komen het meest voor op breuklijnen (zie
afbeelding p. 3). Dit zijn plaatsen waar twee platen naar elkaar, langs elkaar of van
elkaar weg bewegen. Aardbevingen vinden soms plaats samen met een vulkaanuitbarsting.
De plaats waar de trillingen het grootst zijn, wordt het epicentrum
genoemd. Hier is de aardbeving het hevigst en richt zij het
meest schade aan. Niet alle aardbevingen zijn even sterk. De
sterkte of hevigheid van een aardbeving wordt bepaald aan de
hand van de schaal van Richter. Deze schaal dankt zijn naam
aan Charles Francis Richter. Deze seismoloog stelde de schaal
van Richter op in 1935. Hieronder staat de schaal van Richter.
In de eerste kolom zie je de Richter - sterkte. Dit toont aan hoe
sterk de trillingen van de aardbeving waren. In de tweede kolom
staat wat de aardbeving kan veroorzaken. In de derde kolom
staat hoe vaak dit soort aardbevingen voorkomen.
Afbeeldingen:
1: http://nl.wikipedia.org/wiki/Charles_Richter
2: http://www.kennislink.nl/publicaties/bevende-schalen

Seismologen
Seismologen zijn mensen die aardbevingen onderzoeken. Ze onderzoeken waardoor
aardbevingen ontstonden, welke schade ze aanrichtten… Met een seismograaf registreren
ze de sterkte van de aardbeving. Dit drukken ze dan uit volgens de schaal van
Richter. De seismologen kunnen er voor zorgen dat de schade van een aardbeving beperkt
blijft. Als ze na een onderzoek ontdekken dat er een aardbeving op komst is,
kunnen ze de mensen al verwittigen om te vluchten. Hoe kunnen ze weten dat er een
aardbeving op komst is? Voordien kunnen er al lichte voorschokken zijn, de platen
bewegen traag langs elkaar, er is al een spanning ontstaan tussen de platen…
Gevolgen aardbeving
Een aardbeving veroorzaakt breuken of barsten in het aardoppervlak. Hierdoor en
door de trillingen kunnen er huizen en gebouwen instorten. Door de aardbeving zelf
vallen er meestal geen doden. De meeste mensen komen om door het instorten van
huizen, gebouwen… Door de schade kunnen er gasleidingen en waterleidingen stuk
gaan. Bij gasleidingen die stuk zijn, ontsnapt er gas waardoor er brand kan ontstaan.
Als waterleidingen stuk zijn, is er geen drinkwater meer.
Afbeeldingen:
1: http://www.bloggen.be/ims_kvvc_rampen/archief.php?ID=577072
2: http://retecool.com/post/paniekzaaien

Bekende aardbevingen
Één van de meest besproken aardbevingen is de aardbeving in de Indische Oceaan in
2004. Hierdoor werd er een tsunami veroorzaakt die heel veel landen trof. Deze tsunami
wordt uitgelegd op p. 11.
In januari 2010 vond er een aardbeving
met een kracht van 7,0 op de schaal van
Richter plaats dicht bij Port-au-Prince, de
hoofdstad van Haïti. Bij deze aardbevingen
kwamen er zo’n 300 000 mensen om het
leven. Vele huizen en gebouwen werden
verwoest. Haïti is een zeer arm land en
kon die herstellingen niet allemaal betalen.
Heel wat landen reageerden hierop
door geld in te zamelen. Vlaanderen zamelde
zo’n 23 miljoen euro in voor de heropbouw
van Haïti.
In maart 2011 vond er een aardbeving
plaats in de zee nabij Sendai, Japan.
Deze aardbeving had een kracht van
9,0 en veroorzaakte een tsunami die
vooral in Japan veel schade aanrichtte.
Hierbij stierven zo’n 25 000 mensen.
Door de aardbeving kwam er onder
andere kernenergie vrij uit de kerncentrale
van Fukushima. Kernenergie
kan worden omgezet in elektriciteit.
Dit is goed, maar als je in contact
komt met kernenergie kan dit je gezondheid
schaden. Zo kan het onder
andere kanker veroorzaken. Uit voorzorg werden alle mensen uit de buurt van de
kerncentrale geëvacueerd.
In oktober 2011 was er een aardbeving van 7,0 op de schaal van Richter in Oost-
Turkije. Hierbij stierven zo’n 1 000 mensen. In november vond er een naschok plaats
met een kracht van 5,6. Hierbij kwamen zo’n 200 mensen om.
Afbeeldingen:
1: http://www.impact-kenniscentrum.nl/ne/recente_gebeurtenissen/aardbeving_haiti
2: http://www.rnw.nl/nederlands/bulletin/ook-zware-aardbeving-aan-westkust-japan
3: http://www.refdag.nl/nieuws/buitenland/dodental_aardbeving_turkije_loopt_op_1_391337

1.3 Tsunami
Een tsunami veroorzaakt veel wateroverlast. Tsunami is Japans voor ‘hoge golf in de
haven’. Een tsunami ontstaat door een aardbeving in de zee. De aardbeving veroorzaakt
golven. Deze golven worden telkens groter als ze over een ondiep stuk in de
zee passeren. Zo kunnen er immense golven ontstaan die het land overspoelen.
De meest bekende tsunami is de tsunami die plaatsvond
op 26 december 2004 rond de Indische Oceaan.
Deze tsunami ontstond door een aardbeving niet ver
van het eiland Sumatra. Dit was één van de zwaarste
aardbevingen ooit en ze duurde zo’n 10 minuten. De
beving veroorzaakte een enorme golf, op sommige
plaatsen was deze 10 m hoog, die terechtkwam op
vele eilanden/landen rond de Indische Oceaan. De
meest getroffen landen waren Indonesië, Sri Lanka,
India en Thailand. In deze landen vielen er enorm veel
slachtoffers door de tsunami. Doordat deze landen niet
over een waarschuwingssysteem voor tsunami’s beschikken,
werden veel mensen verrast door de vloedgolf.
Er vielen niet alleen doden, maar ook grote delen
land werden verwoest. Tot op heden is nog altijd niet
alles hersteld in de getroffen landen en zijn er nog
steeds mensen vermist.
1.4 Tornado
Bij een tornado of een wervelwind komen er windsnelheden voor van 100 km/u of
meer. Een tornado ontstaat door de beweging van koude en warme lucht. Als koude
lucht vanuit de hoogte in contact komt met warme lucht van bij de grond gaan deze
twee luchtstromen zich rond elkaar draaien. Zo krijg je de typische trechtervorm van
een tornado. Hoe meer warme lucht er in deze trechter terechtkomt, hoe groter de
tornado wordt.
Afbeeldingen:
1: http://mrsmarks.edublogs.org/2010/12/06/tsunami-2004/ µ
2: http://severe-wx.pbworks.com/w/page/15957991/Tornadoes
Deze tornado verschuift over de grond en
laat een pad van vernieling achter.
Daken van huizen worden weggeblazen, bomen
worden uit de grond gerukt… Mensen,
dieren, auto’s… worden door de trechter opgezogen.
Tornado’s brengen onweer, regen…
met zich mee.

