Henk Sollie - Boekje Pienter

Vrede en veiligheid zijn noodzakelijke voorwaarden voor duurzame ontwikkeling. Veel Westerse 

landen investeren in het opleiden van inheemse politie in onstabiele staten. Ook de Nederlandse 

krijgsmacht draagt met zogenoemde politiemissies bij aan de opbouw en hervorming van inheemse 

politiekorpsen. Medewerkers van de Koninklijke Marechaussee zijn de afgelopen jaren bijvoorbeeld 

uitgezonden naar Bosnië, Afghanistan en Irak om daar de lokale politie op te leiden. Aanleiding voor 

deze studie was het bestaande gebrek aan kennis van de bijdrage van defensie aan dergelijke missies 

en van de opgaven en moeilijkheden waarvoor haar medewerkers zich daarbij gesteld zien. 

Deze studie geeft een gedetailleerd inzicht hoe de Nederlandse krijgsmacht politieopbouwtaken 

uitvoert. Aan de hand van een literatuurstudie en door middel van interviews met betrokken militairen 

wordt beschreven welke strategie de krijgsmacht hanteert en welke bevorderende en belemmerende 

factoren zich voordoen bij de implementatie van deze strategie. Deze studie biedt tevens een 

overzicht van alle missies waarbij inheemse politieopbouw plaatsvond. 

Uit dit onderzoek blijkt hoe lastig het is om politie op te bouwen in landen 

zoals Bosnië, Afghanistan en Irak, welke inspanningen de Nederlandse 

krijgsmacht zich reeds getroost en welke verbeteringen 

195 

Ervaringen van de Nederlandse krijgsmacht na 1989 Henk Sollie 

Opbouw en hervorming van inheemse politiekorpsen 

Opbouw en hervorming van 

inheemse politiekorpsen 

Ervaringen van de Nederlandse krijgsmacht na 1989 

Henk Sollie

Opbouw en hervorming van 

inheemse politiekorpsen 

Ervaringen van de Nederlandse krijgsmacht na 1989 

Henk Sollie 

Universiteit Twente 

Faculteit Management en Bestuur 

Enschede, februari 2009

Over de auteur 

Henk Sollie is als docent en onderzoeker verbonden aan de Faculteit Management en Bestuur 

van de Univeriteit van Twente. 

© 2009 Henk Sollie MSc / Universiteit Twente, Faculteit Management en Bestuur 

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden 

verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op 

enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder 

voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 

Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 

16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting 

Reporrecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) 

uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (art. 16 Auteurswet 1912) kan men zich 

wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB 

Hoofddorp, www.cedar.nl/pro). 

No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without 

written permission from the Publisher. 

ISBN: 978-90-9023914-9 

NUR: 740 

www.mb.utwente.nl

______________________________________________________ Voorwoord 

Deze studie maakt deel uit van het onderzoeksprogramma ‘Policing by the military’ van de 

Nederlandse Defensie Academie. Dit programma beoogt inzicht te ontwikkelen in de uitvoering van 

politietaken door de Nederlandse krijgsmacht en haar zo voor te bereiden op toekomstige opgaven. 

Deze publicatie, die geschreven is in het kader van mijn afstuderen aan de Universiteit van Twente, 

bevat de bevindingen van een uitgebreid onderzoek naar de deelname van de Nederlandse 

krijgsmacht aan inheemse politieopbouw. 

Sinds het einde van de Koude Oorlog is de focus van de Nederlandse krijgsmacht verschoven van de 

verdediging van het eigen en bondgenootschappelijke grondgebied naar de bescherming en 

bevordering van de internationale rechtsorde en stabiliteit. Voor Defensie zijn de opbouw en 

hervorming van buitenlandse veiligheidsdiensten sindsdien een belangrijke taak. Momenteel zijn tal 

van Nederlandse militairen in het buitenland actief in de opleiding, training en advisering van lokale 

politie. 

Ondanks deze vergrote betrokkenheid van de krijgsmacht bij het opbouwen en hervormen van 

politiekorpsen in de gehele wereld, is er tot op heden weinig bekend van haar ervaringen bij de 

uitvoering van die taak. Deze studie beoogt die lacune op te vullen en bovendien – door bevorderende 

en belemmerende factoren te onderscheiden – bij te dragen aan een effectieve en efficiënte inzet van 

Nederlandse militairen. 

De auteur dankt de volgende personen voor hun kritische houding en opbouwende commentaar bij 

het tot stand komen van deze rapportage: B. Kommeren (Koninklijke Marechaussee), dr. A.J.J. 

Meershoek (Universiteit Twente), dr. M.J. de Weger (Nederlandse Defensie Academie) en prof. dr. 

R.A. Wessel (Universiteit Twente). 

I

_____________________________________________ Lijst van afkortingen 

AMIB African Mission in Burundi 

ANAP Afghan National Auxiliary Police 

AUP Afghan Uniformed Police 

CIVPOL Civilian Police 

CPA Coalition Provisional Authority 

CSTC-A Combined Security Transition Command Afghanistan 

DDR Disarmament Demobilisation and Reintegration 

DRC Democratische Republiek Congo 

ECPA European Community Police Assistance 

EGF European Gendarmerie Force 

EU Europese Unie 

EUFOR European Force 

EUPM European Union Police Mission 

EUPOL European Union Police 

EVDB Europees Veiligheids en Defensie Beleid 

IMF Internationaal Monetair Fonds 

IPM International Police Monitors 

IPTF International Police Task Force 

ISAF International Security Assistance Force 

KFOR Kosovo Force 

KMar Koninklijke Marechaussee 

LSO Liaison Officer 

MAPE Multinational Advisory Police Element 

MN(P)F Multinational (Protection) Force 

NAVO Noord-Atlantische Verdragsorganisatie 

OFA Ohrid Framework Agreements 

OVSE Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa 

PRT Provincial Reconstruction Team 

SBS State Border Service 

SFIR Stabilisation Force Iraq 

III

SIPA State Investigation and Protection Agency 

SSR Security Sector Reform 

TF Mostar Task Force Mostar 

TFU Task Force Uruzgan 

UN United Nations 

UNAVEM United Nations Angola Verification Mission 

UNMIBH United Nations Mission in Bosnia and Herzegovina 

UNMIH United Nations Mission in Haiti 

UNMIK United Nations Mission in Kosovo 

UNMIS United Nations Mission in Sudan 

UNPOL United Nations Police 

UNPROFOR United Nations Protection Force 

UNTAC United Nations Transitional Authority in Cambodia 

UNTAG United Nations Transition Assistance Group 

VN Verenigde Naties 

VS Verenigde Staten 

WEU West-Europese Unie 

IV

___________________________________________ Lijst van afbeeldingen 

De in deze studie weergegeven afbeeldingen van lokale politiefunctionarissen zijn afkomstig van 

enkele respondenten. 

Voorkant SFIR KMar-functionaris geeft uitleg aan agent Iraqi Police 

Hoofdstuk 1 SFIR Schietles Iraqi Police 

Hoofdstuk 2 ISAF Training Afghan National Auxiliary Police 

Hoofdstuk 3 EUPM Grensbewaking door State Border Service 

Hoofdstuk 4 SFIR Training voertuigencontrole Iraqi Police 

Inzet links: gerenoveerd politiebureau 

Inzet rechts: politieauto Iraqi Police 

Hoofdstuk 5 ISAF Training Afghan National Auxiliary Police 

Hoofdstuk 6 SFIR KMar-functionaris geeft klassikaal les via tolk aan Iraqi Police 

Inzet: opleiding Irakese ME 

Hoofdstuk 7 SFIR Irakese ME in opleiding 

Bijlage I ISAF Training Afghan National Auxiliary Police 

Bijlage II EUPM Hoofdkwartier EUPM in Sarajevo 

Inzet: checkpoint State Border Service 

Summary ISAF Afghan National Auxiliary Police zonder uniform 

Inzet: training in gebruik wapenstok 

Literatuur SFIR Training Iraqi Police - gevangenisbewaking 

V

__________________________________________________ Inhoudsopgave 

Voorwoord I 

Lijst van afkortingen III 

Lijst van afbeeldingen V 

Hoofdstuk 1 Inleiding 14 

1.1 ACHTERGROND.......................................................................................................................................... 15 

1.2 AANLEIDING .............................................................................................................................................. 17 

1.3 PROBLEEMSTELLING EN ONDERZOEKSVRAGEN ............................................................................................. 18 

1.4 OPERATIONALISATIE SLEUTELBEGRIPPEN .................................................................................................... 20 

1.5 AFBAKENING VAN HET ONDERZOEKSTERREIN................................................................................................ 21 

1.6 ONDERZOEKSONTWERP.............................................................................................................................. 23 

1.7 RELEVANTIE VAN HET ONDERZOEK .............................................................................................................. 24 

1.8 VERDERE INDELING RAPPORTAGE................................................................................................................ 25 

Hoofdstuk 2 Context inheemse politieopbouw 28 

2.1 AANLEIDING INHEEMSE POLITIEOPBOUW EN HERVORMING .............................................................................. 29 

2.1.1 ‘Democratic police reform’ ................................................................................................................. 30 

2.1.2 Karakteristieken van de politieorganisatie.......................................................................................... 31 

