Verslag WINN-leersessie over 'Doorwerking' - Innoveren met water

Notitie
Aan
Alle deelnemers sessie WINN Doorwerking 4 december 2008
Van
Mike Duijn, Geiske Bouma en Hanneke Puts (allen TNO) en Iris Casteren van
Cattenburgh (CvC)
Onderwerp
Verslag WINN-leersessie over het thema ‘Doorwerking’, van 4 december jl.
Inleiding
Een onmisbare competentie voor het organiseren en uitvoeren van innovaties in het
publieke domein is het vermogen om adequaat en in gezamenlijkheid de doorwerking
van vernieuwing vorm en inhoud te geven. Innovatie in het publieke domein, zoals het
waterbeheer, vindt zijn meerwaarde in de doorwerking van ideeën, concepten en/of
technologieën naar het beheer, het beleid of het publieke debat. Doorwerking is dus
een thema dat relevant is voor alle professionals die betrokken zijn in de verschillende
rollen binnen WINN. Iedereen krijgt met de vraag te maken hoe zijn/haar innovatieinspanningen
doorwerken. En iedereen kan vanuit zijn/haar eigen rol en
verantwoordelijkheid een productieve bijdrage leveren aan de gewenste doorwerking
om zo de relevantie én de meerwaarde van WINN als innovatieprogramma van
Rijkswaterstaat, te versterken. Om deze reden is doorwerking gekozen als inhoudelijk
thema voor een leersessie die op 4 december jl. heeft plaatsgevonden. De centrale
vraag in deze leersessie was: wat verstaan we eigenlijk onder doorwerking? Welke
beelden hebben we daarbij? En hoe vertalen we die beelden naar de concrete
organisatie van de doorwerking van WINN-innovaties? Wat is er nodig voor een
(verbeterde) doorwerking van WINN-innovaties naar beheer, beleid en debat en wat
kan elke WINN-professional daar zelf concreet aan bijdragen?
Binnen Deltares en Rijkswaterstaat wordt momenteel onderzoek gedaan naar
doorwerking. De uitkomsten van de leersessie, zoals beelden over en bijdragen aan
doorwerking, zullen benut worden om het thema voor 2009 verder vorm en inhoud te
geven.
Programma
I. Inleiding (13.00 – 13.20u)
Het programma van de workshop wordt toegelicht door Mike Duijn (TNO).
De focus op “Doorwerking” in het lopende WINN-programma wordt toegelicht door
programmamanager Marco Hofman. Hij stelt dat WINN minstens twee dingen moet
doen ten aanzien van doorwerking in het innovatieproces:
1. met de beoogde eindgebruiker zo snel mogelijk aan tafel om ervoor te zorgen
dat de nieuwe kennis en mooie ideeën ook landen;
2. laten zien welke nieuwe (kennis)projecten worden ontwikkeld.
Innovatie en Ruimte
Van Mourik Broekmanweg 6
Postbus 49
2600 AA Delft
www.tno.nl
T +31 15 276 30 00
F +31 15 276 30 10
info-BenO@tno.nl
Datum
17 december 2008
Onze referentie
E-mail
mike.duijn@tno.nl
Doorkiesnummer
+31 15 269 54 26
Doorkiesfax
+31 0 31 15 269 5469

II. Toelichting op drie WINN-projecten en hun doorwerkingsuitdaging (13.20 –
13.50u)
Drie WINN-projectleiders geven een korte inleiding op dé uitdaging voor doorwerking
in hun projecten. Het gaat om de projecten Zandmotor, INSIDE en Rijke Dijk/Bio-
Bouwers.
III. Uitdagingen voor doorwerking in drie WINN-projecten (13.50 – 14.40u)
In drie subgroepen wordt de toegelichte uitdaging per project besproken en indien
mogelijk, van oplossingen voorzien. In de groep wordt, onder begeleiding van TNO,
toegewerkt naar een korte terugkoppeling (1 A0 flipover) over hoe de groep de
uitdaging (her)formuleert, verklaart en zou aanpakken.
IV. Terugkoppeling uit de drie subgroepen (14.40 – 15.00u)
De flipovers uit elke subgroep worden kort (10 min. per groep) plenair gepresenteerd
en toegelicht.
V. Pauze (15.00 – 15.20u)
VI. “Driemanschappen” (15.20 – 16.00u)
In dit programma-onderdeel gaan de deelnemers in drie groepjes uiteen om met elkaar
de uitdagingen voor doorwerking in hun project te bespreken. Het is de bedoeling om
“te spiegelen”. Ook wordt elk ‘driemanschap’ gevraagd de slogan “Doorwerking is
volgens ons….”, af te maken.