Tornado’s worden ingedeeld via de schaal van Fujita (zie hieronder). Deze schaal
werd genoemd naar Theodore Fujita, een tornado – expert.
Kracht Snelheden Omschrijving
F 0 64 tot 116 km/u Beschadigde schoorstenen, afgebroken boomtakken…
F 1 117 tot 180 km/u Dakpannen weggeblazen, ramen gebroken,
kleine bomen ontworteld…
F 2 181 tot 252 km/u Grote bomen ontworteld, kleine auto’s verplaatst,
houten gebouwen vernietigd…
F 3 253 tot 330 km/u Daken en muren ingestort, zware auto’s verplaatst…
F 4 331 tot 417 km/u Huizen verwoest, objecten van honderden
kilo’s verplaatst…
F5 418 tot 509 km/u Huizen uit de grond gerukt en verplaatst…
Tornado’s komen het meest voor in de Verenigde Staten. Dit omdat hier het meest
beweging voorkomt tussen koude en warme lucht. De laatste tornado kwam voor
midden november 2011 in de Verenigde Staten. Deze tornado passeerde Louisiana,
Georgia, Alabama… Er vielen doden door ontwortelde bomen. In het Laatste Nieuws
stond er op 23/11/2011 een artikel over een ander soort tornado. Hier spreken ze over
een ijskoude tornado die alles bevriest wat hij tegenkomt. Zie onderstaande link.
http://www.hln.be/hln/nl/2652/Extreem-Weer/article/detail/1352401/2011/11/23/
IJskoude-tornado-onder-water-bevriest-alles-in-paar-seconden.dhtml
1.5 Orkaan
Als de wind waait met een snelheid van zo’n 118
km/u spreken we van een orkaan of cycloon. Wanneer
warm zeewater verdampt en opstijgt, worden
er wolken gevormd. Als er wind is, beginnen deze
wolken te draaien. Als die wolken lucht opzuigen,
zullen ze telkens sneller draaien en meer wind veroorzaken.
Zolang er warme zeelucht in de wolk zit,
zal de wolk lucht opzuigen. Bij een orkaan waait
het niet alleen, maar valt er ook veel regen. Het
midden van een orkaan noemen we het oog. Als dit deel van de orkaan voorbijkomt,
denken mensen dat de orkaan voorbij is. Dit omdat het dan mooi weer is, niet meer
regent… Let op! De orkaan is dan helemaal nog niet voorbij. Je zit gewoon in het oog
van de orkaan, er komt nog een hevig tweede deel van de orkaan achter.
Een orkaan kan in een week tijd duizenden kilometers afleggen. Wanneer een orkaan
over het land raast, laat hij veel schade achter. Hij veroorzaakt grote golven, schade
aan huizen, mensen sterven… Wanneer de orkaan niet meer in contact komt met
warm zeewater, wordt hij kleiner en kleiner.
Schaal:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Schaal_van_Fujita
Afbeelding:
1: http://nl.wikipedia.org/wiki/Tropische_cycloon

Orkanen komen het meest voor op plaatsen waar er warm zeewater is, vooral bij landen
rond de evenaar. In augustus 2011 trok er een orkaan van de Caraïben naar de
Verenigde Staten. Iedere orkaan krijgt een vrouwennaam, deze had de naam Irene.
Bij deze orkaan kwamen 52 mensen om en de schade werd geschat op zo’n
7 miljard euro.
1.6 Natuurbrand
Als een bos, weide, heide... brandt, spreken we van een natuurbrand. Bosbranden komen
het meest voor. Een natuurbrand ontstaat als er drie dingen aanwezig zijn:
brandstof, zuurstofgas en een hoge temperatuur. Een brandstof is iets dat kan opbranden
zoals bomen, gras… Als er zuurstofgas of lucht is, gaat de brandstof beter
branden en zal de brand zich sneller verspreiden. Hoe hoger de temperatuur, hoe
sneller de brand zich verplaatst. Zo krijg je een enorme natuurbrand.
Natuurbranden ontstaan het snelst als het
heel droog is en het al een lange tijd niet meer
geregend heeft. Er kan dan brand zijn nadat
die werd aangestoken, na een blikseminslag,
door wrijving van takjes, door te fel zonlicht…
In een bos verspreidt vuur zich snel, waardoor
er heel wat bomen verloren gaan.
In mei 2011 vond een grote brand plaats in de
Kalmthoutse heide. De brand is ontstaan na lange droogte. Zeshonderd hectare heide
werd verwoest. Het zal jaren duren vooraleer alles weer volgroeid is en op sommige
plaatsen is de grond zo erg aangetast dat er waarschijnlijk nooit meer iets zal kunnen
groeien.
1.7 Hittegolf
Een hittegolf is een periode met uitzonderlijk hoge temperaturen. Maar dat is niet
voor ieder land hetzelfde. Zoals je kan zien op p. 21 is het klimaat niet overal ter wereld
gelijk. Dus hangt de juiste definitie van een hittegolf af van waar je woont. Voor
België geldt het volgende: ‘ten minste vijf dagen achtereen waarop de maximumtemperatuur
25,0°C of meer bedraagt, waarbij ten minste op drie dagen de maximumtemperatuur
30,0°C of meer bedraagt. Deze temperaturen worden op anderhalve meter
boven het gras gemeten in een zogenaamde weerhut.’ * Soms gebruiken mensen deze
uitdrukking onterecht, ze gebruiken het woord ‘hittegolf’ dus wanneer deze niet voldoet
aan de definitie.
In België wordt dit gemeten in Ukkel (dicht bij het centrum van Brussel). Er is niet elk
jaar een hittegolf in België. Tussen 1957 tot 2010 zijn er 17 hittegolven geweest. Er
kunnen er ook meerdere per jaar zijn, zoals er in 2006 twee waren.
* http://nl.wikipedia.org/wiki/Hittegolf
Afbeelding:
1: http://www.zita.be/nieuws/binnenland/1345844_grote-brand-kalmthoutse-heide-nog-niet-onder-controle.html