2.2 DE ‘BEZETTENDE’ INTERVENTIEMACHT.......................................................................................................... 33 

2.2.1 Bezetting, beheersingsmiddelen en autochtone elites........................................................................ 33 

2.2.2 Constructieve bezettingen ................................................................................................................. 34 

2.3 COMPONENTEN INHEEMSE POLITIEOPBOUW EN HERVORMING ......................................................................... 36 

2.3.1 Voorbereiding missie ......................................................................................................................... 36 

2.3.2 Lokale maatschappelijke veiligheid.................................................................................................... 38 

2.3.3 Op- en/of inrichting inheems politiekorps ........................................................................................... 40 

2.3.4 Langetermijnontwikkelingen............................................................................................................... 44 

2.4 RESUMÉ: CONSEQUENTIES VAN DE CONTEXT ................................................................................................ 46 

Hoofdstuk 3 Inheemse politieopbouw: de Nederlandse strategie 50 

3.1 VERANDERENDE FOCUS: VREDESMISSIES..................................................................................................... 51 

3.1.1 Participatie in internationale samenwerkingsverbanden..................................................................... 52 

3.2 NEDERLANDSE BELEID AANGAANDE POLITIEOPBOUW EN HERVORMING............................................................ 54 

3.2.1 Een integrale benadering................................................................................................................... 55 

3.2.2 Inheemse politieopbouw en -hervorming: de ‘veiligheidssectorvisie’ .................................................. 57 

3.3 NEDERLANDSE BIJDRAGE AAN INHEEMSE POLITIEOPBOUW EN HERVORMING .................................................... 58 

3.3.1 Missies in Europa .............................................................................................................................. 59 

3.3.2 Missies in Azië................................................................................................................................... 68 

3.3.3 Missies in Afrika................................................................................................................................. 75 

3.3.4 Overige missies ................................................................................................................................. 80 

3.4 RESUMÉ: DE GEHANTEERDE POLITIEOPBOUWSTRATEGIE................................................................................ 83 

VII

Hoofdstuk 4 Inheemse politieopbouw: Nederlandse ervaringen 86 

4.1 VOORBEREIDING MISSIE.............................................................................................................................. 88 

4.1.1 Personeelsselectie ............................................................................................................................ 88 

4.1.2 Opleiding ........................................................................................................................................... 89 

4.2 LOKALE MAATSCHAPPELIJKE VEILIGHEID...................................................................................................... 90 

4.2.1 Veiligheidssituatie.............................................................................................................................. 90 

4.2.2 Status lokale politiekorpsen ............................................................................................................... 91 

4.2.3 Opinie lokale bevolking...................................................................................................................... 94 

4.3 OP- EN/OF INRICHTING INHEEMS POLITIEKORPS............................................................................................. 94 

4.3.1 Communicatie.................................................................................................................................... 95 

4.3.2 Capaciteitopbouw .............................................................................................................................. 95 

4.3.3 Integriteitopbouw ............................................................................................................................... 97 

4.3.4 Rekrutering van lokale agenten ......................................................................................................... 98 

4.3.5 Training van lokale agenten............................................................................................................... 98 

4.3.6 Advisering, mentoring en monitoring.................................................................................................100 

4.4 LANGETERMIJNONTWIKKELING .................................................................................................................. 102 

4.4.1 Samenwerking met lokale politie.......................................................................................................102 

4.4.2 Samenwerking met internationale collegae.......................................................................................103 

4.4.3 Overdracht verantwoordelijkheden....................................................................................................105 

4.5 RESUMÉ: NEDERLANDSE POLITIEOPBOUWERVARINGEN ............................................................................... 106 

Hoofdstuk 5 Invloedsfactoren 110 

5.1 INVLOEDSFACTOREN BETREFFENDE DE COMPONENT ‘VOORBEREIDING MISSIE’............................................... 111 

5.2 INVLOEDSFACTOREN BETREFFENDE DE COMPONENT ‘LOKALE MAATSCHAPPELIJKE VEILIGHEID’....................... 112 

5.3 INVLOEDSFACTOREN BETREFFENDE DE COMPONENT ‘OP- EN/OF INRICHTING INHEEMS POLITIEKORPS’.............. 113 

5.4 INVLOEDSFACTOREN BETREFFENDE DE COMPONENT ‘LANGETERMIJNONTWIKKELINGEN’ ................................. 115 

5.5 RESUMÉ: INVLOED HEBBENDE FACTOREN OP HET INHEEMSE POLITIEOPBOUWPROCES .................................... 117 

Hoofdstuk 6 Conclusies & aanbevelingen 120 

6.1 DE NEDERLANDSE STRATEGIE INZAKE INHEEMSE POLITIEOPBOUW................................................................ 121 

6.1.1 De Nederlandse strategie in theoretisch perspectief .........................................................................122 

6.2 INVLOEDSFACTOREN BIJ DE UITVOERING VAN INHEEMSE POLITIEOPBOUWACTIVITEITEN ................................... 124 

6.3 AANBEVELINGEN...................................................................................................................................... 126 

Hoofdstuk 7 Slotbeschouwing 132 

7.1 BETEKENIS VAN DE BEVINDINGEN .............................................................................................................. 133 

7.2 DE BEVINDINGEN IN PERSPECTIEF .............................................................................................................. 134 

7.2.1 Indicatie: overeenkomstige invloedsfactoren.....................................................................................138 

7.3 MOGELIJKE VERVOLGSTUDIES................................................................................................................... 138 

Bijlage I Schema uitgevoerde politiemissies 142 

Bijlage II Respondenten aan het woord 152 

Summary 168 

Literatuur 180 

VIII

Inleiding 

____________________________________________________ Opbouw en hervorming van inheemse politiekorpsen 

Ervaringen van de Nederlandse krijgsmacht na 1989 14

Maandag 25 december 2006 bestormden rond de duizend Britse soldaten een Irakees politiebureau in 

de zuidelijke havenstad Basra. 1 De agenten die in dit bureau gestationeerd waren begingen, volgens 

een Britse woordvoerder, namelijk meer misdaden dan ze oplosten. De bestormingsactie werd 

uitgevoerd nadat er verdenkingen waren dat in er in dit bureau, waarin de eenheid Zware Misdaad 

zetelde, criminele activiteiten werden gepleegd; de leiding van deze politie-eenheid werd verdacht 

van samenwerking met plaatselijke doodseskaders en er zouden gevangenen ernstig worden 

mishandeld en worden geëxecuteerd. ‘We've removed a very significant and nasty part of the police 

force which has been scaring people in Basra, and ultimately it's going to make Basra a better place’, 

aldus Majoor C. Burbridge van het Britse leger. 2 Wat dit incident echter opmerkelijk maakt, is dat deze 

politie-eenheid was opgeleid en bewapend door de voorgangers van de Britse militairen die de 

bestorming uitvoerden. 3 

Er wordt door veel, met name Westerse, donorlanden geïnvesteerd in het opleiden van buitenlandse 

politiekorpsen in met name postconflict situaties. Ook Nederland draagt bij aan zogenoemde 

politiemissies waarin buitenlandse politiekorpsen worden opgebouwd danwel hervormd. Echter, over 

hoeveel Nederland daadwerkelijk bijdraagt aan dergelijke missies en hoe haar dat vergaat, is tot op 

heden niet of nauwelijks iets bekend. 

1.1 Achtergrond 

Falende staten 4 of staten met een anderszins destabiliserend karakter, hebben sinds een aantal jaren 

de volle (politieke) aandacht. Dit komt doordat dergelijke staten niet alleen een bedreiging vormen op 

nationaal niveau, dat wil zeggen naar haar eigen burgers toe, maar eveneens een bedreiging zijn voor 

de internationale samenleving. De algemene opvatting is dat gewelddadige conflicten voorkomen 

dienen te worden of zo snel mogelijk worden beëindigd, aangezien door globalisering dergelijke 

situaties internationale consequenties kunnen hebben, zoals regionale instabiliteit, het ineenstorten 

van economische markten, een grote schare aan vluchtelingen en terrorisme (Ferguson, 2004:2). 

Dientengevolge werd de noodzaak ingezien om fragiele staten de helpende hand toe te steken, omdat 

internationaal actieve terroristische netwerken zich gemakkelijk vestigen in landen waarin centraal 

gezag ontbreekt. Eveneens vinden criminele organisaties, die zich bezighouden met smokkel van 

drugs, wapens en mensen, een toevluchtsoord in dergelijke landen (Homan, 2005a). Achterliggende 

gedachte bij interventies en ontwikkelingshulp in staten met een destabiliserend karakter is dat 

veiligheid, stabiliteit en ontwikkeling onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn (Van de Goor & 

Callenbach, 2007). In een staat waarin continu geweldsuitbarstingen (kunnen) plaatsvinden is immers 

geen ruimte voor armoedebestrijding en duurzame ontwikkeling. Dit heeft geleid tot een sterke focus 

op de veiligheidssector in dergelijke landen welke niet meer weg te denken is. ‘Reform or 

transformation of the security sector is now seen as an integral part of the transition from one-party to 

1 

NRC Handelsblad, 27 december 2006, ‘Britten zuiveren politie in Basra’; Volkskrant, 28 december 2006, ‘Politiebureau Basra 

opgeblazen’. 