VII. Terugkoppeling uit de “driemanschappen” (16.00 – 16.40u)
Aan elk van de “driemanschappen” wordt gevraagd om een korte terugkoppeling te
geven van hun gesprekken.
VIII. Reacties op de middag en afsluiting (16.40 – 17.00u)
Mike Duijn maakt een rondje langs de deelnemers. Wat nemen zij van de middag mee
voor hun eigen projecten?
Vanaf 17.00 borrel en buffet.
Het navolgende verslag is een weergave van de stappen 2 t/m 4. In de bijlage is een
korte weergave van de slogans uit stap 6 opgenomen.
Voor elke van de gepresenteerde projecten is een tweetal vragen behandeld:
1. Hoe zit de uitdaging in elkaar als het gaat om doorwerking?
2. Hoe gaan we de doorwerkingsuitdaging voor dit project aanpakken?
Datum
17 december 2008
Onze referentie
Blad
2/2

I. Doorwerking Inside
Na de plenaire inleiding van Huub de Bruijn gaat de groep aan de slag met de twee
vragen.
Hoe zit de uitdaging in elkaar als het gaat om doorwerking?
1. Kennis-inhoudelijke uitdaging
Deze uitdaging gaat vooral om het inzichtelijk maken van de risico’s van de nieuwe
technieken in de uitvoeringsfase en in de fase van beheer en onderhoud. Wat is de
levensduur van de technieken? Hoe kan een Inside-techniek het beste onderhouden en
beheerd worden op de langere termijn? En heel belangrijk, hoe kunnen de Insidetechnieken
meegenomen worden als voorkeursvariant bij waterschappen?
2. Procesmatige uitdaging
Deze uitdaging komt voort uit de huidige procedures rond dijkverbeteringen of
-versterkingen. Deze procedures ‘trechteren’ het keuzeproces naar de concrete
vormgeving van één type oplossing. Ze bieden geen ruimte om tijdens het
afwegingsproces andere, alternatieve toepassingen zoals Inside-technieken te
vergelijken met de ‘conventionele’ technieken voor dijkverbeteringen of
- versterkingen. De vraag is nu hoe we deze procedures kunnen wijzigen cq. kunnen
‘oprekken’ zodanig dat een vergelijking van technieken ook in een later stadium van
het afwegingsproces mogelijk wordt.
Kansen in:
Programma Hoogwaterbescherming ( HWBP), bijvoorbeeld via het concept
‘doorbraakvrije dijk’.
RvR-locaties. Hierbij gaat het om bestuurlijk lef bij gebiedsautoriteiten zoals
waterschappen en provincies, maar ook bij PDR.
2. Hoe gaan we de doorwerkingsuitdaging voor Inside aanpakken?
De Inside-technieken kunnen het beste toegepast worden in projecten met een concrete
noodzaak voor dijkverbetering cq. –versterking. Kenmerken:
- van beperkte omvang. Niet te grote dijkvakken ineens maar klein beginnen;
- monitoring noodzakelijk bij deze projecten. Inzetten van bestaande
monitoringtechnieken, zoals uitgetest bij de IJkdijk;
- deze projecten worden vanuit een ‘marketingpet’ ontwikkeld, dus
voorafgaand en tijdens de uitvoering publiciteit genereren.
Datum
17 december 2008
Onze referentie
Blad
3/3

In schema ziet een dergelijk project er als volgt uit:
Provincie
Rijk
“Voorbeeld” MER
Dijkverbetering RvR:
PDR (opdrachtgever)
WINN (expert)
Waterschappen
Ingenieursbureaus
& aannemers
Werken in een dergelijke opzet betekent dat het project:
> in de planstudie-fase opgestart moet kunnen worden;
> de regels van toekomstige aanbestedingsprocedures vanaf de start meeneemt;
> vanaf de start de relevante partijen rond het vraagstuk dijkverbeteringen of
- versterkingen mee zal koppelen.
Het is van belang dat deze partijen de juiste rollen spelen. Bijvoorbeeld: Het Rijk en
Provincie zitten dan vooral in een toetsende en lerende rol (welke knelpunten doen
zich voor en hoe kunnen we die oplossen, bijvoorbeeld door de procedure-regels aan
te passen), WINN zit in de expert-rol omdat daar de kennis over de nieuwe Insidetechnieken
aanwezig is. Waterschappen en PDR zitten dan vooral in de rol van
probleemeigenaar / eindgebruiker. Zij toetsen of de nieuwe techniek het probleem
oplost en hoe met toekomstig beheer en onderhoud omgegaan kan worden.
