Toppers rond Parijs

toPPers
rond Parijs
13x een omweg waard
13 toppers rond Parijs
Korenvelden, uitgestrekte
wouden en jaloersmakende
kastelen.
De omgeving van Parijs
was het jachtgebied van
de Franse adel, een
speeltuin voor de rijken.
Rond 1900 kwamen de
impressionisten. Monet,
Renoir en Sisley streken
neer aan de oevers van de
Seine. En dat op nog geen
uur rijden van de
Eiffeltoren. Allez, viens!
Tekst: Jacques van der Linden | Fotografie: Emile Luider
| 77

Foto vorige
pagina’s: Glas-inlood
raam-rozet in
de Basiliek van Saint
Denis, Parijs-Noord.
Boven: 11 november
1918 werd in deze
restauratiewagon de
vrede getekend.
Eindelijk was de
Eerste Wereldoorlog
ten einde.
ComPiègne
Vredestrein
Verstopt in het Forêt de Compiègne staat een
treinwagon waar een klein museum omheen is
gebouwd. Het is een plek waar stof op ligt. Want,
wie zegt de datum 11/11 nog iets?
Toch was 11 november 1918 een date historique.
Op die dag werd in de treinwagon, die we zo gaan
zien, de vrede getekend. Een vreselijke oorlog was
eindelijk ten einde.
Spoorrails leiden naar het museum. Deur open en
kaartje kopen. Meteen staan we oog in oog met restauratiewagon
No. 2419 van de Compagnie Internationale
des Wagons Lits des Grands Express
Européens. Je mag het treinstel niet in, maar met
onze neuzen tegen de ruit gedrukt, zien we wel de
stoelen, de sfeervolle lampen en hét bureau. Hier
zaten de Franse maarschalk Foch en de Duitse delegatie
onder leiding van minister Erzberger op de
koude novemberochtend in 1918 tegenover elkaar.
Om 11.00 uur precies tekenden zij het wapenstilstandsverdrag.
La Grande Guerre, een loopgravenoorlog
die aan bijna tien miljoen soldaten het leven
had gekost, was voorbij.
Het kleine museum toont oude kranten, door viewmasters
kun je foto’s bekijken van de mobilisatie,
de loopgraven en van de Slag om Verdun. Op een
scherm zien we een doorlopende film: een rockband
zingt over vrede, waarna de verschrikkingen en het
zinloze bloedvergieten in zwart-wit voorbijtrekken.
Wij vergapen ons nog eenmaal aan de wagon, die
toch de hoofdrol speelt. In juni 1940 werd het treinstel,
op verzoek van de Duitse bezetter, weer naar
het bos gereden. Nu waren de rollen omgedraaid.
Generaal Pétain moest, onder toeziend oog van
Hitler, de overgave van Frankrijk tekenen.
Klein detail: de wagon waar je naar kijkt is niet de
originele vredeswagon. Die is, na de Franse over-
gave, naar Berlijn versleept en daar waarschijnlijk
door Britse bommen vernield, zo wil de geallieerde
geschiedschrijving. De glimmende wagon die er voor
doorgaat is hier in de jaren ’50 naartoe gereden en
heringericht. We stappen weer eens op, gaan terug
door het bos dat de historie stilzwijgend toedekt.
Adres: Clairière de l’Armistice, bij Compiègne a/d
N31/D546 (84 km v.a. Parijs-centrum).
Dagelijks geopend 10-18 u, entree € 4 p.p.
Info: www.musee-armistice-14-18.fr.
abdij van Chaalis
Roos van Picardië
‘I beg your pardon, I never promised you a rose
garden’. Ik kan het ook niet helpen dat ik het spontaan
sta te neuriën. De omgeving vraagt er om (voor
de wat jongere lezers: de Amerikaanse countryzangeres
Lynn Anderson zong dit nummer in 1970 de
Top 10 binnen).
Voor dag en dauw zijn we opgestaan, langs korenvelden
gereden en weer zo’n frisgroen bos ingedraaid,
tot aan de poort van Abbaye de Chaalis.
Wat zing je dan over een rozentuin, zult u zeggen?
Wel, die Roseraie is het paradepaardje van de
12de-eeuwse abdij, waarvan trouwens alleen nog
de kapel (hij is bijna gerestaureerd) intact is. Waar
Cisterciënzer monniken ooit het land bewerkten en
bijen hielden, staat nu een kloosterruïne op een
kortgeknipt gazon.