2 

Bron: www.bbc.co.uk, 25 december 2006, UK troops storm Iraqi police HQ. 

3 

Zie ook De Nooy (2007). 

4 

Falende staten kunnen omschreven worden als, en daarbij volg ik de Adviesraad Internationale Vraagstukken (2004:11): ‘[een 

staat] die niet bij machte is (grote delen van) zijn grondgebied te beheersen, noch de veiligheid van zijn burgers te garanderen, 

aangezien hij zijn monopolie op geweld verloren heeft; niet langer in staat is de interne rechtsorde te handhaven; zijn bevolking 

geen openbare diensten meer kan leveren noch de voorwaarde daartoe kan scheppen.’ 


Ervaringen van de Nederlandse krijgsmacht na 1989 15 

1

pluralist political systems, from centrally planned to market economies, and from armed conflict to 

peace, and is a growing focus of international assistance.’ (Hendrickson & Karkoszka, 2002:175). 

Deze hervorming van de veiligheidssector staat beter bekend als ‘Security Sector Reform’ 

(SSR). Onder SSR wordt doorgaans 5 het volgende verstaan: ‘a reform of the organisations that have 

the authority to use, or order the use of force, or the threat of force, as well as those civil structures 

that are responsible for their management’ (Chanaa, 2002:7). Deze veiligheidshervormingen dienen 

ertoe te leiden dat er effectieve en professionele veiligheidsstructuren worden opgebouwd die onder 

democratische en financiële controle staan (Homan, 2005b). Daarbij wordt onderscheid gemaakt 

tussen enerzijds het opbouwen van capaciteit (capacity building) - de structurele component van 

hervorming - en anderzijds het creëren van integriteit (integrity building) - de gedragscomponent van 

hervorming (Kaspersen e.a., 2004:9). Met eerstgenoemde worden zaken bedoeld als het installeren 

van nieuwe instituties en het hervormen van bestaande organisaties in de veiligheidssector; denk 

daarbij aan rekrutering en training van personeel en het voorzien in materiele goederen (gebouwen, 

vervoersmiddelen, telecommunicatie). Laatstgenoemde houdt in dat men waarden en normen van een 

democratie, en daarmee samenhangend mensenrechten, tracht over te brengen door bijvoorbeeld 

standaarden te ontwikkelen voor selectie en promotie en het verzorgen van mensenrechtentraining. 

SSR moet gezien worden als een van de instrumenten ter wederopbouw van een onstabiele staat, 

oftewel, ‘als een essentieel onderdeel van een groter pakket aan instrumenten dat wordt ingezet om 

de kans op verzwakking van de staat of het falen hiervan te voorkomen’ (Homan, 2005b:6). 6 

Hoewel er veel instituties onder het begrip veiligheidssector vallen (zoals het leger, de politie, 

justitie, het gevangeniswezen, de douane, de kustwacht en inlichtingendiensten) en er vele instituties 

zijn die het proces kunnen beïnvloeden (zoals de media en het lokale parlement) (Van de Goor & 

Callenbach, 2007) zal in het kader van dit onderzoek ingezoomed worden op de opbouw en 

hervorming van politiekorpsen. Dit betekent echter niet dat andere instituties van minder belang zijn: 

‘Reforming police forces alone is of little value unless complemented by efforts to create an impartial, 

effective, and trustworthy judicial system, where suspected criminal offenders can be brought to trial 

and justice.’ (Kaspersen e.a., 2004:8). 

Zowel het tijdelijk interveniëren van externe veiligheidsactoren, zogenoemde 

veiligheidswaarborgers, als het opbouwen en hervormen van lokale politie zijn essentiële onderdelen 

in de transitie van een militaire naar een civiele samenleving en zijn nodig om te voorkomen dat er 

een veiligheidsvacuüm ontstaat (Ferguson, 2004; De Nooy, 2007). Dit vacuüm wordt door Dziedzic 

(1998) aangeduid met de term ‘security gap’. Dit begrip kan onderverdeeld worden in drie categorieën, 

te weten de ‘deployment gap’ (er kan niet voldoende politiecapaciteit geleverd worden om de 

benodigde taken uit te voeren), de ‘enforcement gap’ (de orde kan niet gehandhaafd worden door 

bijvoorbeeld het ontbreken van vaardigheden, maar ook door een beperkt mandaat), en de ‘institution 

gap’ (de lokale overheid is niet in staat om de wettelijke en publieke orde te handhaven) (Serafino, 

2004:8-9). Teneinde dit veiligheidsvacuüm op te doen lossen en een stabiele omgeving te creëren, 

worden, zo beschrijft Hovens (2005), sinds de 19 de eeuw politiemissies (police operations) uitgevoerd 

die de basis vormen voor de wederopbouwmissies die hedentendage worden uitgevoerd. 

5 Er is namelijk geen eenduidige definitie van SSR (Edmunds, 2001). 

6 Er dient, om verwarring te voorkomen, opgemerkt te worden dat het begrip DDR (demobilisation, disarmament and 

reintegration) nauw verwant is, hoewel niet gelijk, aan SSR (Bryden, 2007). Beide programma’s worden veelal in samenhang 

met elkaar uitgevoerd; het zijn standaardcomponenten van vredesmissies (Call, 2007). 



Mede door de komst van de United Nations Civilian Police (UNCIVPOL) 7 begin jaren zestig 

van de vorige eeuw, is de uitvoering van politietaken binnen vredesmissies evenals het adviseren, 

trainen en monitoren van lokale politiekorpsen (in met name postconflict situaties) de afgelopen 

decennia enorm toegenomen. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen drie verschillende 

typen politiemissies die sinds 1960 zijn uitgevoerd door militairen en civiele agenten, te weten de 

traditionele, de transformatieve en de executieve missie (Smith et all, 2006), respectievelijk ook wel 

eerste, tweede en derde generatie vredesmissies genoemd (Hovens, 2005). De traditionele 

politiemissie houdt grofweg in dat internationale veiligheidswaarborgers fungeren als scheidsrechter 

tussen de strijdende partijen, waarbij in de gaten gehouden wordt of beide partijen zich aan de 

afspraken houden en geen mensenrechten schenden. 8 Na de Koude Oorlog (1989) trad er echter een 

verandering op in de aard van gewelddadige conflicten, namelijk van inter-statelijk naar intra-statelijk, 

waardoor interventies een complexer en multidimensionaal karakter kregen (Hovens, 2005:19). Er 

moeten niet alleen monitortaken uitgevoerd worden, maar eveneens dienen lokale 

veiligheidsinstanties opgebouwd en hervormd te worden. Dergelijke missies staan bekend als 

transformatieve politiemissies 9 en worden gekenmerkt door het SMART principe. 10 Bij het derde type 

politiemissie worden door internationale militairen of agenten, onder auspiciën van de VN 11 , 

executieve politietaken uitgevoerd om de orde aldaar te handhaven. Daarbij wordt de lokale civiele 

politie, indien deze aanwezig is, vervangen. Kenmerkend voor dergelijke missies is dat internationale 

ordehandhavers mogen arresteren, detineren en ondervragen, dat ze bewapend zijn, en dat naast 

ordehandhavingstaken eveneens opbouw en hervormingstaken worden uitgevoerd (Dwan, 2002). 12 Er 

kan gesteld worden dat politietaken binnen vredesmissies zijn veranderd van passief monitoren tot het 

actief bijdragen aan hervormingen en zelfs ordehandhaving 13 , en dat dergelijke taken nog steeds aan 

verandering onderhevig zijn. 

1.2 Aanleiding 

De Berlijnse Muur nam in haar val de Koude Oorlog met zich mee en luidde daarmee een nieuw 

tijdperk in. Zo ook voor de Nederlandse krijgsmacht. Waar zij zich voorheen hoofdzakelijk 

concentreerde op de verdediging van het eigen en bondgenootschappelijke grondgebied, staat 

hedentendage de uitvoering van de tweede hoofdtaak, de bescherming en bevordering van de 

7 In 1960 werd deze civiele politie, welke bestaat uit agenten uit meer dan vijftig landen die aangesloten zijn bij de Verenigde 

Naties, voor het eerst ingezet in Congo (ONUC) (Call & Barnett, 1999; Hartz, 1999; Hovens, 2005). Inmiddels heeft dit korps 

aan meer dan vijftien vredesmissies deelgenomen en hedentendage zijn ruim 11.000 agenten ingezet in onder andere Kosovo 

(UNMIK: 2000 agenten), Haïti (MINUSTAH: 1900 agenten) en Darfur (UNAMID: 1700 agenten) 

(http://www.un.org/Depts/dpko/dpko/contributors/2008). Sinds 2005 is de naam van dit VN-politiekorps veranderd in UN Police 

Division (UNPOL). Zie ook: Hills (1998). 

8 Voorbeelden van traditionele missies zijn ONUC (Congo 1960-1964) en UNFICYP (Cyprus 1964-heden). 

9 Voorbeelden van transformatieve missies zijn UNTAG (Namibië 1989-1990) en UNTAC (Cambodja 1992-1993). 

10 Dit acroniem staat voor: Supporting human rights; Monitoring the performance of the local law enforcement agencies, prisons, 

courts and implementing agreements; Advising the local police on humane effective law enforcement according to international 

standards laid down in the instruments; Reporting on situations and incidents; Training the local law enforcement in the best 

practice for policing and human rights (Hartz, 1999:31). 