1.8 Droogte
Er wordt van droogte gesproken in de meteorologie als er een langere periode is
waarin geen neerslag valt. Bij ons in België komt dit zelden voor en dus zijn er ook
weinig tot geen ernstige gevolgen.
Je kunt periodes van droogte moeilijk vergelijken omdat de neerslag van jaar tot jaar
sowieso verschilt. Ook doordat de hoeveelheden neerslag steeds verschillen van
plaats tot plaats, beperkt droogte zich meestal maar tot een deel van een land. Als er
zonnig weer is, met wind en hoge temperaturen kan er veel vocht verdampen. Daardoor
kan er een watertekort zijn. Voor de landbouwers heeft dit snel gevolgen, zij
moeten dan zelf hun land beregenen en daardoor is er minder water beschikbaar.
In het voorjaar van 2007 hadden we in België een droogteperiode. Toen werd er in de
maand april helemaal geen neerslag gemeten en dat fenomeen was van in 1833 gele-
den. Die 36 opeenvolgende dagen van droogte in 2007 waren een record van de
‘langste neerslagvrije periode’. Het ging samen met extreem hoge temperaturen en
enorm veel zonne-uren. Deze droogteperiode heeft nooit voor problemen gezorgd,
aangezien de maanden ervoor relatief nat waren.
In een droog klimaat of aride klimaat valt er weinig of geen regen, is er geen planten-
groei mogelijk… Hier gaat het om een zeer droog woenstijnklimaat.
Afbeeldingen:
1: http://www.hln.be/hln/nl/961/Wetenschap/article/detail/821744/2009/04/17/Wetenschappers-waarschuwen-voor-megadroogte.dhtml
2: http://www.sintjozefbrugge.be/aardrijkskunde/welkom_nieuws7.html

2 Het weer
Bepaalde weersomstandigheden gaan gepaard met natuurrampen. Daarom staan er
hieronder ook nog enkele natuurrampen zoals overstromingen, sneeuwstormen…
Het weer is de toestand van de atmosfeer op een bepaald moment en moet gemeten
worden. Met de toestand van de atmosfeer bedoelen we dat die warmer of kouder
kan zijn, er kan meer druk zijn en dat zorgt voor meer wind… Verschillende factoren
van de atmosfeer zorgen voor andere soorten weer.
Het weer kan met verschillende instrumenten gemeten worden.
1. Met een windvaan kunnen we de windrichting aflezen. Dit bestaat uit een pijl en
deze wijst steeds in de richting waaruit de wind komt. Het kan gaan om: noordenwind,
westenwind, zuidenwind, oostenwind, noordoostenwind, zuidoostenwind,
zuidwestenwind, noordwestenwind.
2. Een anemometer meet de windsnelheid. Hoe meer de wind waait, hoe harder die
draait. Het toestel bestaat uit 3 halve bollen die de wind opscheppen en daardoor
begint te draaien. Aan de hand van hoe snel de anemometer draait, kunnen
we aflezen hoe hoog de windsnelheid is. Hoe snel de wind waait, drukken we uit
in km/uur.
3. Een regenmeter of pluviometer is een geijkte buis waarin regen wordt opgevangen,
aan de hand daarvan kunnen we aflezen hoeveel regen er gevallen is in een
gebied. Deze hoeveelheid drukken we uit in millimeter. Eén millimeter regen is
gelijk aan 1 liter water op een oppervlakte van 1m².
4. Een sneeuwmeter spreekt voor zich, daarmee kunnen we aflezen hoeveel cm
sneeuw er gevallen is in een bepaald gebied.
5. Een hygrograaf meet de luchtvochtigheid, deze meet hoeveel waterdamp er zich
in de lucht bevindt. Vroeger werd dit gemaakt met mensenhaar, omdat dit zeer
onderhevig is aan vochtigheid. Zo kon men meten hoe groot de luchtvochtigheid
was. Nu gebeurt dit meestal digitaal. Dit wordt uitgedrukt in %. De ideale luchtvochtigheid
ligt tussen de 50 en de 60%.
6. Een barometer meet de luchtdruk. Als er verschillen zijn in luchtdruk duidt dit op
verandering in weer. Neemt de druk snel af, wil dit zeggen dat er slecht weer op
komst is en omgekeerd. De luchtdruk wordt uitgedrukt in hecto Pascal (hPa).
7. Met een thermometer meten we de luchttemperatuur. Het is een glazen buis die
gevuld is met kwik of alcohol. Als de lucht warm wordt zet de vloeistof uit en
omgekeerd. We drukken de temperatuur uit in graden Celsius.
2
5 6
Afbeeldingen:
1: http://www.daviddarling.info/encyclopedia/A/AE_anemometer.html
2: http://www.regiozeist.nl/shop/index.php?item=fischer-hygrograaf-325q&action=article&aid=42&lang=FR
3: http://frokenfysik.blogg.se/2011/august/tryck-i-gaser.html