Terug naar de Roseraie. Zelf heb ik niet zoveel met
aangelegde tuinen, maar oh là là, deze rozentuin is
er een uit de buitencategorie. ‘Belle de Crécy,
Queen of the Dusk, Madame Hardy, dat zijn mijn
troetelkindjes’, vertrouwt tuinman Carlos ons toe.
Of we wisten dat de roos het symbool is van de
regio Picardië? We glimlachen naar Carlos. Hij heeft
dit geurparadijsje in 1988 eigenhandig aangelegd.
‘La rose heeft iets magisch, het is een geraffineerde
Pierrefonds: modelslot
Wel eens van de Pierrefonds gehoord? Hoog boven deze plaats, aan de
zuidrand van het Forêt de Compiègne gelegen, torent het gelijknamige
château op een heuvel. Pas eind 19de eeuw liet Napoleon III de tot ruïne
vervallen burcht door Violet le Duc als modelslot herbouwen. Het resultaat
is een Disney-achtig slot, in meerdere bouwstijlen opgetrokken, met kantelen,
een heus valkhek, pronkzalen en acht torens. Hoogtepunten vinden wij
de enorme Preuses- of balzaal met orkesttribune, en de waterspuwers in
de vorm van salamanders en krokodillen, op de cour.
Pierrefonds ligt 98 km v.a. Parijs-centrum. Kasteel is dagelijks open
(5/9 t.m. 30/5 op ma gesl.), entree € 7 p.p., info: pierrefonds-tourisme.net
bloem. Meer dan honderd soorten groeien hier,
merendeels oude, originele rassen.’
Dat was wat voor de monniken geweest. Ik zie ze
al voor me, huppelend achter de bijen aan (over de
bloemetjes hebben we het even niet).
Niet alle rozen doen het goed in de Roseraie.
Carlos: ‘We hadden een mooie dieprode roos, die
sloeg niet aan. Toen heb ik hem thuis in mijn
achtertuin geplant, et voilà.’
Abbaye royale de Chaalis et Roseraie, tussen
Fontaine de Chaalis en Ermenonville a/d N330,
t.o. Mer de Sable (58 km v.a. Parijs-centrum).
Van eind mei tot laat in juni is de tuin op zijn
mooist. Entree € 3 p.p. Info: www.chaalis.fr
13 toppers rond Parijs
Tuinman Carlos van
de Roseraie bij de
Abdij van Chaalis:
‘Wist je dat de roos
het symbool van
Picardië is?’
78 | | 79

Met de praalgraven
van 46 koningen en
32 koninginnen is de
Basiliek van Saint-
Denis de grootste
koninklijke necropool
van Frankrijk.
13 toppers rond Parijs
basiliek van saint-denis
Op de koffie bij koningen
Saint-Denis kennen we van het Stade de France, de
voetbaltempel die voor het WK van 1998 is gebouwd.
Maar de noordelijke Parijse voorstad heeft ook een
troef van veel oudere datum binnen haar gemeentegrenzen:
de Basiliek van Saint-Denis. De kerk is een
necropool die zijn weerga niet kent, met historische
praalgraven in het schip, het koor en de crypte.
Vanaf Dagobert I, de koning der Franken die in 638
zijn laatste adem uitblies, zijn veel Franse vorsten
hier ter aarde besteld. Toch heeft het niet veel
gescheeld of deze vroeg-gotische Parijse kerk was
verwoest. Tijdens de revolutie werd alles wat aan
het koningshuis herinnerde in blinde razernij vernield.
Gelukkig zag archeoloog Alexandere Lenoir
het belang van de tombes in. Hij kreeg het voor
elkaar dat de belangrijkste koninklijke grafmonumenten
gespaard bleven.
Vandaag de dag loop je er langs de graven van 46
koningen en 32 koninginnen; hun handen gevouwen,
de stenen blik vroom vooruit gericht. Dagobert
heeft een ereplaats gekregen, pal naast het altaar.
Mooiste graf? Voor mij de tombe van de devoot
kniellende Lodewijk XVI met Marie-Antoinette aan
zijn zijde.