11 Sinds 2000 ook onder auspiciën van de Europese Unie nadat de Europese Raad in Feira (Portugal) besloot dat lidstaten 

dienen bij te dragen aan internationale politiemissies. Andere internationale organisaties die politiemissies uitvoeren zijn de 

Noordelijke Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). 

12 Voorbeelden van executieve missies zijn UNMIK (Kosovo 1999-heden) en UNTAET (Oost-Timor 1999-heden). 

13 De veranderingen in politiemissies zijn nauw verweven met de verschuiving van het accent van vredesmissies, namelijk van 

peacekeeping en peacebuilding naar peace-enforcing. Tevens zijn huidige vredesmissies meer gericht op ‘managing change’ 

dan terugkeren naar de ‘status quo ante’ (Holm & Eide, 2000). 



internationale rechtsorde en stabiliteit, centraal. 14 De Nederlandse krijgsmacht voert namelijk, veelal in 

internationaal verband (VN, NAVO), vredesmissies uit waarin wordt bijgedragen aan een veilige en 

stabiele omgeving en de wederopbouw van de samenleving aldaar. Oftewel, de krijgsmacht verricht 

tegenwoordig werkzaamheden waardoor ‘het geweldsmonopolie [wordt] gevestigd of hersteld en 

(uiteindelijk) overgegeven aan de al dan niet nieuw opgebouwde overheidsorganisaties van het 

betreffende land’ (De Weger, 2006:2). Met de komst van de notities ‘Aan elkaar verplicht’ (2003), 

‘Sterke mensen, zwakke staten’ (2003) en ‘Wederopbouw na gewapend conflict’ (2005), waarin 

aangegeven wordt dat vrede en veiligheid noodzakelijke voorwaarden zijn voor duurzame 

ontwikkeling, geeft de Nederlandse overheid te kennen dat de hervorming van de veiligheidssector 

(SSR) een belangrijke rol dient te spelen in huidige en toekomstige wederopbouwmissies. 15 

Nederlandse militairen hebben sinds 1989, en sinds 1993 ook civiele politieagenten, 

verscheidene politiemissies uitgevoerd. 16 Functionarissen van de Koninklijke Marechaussee (KMar) 

zijn de afgelopen jaren onder andere uitgezonden naar Bosnië, Kosovo, Afghanistan en Irak. In deze 

missies voerden zij militaire politietaken uit (handhaving tucht en weten regelgeving binnen de 

uitgezonden militaire eenheden), maar ook civiele politietaken, zoals het ondersteunen van lokale 

autoriteiten, het verzorgen van opleidingen, ‘crowd and riot control’ etc. 17 Politiemissies zijn voor de 

Nederlandse krijgsmacht echter niet iets van de afgelopen twee decennia. In de Nederlandse koloniën 

voerden militairen ook al politietaken uit 18 en ook droeg de krijgsmacht bij aan missies in onder andere 

Albanië (1913) en Saarland (1935). 19 

Hoewel de Nederlandse krijgsmacht sinds het einde van de Koude Oorlog heeft bijgedragen 

aan de opbouw en hervorming van inheemse politiekorpsen, is er nauwelijks iets bekend over wat de 

precieze bijdrage is geweest en welke ervaringen zijn opgedaan bij de uitvoering van dergelijke taken. 

Eveneens zijn er weinig documenten waarin wordt beschreven hoe de Nederlandse krijgsmacht het 

beste om kan gaan met de uitdagingen waarmee men te maken krijgt bij de uitvoering van dergelijke 

politiemissies (De Weger, 2007). 

1.3 Probleemstelling en onderzoeksvragen 

Het doel van deze studie is tweeledig, namelijk enerzijds het in kaart brengen van de precieze 

bijdrage van de Nederlandse krijgsmacht aan inheemse politieopbouw vanaf 1989 20 , en anderzijds te 

beschrijven welke factoren van invloed zijn op een dergelijk politieopbouwproces. Dit betekent dat in 

dit onderzoek allereerst een inventarisatie gemaakt zal worden van de Nederlandse militaire bijdrage 

aan de opbouw en hervorming van inheemse politiekorpsen; daarbij zullen de opgedane ervaringen 

nadrukkelijk aan bod komen. Vervolgens dienen deze ervaringen te leiden tot een beschrijving van 

bevorderende en belemmerende factoren die van invloed zijn op de opbouw en hervorming van 

inheemse politiekorpsen. 

14 

De Nederlandse krijgsmacht heeft drie hoofdtaken. De derde hoofdtaak is het ondersteunen van civiele autoriteiten bij 

rechtshandhaving, rampenbestrijding en humanitaire hulp, zowel nationaal als internationaal (www.mindef.nl). 

15 

Zo is onder andere een SSR-pool opgericht die de Nederlandse inzet inzake SSR gaat vormgeven (notitie ‘Wederopbouw na 

conflict’, 2005:37). 

16 

Notitie ‘Inzet politie en Koninklijke Marechaussee bij internationale civiele politieoperaties’ (2000). 

17 

Tweede Kamerbrief betreffende inzet Nederlandse politie en Koninklijke Marechaussee bij internationale civiele politieoperaties, 

TK 2003-2004, 27476 nr. 6, Den Haag, 4 juni 2004. 

18 

Zie bijvoorbeeld Sponk (1993) en Walles (2003). 

19 

Zie Hovens (2005) voor een beknopte beschrijving van beide politiemissies. 

20 

De reden voor de tijdsbepaling na 1989 is dat militaire ‘politieoperaties’ ten tijde van de Koude Oorlog van een andere aard 

waren en daarom niet relevant zijn voor de huidige en toekomstige politie(opbouw)taken van de Nederlandse krijgsmacht (De 

Weger, 2007). 



Deze tweeledige doelstelling resulteert in de volgende vraagstelling die in dit onderzoek centraal zal 

staan: 

Welke strategie hanteert de Nederlandse krijgsmacht bij de opbouw en hervorming van 

inheemse politiekorpsen en welke uitvoeringsmodaliteiten en welke externe factoren 

beïnvloeden de implementatie? 

Aan de hand van de volgende vier deelvragen zal deze probleemstelling stapsgewijs beantwoord 

worden. 

1. In welke context vindt inheemse politieopbouw en hervorming plaats en welke 

consequenties heeft dit voor de uit te voeren opbouwen hervormingstaken? 

Veelal vindt opbouw en hervorming plaats in het kader van vredesmissies onder auspiciën van 

organisaties als de VN, NAVO, EU en OVSE. De context (welke per staat en daarmee per missie 

verschilt) waarin dergelijke opbouwen hervormingstaken plaatsvinden is van invloed op de uitvoering 

van dergelijke taken. Met andere woorden, factoren op macroniveau - zoals de legitimiteit van de 

nieuw gevormde regering, de hoeveelheid gepleegde criminaliteit, de aanwezigheid van 

minderheidsgroeperingen en de publieke opinie over de politie - zullen van invloed zijn op de 

implementatie van dergelijke taken. Met deze onderzoeksvraag wordt getracht om deze 

macrofactoren in kaart te brengen evenals de consequenties die deze met zich meebrengen (denk 

aan zaken als het volledig opnieuw opbouwen van een korps of het bestaande deels in stand houden 

en het introduceren van ‘democratic policing’). Hierdoor ontstaat een referentiekader waarmee de 

Nederlandse bijdrage inzake inheemse politieopbouw en hervorming geanalyseerd kan worden. 

2. Welke strategie wordt door de Nederlandse krijgsmacht gehanteerd met betrekking tot de 

opbouw en hervorming van inheemse politiekorpsen? 

Doel van deze onderzoeksvraag is om te achterhalen wat de Nederlandse strategie is betreffende 

opbouw en hervorming van inheemse politiekorpsen; oftewel, wat het doel van dergelijke activiteiten is 

en hoe zij daar uitvoering aan geeft. Ter ondersteuning zal per missie, waarin politieopbouw- en/of 

hervormingstaken zijn uitgevoerd door Nederlandse militairen, een inventarisatie worden gemaakt van 

onder andere het aantal Nederlandse militairen dat hierbij betrokken is geweest, welke taken zij 

uitvoerden, wat het doel van de missie was etc. 

3. Hoe verloopt de implementatie van deze strategie(ën)? 

Waar in de voorgaande onderzoeksvraag de beleidsmatige kant van opbouwen hervormingstaken 

centraal staat, zal in het kader van deze vraag (aan de hand van drie cases 21 ) onderzocht worden hoe 

de daadwerkelijke uitvoering geschiedt; hoe dergelijke missies verlopen, wat er goed ging en wat fout. 

Zodoende wordt getracht zicht te verkrijgen op factoren die van invloed zijn op de implementatie van 

dergelijke opbouwen hervormingsstrategieën. 

21 De casusselectie vindt aan de hand van onderzoeksvragen één en twee plaats. Door met de context en de uitgevoerde 

Nederlandse missies rekening te houden, wordt een beredeneerde keuze gemaakt. Zie voor de daadwerkelijke selectie 

hoofdstuk vier. 



4. Wat zijn bevorderende en belemmerende factoren bij de opbouw en hervorming van 

inheemse politiekorpsen? 

