interview Johan Vergote - Katho

Dialect brengt een gevoel van samenhorigheid teweeg
Johan Vergote (°1967) woont in Meulebeke en werkt al 20 jaar voor De Standaard
Boekhandel. Momenteel is hij zelfstandig zaakvoerder in de filialen van Roeselare en
Izegem. Sinds vorig jaar is hij de trotse auteur van het boekje “In ’t plat West-Vlams”,
dat enkele typisch West-Vlaamse woorden en uitdrukkingen verzamelt.
Hoe bent u na uw studie in de wereld van de boeken verzeild geraakt?
Boeken doorkruisen zowat mijn hele leven. De liefde die ik koester voor boeken en
taal, is een stukje aangeboren. Na mijn middelbare studie heb ik zeer lang getwijfeld
of ik onderwijs of marketing zou volgen. Ik heb uiteindelijk voor de opleiding lager
onderwijs gekozen en ik ben afgestudeerd met de tweede lichting jongens in 1988. Ik
heb daar mijn beste tijd gehad en ik ben dankbaar voor de opleiding die ik daar
genoten heb. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Mijn liefde voor
marketing heeft mij bij De Standaard Boekhandel gebracht.
U bent niet alleen zelfstandig zaakvoerder bij De Standaard Boekhandel, u
schrijft en geeft ook boeken uit.
Dat klopt. Vanuit mijn activiteiten als boekhandelaar ben ik ook bezig met het
uitgeven van boekjes. “In ’t plat West-Vlams” is het tweede boekje dat ik uitgeef,
nadat ik anderhalf jaar geleden een boek over Roeselare op de markt heb gebracht.
Daarnaast verken ik nieuwe markten om fietsgidsen uit te geven.
Wat was uw motivatie om een dergelijk dialectboekje uit te geven?
Dialect is tegenwoordig weer hip en ik wist dat dialect commercieel gezien wel altijd
goed scoorde. Heel wat zaken die verschijnen rond dialect, zijn echter in
woordenboekvorm. Ik wou breken met die trend, ik wou een soort van reisgidsje voor
het West-Vlaams maken. Het boekje moest herkenbaar zijn en een hoge
aaibaarheidsfactor hebben. Daarnaast vond ik het belangrijk dat het boekje direct
bruikbaar en gebruiksvriendelijk zou zijn.

Hoe bent u aan uw onderzoek begonnen?
Ik ben begin vorig jaar met de idee beginnen spelen om een dergelijk boekje uit te
geven. Ik had een blauw boekje in mijn lade van mijn bureau zitten waarin ik typisch
West-Vlaamse woorden van klanten noteerde. Na een tijdje wisten een aantal
mensen dat en zodoende is het boekje beginnen aandikken. Ik wou het in de winkel
hebben voor de eindejaarsperiode, dus het is plots zeer snel gegaan. De eerste
oplage was in zeer korte tijd verkocht. Ondertussen is de opdracht gegeven voor de
vijfde druk, dus het verkoopt nog steeds zeer goed.
Het boekje bevat woorden en uitdrukkingen uit centraal West-Vlaanderen (regio
Roeselare – Izegem – Tielt). Heeft u bewust voor dat dialectgebied gekozen?
Ja. Enerzijds omdat ik voor een groot stuk dat dialect het meest beheers. Anderzijds
is het zo dat veel van de woorden in het boekje universeel West-Vlaams zijn, ze
worden in verschillende West-Vlaamse dialecten gebruikt. In Brugge, waar het
boekje buiten het doelgebied valt, worden er bij voorbeeld zeer veel exemplaren
verkocht.
Heeft dat niet te maken met de titel “In ’t plat West-Vlams”? Je kunt je afvragen
of die de lading wel volledig dekt.
De titel dekt niet volledig de lading, dat is juist. De ondertitel “het sappigste dialect uit
het hart van de provincie” preciseert dit echter wel. Vermits er zoveel universele
West-Vlaamse woorden in het boekje staan, vinden heel wat mensen dat die
genoegzaam tot het West-Vlaams tout court behoren. Als u het nauwgezet gaat
bestuderen, dan zult u merken dat veel woorden dezelfde zijn in verschillende
dialecten, enkel de uitspraak wijkt af.
U heeft ervoor gekozen om de dialectwoorden en -uitdrukkingen weer te geven
zoals ze worden uitgesproken. Heeft u zich gebaseerd op een bepaald
fonetisch schrift?

