VeldnamenProef_deel2 (pdf) - Belvedere

Biografie van het Sepeltien
Hans Elerie
De museumdirecteur 6
Sinds de jaren zestig vormt het Anloërdiepje met zijn dichte houtwallencasco een icoon van het
Stroomdallandschap Drentse Aa. De bejaarde houtwallen met hoogopgaande eiken en grillige
groeivormen spreken tot de verbeelding. Het aan weerszijden goed ontsloten beekdal met zijn
afwisselende groene kamers en diep ingesneden loopje oogt niet alleen idyllisch, maar heeft
door de opeenvolgende veldnamen ook een poëtische zeggingskracht. Aan de hand van die
veldnamen is de biografie te herleiden van het Anloërdiepje, dat in de 17e eeuw nog het Sepeltien
werd genoemd. Veldnamen geven ons namelijk een prachtig inkijkje in de wijze waarop mensen
vroeger naar hun omgeving keken en hoe ze het landschap inrichtten en gebruikten.
Weerbarstig land
In de archieven treffen we een bezwaarschrift uit 1648 aan waarin een weerbarstig probleem
wordt gesignaleerd. 1 De kwestie ging om de taxatie van het waardeel op 800 guldens. Volgens
de markegenoten van Anloo zou het waardeel ver boven de werkelijke waarde zijn vastgesteld.
Vergeleken met de naburige dorpen voelden de Anlooërs zich dan ook benadeeld. Hun marke
bevatte immers weinig heideveld en veen. Groenland was er nauwelijks voorhanden en
bovendien was er geen ‘voet’ hooiland in de marke te vinden. Het was volgens de reclamanten
genoegzaam bekend dat Anloo tot één van de ‘schraelste marcke in dese Lantschap’ behoorde.
De talrijke ‘meyerluie’ in het dorp dreigden te verarmen vanwege extra lasten, omdat zij hooi en
turf van verre moesten halen en hun paarden door de ‘misweydinge’ verzwakten. 2
Even afgezien van de gebruikelijke retoriek die bij dit soort klaagschriften hoort, handelt het
hier om een serieus probleem waar ook volgende generaties mee bleven worstelen. Het is
duidelijk dat men geen hoge dunk had van de groenlanden langs het diepje, die slechts een
beperkte gebruikswaarde hadden.
In 1487 wordt het beekdal voor het eerst in een bron genoemd als Westenland, dat nog een
onderdeel vormde van de ongescheiden marke. In latere vermeldingen wordt het aangeduid
onder de verzamelnaam Marsch ende Brouck en pas in 1625 vernemen we voor het eerst van
een poging tot scheiding en ontginning van het z.g. Elsbrouck. Volgens diezelfde bron bleven
de nieuwe eigenaren in gebreke om het broek ‘aff te graven en uith roeden’. Bijna tien jaar later
wordt het Sepeltien (diepje) van het inmiddels omwalde Elsbroek uitgediept en opgeschoond,
maar het bleef onder de desbetreffende eigenaren mandelig in gebruik.
De geringe belangstelling om het beekdal in cultuur te brengen en onder de gerechtigden
te verdelen, zien we terug in de grondschatting van 1654 waar 15 ha groenland in de eigen
marke staat geregistreerd. Dit is nog slechts 15% van het potentieel aanwezige groenland in
de Minuutplan van 1832. We mogen dus aannemen dat de algemene aanduiding Marsch ende
Brouck verwijst naar de zo goed als onontgonnen staat van het beekdal.
144 145