Met deze vierde en laatste vraag wordt getracht, zonder volledig te willen zijn, te verklaren waarom 

dergelijke taken goed dan wel minder goed uitgevoerd (kunnen) worden. Hiermee wordt een 

perspectief gegeven op factoren die de uitvoering van opbouwen hervormingsactiviteiten ten 

behoeve van inheemse politiekorpsen al dan niet ten goede komen. 

1.4 Operationalisatie sleutelbegrippen 

Het operationaliseren, oftewel het definiëren van begrippen is nodig om duidelijkheid te verschaffen 

over wat er in dit onderzoek onder het betreffende begrip verstaan wordt. Dit heeft namelijk 

consequenties voor wat er wel en niet onderzocht zal worden. 

Centrale begrippen in deze studie zijn politieopbouw en politiehervorming. Onder beide 

begrippen worden de inspanningen verstaan die bijdragen aan het functioneren van het lokale 

politieapparaat. Enig verschil tussen beide termen is dat bij eerstgenoemde geen politieorganisatie 

aanwezig is (in de desbetreffende staat) en dat deze vanuit het niets tot stand gebracht dient te 

worden, terwijl bij laatstgenoemde reeds een politiekorps bestaat en dat haar functioneren veranderd 

dient te worden. In dit onderzoek wordt daarom onder beide begrippen hetzelfde verstaan. Immers, in 

de praktijk (van dergelijke missies) levert dit nauwelijks verschillen op in taken die uitgevoerd dienen 

te worden, evenals de betrokken actoren die dergelijke taken uitvoeren. Werkzaamheden die in het 

kader van politieopbouw en hervorming worden uitgevoerd, zijn van non-executieve 22 aard zoals het 

geven van training, herscholing, begeleiding en advisering. Taken op het gebied van werving en 

selectie en capaciteitsopbouw worden eveneens onder beide begrippen gevat. Derhalve worden 

executieve politietaken evenals missies waarin louter het lokale politieoptreden wordt gecontroleerd 

(‘police observing’) in dit onderzoek niet meegenomen. 23 

Een ander centraal begrip dat nadere definiëring behoeft, is politiekorps. Een politiekorps, 

althans in Nederland, is een organisatie die grofweg belast is met de opsporing van strafbare feiten en 

gedragingen, het handhaven van de openbare orde, en noodhulpverlening. Een unieke eigenschap is 

dat zij voor de uitvoering van deze kerntaken beschikt over het geweldsmonopolie. Zaken als 

handhaving van wetten en regels (denk aan milieuwetgeving), verkeershandhaving, recherchewerk en 

hulpverlening behoren tot de basispolitiezorg. Daarnaast kent de politie ook specialistische eenheden 

zoals de mobiele eenheid (‘crowd and riot control’) en het arrestatieteam. Tevens maken 

ondersteunende onderdelen als opleidingscentra en forensische laboratoria deel uit van de 

politieorganisatie. De inrichting evenals de taken van een politiekorps variëren per staat en zijn 

voortdurend aan verandering onderhevig; politiehervormingen zijn dan ook zo oud als het instituut zelf. 

Er kan daarom gesteld worden dat de politieorganisatie een complex instituut is met zeer 

uiteenlopende taken en uitvoeringswijzen. Om enige structuur aan te brengen zal dit onderzoek zich 

focussen op het politiekorps alszijnde uitvoerder van de basispolitiezorg en (indien van toepassing) 

22 

Executieve taken bevinden zich op het gebied van handhaving van de openbare orde, arrestatie, detentie, recherchewerk en 

‘crowd and riot control’. 

23 

Nederland heeft in meerdere missies bijgedragen aan het monitoren van lokale politie, zoals in Angola waar de 

marechaussee de Angolese politie controleerden op hun neutraliteit (UNAVEM II en III, 1991-97) en in Namibië waar 

marechaussees deel uitmaakten van de civiele politiemissie van de VN (UNTAG, 1989-90) om toe te zien op de lokale politie 

(door onder andere deel te nemen aan hun patrouilles). 



‘crowd and riot control’. Dit betekent onder andere dat gendarmerie-achtige eenheden wel deel 

uitmaken van het onderzoeksdomein (zijn immers belast met ordehandhavingstaken) en dat derhalve 

forensische laboratoria niet meegenomen worden in dit onderzoek. 

Tot slot wordt in deze studie het begrip strategie als volgt geoperationaliseerd: het plan dat 

ontwikkeld en uitgevoerd wordt met betrekking tot opbouw en hervorming van inheemse 

politiekorpsen. Het betreft dus een beleidsmatige invulling van het begrip strategie, en daarbij volg ik 

Hoogerwerf (1998), waarin het streven naar het bereiken van bepaalde doeleinden met bepaalde 

middelen en bepaalde tijdskeuzen centraal staat. 

1.5 Afbakening van het onderzoeksterrein 

Het terrein van veiligheid en wederopbouw, waarin politieopbouw en hervormingen plaatsvinden, is 

zeer divers en (daarmee samenhangend) zeer complex. Om niet te verzanden in de bestaande 

literatuur omtrent dit onderwerp en om niet, in bedrijfskundige termen gesproken, van de ‘core 

business’ af te dwalen, dient dit onderzoeksterrein scherp afgebakend te worden. In deze paragraaf 

zal daarom per thema weergegeven worden wat wel en wat niet wordt meegenomen in deze studie. 

Domein taken 

In postconflict situaties zijn vele actoren aanwezig die zich bezighouden met een groot scala aan 

wederopbouwtaken op het gebied van veiligheid, justitie, sociaal en economisch welzijn, en het 

politiek proces en bestuur (De Nooy, 2007). Hoewel de verschillende werkgebieden elkaar overlappen 

en met elkaar in wisselwerking staan, zal dit onderzoek zich alleen richten op het werkgebied 

veiligheid. Binnen dit werkgebied dient echter eveneens een afbakening gemaakt te worden, 

aangezien, zoals reeds beschreven, er zich allerlei instituties in deze sector bevinden. In dit 

onderzoek zullen alleen taken met betrekking tot de opbouw en hervorming van inheemse 

politiekorpsen (‘police reform’) centraal staan. Dit betekent dat executieve politietaken, welke een 

onderdeel kunnen zijn van politiemissies, niet onderzocht zullen worden evenals de opbouw van 

bijvoorbeeld de lokale krijgsmacht of het justitiële apparaat. 

Wat onderzoek op het gebied van politieopbouw en hervorming bemoeilijkt, is dat dergelijke 

taken eveneens uitgevoerd worden binnen (militaire)missies terwijl daar geen mandaat voor is. Dit 

wordt wel aangeduid met de term ‘mission creep’. In deze studie wordt daarom de feitelijke bijdrage 

bestudeerd, dus ook ‘informele’ opbouwen hervormingstaken zullen eventueel onderzocht worden. 

Actoren 

Vele overheidsinstanties en organisaties zijn actief op het terrein van opbouw en hervorming van 

politiekorpsen. Deze actoren bevinden zich zowel op supranationaal niveau (denk aan de VN, NAVO, 

OVSE, EU), als op nationaal niveau (denk aan krijgsmachten, gendarmeriekorpsen en civiele 

politiekorpsen uit donorlanden), als op het niveau van organisaties (denk aan non-gouvermentele en 

private organisaties). Voorbeelden van laatstgenoemde zijn de Amerikaanse ‘contractors’ Blackwater 

en Dyncorp. Hoewel deze studie zich alleen richt op het aandeel van Nederlandse militairen en 

Koninklijke Marechaussee functionarissen in het bijzonder, kan deze bijdrage veelal niet los worden 

gezien van de inspanningen van supranationale organisaties. Nederland is immers geen ‘lead nation’. 

Derhalve kan het zijn dat de Nederlandse bijdrage ‘slechts’ uit enkele militairen bestaat op een totaal 



van honderden of dat deze slechts financieel van aard is. In dit onderzoek zal laatstgenoemde niet 

mee worden genomen; voor zover de bijdrage van militairen op uitvoerend niveau is, zal getracht 

worden dit mee te nemen. Dit betekent dat functies bij internationale staven niet onderzocht zullen 

worden, aangezien dergelijke bijdragen zeer lastig te definiëren en te onderzoeken zijn. 

Hoewel logischerwijs verondersteld mag worden dat hoofdzakelijk functionarissen van de 

KMar dergelijke opbouw taken uitvoeren, betekent dit niet dat militairen van andere 

krijgsmachtonderdelen of burgers (die werkzaam zijn voor defensie) niet betrokken zijn geweest. 

Daarom wordt binnen dit onderzoek gesproken van (militaire) ambtenaren, waaronder personen 

worden verstaan die ofwel militair zijn ofwel als burger werkzaam zijn voor defensie en die 

politieopbouw- en hervormingstaken hebben uitgevoerd. Er dient nog opgemerkt te worden dat in het 

kader van politiemissies naast militair personeel, ook civiele politiefunctionarissen uitgezonden 

worden. Echter, deze politieagenten zijn geen onderwerp van onderzoek, er wordt immers alleen naar 

de bijdrage van de krijgsmacht gekeken, en worden daarom niet meegenomen in dit onderzoek. 

