KBC Institutional Fund - Febelfin - Duurzame producten

Eurocrisis indijken
Belangrijke faillissementen in de bedrijvensector bleven uit. Zelden was de solvabiliteit en de
liquiditeit van de niet-financiële bedrijven zo sterk als vandaag. Nieuw in deze cyclus is dat aan
overheidspapier, dat vroeger als volkomen risicoloos werd beschouwd, ook een dimensie van
kredietrisico begon te kleven. Wat begon als een geïsoleerd probleem in de periferie van de
eurozone groeide uit tot een geloofwaardigheidsprobleem van de muntunie en haar instellingen. In
het najaar van 2009 werd het duidelijk dat de Griekse begrotingssituatie dramatisch slechter was
dan de officiële statistieken hadden doen uitschijnen. De vertrouwensbreuk met de geldschieters
was compleet en het land stevende af op een bankroet. Na veel gekibbel kwam Europa samen met
het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in april 2010 over de brug met een eerste reddingsplan van
110 miljard euro. Dat plan moest de financiering van de Griekse overheidsschuld voor de periode tot
midden 2013 veiligstellen. Dat kon de crisis niet bedaren. Het nochtans draconische saneringsplan
van de Griekse regering werd eveneens op veel scepsis onthaald, en terecht. Al vlug werd duidelijk
dat het niet bij dat eerste noodplan zou blijven. In juli 2011 werd een principeakkoord over een
tweede steunfonds (109 miljard euro) bereikt en werden de onderhandelingen met de privésector
over een schuldherschikking opgestart. Dat sleepte langer aan dan voorzien. De onderhandelingen
werden pas begin maart 2012 afgerond tegen voorwaarden die scherper waren dan in juli 2011 werd
vooropgesteld, en die minder vrijwillig waren dan voorgespiegeld. Op 12 maart 2012 werd de
operatie dan ook als een selective default bestempeld. Griekenland zag zijn schuld voor meer dan
100 miljard euro kwijtgescholden. Toch lijkt niemand daarin de ultieme oplossing van het Griekse
schuldvraagstuk te zien. Het ontbreken van toekomstperspectief wakkerde de sociaal-politieke
tegenstand tegen de opgelegde saneringspolitiek aan. In december 2011 poogde de regering-
Papandreou, die op 28 juni ternauwernood een vertrouwensstemming had overleefd, het
straatgeweld te bedaren door een referendum over het Griekse lidmaatschap van de EMU in het
vooruitzicht te stellen. Dat slechte idee leidde tot de val van de regering. Vervroegde verkiezingen
boden aanvankelijk geen uitkomst. Na nieuwe verkiezingen op 17 juni kon het politieke vacuüm
worden opgevuld en trad een pro-Europese coalitieregering aan.
Met het openen van een eerste steunfonds voor Griekenland in april 2010 was een precedent
geschapen. De oprichting van een European Financial Stability Facility (EFSF, april 2010), dat over
440 miljard euro beschikt als vangnet voor de schuldfinanciering van andere EMU-lidstaten, kon de
gemoederen niet bedaren. De Ierse dominosteen viel in het laatste weekend van november 2010.
Later volgden Portugal (april 2011), alweer Griekenland (juli 2011), het Spaanse steunfonds aan de
banken en Cyprus (juni 2012). Al snel na zijn oprichting was duidelijk geworden dat de slagkracht
van het EFSF aanzienlijk uitgebreid moest worden. Tijdens de top van 21 juli 2011 werd de scope
verruimd, tijdens de top van 26 oktober het financiële arsenaal.
De voorlopige balans van al die operaties is dat Europa, in samenwerking met het IMF, in 2010–
2011 ruim 900 miljard euro heeft gemobiliseerd om de financiering van de staatsschuld van de
EMU-landen te verzekeren. Daarbovenop komt dat op 1 juli 2012 een nieuw noodfonds van start is
gegaan. Dat fonds beschikt dit keer over 500 miljard euro en heeft een permanent karakter.
De Europese banken, van oudsher trouwe beleggers in overheidsobligaties, zagen hun
kapitaalbasis sterk afnemen door de kredietcrisis van 2008–2009 en waren dus overgevoelig voor
de gevolgen van de eurocrisis en de afwaardering van hun obligatieportefeuille. De eurocrisis kon
dus gemakkelijk ontaarden in een systeemcrisis. Dat vermijden was de drijfveer voor de Europese
Centrale Bank (ECB) om zeer actief te interveniëren door vooral Spaans en Italiaans staatspapier op
te kopen. Zij deed dat niet van harte, want de obligatiemarkten ondersteunen vond zij niet de taak
van een centrale bank. Slechts schoorvoetend begon de bank vanaf augustus 2011
overheidsobligaties op te kopen en zette pas in december het grote geschut in. Het LTROprogramma
van in totaal 489 miljard euro gaf de Europese banken tegen de gebruikelijke
onderpanden de mogelijkheid krediet op 36 maanden op te nemen tegen het uiterst gunstige tarief
van 1%. Er werd massaal herbelegd in driejarig staatspapier van geviseerde overheden. In februari
2012 werd het aanbod hernieuwd en op die manier 529 miljard euro in de markt gepompt. Het
schiep een gunstig klimaat, waarin de Griekse overheid de herschikking van haar obligatieschuld
begin maart kon afronden.