We weten nu met welke middelen we de weerstoestand kunnen meten op een be-
paald tijdstip. Maar hoe voorspellen ze het weer? Om dit te kunnen doen, zijn er een
heleboel gegevens nodig. Dus wordt er per dag een enorme hoeveelheid gegevens
doorgestuurd naar meteorologen of weermannen, afkomstig van honderden schepen,
boeien, weerballonnen, radarstations en satellieten. Alles over waterdamp, tempera-
tuur, neerslag, wind, wolken, luchtdruk en bewolking wordt samengevoegd en geana-
lyseerd door computers. Die maken dan weerkaarten. Maar voor een bepaalde stad of
regio is er een persoon nodig die alle factoren bekijkt, die het weer daar kunnen beïn-
vloeden zoals heuvels, meren, zee…
L: lagedrukgebied of depressie. Dit zijn gebieden waar de atmosferische druk laag is
en daar kan er slecht weer voorkomen.
H: hogedrukgebied. Hier is de luchtdruk hoog en daar is de kans op mooi weer groot.
De isobaren zijn de gebogen lijnen. Deze verbinden punten met een gelijke druk met
elkaar.
De blauwe, rode of paarse lijnen zijn de fronten. Dat is de grens tussen warme lucht
en koude lucht, waar ze botsten. Dit geeft ook aan dat er een weersverandering
komt. De blauwe driehoeken geven koudefronten aan, dat zorgt voor koude tempera-
turen, regenbuien, hagel… De rode halve cirkels duiden warmtefronten aan, deze zor-
gen voor warmere temperaturen, aanhoudende regen of sneeuw. De driehoeken of
halve cirkels wijzen altijd in de richting waarin het front zich beweegt. Wanneer een
koudefront en een warmtefront in elkaar schuiven krijg je een combinatie van de figu-
ren in een paarse kleur en dit heet een occlusiefront. Dit komt doordat een koufront
sneller gaat dan een warmtefront. Dit soort front vormt zich meestal boven een ge-
bied met de laagste luchtdruk, daar vormt zich een depressie. Hier valt dan ook
meestal de meeste regen.
Afbeelding:
http://mystair.skynetblogs.be/

2.1 Regen – overstromingen
Overal ter wereld vind je plaatsen met water terug, zoals oceanen, zeeën, rivieren…
Als het erg warm is, zorgt de hitte van de zon ervoor dat het water uit de oceanen,
zeeën,… verdampt. Dan stijgt deze damp op. In de lucht is het veel kouder waardoor
de waterdamp verandert in kleine druppels. Deze vormen samen wolken. Door al deze
druppels, worden de wolken altijd maar groter en groter. Soms worden de druppels
zo groot dat de wolken ze niet meer
kunnen dragen. Dan vallen de druppels
naar beneden als neerslag. Deze neerslag
kan regen zijn, hagel, sneeuw,..
Welke neerslag er valt, is afhankelijk
van de temperatuur in de lucht.
Overstromingen kunnen door heel wat
dingen veroorzaakt worden. Een overstroming
kan plaatsvinden als het
voortdurend regent zonder ophouden.
Dit kan er voor zorgen dat het water na
een tijd niet meer weg kan via de riolen…
Als het regent, stijgt het water
van rivieren, kanalen, zeeën… Dit kan
ertoe leiden dat het waterpeil hier enorm gaat stijgen en de rivieren, zeeën… buiten
hun oevers treden en uiteindelijk ook een overstroming veroorzaken. Dit kan tegen-
gegaan worden door dijken te bouwen. Als het stormt, kunnen er hoge golven ontstaan.
Het water van deze golven kan op de zeedijk terecht komen. Ook kunnen er
overstromingen ontstaan nadat sneeuw begint te smelten. Overstromingen zorgen
voor heel wat problemen. Het water sleurt allerlei dingen met zich mee, huizen lopen
onder water, mensen kunnen verdrinken…
Begin oktober 2011 waren er zware overstromingen in Thailand. Dit door hevige regenbuien.
Door de overstroming kwamen veel mensen om het leven en werden er
veel huizen en materiaal vernield.
Afbeeldingen:
1: eigen afbeelding
2: http://blogs.rnw.nl/wereldkids/overstromingen-in-thailand
Begin november 2011 waren er overstromingen
in het zuiden van Italië door onophoudelijke
regenbuien. De rivieren traden hierdoor ook
uit hun oevers. Deze overstromingen veroorzaakten
veel schade. Huizen en gebouwen
werden vernield en er vielen slachtoffers.

2.2 Sneeuw – sneeuwstormen
Als de temperatuur in de lucht onder het vriespunt gaat (onder de 0 °C), worden de
waterdruppels in de wolken ijskristallen. Dit gebeurt als de temperatuur in de lucht
tussen – 5 °C en – 20 °C is. Wanneer de ijskristallen naar beneden vallen, klitten die
ijskristallen samen. Zo vormen ze grote sneeuwvlokken.
Sneeuw kan heel wat overlast veroorzaken.
De weg is veel gladder als er
sneeuw ligt. Bestuurders zien veel
minder ver tijdens een sneeuwbui. Dit
wordt soms opgelost door zout te
strooien op de weg waardoor de
sneeuw gaat smelten. De sneeuwruimers
zorgen er dan voor dat de
sneeuw van de weg verwijderd wordt.
Als er heel veel sneeuw valt in een
korte tijd, waardoor er heel snel een
dikke laag sneeuw op de grond ligt,
spreken we van een sneeuwstorm. Tijdens sneeuwstormen valt er zo veel sneeuw dat
er heel wat gevolgen zijn. Wegen en vliegvelden kunnen niet gebruikt worden. Daken
en huizen kunnen instorten door de zware laag sneeuw die erop ligt. Elektriciteitskabels,
bomen, auto’s… kunnen beschadigd worden.
Er zijn landen waar het nooit sneeuwt, maar er zijn ook landen waar het jaarlijks heel
veel sneeuwt. In Canada, de Verenigde Staten en in Japan valt er jaarlijks heel veel
sneeuw. Hoe dichter de landen bij de evenaar liggen, hoe minder kans ze hebben op
sneeuw. Hoe dichter je namelijk woont bij de evenaar, hoe warmer het klimaat en de
seizoenen. In landen zoals Timboektoe, Hawaï, Kenia en Maleisië valt er zelden
sneeuw.
Eind oktober 2011 vond er al een sneeuwstorm plaats in de Verenigde Staten. Toen
viel er op sommige plaatsen zo’n 70 cm sneeuw. In 2010 waren er in België 53 dagen
waarop er sneeuw viel. Dit gebeurde in de maanden januari, februari, maart, november
en december.
Afbeeldingen:
1: http://www.knack.be/nieuws/planet-earth/horrorwinter-op-komst/article-1195124413188.htm
2: http://www.fototim.be/wordpress/?tag=sneeuw