Ingenieursbureaus en aannemers kijken mee en adviseren ‘on the spot’. Zij leren zo als
het ware de nieuwe technieken kennen waarbij hun kennis niet beperkt blijft tot één
(bestaande) techniek.
In de voorbereidingsfase van een dergelijk ‘real life’ demonstratie-project is er een
aantal zaken dat vooraf uitgezocht moet worden. Het gaat om de volgende
vraagstukken:
- terughalen onderscheid van INSIDE voor een probleemeigenaar, zoals PDR
en de waterschappen. Wat was ook alweer de aanleiding om Insidetechnieken
te gaan ontwikkelen? Voor wie en waarom? Dat moet helder en
eenduidig uit te leggen zijn aan potentiële probleemeigenaren /
eindgebruikers.
- Uitzoeken bij de Commissie MER welke vrijheidsgraden een (strategische)
MER heeft voor het vergelijken van verschillende technieken in verschillende
fasen van planvorming.
Datum
17 december 2008
Onze referentie
Blad
4/4

- Uitzoeken op welke wijze Design & Construct aanbestedingsprocessen
waarin slechts 1 aannemer en 1 techniek betrokken zijn, vermeden kunnen
worden;
- Monitoringstechnieken in beeld hebben en hun meerwaarde voor de concrete
toepassing van de nieuwe Inside-technieken inzichtelijk maken. Bijvoorbeeld
door in beeld te hebben (ism DID) welke monitoringstechnieken inzetbaar
kunnen zijn;
- Baten in zicht brengen en een risico-analyse op de beoogde locatie uitvoeren;
- “test locaties” Inside-technieken evalueren. Hoe staan de technieken er
momenteel voor op locaties waar zij echt zijn uitgeprobeerd? In welke
technische staat zijn ze momenteel? Welke consequenties voor het reguliere
beheer en onderhoud van de waterschappen hebben zij gehad? Is er sprake
van verzakking of verzwakking op de testlocaties? Zo ja, wat zijn de
oorzaken? Zo nee, wat zijn de verwachtingen voor de langere termijn?
- voorbeelden uit andere werkvelden in beeld brengen. Er wordt het voorbeeld
genoemd van de toepassing van zg. ‘euroklei’ (sediment uit de Rotterdamse
Haven benutten om bestaande rivierdijken te versterken met de garantie van
het Rijk dat evt. risico’s door hen gedragen zouden worden).
- Ruimtelijke meerwaarde (gebiedsontwikkeling) van Inside-technieken helder
kunnen verwoorden. Wat levert de toepassing van Inside op voor de
betreffende gebiedsautoriteit (gemeente, waterschap of provincie) en voor
haar partners (projectontwikkelaars, bewoners en bedrijven,
terreinbeheerders)? Welke andere programma’s houden zich bezig met
ruimteproblematiek en kunnen we daarbij aansluiten?
- MKBA (maatschappelijke kosten-baten analyse)
- Risico-analyse, hoe zwaar wegen die risico´s? Sessie met betrokken partijen
in een vroeg stadium, zodat je vroeg genoeg communicatie kunt inzetten.
-
Belangrijkste leerpunten uit het traject INSIDE voor WINN:
1. Faciliteer de dijkbeheerder die risico´s moet nemen met kennis.
2. Beter communiceren met initiatiefnemer.
3. Eerder onderkennen problemen van initiatiefnemer, dan eerder starten met
monitoringsprogramma.
4. Unique Selling Point van je oplossing definieren.
5. Alle vragen die we nu stellen hadden eerder kunnen worden gesteld; dat leidt
misschien tot een iets langere doorlooptijd, maar wellicht met meer resultaat
op doorwerking.
6. INSIDE is nu gestart vanuit RWS-perspectief. Inmiddels gaan we anders om
met de markt en zou daarvoor in een eerder stadium aandacht moeten zijn.
7. Crux voor doorwerking: motivatie waterschappen en obstakels voor
toepassing (MER):
a. Toets het project voortdurend aan de oorspronkelijke vraag en
probleemeigenaar: zitten we nog op de goede weg?
b. Bevoegd gezag moet meer armslag geven: lobbywerk bij Provincie
(MER) en andere overheden waar nodig.