Weer in het daglicht, buiten op het plein, wordt het
tijd voor koffie. Automatisch zakken we neer bij Le
Khedive, recht tegenover de basiliek: aardige bediening
en veel Afrikaanse clientèle. Saint-Denis telt
veel Algerijnen, Senegalezen en Marokkanen onder
zijn inwoners. Maar de café au lait die de ober ons
serveert is op en top Frans: slap en met een voetbad.
En om ons heen, op het terras, zitten deftige dames
met hun schoothondje al aan een lunch rapide.
Adres: 1, rue de La Légion-d’Honneur (12 km v.a.
Parijs-centrum). Dagelijks geopend, entree € 7 p.p..
Info www.saint-denis-tourisme.com
vétheuil en la roChe-guyon
Impressies uit het Seinedal
Zestig kilometer buiten Parijs ligt de dorpsidylle
voor het oprapen.
Vétheuil, zes uur ’s middags: de zon verlengt haar
stralen. Loom stroomt de Seine langs haar oevers.
Het is wat ze hier ‘Au bord de Seine’ noemen: een
strook gras aan het water vormt het dagelijkse decor
voor de dorpelingen van Vétheuil. Moeders, opa’s
en oma’s, keuvelend onder het lover van platanen,
kinderen die klooien in een modderstroompje. Het
stelt niets voor. Toch is het impressionnant. Dit is de
Seine-oever van Claude Monet. De kunstschilder,
die gezien wordt als de grondlegger van het impressionisme,
woonde in dit dorp na zijn vertrek uit
Argenteuil (het huis in de Parijse voorstad werd
‘onbetaalbaar’). ‘Mijn verrukkelijke plekje’, noemde
Monet Vétheuil.
Genoeg idylle, we zoeken la campagne. Net als de
kunstschilder willen we genieten van het rivierlandschap.
In slakkengang tuffen we over de D913 naar
la Roche-Guyon. Maar bosschages ontnemen ons
het zicht op de Seine en aan de andere kant blokkeren
rotsen het panorama. Wel mooi trouwens, die
spierwitte orgelpijpen tussen het voorjaarsgroen.
‘Daar zouden we bovenop moeten staan, vanaf die
rotsen heb je een fantastisch panorama’, suggereert
mijn fotograferende reisgenoot Emile.
Zo gezegd, zo gedaan. Al blijkt het niet eenvoudig
een pad omhoog te vinden. Meer op goed geluk ontdekken
we in het gehucht Chantemesle een opening
in de groenhaag, tegenover een antiekzaakje, bij de
bushalte met het bordje ‘Chemin de la Messe de
Chantemesle’. De klim, via een overwoekerd pad,
heeft veel weg van een jungletocht, tot het struikgewas
wijkt en ik – na drie kwartier klauteren – op een
vooruitstekende rots neerzak. Beneden ons slingert
Chatou: ‘daar aan de waterkant…’
Het begon als de ideale combi. In Chatou had de familie Fournaise een uitspanning
a/d Seine. Het was 1880 en het lommerrijke Chatou lag buiten de
stad. Madame Fournaise kookte de sterren van de hemel, monsieur Fournaise
verhuurde bootjes. Auguste Renoir werd verliefd op de plek én op
Alphonsie, de mooie dochter van de Fournaises. Anno 2011 staat de
auberge er nog, ingeklemd tussen brug, RER-lijn en kantoren aan de overkant.
Je kunt er lunchen, maar het zit er altijd vol en de kaart is prijzig.
Het balkonterras ademt nog de sfeer uit de tijd van Renoir, die het tafereel –
inclusief papa en Alphonsie Fournaise er op – vastlegde op zijn beroemde
doek ‘Le Déjeuner des Canotiers’. Chatou ligt 16 km v.a. Parijs-centrum.
de Seine zich als een slang door een zee van groen.
Inderdaad een plaatje. Terwijl Emile in de weer is
met licht en lenzen wordt mijn blik getrokken door
de enige beweging in het beeld: een binnenvaartschip,
stampend tegen de stroom. Hoe Monet dit zou
vastleggen?
De schilder had er zo zijn gedachten over: ‘Wanneer
je er op uittrekt om te gaan schilderen probeer dan
alles wat je voor je ziet te vergeten; een boom, een
huis, een veld, of wat dan ook. Denk alleen: hier is
een blok blauw, daar een rechthoek roze, daar een
streep geel, en schilder het precies zoals het er voor
jou uitziet, de exacte kleur en vorm.’