2.3 Wind - storm
Wind is een beweging in de lucht die ontstaat
door drukverschillen in de lucht.
Wind kan verschillende snelheden aannemen.
De windsnelheid wordt bepaald aan
de hand van de schaal van Beaufort (zie
hiernaast) en wordt uitgedrukt in km/u.
Deze schaal heet zo omdat die werd opgesteld
door de Ier Francis Beaufort.
De winsnelheid wordt gemeten met een
anemometer of windmeter. Met dit instrument
kunnen ze de windsnelheid in km/u
bepalen. Daarna kijken ze naar de schaal
van Beaufort om te achterhalen over welk
windtype het gaat.
Vanaf een windsnelheid van 75 km/u spreken
we van een storm. Dit wil niet zeggen
dat er constant wind is met een snelheid
van 75 km/u. Af en toe zijn er dan windstoten
van 75 km/u of meer. In augustus
2011 passeerde er een zware storm boven
de festivalweide van Pukkelpop. Hier
werden windstoten van 170 km/u gemeten.
Dit heeft ervoor gezorgd dat er bomen
uit de grond gerukt werden, tenten inzakten, palen omvielen… Vijf mensen kwamen
om tijdens deze ramp.
2.4 Mist
Mist bestaat uit kleine waterdruppels die in de lucht zweven. Mist kan je vergelijken
met wolken die boven het aardoppervlak zweven i.p.v. in de lucht. Dit brengt natuurlijk
gevaren met zich mee. Autobestuurders kunnen veel minder zien en dat vergroot
de kans op ongevallen.
Afbeeldingen:
1: Surmont, C., (2010). Wereldoriëntatie ruimte 1: oriëntatie, de aarde in het heelal, weer en klimaat. Cursus Katho Reno. Torhout.
2: http://arnecroughs.be/?p=459

3 Actualiteit
Hier vind je links naar websites waar je informatie uit de actualiteit kunt terugvinden
over recente natuurrampen. Er werd al informatie gegeven over deze natuurrampen
onder de titel ‘Natuurrampen en het weer’.
Storm op Pukkelpop
http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=C13E795Q
Aardbevingen op Japan en kernramp Fukushima
http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20110311_012
http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=GUH37FC5P
Overstroming Thailand
http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20111031_108
Overstroming Italië
http://nos.nl/artikel/307355-doden-door-noodweer-italie.html
Aardbeving Turkije
http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20111023_045
Vulkaanuitbarsting: Etna
http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20110113_077
Sneeuwstorm VS
http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=KS2LV0M5

4 Klimaat (soorten)
Het klimaat wordt bepaald door een gemiddelde weerstoestand over een periode van
minimaal 30 jaar. Het weer speelt daar dus een rol in, maar dan wel voor een langere
periode. Er valt dus zeker onderscheid te maken tussen verschillende regio’s. Vladimir
Köppen heeft een classificatie gemaakt en Rudof Geiger heeft deze verfijnd. Vandaar
dat we spreken over de ‘klimaatclassificatie van Köppen-Geiger’. Dit is de meest
gebruikte en bestaat uit 4 classificaties.
Tropische zone: tussen de evenaar en de keerkringen rond de 23,5 ste breedtegraad..
Subtropische zone: vanaf de keerkringen tot rond de 40 ste breedtegraad.
Gematigde klimaatzone: beginnen rond de 40 ste breedtegraad.
Polaire zone: vanaf de poolcirkel op 66,5 graden.
In werkelijkheid kunnen deze natuurlijk wel wat afwijken.
Als de zon op de aarde valt, wordt de aarde dus verwarmd. Als de zon over een groot
oppervlak valt, zal deze straling en dus ook de warmte verdeeld worden en minder
warm zijn dan wanneer de zon recht op de aarde invalt. Klimaat heeft dus grotendeels
met de zon te maken. Er is een verschil in warmte als er een verschil is in hoogte
van de zon, duur van de dag en afstand van de aarde tot de zon. Dit zijn astronomische
factoren die het klimaat beïnvloeden. Er zijn ook geografische factoren die een
rol spelen zoals de land-zee-ijs-verdeling, het reliëf van het aardoppervlak en het zeeniveau.
Aangezien land snel opwarmt, maar heel snel afkoelt en het bij de zee net andersom
is, kunnen we stellen dat de luchttemperatuur sterk zal verschillen boven
land en zee.
Afbeeldingen:
Uit Atlas van het weer, nr.13, weerfeiten, het laatste nieuws

5 Opwarming aarde
Wat is dat nu met die ‘opwarming van de aarde’? Wordt het hier dan echt warmer?
Zullen we binnenkort enkel nog één seizoen overhouden: de zomer? Hoe zit dat nu
eigenlijk?
Met de opwarming van de aarde bedoelen ze dat de gemiddelde temperatuur op de
aarde stijgt. Denk nu niet dat deze spectaculair stijgt: sinds het begin van de twintigste
eeuw is de gemiddelde temperatuur met ongeveer 0,74 °C gestegen. Niet veel,
maar toch maken veel mensen zich zorgen. Er kan nog iets aan gedaan worden, maar
dan moet het zo snel mogelijk. Een berekening vertelt ons namelijk dat de temperatuur
met 1,1°C tot 6,4°C zal stijgen tussen 1990 en 2100. Een temperatuurstijging van
meer dan 2°C heeft grote gevolgen voor de mens en het milieu. De zeespiegel zal stijgen,
er zal een toename zijn van droogte- en hitteperioden, extreme neerslag…
Er hebben zich klimaatsveranderingen voorgedaan en dit komt door ons, de mens. Wij
doen eigenlijk slechte dingen voor onze aarde, zonder dat we het soms weten. Door
telkens maar meer bossen te kappen, zijn er steeds minder bomen die onze lucht kunnen
zuiveren. Daar bovenop verbranden we fossiele brandstoffen zoals kolen, olie en
gassen. Dit zijn natuurlijke bronnen voor het opwekken van energie, maar die kunnen
wel uitgeput geraken. De verbranding van fossiele brandstoffen zorgt voor een uitstoot
van broeikasgassen, door hun grote hoeveelheid is dit zeer schadelijk.
De broeikasgassen dragen bij tot de temperatuur van de aarde. Ze zorgen voor het
verhogen en in stand houden van de temperatuur. Dit noemt men het broeikaseffect.
Zonder deze gassen zou de gemiddelde temperatuur op aarde een stuk onder nul graden
Celsius dalen. Toch is een teveel aan broeikasgassen slecht voor onze atmosfeer.
Zonnestralen bereiken de aarde en warmen haar op. Daarna geeft de aarde een deel
van haar warmte terug af aan de atmosfeer. De broeikasgassen houden die warmte in
de atmosfeer en dicht bij de aarde.
Door dit effect en dus de opwarming van de aarde smelt het ijs op de polen en in
Groenland. Daardoor stijgt het zeeniveau. Maar doordat er minder ijs is, wordt er minder
zonlicht teruggekaatst, waardoor het opnieuw warmer wordt. Dit is ook de reden
waarom de stijging van temperatuur het hoogst is aan de polen.
Er is een hoger zeeniveau, dus een groter wateroppervlak en door de warmte een gro-
tere verdamping van water. Dit fenomeen leidt tot meer neerslag en op sommige ge-
bieden is dit sneeuw. Daardoor krimpen de ijskappen weer minder snel. Maar op de
ene plaats valt minder neerlag dan de andere.

