VeldnamenProef_deel2 (pdf) - Belvedere

De beleidsambtenaar 7
op uit zijn.
Sinds enige tijd lijkt er een nieuwe toekomst te gloren voor een overheid die zich dienstbaar
weet aan levende cultuur. Economische overwegingen spelen daarbij een belangrijker rol dan
de ideële lading, maar dat is niet zo erg omdat beide in dit geval in dezelfde richting wijzen.
In de economie van de toekomst zijn ‘creative industries’ van vitaal belang, en de eisen van
de mensen die die dragen zijn nogal divers en hoog. Naast een goede aansluiting op snelle
fysieke en elektronische transportsystemen blijkt onder meer ook het trage systeem van groot
belang – de toegankelijkheid en diversiteit van de woon- en leefomgeving, mogelijkheden
voor geplande en toevallige ontmoeting met anderen, en mogelijkheden voor mentale toeeigening
en hechting, allemaal zaken waarvoor complexiteit, gelaagdheid en veelduidigheid
nodig is en de drie zo-even geschetste processen contraproductief zijn.
Hoe moet een overheid die zich hierop instelt, omgaan met bestaande namen, met stolsels van
voorbije culturele dynamiek? En hoe met autonome culturele naamgevingsprocessen, met de
culturele dynamiek zelf?
De koestering preciseren
In een betoog dat uitgaat van de dienstbaarheid van de overheid aan de levende, voortdurend
veranderende cultuur van de burgers, mag een pleidooi voor koestering van wat zich in de
loop der eeuwen heeft opgetast als steeds complexere en meer gelaagde fysieke en talige
context en aanleidingenverzameling van die cultuur, niet ontbreken. Maar we moeten wel
preciseren over wat voor koestering we het dan hebben. De zo-even al beschreven koestering
die het gekoesterde zelf bijsnijdt tot het samenvalt met het verhaal van de koesteraar over
het gekoesterde, kunnen we maar beter mijden als de pest. De bestaande namen, verhalen
en dingen moeten worden verzameld, gedocumenteerd en (steeds opnieuw) geduid en
gerelateerd aan andere gegevens, maar dan wel zo compleet mogelijk, onopgesmukt, zonder
retouches in alle rafeligheid en veelduidigheid.
Ook indirect, via de inrichting van de omgeving, kunnen oude namen van belang zijn. Ze
kunnen namelijk de weg wijzen naar fysieke relicten en omstandigheden (al dan niet antropogeen)
die bij de planvorming anders misschien aan de aandacht ontsnapt zouden zijn, en naar
contextueel relevante feiten en omstandigheden. Ook kunnen namen getuigen van vroegere
inventiviteit en inspireren tot nieuwe semantische en andere culturele avonturen. En ze
kunnen, als het levende namen zijn, een indicatie geven het belang en de betekenis van de
plek voor omwonenden en bezoekers.
Al met al is het dus van publiek belang om namen en hun ontstaan te onderzoeken, en de
onder zoeksresultaten systematisch, maar (ook) onbewerkt te documenteren en weer in de
cultuur te brengen. Of de plekken waar het over gaat fysiek tot het private of het publieke
domein horen doet er niet toe, namen van plekken horen per definitie tot het publieke domein.
Net als postzegels
Om de verbinding te kunnen leggen tussen het onderzoek en de levende cultuur die inspanningen
van overheidswege kan rechtvaardigen, moet wel iets worden overwonnen. Juist de
wetenschappelijke en ambtelijke aandacht voor culturele fenomenen (veldnamen, bijzondere
talen en gebruiken, behoud en ontwikkeling van natuur en landschap, fysiek erfgoed enzovoorts
enzoverder) kan ze voor de levende cultuur onbereikbaar maken, ze reduceren tot op
zichzelf staande, zichzelf rechtvaardigende (verzamel-) objectcategorieën. Ze worden dan
geclassificeerd, beschreven, gewaardeerd en beheerd aan de hand van kwaliteitscriteria
die de betrokken specialisten (in epistemologische verdwazing) voor objectief en objectief
belangrijk houden . “Gaaf” en “zeldzaam” scoren dan vaak bijzonder hoog, net als bij
postzegels. Liep er op Mauritius nog maar een ongestempelde blauwe Dodo rond, dat zou
werkelijk het (zoniet dé) Allerhoogste zijn. Het laagst scoren veelal relicten met veel sporen
178 179