Context 

Missies die als doel hebben om staten te stabiliseren, zoals wederopbouwmissies, zijn zeer complex 

van aard en er zijn vele factoren die het wel of niet slagen ervan beïnvloeden. Het opbouwen en 

hervormen van politiekorpsen, wat bijdraagt aan de veiligheid binnen een land, is daar slechts een 

onderdeel van. Hoewel de politieke, sociale, economische en culturele context van een land, waarin 

een wederopbouwmissie plaatsvindt, een sterke invloed heeft op de opbouw en hervorming van 

politiekorpsen 24 , zal daar in dit onderzoek geringe aandacht aan worden besteed. 

De onderzoeker is zich er van bewust dat het opbouwen en hervormen van politie niet los 

gezien kan worden van de hervormingen van andere instituties binnen de veiligheidssector, met name 

de juridische keten en het gevangeniswezen. In Voorhoeve’s woorden: ‘Police, judicial and prison 

reforms are a ‘tripod’. If one leg remains weak, the system will not stand up’ (2007:110). 25 Echter, 

vanwege de beperkte tijdsduur waarin deze studie afgerond dient te worden, worden dergelijke 

hervormingsinspanningen niet onderzocht. 

Ontwikkelingen 

Sinds 1989 doen zich allerlei ontwikkelingen voor op het gebied van politiemissies en daarmee ook op 

het terrein van politieopbouw en hervorming van lokale politiekorpsen. Zo werd in Cambodja nog op 

ad hoc basis training gegeven aan lokale politieagenten, werd in El Salvador politiehervorming al een 

belangrijk onderdeel van de missie, en werden in Haïti en Kosovo volledig nieuwe politie-instituties 

gecreëerd en opgebouwd (Serafino, 2004). Was het in het begin van de jaren ’90 vooral de VN die 

dergelijke missies ontplooide, langzamerhand zijn de NAVO, OVSE en de (W)EU evenals ‘coalitions 

of the willing’ zich bezig gaan houden met de ontwikkeling van inheemse politiekorpsen. Tevens 

worden zowel militairen als civiele politiefunctionarissen belast met het uitvoeren van opbouw en 

hervormingstaken. Meest recente ontwikkeling is dat sinds oktober 2007 er formeel een European 

Gendarmerie Force (EGF) bestaat. Rationale achter de oprichting van dit korps is dat zij dient te 

voorzien in de behoefte aan politie-eenheden met een militaire status, aangezien deze inzetbaar zijn 

24 Zie bijvoorbeeld Call (2007) en Kaspersen (2004). 

25 Zie voor nadere uitleg tevens Holm & Eide (2000:4). 



in instabiele situaties. 26 Nederland levert hier, in de vorm van de Koninklijke Marechaussee, een 

bijdrage aan. 

Dergelijke ontwikkelingen zorgen ervoor dat het speelveld waarin politieopbouw en 

hervorming plaatsvinden zeer divers en aan verandering onderhevig is. Dit betekent dat missies 

waarin dergelijke opbouw en hervormingsactiviteiten werden en worden ontplooid lastig met elkaar te 

vergelijken zijn. Bijkomend voordeel is wel, dat een eventuele invloed van ‘geleerde lessen’ uit 

voorgaande missies onderzocht kan worden; oftewel, of er een leercurve waar te nemen is. 

1.6 Onderzoeksontwerp 

Zoals eerder vermeld, is het doel van deze studie tweeledig. Zo wordt allereerst getracht zicht te 

verkrijgen op de daadwerkelijke bijdrage en de ervaringen van de Nederlandse krijgsmacht ten 

aanzien van politieopbouw en hervorming. Vervolgens dienen deze ervaringen te leiden tot een 

beschrijving van bevorderende danwel belemmerende factoren die van invloed zijn op de opbouw en 

hervorming van inheemse politiekorpsen. Om deze doelstellingen te bereiken, is ervoor gekozen om 

kwalitatief onderzoek uit te voeren dat zowel beschrijvend als (beperkt) verklarend van aard is. Het 

onderzoek kan daarmee gekwalificeerd worden als een toegepast onderzoek (Geurts 1999:29). Er 

worden in dit onderzoek diverse informatiebronnen gebruikt, te weten wetenschappelijke literatuur, 

parlementaire stukken en gesprekken en interviews met (militaire) ambtenaren. Door het gebruik van 

meerdere bronnen, wat ook wel triangulatie wordt genoemd, wordt getracht om zo betrouwbaar 

mogelijke uitkomsten te genereren (Hutjes en Van Buuren, 1992). 

Aangezien dit onderzoek in een relatief kort tijdsbestek uitgevoerd dient te worden is het niet 

mogelijk om naar alle (wederopbouw)missies, waarin Nederlandse militairen hebben bijgedragen aan 

politieopbouw/hervorming, diepgaand onderzoek te doen. Er wordt daarom gebruik gemaakt van een 

casestudie. De casusselectie geschiedt niet op willekeurige wijze, maar vloeit voort uit de sequentiële 

beantwoording van de onderzoeksvragen. Door allereerst een beschrijving te geven van alle missies 

waarin Nederlandse militairen hebben bijgedragen aan politie(weder)opbouw taken, kan vervolgens 

een beredeneerde selectie worden gemaakt waarbij rekening wordt gehouden met de verschillende 

contexten waarin de missies plaatsvonden. 27 Andere criteria bij het selectieproces zijn de tijd waarin 

de missie is uitgevoerd en de daadwerkelijke bijdrage die is geleverd bij de opbouw van inheemse 

politiekorpsen. Door deze selectiewijze wordt de kans op uitsluiting van mogelijke factoren, die van 

invloed kunnen zijn op het opbouw/hervormingsproces, zoveel mogelijk beperkt. 

In onderstaande paragrafen zal per onderzoeksvraag worden beschreven welke onderzoeks- 

strategie gehanteerd wordt om tot beantwoording van de betreffende vraag te komen. 

In welke context vindt inheemse politieopbouw en hervorming plaats en welke consequenties heeft 

dit voor de uit te voeren opbouwen hervormingstaken? 

Synchroon met de uitvoering van politiemissies, houden auteurs uit vele, met name Westerse landen 

zich bezig met het vraagstuk op welke wijze inheemse politiekorpsen opgebouwd danwel hervormd 

26 De EGF is opgericht aangezien ‘tijdens recente crisisbeheersingsoperaties is gebleken dat er bijzondere behoefte bestaat 

aan militaire politie-eenheden die inzetbaar zijn in instabiele situaties. Reguliere militairen zijn niet optimaal toegerust voor 

politietaken, terwijl het civiele politiefunctionarissen veelal ontbreekt aan executieve bevoegdheden’ (Tweede Kamer, 2003- 

2004, 27 476, nr. 6, Den Haag, 4 juni 2004). Dit korps bestaat uit gendarmerie(achtige)-eenheden uit Spanje, Portugal, 

Frankrijk, Italië en Nederland. Eén van de taken van dit korps is om training te geven aan lokale politieagenten (zie: 

http://www.eurogendfor.eu/). 

27 Zie Patton (1990) voor nadere uitleg over beredeneerde casusselectie. 



dienen te worden. Daarbij mag de context waarin dergelijke activiteiten worden uitgevoerd niet uit het 

oog verloren worden, omdat deze in sterke mate bepaalt hoe het hervormingsproces er uit komt te 

zien. Dat wil zeggen welke taken op welke wijze uitgevoerd dienen te worden. Aan de hand van 

literatuuronderzoek zullen verschillende contexten beschreven worden evenals de daaruit 

voortvloeiende uit te voeren taken. Aangezien deze studie zich alleen richt op de uitvoering van 

politieopbouwtaken welke van non-executieve aard zijn, worden in dit literatuuronderzoek geen 

bronnen meegenomen die de uitvoering van executieve politietaken beschrijven. 

Welke strategie wordt door de Nederlandse krijgsmacht gehanteerd met betrekking tot de opbouw 

en hervorming van inheemse politiekorpsen? 

Aan de hand van literatuur (waaronder beleidsdocumenten), parlementaire stukken en gesprekken 

met betrokken (militaire) ambtenaren, zal beschreven worden welke strategie de Nederlandse 

krijgsmacht hanteert met betrekking tot de opbouw en hervorming van inheemse politiekorpsen. 

Eveneens zal – gebruikmakend van dezelfde bronnen – per missie waarin politieopbouw- en/of 

hervormingstaken zijn uitgevoerd door Nederlandse militairen, geanalyseerd worden wat de 

betreffende strategie was. 

Hoe verloopt de implementatie van deze strategie(ën)? 

Op basis van de in de voorgaande vraag gemaakte inventarisatie zullen drie missies geselecteerd 

worden waarvan onderzocht zal worden hoe de implementatie verliep. Daartoe zal gebruik worden 

gemaakt van kwalitatieve interviews 28 met betrokken (militaire) ambtenaren welke een goed overzicht 

hebben van de aldaar uitgevoerde taken. Daarin volg ik Bayley (die grondig onderzoek heeft verricht 

naar politieopbouw- en hervormingsmissies uitgevoerd door de Amerikaanse krijgsmacht) die stelt dat 

‘insights and observations can be collected [best] through interviews designed to encourage 

participants to reflect on what they did, what went right and wrong, and why. These interviews should 

be structured but open-ended. And they should be conducted orally; written surveys will not be 

responsive enough to situational variations’ (2001:76-7). Zodoende kan een zo nauwkeurig mogelijk 

beeld worden verkregen van de ervaringen die opgedaan zijn tijdens het uitvoeren van politieopbouw- 

en hervormingstaken. 