6 Ozonlaag
De ozonlaag vormt een laag rond de aarde, tussen de 15 en 30 kilometer hoog ongeveer.
Daar is er veel ozon aanwezig. Deze laag absorbeert ultraviolette straling en
zorgt er dus voor dat zonlicht niet zo sterk meer is als het de aarde bereikt. De laag is
zichtbaar in de schemering. Ozon is een blauw gas en tijdens de schemeringen leggen
de zonnestralen een langere weg af door de ozonlaag, daardoor kunnen we die
dus soms zien.
Er wordt veel gezegd over het gat in de ozonlaag. Is dat echt een gat? Nee, met ‘het
gat in de ozonlaag’ bedoelt men eigenlijk dat de ozonlaag op die plaats enorm veel
dunner is geworden.
De dikte van de ozonlaag is afgenomen de laatste jaren, vooral boven de Zuidpool.
Maar ook boven België en Nederland is de ozonlaag dunner geworden. Vooral aan het
einde van de winter in 1995-1997 was de ozonlaag uitzonderlijk dunner. Daar hebben
wij iets mee te maken: wij sturen ozonafbrekers
de lucht in. Voorbeelden
hiervan zijn producten die gebruikt
worden om koelkasten en piepschuim
te maken, CFK’s… Dat laatste is een
middel dat gebruikt wordt in spuitbussen.
Dit zit bijvoorbeeld in haarlak,
verfspuitbussen… en ook in airconditioning.
Onderzoekers hebben ontdekt
dat dit zeer schadelijk is voor de ozonlaag.
Tegenwoordig is het nog verboden
om dingen te produceren waar
CFK’s in verwerkt zitten. In nieuwe
koelkasten zul je dit dus nog bitter
weinig vinden. Als je thuis eens zou kijken op de spuitbussen zul je hoogst- waarschijnlijk
het label ‘CFK-arm’ aantreffen. Dit wil zeggen dat er weinig of geen CFK’s in
het product zitten. Dat is natuurlijk beter voor de ozonlaag.
Men schat dat het nog tot de tweede helft van de 21 ste eeuw zal duren voor de ozonlaag
hersteld zal zijn. Maar ondertussen zal de UV-straling toegenomen zijn op aarde
en dat heeft pas later zijn uitwerking. Tegen 2020 zal het aantal gevallen van huidkanker
en zonnebrand erg toegenomen zijn ten gevolge van de ozonafname. Dit omdat
de zonnestraling of UV-straling niet meer zo goed gefilterd kon worden. De laatste
tien jaar zijn de gevallen van huidkanker al toegenomen, dit zal enkel nog slechter
worden.
Afbeelding:
http://www.depers.nl/wetenschap/244787/Gat-ozonlaag-groter-dan-in-2007.html

7 Smog, vervuiling
Koolmonoxide, CFK’s, stikstofoxiden, waterstof, zwaveldioxide, fijn stof… Het zijn allemaal
stoffen die door luchtvervuiling in de atmosfeer terechtkomen. Dit heeft een
slechte invloed op de luchtkwaliteit. De gezondheid van mensen wordt hierdoor
slechter en de levensduur vermindert. De grootste oorzaak van een slechte gezondheid
is blootstelling aan fijn stof.
Smog is een gevolg van luchtvervuiling. Er is sprake van luchtvervuiling als er zich
stoffen in de lucht bevinden die daar niet horen te zijn. Dit kunnen stoffen zijn van natuurlijke
bronnen of menselijke bronnen. Natuurlijke bronnen kunnen zijn: vulkanen,
stof, gassen, rook van bosbranden… Menselijke bronnen zijn: chemicaliën, kunstmest,
industrie, verkeer, verbrandingsovens…
‘Smog’ is een samentrekking van 2 woorden: smoke en fog. Smoke betekent rook en
fog betekent mist. Een letterlijke vertaling zou ‘rookmist’ zijn. Het is een soort van
luchtvervuiling die in bepaalde periodes meer toeneemt, dat noemt men
‘smogepisoden’. Smog is een soort sterk vervuilde mist, gevuld met rook een uitlaatgassen.
Het wordt vooral gevormd door ozon en fijn stof.
Smog is zeer slecht voor de gezondheid. Er zijn drie smogniveaus die de gevolgen
voor de gezondheid aanduiden. ‘Geen of geringe smog’ is enkel gevaarlijk voor extra
gevoelige mensen en kinderen. Bij ‘matige smog’ kunnen klachten ontstaan bij mensen
en kinderen die extra gevoelig zijn, ook bij personen die een aandoening hebben
aan de luchtwegen en personen die zware inspanningen leveren in de buitenlucht. Als
laatste is er ‘ernstige smog’, deze heeft effect op heel de bevolking. Smog tast niet
enkel mensen aan, maar elk levend wezen zoals
ook planten!
In geval van smog kan er een snelheidsbegrenzing
zijn op de autosnelwegen, met de simpele
reden dat het zicht beperkt is. Maar dit vermijdt
zeker ook de uitstoot van nog meer vervuilende
stoffen.
Wist je dat er in 1952 in Groot-Brittannië zo’n dik-
ke laag smog was dat de mensen op straat hun weg moesten vinden op de tast?
Afbeeldingen:
1: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF14032007_159
2: http://blog.seniorennet.be/michel1943/archief.php?startdatum=1199142000&stopdatum=1201820400