Datum
17 december 2008
Onze referentie
Blad
5/5

II. Doorwerking Rijke Dijk / BioBouwers
Na de plenaire inleiding van Mindert de Vries gaat de groep aan de slag met de twee
vragen.
1. Hoe zit de uitdaging in elkaar als het gaat om doorwerking?
Allereerst wordt het concept Rijke Dijk nog wat verder uitgediept:
Wat is precies de bijdrage van Rijke Dijk?
- Het geeft “laagte” en natuurwaarde (diepte / nat)
Hoe open of dicht is het?
Er zijn vele mogelijkheden
Het gaat vooral om de golfremming en remming van stroming
De winst zit in de breedte en de hoogte (je haalt de golven eruit).
Wat zijn de kosten t.a.v. traditionele oplossing:
De kosten zijn lager.
Bij kosten ga je uit van “ideaal talud” (zand & onderhoud)
Waarom wordt het dan nog niet toegepast?
Er zit nog een afwachtende houding bij partijen.
De NGO’s 1 hebben wel interesse, hier is minder weerstand tegen de concepten.
Welke rekenregels worden benut? Hoe kunnen we ter plaatse golven berekenen?
Er is aanvullende informatie nodig over de biologische factoren (zijn er kwelders,
wordt er slib opgevangen)?
Er is mogelijk een relatie met achteroevers (hier zal nog een afspraak over
gemaakt worden tussen de betrokkenen)
De doorwerkingsuitdaging wordt uiteindelijk verwoord in twee vragen:
a. Is er voldoende Rijke Dijk / BioBouwers kennis?
b. Zit er voldoende kennis bij beheerders?
2. Hoe gaan we de doorwerkingsuitdaging voor de Rijke Dijk / BioBouwers
aanpakken?
2a. Is er wel voldoende kennis over de concepten om doorwerking vorm en inhoud te
geven?
Wetenschappelijk voldoende onderbouwd? Vooral als het gaat om zeker /
onzeker?
Wetenschappelijke artikelen schrijven, op die manier kun je het concept claimen
Duurzaamheid: is nog lastig uit te werken, er is wel voldoende materiaal over
beschikbaar
Rijke Dijk wordt standaard binnen 5 meter vanaf het dijklichaam gerealiseerd: er
is sprake van “onbewezen meerwaarde natuur”, ecologie als onderdeel van de
1 Niet-gouvermentele organisaties. Het gaat om organisaties die publieke belangen
behartigen maar niet tot de overheid behoren, bijvoorbeeld milieu- en
consumentenorganisaties.
Datum
17 december 2008
Onze referentie
Blad
6/6

dijk. Hoe kunnen we de ecologische meerwaarde van de Rijke Dijk op een heldere
manier vastleggen en overbrengen (gelet op de doelgroep!) ?
BioBouwers richt zich meer op veiligheid. Dat moet helder en eenduidig worden
verwoord.
2b. Is deze kennis in voldoende mate aanwezig bij beheerders om doorwerking te
organiseren? In welk type projecten of procedures zouden beide concepten een
meerwaarde kunnen hebben?
Dijkevaluatiemethodes: aansluiting op procedures, zoals
vergunningen → vergunningverlener meenemen
inspraak
Waterschappen / Waterbeheerders
projectleiders moeten de werking van Rijke Dijk / BioBouwers tussen de oren
hebben: case IJmuiden, binnen de Bouwdienst – contract Design and
Construct -> contract mee helpen formuleren in de vorm van een ‘ghost
writer’;
ook NGO’s moeten de concepten meekrijgen, denk aan natuur- en milieuorganisaties
en landschapsverenigingen;
aan de slag met pilots (aanleg en beheer);
Kansen IJsselmeer (zoete variant – ‘oermoeras’);
Door een link te leggen naar cultuurhistorie kun je ook de burg slaan naar het
lokale belang, daar zijn belangenverenigingen ook actief met hoe de natuur achter
de dijk vroeger was;
Building With Nature / Ecoshape: hiervoor zijn nog eigen uren van Deltares
beschikbaar die nauwelijks benut worden. Het gaat er nu om de bestaande kennis
die over beide concepten bij WINN beschikbaar is in te brengen en op basis
daarvan samen (en samen met derden) projecten (pilots) te formuleren.
De groep concludeert dat kennistoepassing (doorwerking) begint bij het laten
weten dat deze innovatieve concepten bestaan!
Hoe gaan we dit concept verspreiden? Wie heeft daarin een trekkende rol?