Wat zijn bevorderende en belemmerende factoren bij de opbouw en hervorming van inheemse 

politiekorpsen? 

Op basis van het materiaal dat is verkregen bij de beantwoording van bovenstaande 

onderzoeksvragen kan een, tot op zekere hoogte, compleet overzicht worden gedestilleerd van 

verschillende bevorderende danwel belemmerende factoren waarmee rekening dient te worden 

gehouden bij het opbouwen en hervormen van inheemse politiekorpsen. 

1.7 Relevantie van het onderzoek 

Tot slot wordt stilgestaan bij de relevantie van dit onderzoek, aangezien dit consequenties zal hebben 

voor de precieze invulling ervan. Er kunnen drie type relevanties worden onderscheiden, te weten 

28 Het kwalitatieve interview, ook wel open interview genoemd, kenmerkt zich door geen of een beperkte structuur aangaande 

de inhoud, formulering en volgorde van de vragen evenals de antwoordkeuze. De vragen worden binnen een referentiekader 

gesteld en tijdens het interview veelal bijgesteld waardoor de interviewer vrij is om (eventueel) door te vragen en andere 

relevante vragen te stellen zodat een zo nauwkeurig mogelijk beeld verkregen wordt van het betreffende onderwerp. Zie voor 

een uitvoerige beschrijving onder andere Babbie (2004) en Boeije (2005). 



maatschappelijke, wetenschappelijke en persoonlijke relevantie (Geurts, 1999:133). Maatschappelijke 

relevantie houdt in dat de resultaten van het onderzoek nuttig zijn voor de opdrachtgever en eventueel 

voor de maatschappij in zijn algemeenheid. Onder wetenschappelijke relevantie wordt verstaan dat de 

resultaten van het onderzoek nuttig zijn voor de wetenschap. En met persoonlijke relevantie wordt het 

persoonlijke nut voor de onderzoeker bedoeld. 

Maatschappelijke relevantie 

Hoewel er enige discussie bestaat over de rol en de precieze invulling van de taken van de politie in 

(democratische) samenlevingen, is men het er over eens dat een dergelijke instantie onontbeerlijk is. 

Er is behoefte aan een organisatie die ‘in ondergeschiktheid aan het bevoegde gezag en in 

overeenstemming met de geldende rechtsregels [zorgt] voor de daadwerkelijke handhaving van de 

rechtsorde en het verlenen van hulp aan hen die deze behoeven.’ 29 Het behoeft dan ook geen uitleg 

dat het opbouwen en hervormen van buitenlandse politiekorpsen, met als doel het creëren van een 

veiliger samenleving aldaar, maatschappelijke relevantie heeft. Dit onderzoek tracht hier, doormiddel 

van inzicht te geven in de uitvoering van dergelijke taken, een bijdrage aan te leveren. 

Wetenschappelijke relevantie 

Reeds bestaat er veel literatuur over uitdagingen (en oplossingen daarvoor) waarmee men te maken 

krijgt tijdens politie opbouwen hervormingstaken. Echter, voor wat betreft de bijdrage aan deze taken 

en de ervaringen van de Nederlandse krijgsmacht hiermee, bestaat niet of nauwelijks enige literatuur 

(De Weger, 2007). Door dit onderzoek kan deze lacune voor een groot deel opgevuld worden. Tevens 

sluit dit onderzoek aan bij het onderzoeksprogramma ‘Policing by the military’ dat in 2006 is gestart 

aan de Nederlandse Defensie Academie. 30 

Persoonlijke relevantie 

Mijn onderzoeksinteresse, evenals mijn persoonlijke interesse, gaat uit naar zowel politie als defensie. 

Aangezien de uitvoering van politieopbouw- en hervormingstaken zich op het snijvlak bevinden van 

het werkterrein van politie en defensie, geeft dit onderzoek mij de unieke mogelijkheid om beide 

organisaties en haar taken nader te onderzoeken en er beter bekend mee te raken. 

1.8 Verdere indeling rapportage 

De opbouw van deze rapportage volgt in grote lijnen de vier onderzoeksvragen en ziet er als volgt uit. 

In hoofdstuk twee zal, aan de hand van uiteenlopende, (inter)nationale literatuur, een beschrijving 

worden weergegeven van de context en de reeds bestaande ervaringen met politieopbouw en 

hervormingen. Dit hoofdstuk dient daarmee als een referentiekader waarmee de bijdrage van de 

Nederlandse krijgsmacht aan inheemse politieopbouw en hervorming geanalyseerd kan worden. 

De strategie van de Nederlandse krijgsmacht met betrekking tot de opbouw en hervorming 

van inheemse politiekorpsen zal in hoofdstuk drie worden beschreven. Tevens zal een inventarisatie 

gemaakt worden van de missies waarin Nederlandse militairen dergelijke taken hebben uitgevoerd. 

Deze beschrijving is namelijk nodig om tot een beredeneerde keuze te komen welke missies aan een 

nadere analyse onderworpen zullen worden. 

29 Bron: Politiewet 1993, artikel 2. 

30 Zie De Weger (2007). 



In hoofdstuk vier zullen de resultaten worden weergegeven van het onderzoek naar de 

ervaringen die zijn opgedaan door KMar-functionarissen die politieopbouwactiviteiten hebben 

uitgevoerd in de geselecteerde missies EUPM (Bosnië), SFIR (Irak) en ISAF (Afghanistan). 

De beschrijving van deze ervaringen zullen vervolgens geanalyseerd worden om zodoende 

factoren te onderscheiden die de uitvoering van dergelijke activiteiten bevorderen danwel 

belemmeren. De resultaten van deze analyse zullen in hoofdstuk vijf worden beschreven. 

In hoofdstuk zes zal de beantwoording van de centrale onderzoeksvraag plaatsvinden, 

namelijk welke inheemse politieopbouwstrategie door de Nederlandse krijgsmacht wordt gehanteerd 

en welke factoren invloed hebben op de implementatie ervan. Daarnaast zullen een aantal 

aanbevelingen worden gedaan ten aanzien van de inzet van de Nederlandse krijgsmacht op het 

gebied van inheemse politieopbouw. 

Tot slot zullen in hoofdstuk zeven de resultaten van deze studie worden besproken evenals 

suggesties voor vervolgonderzoek. 



Context inheemse 

politieopbouw 



‘[D]uring the 1990s, international assistance to police development and reform 

according to democratic principles became a major component of foreign policy 

and a substantial industry for the international community collectively as 

well as for many, primarily first world, countries’ - Bayley, 2006:9 

In samenlevingen die zich in een overgangsfase, ontwikkelingsfase, of in een postconflictfase 

bevinden, is het van belang dat er een zekere mate van veiligheid wordt gegenereerd en dat tevens 

voorkomen wordt dat lokaal geweld en lokale conflicten aanleiding vormen voor een regionaal conflict. 

Dit gegeven heeft ervoor gezorgd dat vele internationale actoren zich hebben toegelegd op het 

bijstaan van staten en samenlevingen om effectieve en integere veiligheidsorganisaties te ontwikkelen 

(Marenin, 2005). Inheemse politieopbouw en hervorming is dan ook een belangrijke pijler gaan 

vormen in internationaal veiligheidsbeleid. De intentie is veelal dat dergelijke activiteiten dienen te 

leiden tot een effectieve, op democratische en mensenrechtelijke basis geschoeide ordehandhaving 

en daarmee eveneens tot een veilige samenleving waarin politieke, economische en maatschappelijke 

vooruitgang kan worden geboekt. 

In dit hoofdstuk zal de context waarin inheemse politieopbouw en hervorming plaatsvinden 

worden beschreven evenals de consequenties die deze met zich mee brengen betreffende het 

opbouwen hervormingsproces. Daartoe zal allereerst de ontstaansgeschiedenis van democratische 

politieopbouwmissies beschreven worden evenals enkele kenmerkende eigenschappen van de 

politieorganisatie ‘an sich’. Vervolgens zal stil worden gestaan bij het feit dat donorlanden veelal als 

interventiemacht optreden en daarmee als bezetter aan te merken zijn. Deze en andere factoren op 

macroniveau hebben namelijk invloed op het opbouw- danwel hervormingsproces. Dit 

veranderingsproces zal aan het eind van dit hoofdstuk beschreven worden aan de hand van 

verschillende aspecten die binnen het kader van politieopbouw en hervorming aandacht behoeven. 

2.1 Aanleiding inheemse politieopbouw en hervorming 

Sinds de jaren ’90 van de vorige eeuw zijn door de internationale gemeenschap (zowel bilateraal als 

multilateraal) politieopbouw danwel politiehervorming activiteiten ontplooid in Bosnië-Herzegovina, 

Cambodja, Oost Timor, El Salvador, Guatemala, Haïti, Kosovo, Mozambique, Namibië, Nicaragua, 

Panama, Sierra Leone, Somalië en Zuid-Afrika (Bayley, 2006). Dat deze lijst niet uitputtend is 

bewijzen de ‘recente’ politiemissies in onder andere Afghanistan, Irak, Burundi, Soedan en de 

Democratische Republiek Congo. 