Vétheuil ligt 63 km v.a. Parijs-centrum.
Als een slang slingert
de Seine zich
door een zee van
groen.
80 | | 81

Op een zomerse dag
bieden zowel de
fonteinen op het
plein als het interieur
van de cilindervormige
Kathedraal
van Évry de nodige
verkoeling.
13 toppers rond Parijs
évry
Klap in je handen van blijdschap
‘Een huis zonder etages, opgericht tussen hemel en
aarde’, zo omschreef de Zwitserse architect Mario
Botta zijn Kathedraal van de Wederopstanding. De
kerk is een blikvanger, een cilinder van donkerrode
bakstenen. Karol Wojtyla zelf, de Poolse Paus,
kwam in 1996 uit Rome over voor de inwijdingsmis.
Ruim veertien jaar later is de kathedraal, met zijn 24
lindebomen op het schuine dak, nog altijd het voorstedelijke
paradepaardje. Évry, een van de ‘Nieuwe
Steden’ in de Parijse agglomeratie, ontstaan op een
tekentafel in de jaren ’60, vaart er wel bij.
Het is een warme zaterdagmiddag, een trouwdag
bij uitstek. Bruidsparen en families gaan op hun
paasbest gekleed naar binnen. Daar spat de levensvreugde
uit de banken. ‘Je sais que tu veux mon
bonheur’, galmt een kinderkoor. Heerlijk koel ook
in de ronde kathedraal. Die ronde vorm symboliseert
de wereld waarin iedereen gelijk is, ongeacht
geloof of huidskleur. Met zoveel blije gezichten om
ons heen gaan we vanzelf meeklappen.
Allez, het moet niet gekker worden. Hop, naar buiten,
het ruime kerkplein op. Franse kinderen van
Algerijnse en Senegalese afkomst schoppen er
tegen een bal en rennen daarna hard tussen de
tegelfonteinen door. Place des Droits de l’Homme
et du Citoyen is het kerkplein gedoopt.
Évry ligt pal naast de A6 naar het zuiden
(32 km v.a. Parijs-centrum).
barbizon
Korenbloem + klaproos = schilderij
Tegen het eind van een snikhete junidag rijden we
Barbizon binnen. Het plaatsje heeft school gemaakt
onder landschapsschilders. En dat is goed te zien.
De Grande Rue, de enige straat, is aan beide kanten
vol gepleisterd met huisjes die tot de laatste dakpan
vakkundig zijn gerestaureerd. Maar zet je één voet
buiten de Rue dan sta je meteen in een korenveld
(aan de westkant van het dorp) of de tussen de
bomen van het Forêt de Fontainebleau (aan de
zuidkant). Goed om te weten.
Nu eerst het verhaal van Erika Gagé. In de etalage
van haar galerie, aan het eind van de Rue, hangt ze
net een schilderij recht, als wij langslopen. Als we
tegen de ruit tikken, maakt ze een gebaar van: ‘Wat
willen jullie? Ik ben gesloten’.
Een paar minuten later is het ijs gebroken. Tussen
lijsten, tubes verf, penselen en onaffe doeken worden
we compleet ingepalmd: ‘Je suis Française au
lit et Français au cœur, snap je?’
Druk gebarend praat de kunstschilderes over haar
leven. Erika, Pruisisch van geboorte, claimt ‘het enige
nog authentieke atelier in Barbizon’ te bezitten.
‘En hoe loopt dat?’
‘Ja, Duitsers en Amerikanen kopen wel eens een
doek. Maar Hollanders! Ho maar.’ ‘Messieurs, ik
heb in Den Haag geëxposeerd. Al mijn werk ging
onverkocht mee terug. Nu ga ik niet meer on tour.
Barbizon is mijn raison d’être. ’s Ochtends doe ik
inspiratie op in het bos, tegen het vallen van de
avond vind je mij in het korenveld, tussen de klaprozen
en korenbloemen. Schrijf maar op dat m’n
winkel altijd open is. Rondleidingen geef ik slechts
op afspraak’, dicteert ze.
Eigenlijk is ze best aardig, deze schilderende bohemienne.
Ze houdt de deur zelfs voor ons open als ik
naar buiten ga met een kleine ets onder mijn arm.