Het gaat om de keuze hoe je je positioneert. Rijkswaterstaat (infra) zou die rol
natuurlijk op zich moeten nemen, maar het beeld is dat er weinig ambitie is om dit
op te pakken;
Er is en blijft onderzoek en kennisontwikkeling nodig om de concepten verder te
brengen;
Het zou een 2-koppige trekkersrol kunnen zijn: RWS & Deltares. Daarbij is
Deltares de centrale kennishouder;
Hier zouden ook aannemers en waterschappen bij betrokken moeten worden.
Er zijn allerlei partijen vertegenwoordigd in de pilots maar dit is nog weinig
overkoepelend aangepakt. Mogelijk dat een platform over alle pilots heen
interessant is;
Waterrijk Nederland is ook een interessant netwerk. De stand van zaken is:
dat we nu al aan tafel zitten bij DHV en Royal Haskoning; zij hebben een
goed netwerk in het buitenland en daar zit wel een drive, dus dat moeten we
in ieder geval vasthouden!
Datum
17 december 2008
Onze referentie
Blad
7/7

dat het probleem is dat het niet toegestaan is vanuit Deltares om hier aan tafel
te zitten. In feite zit je in een dubbelrol: boordelen en meedoen in
ontwikkeling: dat levert spanning op.
Overzicht maken c.q. evalueren van projecten: wat is gedaan, hoe effectief is het?
Er moet zicht zijn op toepassing in concrete projecten, zoals Afsluitdijk,
Maasvlakte II, IJmuiden;
Er is gewoon meer tijd en continuïteit nodig om dit verder te brengen;
Er ligt ook een rol voor WINN, GWW-sector: meedenken met anderen in een
vroeg stadium. Mogelijk dat de Expo in Korea – Living Coasts (over 4 jaar) een
kans is om het idee te presenteren, dan wordt het ook een interessant
exportproduct voor het bedrijfsleven. Er is dan wel een solide onderbouwing
nodig;
Het gaat om een bottom-up aanpak (via pilots) maar ook om een top-down aanpak
(via bestuurders, adviescollege WINN), ook daar zitten mensen die het idee verder
kunnen helpen.
De groep concludeert dat tot nu toe vooral de weg van bottum-up is gekozen.
Maar er moet nu ook aan een top down-strategie gewerkt gaan worden om de
concepten verder te brengen.
KANS: Bert Keijts heeft in de ‘Leeuwenkuil’ (8 juli 2008) toegezegd de
aanbestedingsregels te versoepelen . *) 2 Positief voor meer pilots!
Wie gaat hier mee verder?
Wie wil het dragen, verder ontwikkelen?
De baten liggen vooral bij waterbeheerders (regionale directies) en
waterschappen. Dat betekent dat zij, de beoogde toepassers, in het verdere
ontwikkelingsproces ook moeten kunnen ‘meeleren’. Dat geldt dan ook voor
natuurorganisaties, de nieuwe waterpartij Water Natuurlijk en bij bijvoorbeeld
stichtingen en landschapsverenigingen liggen kansen;
Het is nog wel Hard vs Zacht, qua gedachtengoed. Is er geen “Groene” aannemer
te vinden, die met dit soort ‘zachte concepten’ uit de voeten kan?
Het bereiken van nationale doelgroepen is nog wat anders dan internationale
doelgroepen.
Per partij geldt een andere benadering en een andere invalshoek: het gaat om het
zoeken van het maatschappelijke belang en de maatschappelijke druk -> je moet
kijken waar de behoefte zit. Het gaan om problemen oplossen en dit project voegt
daar ‘ecologie en duurzaamheid’ aan toe met een nieuw concept.
Ook binnen Deltares kan het breder landen omdat de concepten zowel binnen
zoete als zoute milieus zijn toe te passen;
Ook vanuit Ruimte voor de Rivier liggen er kansen: zij willen aan de slag met
nieuwe dijkconcepten.
2
Wie helpt Bert Keijts daaraan herinneren? Wie checkt deze belofte? Thema
Doorwerking?
Datum
17 december 2008
Onze referentie
Blad
8/8

De groep concludeert dat het zinvol is om een overkoepelend verhaal te
maken over de toekomst van dijken en dit naar buiten te presenteren. In dat
overkoepelende verhaal komen dan verschillende innovatieve dijkconcepten,
zoals Inside, Rijke Dijk, Klimaatdijk, aan de orde.
