Henk Sollie - Boekje Pienter

‘[D]uring the 1990s, international assistance to police development and reform
according to democratic principles became a major component of foreign policy
and a substantial industry for the international community collectively as
well as for many, primarily first world, countries’ - Bayley, 2006:9
In samenlevingen die zich in een overgangsfase, ontwikkelingsfase, of in een postconflictfase
bevinden, is het van belang dat er een zekere mate van veiligheid wordt gegenereerd en dat tevens
voorkomen wordt dat lokaal geweld en lokale conflicten aanleiding vormen voor een regionaal conflict.
Dit gegeven heeft ervoor gezorgd dat vele internationale actoren zich hebben toegelegd op het
bijstaan van staten en samenlevingen om effectieve en integere veiligheidsorganisaties te ontwikkelen
(Marenin, 2005). Inheemse politieopbouw en hervorming is dan ook een belangrijke pijler gaan
vormen in internationaal veiligheidsbeleid. De intentie is veelal dat dergelijke activiteiten dienen te
leiden tot een effectieve, op democratische en mensenrechtelijke basis geschoeide ordehandhaving
en daarmee eveneens tot een veilige samenleving waarin politieke, economische en maatschappelijke
vooruitgang kan worden geboekt.
In dit hoofdstuk zal de context waarin inheemse politieopbouw en hervorming plaatsvinden
worden beschreven evenals de consequenties die deze met zich mee brengen betreffende het
opbouw- en hervormingsproces. Daartoe zal allereerst de ontstaansgeschiedenis van democratische
politieopbouwmissies beschreven worden evenals enkele kenmerkende eigenschappen van de
politieorganisatie ‘an sich’. Vervolgens zal stil worden gestaan bij het feit dat donorlanden veelal als
interventiemacht optreden en daarmee als bezetter aan te merken zijn. Deze en andere factoren op
macroniveau hebben namelijk invloed op het opbouw- danwel hervormingsproces. Dit
veranderingsproces zal aan het eind van dit hoofdstuk beschreven worden aan de hand van
verschillende aspecten die binnen het kader van politieopbouw en hervorming aandacht behoeven.
2.1 Aanleiding inheemse politieopbouw en hervorming
Sinds de jaren ’90 van de vorige eeuw zijn door de internationale gemeenschap (zowel bilateraal als
multilateraal) politieopbouw danwel politiehervorming activiteiten ontplooid in Bosnië-Herzegovina,
Cambodja, Oost Timor, El Salvador, Guatemala, Haïti, Kosovo, Mozambique, Namibië, Nicaragua,
Panama, Sierra Leone, Somalië en Zuid-Afrika (Bayley, 2006). Dat deze lijst niet uitputtend is
bewijzen de ‘recente’ politiemissies in onder andere Afghanistan, Irak, Burundi, Soedan en de
Democratische Republiek Congo.
Bayley (2006) onderscheidt vier factoren die ten grondslag liggen aan de opkomst van
politiemissies. Zo startte na de beëindiging van de Koude Oorlog een nieuwe zoektocht naar
(internationale) veiligheid. Men ging zich richten op staten die als onstabiel aan te merken waren; dat
wil zeggen, staten waarin burgeroorlogen, dictatoriale onderdrukking en humanitaire rampen zich
afspeelden. Dit resulteerde in vele vredesmissies onder auspiciën van met name de VN. Ten tweede
had het communisme, mede door het ineenstorten van de Sovjet Unie, als staatsvorm in de ogen van
velen afgedaan. De democratie werd en wordt (grofweg) gezien als de staatsinrichting die het meest
bijdraagt aan economische welvaart, maatschappelijke stabiliteit en daarmee ook aan de
internationale veiligheid. De internationale gemeenschap ging zich dan ook meer en meer toeleggen
op het creëren van democratische regeringen. Een derde factor, welke met de voorgaande
____________________________________________________ Opbouw en hervorming van inheemse politiekorpsen
Ervaringen van de Nederlandse krijgsmacht na 1989 29
2