Au Jardin des Arts (Erika Gagé), 71, Grande Rue,
77630 Barbizon (60 km v.a. Parijs-centrum).
ParC de saint Cloud
Uitzicht op Parijs
Net even buiten de verkeersdrukke Périphérique
ligt Parc de Saint Cloud. Zelden komt er een toerist,
forÊt de fontainebleau: hondenrots
Zand en keien. Midden in het Forêt de Fontainebleau (25.000 ha) liggen
enorme rotsblokken. Een chaos van kogelronde klimstenen, regelrecht uit de
ijstijd. Ze staan bekend als Les Trois Pignons (de drie puntgevels) en Cul de
Chien (kont van de hond) en je kunt er rotsklimmen, met je blote handen.
Tientallen jongeren doen het. Hooguit wat magnesiumpoeder aan je handen
voor de grip en rubberklimschoentjes aan. Klim je niet, dan is het een
originele picknickplek in het bos. Wel alles zelf meenemen, er is geen
uitspanning.
Locatie: a/d D16 ter hoogte van Noisy-sur-École (68 km v.a. Parijs-centrum)
het Forêt inrijden tot de parkeerplaats. Verder te voet.
en het is er zo mooi en ruim (Parijzenaars kennen
het wel, ze gaan er joggen en tennissen). André
le Nôtre kreeg in 1663 de uitdagende opdracht om
tegen de steile Seine-oever, aan de oostkant van de
stad, een tuin aan te leggen. De landschapsarchitect
liet zich niet kennen en schiep een 460 hectare
grote stijltuin die overgaat in een domein met
slingerpaadjes door het achterliggende woud.
Het leuke is, voor € 5 mag je er met de auto in.
Hoogtepunt vormt de Grande Cascade (de fontein
met 200 meter verval die helaas slechts enkele
zondagen in juli water spuit) en het panorama over
Parijs, vanaf het nabijgelegen terras.
Saint-Cloud ligt 14 km v.a. Parijs-centrum.
Info: www.saint-cloud.monuments-nationaux.fr
Kunstschilder Erika
Gagé in haar atelier
in Barbizon: ‘Hollanders
kopen zelden
iets bij mij!’
82 | | 83

De tuinen van kasteel
Vaux le Vicomte
– aangelegd door
tuinarchitect André
Le Nôtre – steken
die van Versailles
naar de kroon.
vaux le viComte
Wat een drama
De ontstaansgeschiedenis van Kasteel Vaux le
Vicomte is een regelrechte tragedie. Een kostuumdrama
waar een scriptschrijver vandaag de dag zijn
vingers bij zou aflikken. Wat speelde er zich af op
dit chique kasteel in de zomer van 1661?
Nicholas Fouquet was de superintendant van Financiën
onder het koningschap van Lodewijk XIV. Hij
was ambitieus en wist wel raad met de francs die hij
beheerde. Hij leende geld uit en ontving er een
behoorlijke rente over. Quonon ascendam was zijn
levensmotto: hoe hoog kan ik reiken. Hoog.
Fouquet liet zijn eigen kasteel bouwen: Vaux le Vicomte.
Kosten nog moeite werden gespaard. Vijf jaar werd
er gehakt en gebouwd. Twee complete dorpen
verdwenen van de landkaart. In 1661 was zijn stulpje
gereed voor het openingsfeest. De Zonnekoning, edelen,
en een heel gevolg werden uitgenodigd. 17 augustus
1661 at Lodewijk van een overdadig banket, er
werd gedanst en gedronken, waarna een candlelight
show in de tuinen volgde. Fouquet was het stralende
middelpunt. Vaux le Vicomte had Versailles-allure.
Lodewijk was witheet van afgunst. Gevolg: 5 september
1661 werd Fouquet, in opdracht van de Zonnekoning,
gearresteerd door de Vier Musketiers. Zijn
kasteel werd onteigend. Hijzelf belandde in een
kerker waar hij nooit meer uitkwam.
We kuieren door balzalen, eetzalen, de bibliotheek,
zien gobelins, plafondschilderingen en vorstelijk
meubilair. Sinds 1875 mag de familie Vogüé zich kas-
teeleigenaar noemen. Graaf Jean Charles zelf leidt
ons rond. ‘Mijn voorvader kocht Vaux le Vicomte
toen het in deplorabele toestand werd geveild.’
Jean Charles woont in een huis naast het kasteel.