Belangrijkste leerpunten uit het traject Rijke Dijk/ Biobouwers voor WINN:
- Zorg ervoor dat er door de waterbeheerders ‘meegeleerd’ kan worden in pilots
- WINN moet een rode draad bieden, goede platforms, uitstekend faciliteren, en
ervoor zorgen dat nieuwe ideeën beklijven.
- INSIDE, Rijke Dijk en Biobouwers gaan allemaal dijkproblemen te lijf. Zorg
voor koppeling daarvan, overkoepeling, zowel qua inhoud als uitstraling!
III. Doorwerking Zandmotor
Tijdens de introductie die Marcel Taal houdt over de Zandmotor (onder water
suppleren van zand), noemt hij ‘de handhaving van de basiskustlijn’ als belangrijkste
doel van deze techniek. Hij noemt een aantal uitdagingen als het gaat om het verder
ontwikkelen van de zandmotor als techniek:
- Er zou meer samenwerking moeten ontstaan tussen bestuurders,
wetenschappers en marktpartijen;
- Zijn er efficiëntieslagen mogelijk? Kan de markt het bijvoorbeeld beter dan
de wetenschappers die er nu mee bezig zijn?
- Welke functiecombinaties zijn mogelijk?
- Opzetten van monitoring voor de verdere ontwikkeling van de techniek.
Vertaald naar het onderwerp ‘doorwerking’ van deze WINN-sessie noemt Marcel Taal
3 uitdagingen voor doorwerking:
1. Er is een omslag in denken nodig van ‘ruimte ontwerpen en inrichten’ naar
‘laat de ruimte ontstaan en ga daarna pas bekijken wat je met die ruimte kunt
doen’.
2. Het verwijderen van ‘muurtjes’, zowel binnen VenW als tussen
departementen.
3. Hoe kunnen we het gedachtegoed van de zandmotor vertalen naar het land?
1. Hoe zit de uitdaging in elkaar als het gaat om doorwerking?
De uitdaging waar we in de subgroep mee aan de slag gaan, is:
Een omslag in denken: van ruimte creëren naar ruimte laten ontstaan.
Deze uitdaging gaat vooral over het anders leren omgaan met de ontwikkeling van de
kust en het land erachter. Hoe zorgen we ervoor dat wij (waterexperts, kustbeheerders,
projectontwikkelaars, onderzoekers, etc.) niet bij voorbaat al willen weten hoe de kust
/ het landschap eruit komt te zien, zodat we daarop verder kunnen plannen, inrichten
en investeren, maar dat we in staat zijn om met de natuur mee te bewegen en een
aantal jaren geduld kunnen opbrengen om te zien en ervaren hoe de natuur haar werk
doet (d.w.z. nieuwe ruimte laat ontstaan).
Dilemma’s die daarbij worden geadresseerd, zijn:
- er bestaan verschillende beelden over wat een zandmotor is, wat die doet, etc;
Datum
17 december 2008
Onze referentie
Blad
9/9

- we zijn gewend om op een bepaalde manier naar veiligheid te kijken en die te
willen controleren, en vinden het lastig om met behulp van de zandmotor
veiligheid op een natuurlijke wijze en over een langere periode te laten
ontstaan;
- er heerst in Nederland angst voor de verwachte stijging van de zeespiegel en
het peil in de rivieren;
- we willen graag zelf dingen creëren, en vinden het lastig om die ‘taak’ bij de
natuur neer te leggen en geduld te hebben voor wat er ontstaat. We hebben
vaak te weinig geduld;
- er is een spanningsveld tussen ‘alles is maakbaar’ en ‘laat het maar gebeuren’.
We willen graag controle houden en doen er alles voor om geen land te
verliezen. We houden niet van onzekerheid.
Gaandeweg het gesprek ontstaat de vraag hoe een ontwerp eruit moet zien dat
rekening houdt met een dynamische, natuurlijke ontwikkeling.
- er moet flexibiliteit in het ontwerp zitten;
- in het ontwerp moet ruimte zijn om met de natuur mee te kunnen bewegen;
- dergelijke ontwerpen vragen om een andere financiering, niet zoals projecten
normaliter worden gefinancierd, maar financiering die op de langere termijn
gericht is;
- het toekennen van functies aan de ruimte die moet ontstaan, mag de
natuurlijke dynamiek niet belemmeren; als bebouwing / bewoning
bijvoorbeeld als functie wordt benoemd, dan ontstaat er al een spanningsveld
tussen ‘het willen bouwen’ en ‘het laten gebeuren’;
- belangrijk is om je, voordat je aan het ontwerp begint, af te vragen wat je wilt
bereiken;
- geen oplossingen definiëren in het ontwerp;
- de probleembeschrijving is van groot belang. Welk probleem wil je oplossen
m.b.v. de techniek van de zandmotor?