8 Interessante informatie
Filmpjes
http://www.youtube.com/watch?v=5lUbQE3IIx8
Hier kan je een vulkaanuitbarsting zien.
http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20050120_tsunami01
In dit filmpje wordt uitgelegd hoe een tsunami ontstaat.
http://www.atv.be/item/zware-heidebrand
Dit filmpje gaat over de brand in de Kalmthoutse heide.
http://jeugdjournaal.nl/item/315992-overstromingen-in-zuiden-italie.html
In dit filmpje gaat het over de overstromingen in Italië.
9 Een woordje uitleg
gletsjer: is een enorm groot stuk ijs op het land dat zo zwaar is dat het van
een berg naar beneden kan schuiven.
evacueren: mensen worden tijdelijk van een plaats weggehaald en naar een
andere plaats gebracht.
weerhut: dit is een hut die 1 m boven het gras staat. Hierin wordt de temperatuur
gemeten met een thermometer.
dijken: aangelegde verhogingen.
ultraviolette straling: dit is licht in de lucht dat we niet kunnen zien met het
blote oog.
CFK’s: of chloorfluorkoolstofverbindingen. Dit is een schadelijke stof die
chloor (wordt gebruikt in zwembaden), fluor (zit in tandpasta) en koolstof
(wordt onder andere gebruikt in benzine) bevat. Het product wordt gebruikt
in spuitbussen, blusapparaten…

10 Technische vorming
Een vulkaan maken
Materiaal
Zo ga je te werk
een stevige plank
kippengaas
kniptang
hamer
krammen
plastic potje
oude kranten
Maak met het kippengaas de vorm van een vulkaan. Zorg dat er bovenaan in
je vulkaan een putje wordt gemaakt waarin het potje past.
Hang het kippengaas vast aan de plank met krammen.
Scheur de kranten in stukken. Bedek het kippengaas met 3 lagen kranten en
behangsellijm. (Je kan de vulkaan ook bedekken met klei ipv met kranten.
Natte klei mag onmiddellijk geschilderd worden.)
Als de kranten droog zijn kan je jouw vulkaan schilderen en versieren door
bomen te maken met stokjes.
Plaats het plastic potje in het putje.
Giet wat azijn in het potje en voeg één theelepel natriumbicarbonaat toe.
Wacht tot de vulkaan uitbarst.
11 Muzische vorming
Lied met videoclip: http://www.youtube.com/watch?v=usTBGvKRp8k&feature=related
Songtekst: http://www.urbanusfan.be/urbanus/songtekst.php?songs=29
Dit is een lied van Urbanus over de aarde. In het lied gaat het over de
aarde die ronddraait, dag en nacht, het weer...
Afbeeldingen en activiteit:
http://home.wanadoo.nl/jeroen-anja/knutselopdracht.htm
Afbeelding Urbanus:
http://www.she.be/nl/aan-tafel/aid1019108/urbanus-krijgt-eigen-bier.aspx
behangerslijm
waterbestendige verf
verfborstels
tandenstokers en papier
natriumbicarbonaat
azijn
theelepel

12 Tussendoortje
1 horizontaal: Een brede vulkaan met een zachte helling is een …
1 verticaal: Deze persoon onderzoekt aardbevingen.
2 Deze vulkaan zorgde ervoor dat de stad Pompeï bedolven werd.
3 Hieruit vertrekt de magma naar de hoofdkrater.
4 Dit ontstaat door een aardbeving in de zee en wordt gekenmerkt door veel golven.
5 Geef een ander woord voor een cycloon.
6 De sterkte van een aardbeving wordt bepaald aan de hand van de schaal van …
7 Een tornado herken je aan de typische … vorm.
De oplossingen kan je vinden op p. 23.

13 Taalmoment
Geboorte van een vulkaan
Dionisio Pulido was een boer in Mexico. Hij bewerkte het land, net zoals zijn vader en
zijn grootvader dat hadden gedaan. Maar in 1943 begon er iets in zijn veld te groeien
dat geen maïs was! Dit is wat er gebeurde….
Dionisio werd met een schok wakker. De zon kwam op en het zonlicht scheen naar
binnen door het kleine raampje boven zijn bed. Dionisio bleef een moment onbeweeglijk
liggen. Hij keek, luisterde en probeerde te ontdekken wat hem had gewekt. Plotseling
begonnen de muren van zijn hut te trillen. De oude vloerplanken kraakten en
kreunden verstoord. Zelfs zijn bed leek te verschuiven. Dionisio fluisterde een stil gebed
en vroeg God om bescherming voor zichzelf, zijn familie en voor alle dorpsgenoten.
Het was 20 februari 1943. Al vijftien dagen waren er aardschokken in het Mexicaanse
dorp Paracutin, waar Dionisio leefde.
Elke dag waren er meer trillingen. Ze werden ook sterker. Op een dag waren er al
meer dan 500! De dorpelingen waren bang. Zodra de trillingen waren opgehouden,
sprong Dionisio uit bed en ging op weg naar zijn velden, die even uit het dorp lagen.
Vandaag wilde hij zijn maïsveld ploegen om het te kunnen inzaaien. Hij moest proberen
de aardschokken uit zijn hoofd te zetten. Er was werk aan de winkel! Dionisio
spande zijn os voor de ploeg en ging aan het werk. Het was bitterkoud, maar Dionisio
merkte dat de grond onder zijn voeten behoorlijk warm was. Daar verwonderde hij
zich over, maar hij vergat het al snel, want het werk was zwaar en vermoeide hem. In
een hoek van zijn veld stak een rots omhoog waarin een smalle uitholling zat. Deze
holte zat er al zo lang als Dionisio zich kon herinneren en de kinderen uit het dorp
speelden er vaak in.
Toen Dionisio aan het eind van de dag in de buurt van de hoek kwam, zag hij ineens
dat bij de rots een grote barst in de grond was ontstaan. De barst was ongeveer 25
meter lang en liep dwars door de holte. Dionisio wilde nog wat dichterbij om er beter
naar te kunnen kijken. Terwijl hij liep, hoorde hij een zwaar, rommelend geluid alsof
er onweer was. Maar het leek onder zijn voeten vandaan te komen. Er begon rook uit
de holte te komen en de bomen aan de rand van het veld begonnen heen en weer te
zwiepen. Plotseling barstte de grond rondom de rots open en bolde omhoog. Dionisio
rende alsof de duivel hem op de hielen zat. Hij wist niet dat hij zojuist de geboorte
van een vulkaan had gezien. Dionisio rende
het dorp in en schreeuwde zo hard hij
kon. De dorpelingen kwamen aansnellen
om te horen wat er aan de hand was. Dionisio
wees naar zijn veld. In de verte was
nu te zien hoe roodheet gesteente te voorschijn
kwam uit een gat aan het einde van
de barst. En terwijl ze keken, werd het gat
groter en groter.
Afbeelding:
http://www.dbsuriname.com/archief/nat/2011/aug11/25-08-11/Nat_Hooglopende%20ruzie%20om%20stuk%20land%20Welgedacht%
20C%20.asp