‘Hoe onderhoudt u dit alles?’, vraag ik aan Charles.
‘We verhuren delen van het kasteel voor partijen. En er
worden hier af en toe films opgenomen. Kennen jullie
The Man with the Iron Mask?’ Bizar, de film uit 1998
waarin drie van de Vier Musketiers samenspannen tegen
Lodewijk XIV (gespeeld door Leonardo DiCaprio)
die zijn vermeende tweelingbroer (the Mask) gevangen
houdt. Is er een betere filmplek denkbaar?
Vaux le Vicomte, 77590 Maincy (55 km v.a. Parijscentrum
a/d D215). Dagelijks open: 10-18 u van
begin maart t/m oktober. Elke zaterdagavond
(1 mei-begin oktober is er v.a. 20 u Soirée aux
Chandelles: 2000 kaarsen en fakkels verlichten het
kasteel en de tuinen. Info: www.vaux-le-vicomte.
com. KORTING op entree: zie pagina 86.
Provins
Terug naar de middeleeuwen
Stel je voor: het is 1011. Na een lange reis vanuit
havenstad Marseille sta je met paarden en karren
vol linnen, zijde en oriëntaalse kruiden voor de
stadspoort. Moe ben je en stoffig. Maar je bent er.
Vanavond geen overvolle herberg meer. Er wacht
een heet bad, daarna een overvloedig maal, met
veel wijn, en dan je eigen sponde waarin….
Fantasie? Die poort is er nog altijd: Porte de St. Jean.
Hij geeft toegang tot Provins. Dat klinkt provinciaals.
Vergis je niet, niets is minder waar. Althans in de middeleeuwen.
Toen namelijk was Provins, op de grens
van Bourgondië en Champagne gelegen, dé handelsstad
van Frankrijk. Parijs? De huidige hoofdstad speelde
nog geen handelsrol van betekenis. Twee keer per
jaar werd er jaarmarkt in Provins gehouden, daar
moest je zijn. Geldwisselaars, troubadours, gelukzoekers
en vooral veel handelaren klopten aan de poort.
Dit was de Gouden Eeuw van Provins.
Daar staan we dan, voor de Porte de St. Jean. Onze
auto mag er alleen door nadat we hebben aangetoond
dat we écht in de oude Hostellerie overnachten (‘Oui
monsieur, rechtdoor en dan de tweede rechts. Daar
kunt u parkeren’). Als ons mechanisch ros is gestald,
moret-sur-loing: waterPlezier
Water geeft Moret-sur-Loing haar charme. Niet in de laatste plaats heeft het
stadje zijn bekendheid te danken aan Alfred Sisley. De impressionist streek
hier eind 19de eeuw neer en ging niet meer weg. Water, lucht en de oude
boogbrug over de Loing waren voor de Brit ingrediënten die hem inspireerden.
Hij produceerde meer dan 400 schilderijen van Moret en omgeving.
Anno 2011 heeft de brug, waar we families zien pootjebaden in het water en
de Moret-jeugd peddelend door een stroomversnelling gaat, nog niets aan
couleur locale ingeboet. Koop een broodje en wat te drinken, vlei je neer op de
oever en geniet van al dit vertier. Naast de brug in Moret-sur-Loing (82 km v.a.
Parijs-centrum) kun je bootjes huren à € 8 per half uur.
lopen wij terug naar de stadspoort. We doen een rondje
stadsmuur, wat een hele toer wordt. Bijna twee kilometer
onneembare muur beschermt de binnenstad.
Provins is maar wat trots op z’n verleden, merken wij.
Je kunt hier een dag vullen met het bezoeken van shows
die ridderspelen en valkenjachten tot leven wekken.
Als de meeste dagtoeristen ridders in de weer zien met
katapulten, stormrammen en zwaarden, bekijken wij de
gewelfde kelders van La Grange aux Dîmes, een middeleeuwse
ondergrondse markthal. Als betaalmiddel voor al
die handel werd tien eeuwen geleden een lokale munt
geslagen: de denier Provinois. Met het muntstuk kon je
van Engeland tot diep in Italië goederen betalen.
Zelfs de Paus gebruikte de Provinsiaalse denier.
Provins ligt 91 km v.a. Parijs-centrum.
13 toppers rond Parijs
Provins oogt
nog altijd als een
onneembare
middeleeuwse
vesting.
84 | | 85