2. Hoe gaan we de doorwerkingsuitdaging voor de Zandmotor aanpakken?
- Samenwerken in beleid: kun je als wetenschappers / experts meedraaien in
beleidsprocessen om inzicht te krijgen in hoe die processen werken en om
mensen te (leren) kennen, vertrouwen op te bouwen?
- Kun je de omgeving betrekken bij projecten waarbij de zandmotor wordt
toegepast om het concept dichtbij te brengen en tastbaar te maken voor
mensen?
- Bouw met elkaar het verhaal op dat je over de zandmotor wilt vertellen om
het concept ‘over de bühne’ te krijgen. Hoe leg je uit dat het doel van de
zandmotor is om “zich via de natuur ontwikkelende kust” te realiseren?
- Denk na over andere financieringsconstructies: wie heb je nodig bij de start
van projecten met de zandmotor en zijn er ook partijen die later kunnen meeinvesteren?
- Zorg voor korte termijn successen die je zelf over de zandmotor kunt
vertellen;
- Ga na welke economische belangen gesprekspartners hebben en hoe die
belangen zich verenigen met het hoofddoel waarvoor je de techniek van de
zandmotor wilt inzetten;
- Het organiseren van activiteiten die mensen laten zien en beleven waartoe een
zandmotor in staat is, bijvoorbeeld:
Datum
17 december 2008
Onze referentie
Blad
10/10

o Een zandsculptuurwedstrijd op een door de zandmotor ontstaan
eiland;
o Een ‘van-pier-tot-eiland-loop’;
o De ‘zandmotor-race’ als alternatief op de red-bull motorrace in
Scheveningen;
o Een vuurwerkshow op een eiland;
o Paaltjes slaan om te laten zien hoe er nieuw land ontstaat. Door elk
jaar nieuwe paaltjes te slaan laat je de verandering / groei zien;
o Films laten maken om de boodschap uit te dragen.
- het proces van hoe de zandmotor werkt laten zien op plekken waar
vergelijkbare dynamiek bestaat:
o Excursies organiseren naar bijvoorbeeld het Land van Saeftinge, het
Zwin, de jonge duintjes in Delfland, etc.
- Zoek naar een gebruiksfunctie die de natuurlijke dynamiek niet beperkt.
Een aantal elementen die Marcel Taal interessant vindt om uit deze discussie mee te
nemen:
- Kunnen we aansluiten bij projecten die nu al lopen, bijvoorbeeld in Delfland,
en een aantal van bovenstaande suggesties daar uitproberen?
- Samen een verhaal opbouwen en vertellen om mensen mee te nemen in het
concept van de zandmotor;
- Welke voorbeelden van het principe van de zandmotor kunnen we nu al laten
zien?
Datum
17 december 2008
Onze referentie
Blad
11/11

IV. Concluderende opmerkingen
In de uitwerkingen van de drie projecten komt een aantal zaken terug:
1. Doorwerking gaat over het betrekken van ‘de buitenwacht’. Dat kan in
verschillende stadia van het innovatieproject (of de pilot) plaatsvinden. ‘De
buitenwacht’ is een veelkleurig begrip. Het gaat om water- én
terreinbeheerders, beleidsmakers over de grenzen van beleidssectoren heen,
om bestuurders op verschillende bestuurslagen, en om experts en
wetenschappers uit verschillende disciplines.
2. Doorwerking gaat over toepassing van kennis over innovatieve ideeën en
concepten. De in thema’s en pilots gegenereerde kennis moet zijn weg vinden
naar het beheer en/of het beleid van verschillende sectoren van
watermanagement. Dat betekent dat WINN in staat moet zijn om zg.
‘expertise-advies’ te geven, dat wil zeggen maatwerk-kennis voor de juiste
actoren en op het juiste moment.
3. Tegelijkertijd wordt er proceskennis opgedaan door de uitvoering van pilots.
Het is raadzaam om een vorm te vinden waarmee de lessen die daarin zijn
opgedaan,ontsloten kunnen worden voor nieuwe WINNers (themaleiders en
pilottrekkers). Dat kan relatief eenvoudig georganiseerd worden door middel
van ‘overdrachtsbijeenkomsten’, ‘terugkomdagen’ en ‘masterclasses’ die door
oud-WINNers aan nieuwkomers gegeven worden.