Sommige dorpelingen bleven de hele nacht op uit angst, maar ook omdat ze alles wilden
zien. Anderen gingen naar de kerk om te bidden. Om 8 uur de volgende ochtend
ging Dionisio weer naar zijn veld. Hij ontdekte dat daar een kegel van 10 meter was
gegroeid. En de kegel groeide nog steeds! Tegen de middag was hij al 45 meter hoog
en tegen de avond begon roodhete lava langzaam uit de vulkaanmond te stromen. De
volgende ochtend besefte Dionisio dat er niets meer over was van zijn veld.
De dorpelingen die nog niet waren gevlucht, besloten dat ze nu moesten vertrekken.
Ze waren nog net op tijd! Na een week was de vulkaan al 140 meter hoog. Stukken
steen vlogen al 6 km de lucht in en in Mexico - stad, 816 km verderop, was het geluid
van de ontploffingen te horen. Toen de dorpelingen waren vertrokken, kwamen er
langzaam steeds meer wetenschappers vanuit de hele wereld. Ze kwamen de nieuwe
vulkaan bekijken en bestuderen. Paracutin en het naastgelegen dorp San Juan Parangaricutiru
werden allebei verwoest. Dikke lagen as bedekten wel 12 km van de omgeving.
Alleen de kerktoren wan San Juan Parangaricutiru stak nog boven de lava uit.
Het vee vermagerde en stierf omdat al het gras was begraven onder een tapijt van as.
Omdat alle rivieren geblokkeerd waren door steenmassa’s, was het water schaars
geworden. Vogels vlogen dwars door giftige gaswolken in de lucht en vielen dood
naar beneden. De vulkaan bleef uitbarsten en groeien.
In 1952, precies 9 jaar en 52 dagen na de dramatische geboorte, werd de vulkaan rustig.
Toen Dionisio zijn kleinkinderen liet zien waar hij ooit had gewoond en gewerkt,
stak de enorme kegel van de vulkaan 410 meter boven zijn maïsveld uit. Wat een verhaal
had hij ze te vertellen!
Verhaal:
Both, A., (1998). Spelenderwijs: vulkanen. Uitgeverij Memphis Belle International.
Afbeelding:
http://nl.avatar.wikia.com/wiki/Makapu_vulkaan

14 Bestaansdimensies
Mens en levensonderhoud
Voor– en nadelen vulkaanuitbarsting
Gevolgen aardbevingen
Vulkanologen
Seismologen
Mens en muzische
Muzische vorming
Tussendoortje
Taalmoment
Mens en medemens
Voor– en nadelen vulkaanuitbarsting
Gevolgen aardbevingen
Opwarming aarde
Smog
Mens en samenleving
Voor– en nadelen vulkaanuitbarsting
Gevolgen aardbevingen
Opwarming aarde
Smog
Mens en techniek
Technische vorming
Mens en natuur
Natuurrampen
Het weer
Klimaat
Ozonlaag
Opwarming aarde
Smog
Mens en tijd
Taalmoment
Mens en ruimte
Natuurrampen
Het weer
Actualiteit

15 Bronnen
Boeken
Weldon, K., (1996). Vulkanen en aardbevingen. Tielt: uitgeverij Lannoo.
Rubin, K., (2009). Vulkanen en aardbevingen. Haarlem: uitgeverij Gottmer.
Both, A., (1998). Spelenderwijs: vulkanen. Uitgeverij Memphis Belle International.
Ganeri, A., (2002). Bergen. Den Haag: uitgeverij Biblion.
Surmont, C., (2011). Wereldoriëntatie ruimte 2: landschap, reliëf, werken.
Cursus Katho Reno. Torhout.
Surmont, C., (2010). Wereldoriëntatie ruimte 1: oriëntatie, de aarde in het
heelal, weer en klimaat. Cursus Katho Reno. Torhout.
Lectoren 1 Balo, (2011). Werobundel vuur. Cursus Katho Reno. Torhout.
Brochure
Atlas van het weer. Een infobundel over het weer die gespaard kon worden
bij Het Laatste Nieuws.
Websites
http://platentektoniek.htmlplanet.com/platentektoniek/botsingzones.htm#1
http://www.floodsite.net/juniorfloodsite/html/nl/student/thingstoknow/
geography/risico4.html
http://www.overstappen.nl/energie/begrippen/gevolgen-van-aardbeving/
http://www.hln.be/hln/nl/957/Belgie/article/detail/1270105/2011/05/26/Grootste
-heidebrand-ooit-in-Kalmthout-lijkt-onder-controle.dhtml
www.nl.wikipedia.org
www.nieuwsblad.be
www.youtube.be
www.schooltv.nl/beeldbank

16 Oplossing kruiswoordraadsel