Over de keuze voor een fonetisch schrift heb ik lang getwijfeld. Ik heb uiteindelijk de
mosterd gehaald bij de sms-taal die jongeren vandaag hanteren. Zij spellen
doorgaans fonetisch en dat heb ik een stukje proberen over te nemen. Ik heb er mijn
eigen versie van gemaakt. Door het zo te doen heb ik mijn publiek kunnen
verbreden, denk ik. Mocht ik het te complex maken, dan vrees ik dat een aantal
mensen zouden afhaken. Het was geenszins mijn bedoeling om een volledige
inventaris te geven van de West-Vlaamse woordenschat of om een taalkundige
studie neer te pennen. Het moest plezant blijven. Als ik in de winkel mensen zie
bladeren in het boekje met een glimlach op hun gezicht, dan weet ik dat ik in mijn
opdracht geslaagd ben.
Welke problemen of hindernissen ondervond u tijdens het schrijfproces?
Ik heb gemerkt dat het vinden van een uniforme weg de moeilijkste opgave is
geweest. Tijdens het schrijfproces heb ik geleerd dat ieder zijn eigen taal maakt.
Sommige woorden worden alleen maar in familiekring gebruikt bij voorbeeld en
kunnen dus niet als algemeen West-Vlaams worden bestempeld. Een ander
probleem betrof de bundeling van woorden per thema. Het boekje is thematisch
opgebouwd, maar soms had ik per woordveld te weinig stof om er een aparte rubriek
in het boek aan te wijden. Die woorden en uitdrukkingen heb ik dan opgevangen
door het hoofdstuk “De klapnansje bie oes” toe te voegen.
Het boek is geïllustreerd met enkele cartoons. Vond u dat belangrijk?
De illustraties zijn op zijn minst net zo belangrijk als de tekst. Frans Dejonckheere
stond in voor de cartoons en ik ken hem al jaren. Het was voor hem een moeilijke
opdracht om bij een opsomming van woorden ook passende en aan de tekst
gerelateerde tekeningen te maken. Ik vind dat hij daar bijzonder goed in is geslaagd.
Kopers van boeken laten zich ook deels verleiden door de grafiek, de illustraties en
de lay-out. De cover van het boek heeft iets om naar te kijken. Het is een grapje op
zich en dat slaat aan.
Voor wie is het boekje bedoeld?

Voor iedereen die plezier wil beleven aan het West-Vlaams. Veel mensen lezen dit
graag. Er is niet echt één doelgroep voor te noemen. Zowel jong als oud is erin
geïnteresseerd. Dat heeft enerzijds te maken met de lage verkoopprijs. Maar
anderzijds heb ik er bewust voor gekozen om woorden op te nemen die vandaag nog
altijd in gebruik zijn. Er zijn nog maar weinig huizen met een voute en kinderen
spelen niet meer op een dilt. Daarom heb ik actuele woorden verzameld, woorden uit
de huis-, tuin- en keukensfeer die nauw aansluiten bij de leefwereld van iedereen,
jong en oud.
Wordt het boekje in hoofdzaak gekocht om te lezen?
Ja, veel mensen halen aan de hand van de dialectwoordenschat herinneringen op.
Maar soms wordt het boekje ook in huis gehaald om concreet te gebruiken. Zo is er
een school in Ardooie die mensen opleidt die in de zorgsector terechtkomen. Die
cursisten komen in contact met bejaarden die het echte West-Vlaams spreken. De
school geeft mijn boekje aan de cursisten om hun West-Vlaams wat bij te spijkeren,
zodat het contact met en de verzorging van de derde leeftijd iets makkelijker verloopt.
Daarnaast kopen rusthuizen het om er spelletjes mee te doen. Op den duur merk je
dat het boekje zijn eigen weg gaat en dat doet me uiteraard veel plezier.
De dialectwoordenschat is stilaan aan het verdwijnen. Betreurt u dat?
Ik vind dat bijzonder jammer. Ik hou ontzettend van taal. Daarom ben ik ook
boekhandelaar. Ik kan ontzettend genieten van mooie boeken. De stijl van Jeroen
Brouwers is voor mij de beste fles wijn uit de wijnkelder. Niettemin heeft ons dialect
een even grote waarde. Het brengt een gevoel van samenhorigheid teweeg. Zoals ik
in het voorwoord van het boekje geschreven heb: taal is een bindmiddel tussen
mensen. Ik zou het jammer vinden, mochten we onze bloedeigen West-Vlaamse taal
niet meer spreken of kennen. Mijn eigen zoon hoor ik dat tussentaaltje van nu
spreken en dan bloedt mijn hart wat. Ik vind het anderzijds even belangrijk dat we
een correcte en keurige taal praten, een taal waarvoor we ons maatpak aantrekken
om een brief te schrijven of om een vreemde aan te spreken. Maar het is toch wel
een voorrecht om in ons eigen milieu, tussen mensen die we kennen, onze eigen
West-Vlaamse taal te kunnen gebruiken.

Wat vindt u het mooiste woord of de mooiste uitdrukking uit het boek?
De uitdrukking de skulpe hangt nog an z’n gat vind ik één van de meeste sappige
uitdrukkingen van het boek, dat wordt gezegd van iemand die nog groen is achter
zijn oren. Ook met het woord nen talloreterter, een benaming voor een lange,
slungelige figuur, moet ik steevast smakelijk lachen.
Heeft u nog toekomstplannen met dit boek?
De reacties van de klanten zijn zo plezant dat ik eigenlijk moreel verplicht ben om
een vervolg te schrijven. Ik ben daar momenteel al mee bezig en de bedoeling is om
grappige taferelen te schetsen. Het gaat om herkenbare situaties op café of in de
kerk die zich perfect kunnen afspelen in een West-Vlaams dorp. Dat deel zou ik dan
kruiden met tekeningen waarin typische uitdrukkingen vervat zijn, opnieuw
geïllustreerd door Frans Dejonckheere. Dit vervolg zal wellicht in het najaar in de
winkel liggen.
We kijken er al naar uit. Bedankt voor dit interview.
Matthias Lefebvre
Lector Nederlands - Afstandsonderwijs
Medewerker Expertisecentrum Erfgoededucatie