4. Communicatie is voor het vorm- en inhoud-geven aan de doorwerking van
kennis over innovatieve ideeën en concepten onmisbaar. Daarbij gaat het om
communicatie over de gegeneerde kennis maar óók om communicatie met ‘de
buitenwacht’. Met name dat laatste zou vanaf de start van een innovatiethema
of –pilot doordacht moeten worden. Dat betekent dat communicatie
meer pro-actief en ‘klantgericht’ georganiseerd moet worden, rondom nieuwe
en lopende WINN-activiteiten.
5. Doorwerking lijkt op schaken op meerdere borden tegelijk: multilevel, multiactor,
multi-interest en multi-knowledge. Voor doorwerking lijkt noodzakelijk
dat belangen en kennisbronnen (inhoudelijke maar ook procesmatige en
procedurele kennis) verenigd worden in een concrete en zichtbare inspanning,
zoals een pilot of (voorbeeld)project.
6. Doorwerking van kennis over innovatieve concepten en ideeën is sterk gebaat
bij de beschikbaarheid van kennis over alternatieve financieringsconstructies,
de vrijheidsgraden binnen formele (besluitvormings)procedures, en de
(formele) organisatie van kennisbeheer en – toegang (bijvoorbeeld centrale
kennisborging en intellectueel eigendom). De vraag is hoe men voor WINN
deze specifieke kennis kan ontsluiten en kan toepassen in WINN-projecten.
7. Doorwerking is ook: je successen vieren. Succes enthousiasmeert, motiveert
en vergroot uiteindelijk de kans op doorwerking. Het gaat erom voor WINN
mogelijke successen tijdig te traceren, indien gewenst te “plannen” en zeker
mee te nemen in de communicatie-uitingen.
Datum
17 december 2008
Onze referentie
Blad
12/12

Tot slot:
De sessie laat zien dat er binnen WINN veel denkkracht bestaat over wat doorwerking
is (zou kunnen zijn) en, nog belangrijker, hoe deze uitdaging aangepakt kan worden.
Het verdient aanbeveling om dit soort meedenksessies te gaan organiseren rond
nieuwe innovatie-initiatieven of voor pilots die ‘rijp’ zijn om aan ‘de buitenwacht’ te
worden overgedragen. Het is betrekkelijk eenvoudig om een aantal WINNers bijeen te
roepen om samen na te denken over de wijze waarop doorwerking voor een concrete
pilot georganiseerd kan worden. Dit resulteert al snel in een (soort) procesplan van
aanpak dat houvast biedt bij het organiseren van doorwerking. Dit toont aan dat
doorwerking toch vooral mensenwerk is.
Datum
17 december 2008
Onze referentie
Blad
13/13

Bijlage 1: Doorwerking is…….(een greep uit de bedachte slogans)
Doorwerking is…. Aantal stemmen
* Jezelf overbodig maken! 12
* Van buiten naar binnen denken 8
* Het bewijs van succes! 8
* (zonder is) Begint bij jezelf 7
Je successen vieren 3
Ideeën tonen in de gedachten van de gebruikers 1
Tot het gaatje gaan 2
Samenwerking 0
Beginnen met een hoger doel 0
Geloof, hoop en liefde 0
Een perpetuüm mobile (iets wat blijft bewegen
zonder de energie van de initiator)
2
Je volwassen kind de wijde wereld insturen 3
Het in vertrouwen durven loslaten van jouw met
zorg opgevoede kind
0
Een bron van nieuwe inspiratie 0
Maatschappelijke winst 3
Doorwerken tot men het doorheeft en merkt dat
het werkt
0
Actieve marketing van innovatie! 2
Van morgen 0
Concentreren op mogelijkheden 0
Het creëren van maatschappelijk draagvlak voor
innovatieve concepten
4
Enthousiasme als besmettelijke ziekte 4
Je verplaatsen in je afnemers 0
Zonder doorwerking geen WINN 1
Het bestaansrecht van WINN 0
Innovatie is je niet laten beperken door één vraag, 0
doorwerking is je niet laten beperken door de
innovatie
Doorwerking WINNt met communicatie 3
Knelpunten en kansen delen met je omgeving 0
Het verbinden van initiaties 0
Tijdig knelpunten voorkomen 0
* van de vier slogans met de hoogste score zijn tegeltjes gemaakt en naar de
deelnemers verstuurd
Datum
17 december 2008
Onze referentie
Blad
14/14