Bayley (2006) onderscheidt vier factoren die ten grondslag liggen aan de opkomst van 

politiemissies. Zo startte na de beëindiging van de Koude Oorlog een nieuwe zoektocht naar 

(internationale) veiligheid. Men ging zich richten op staten die als onstabiel aan te merken waren; dat 

wil zeggen, staten waarin burgeroorlogen, dictatoriale onderdrukking en humanitaire rampen zich 

afspeelden. Dit resulteerde in vele vredesmissies onder auspiciën van met name de VN. Ten tweede 

had het communisme, mede door het ineenstorten van de Sovjet Unie, als staatsvorm in de ogen van 

velen afgedaan. De democratie werd en wordt (grofweg) gezien als de staatsinrichting die het meest 

bijdraagt aan economische welvaart, maatschappelijke stabiliteit en daarmee ook aan de 

internationale veiligheid. De internationale gemeenschap ging zich dan ook meer en meer toeleggen 

op het creëren van democratische regeringen. Een derde factor, welke met de voorgaande 



2

samenhangt, die er voor zorgde dat opbouw en hervorming van inheemse politiekorpsen meer 

aandacht kreeg, was het besef dat democratische regeringen niet kunnen opereren zonder een goed 

functionerend veiligheidsinstituut als de politie. De rol van de politie veranderde daarmee van een 

noodzakelijk kwaad in een belangrijke voorwaarde (‘co-producers’) voor het bereiken van 

maatschappelijke stabiliteit en economische vooruitgang. Een vierde en laatste factor die Bayley 

(2006) onderscheidt, is het gegeven dat onstabiele staten veelal een thuishaven zijn voor terroristen 

en criminele organisaties (die zich bezighouden met onder andere drugssmokkel, het witwassen van 

geld en mensensmokkel). Door het creëren van een effectieve democratische regering die de 

mensenrechten steunt, dient deze problematiek aangepakt te worden. Daarbij wordt, zoals bij 

voorgaande factor is vermeld, de opbouw van een democratisch politiekorps als onontbeerlijk 

beschouwd. 

Interventies met als doel om een democratische politie te installeren in staten met een 

onstabiel karakter (zoals falende staten en postconflict staten) volgen veelal een zelfde patroon. 

Indien er een conflict heerst, wordt dit allereerst met militaire middelen beëindigd. In deze ‘firefighting’ 

fase, ligt het accent op het creëren van onmiddellijke veiligheid en het stoppen van gewelddadigheden 

(Marenin, 2005). Vervolgens wordt overgegaan tot het creëren van een interim politiemacht (welke 

veelal bestaat uit (militaire) agenten van de interveniërende landen) die de orde dient te handhaven, 

waardoor de lokale situatie enigszins wordt gestabiliseerd. Hierdoor is het mogelijk om over te gaan 

tot het opbouwen danwel hervormen van de lokale politie waarbij het verkrijgen van legitimiteit (van 

het lokale korps) een belangrijk onderdeel is. Daarbij dient men in het oog te houden dat de ‘initial 

external push and support for reform [eventually have to be replaced] with internal factors and forces 

which support reforms, within the security sector itself and within societal contexts’ (Marenin, 

2005:43). Het uiteindelijke doel is om een politiekorps te creëren dat capabel is om haar taken op een 

humane wijze uit te voeren, oftewel, er dient een democratisch politie-instituut te ontstaan (Bayley, 

2006; Dobbins e.a., 2007; Marenin, 2005; Mobekk, 2005; Neild, 2001; OECD, 2007; O’Neill, 2005). 

2.1.1 ‘Democratic police reform’ 

Democratische politieopbouw en hervorming, wat in de Angelsaksische literatuur aangeduid wordt met 

‘democratic police reform’, werd voor het eerst gedefinieerd door UNCIVPOL tijdens de missie in 

Bosnië-Herzegovina in 1996 (Blair & Dziedzic, 1997; Bayley, 2006). 31 Sindsdien zijn er vele 

documenten verschenen waarin democratisch politieoptreden nader gedefinieerd wordt. Gevolg 

hiervan was en is dat er geen eenduidige definitie en, daarmee samenhangend, aanpak is van 

democratisch politietreden (Neild, 2001; Harris, 2005); ‘the lack of a standardized conceptual 

foundation to guide these police-related activities, resul[ted] in a number of different approaches 

towards implementing police training as well as police reform programmes’ (OSCE, 2006:7). 

Desondanks kan wel een ‘gemene deler’ onderscheiden worden. Zo wordt democratische 

politie doorgaans gekarakteriseerd door een oriëntatie op de samenleving in plaats van op de staat, 

31 In het document ‘The commissioner’s guidance for democratic policing in the federation of Bosnia-Herzegovina’ (Sarajevo: 

United Nations Mission in Bosnia-Herzegovina, 1996) worden zeven principes beschreven waaraan politieopbouw en 

hervorming dient te voldoen, te weten: (1) de politie moet georiënteerd zijn op en opereren volgens democratische principes; (2) 

politie zijn professionals die volgens professionele gedragsbepalingen opereren; (3) de hoogste prioriteit moet de bescherming 

van het leven zijn; (4) de politie moet haar gemeenschap dienen en tevens aan haar verantwoording afleggen; (5) de 

bescherming van leven en eigendommen is de hoofdfunctie van politieoptreden; (6) politieactiviteiten moeten respect hebben 

voor menswaardigheid en mensenrechten; (7) de politie dient haar taken op een niet-discriminerende wijze uit te voeren. 



oftewel, door responsiviteit naar haar burgers toe; door in overeenstemming met de (inter)nationale 

wetgeving te opereren (‘rule of law’); door de internationale mensenrechten te beschermen (in het 

bijzonder de rechten die benodigd zijn voor een goed functionerende democratie, zoals het recht op 

vrijheid van meningsuiting en het demonstratierecht); door integer en professioneel te handelen; door 

transparant te zijn en verantwoordelijkheid af te leggen aan haar burgers, haar vertegenwoordigers en 

de overheid. Tevens dient een democratische politieorganisatie onder supervisie van onafhankelijke 

instanties te staan; dient het personeelsbestand een afspiegeling te zijn van de samenleving; en dient 

de organisatie op een zodanige wijze ingericht te worden dat zij instaat is om effectief en efficiënt op 

te treden volgens bovengenoemde principes 32 (Marenin, 2005; Bayley 2006; OECD, 2007; OVSE, 

2006). Kortom, een democratische politie dient te opereren volgens (inter)nationale wetgeving, 

bepalingen en universele mensenrechten en haar taken op een (tot op zekere hoogte) responsieve 

wijze uit te voeren, waarbij transparantie en het afleggen van verantwoordelijkheid belangrijke 

voorwaarden zijn. 

2.1.2 Karakteristieken van de politieorganisatie 

Dat er zoveel aandacht besteed wordt aan de eigenschappen van democratische politie, komt doordat 

de politie een organisatie is met unieke taken en kenmerken welke, indien zij niet op een juiste wijze 

worden aangewend en uitgevoerd, behoorlijke gevolgen kunnen hebben voor een samenleving. 

Immers, politieactiviteiten en dan met name het recht om fysiek geweld te gebruiken evenals het recht 

om personen te arresteren en te detineren (oftewel, de bevoegdheid om mensen te beroven van hun 

vrijheid), hebben een fundamenteel effect op de levens van burgers. Bovendien heeft politieoptreden, 

of het nalaten ervan, invloed op zowel het oordeel van de burgers over haar regering als op het goed 

functioneren van democratische processen zoals verkiezingen, openbaar spreken, publiceren en 

vergaderen. Immers, ‘police actions shape democratic political life by maintaining the boundary 

conditions in which it takes place’ (Bayley, 2006:18). Marenin (2005) onderscheidt vier algemene, 

universele kenmerken van de politie die in het licht van opbouw en hervormingsactiviteiten aandacht 

verdienen en waar rekening mee moet worden gehouden bij het uitvoeren ervan. Deze kenmerken 

zullen nu beknopt beschreven worden. 

Allereerst is de politie een organisatie die taken uitvoert welke, zowel op wettige als 

ideologische gronden, door de politiek gedefinieerd zijn; de politiek bepaalt welke taken zij dient uit te 

voeren, tot een bepaalde hoogte hoe zij dit moet doen (maar meer nog, wat zij niet mag doen), en 

welke capaciteiten zij daarvoor tot haar beschikking krijgt. Om de navolging hiervan te controleren 

dient de politie transparant te zijn en verantwoording af te leggen over haar functioneren. Deze 

vormen van controle en sturing zijn voorwaarden voor een legitieme politiemacht en voorkomen dat 

het mandaat (namens de samenleving aan de politie) om controlerend en sanctionerend op te treden, 

een vrijbrief vormt om ongelimiteerd te kunnen handelen (Stol e.a., 2004). Met andere woorden, ‘the 

police have an authority granted to them by others and are responsible for the proper execution of the 

powers given to them’ (Marenin, 2005:38). 

Een tweede kenmerk is dat de politie in de uitvoering van haar taken over een behoorlijke 

mate van handelingsvrijheid en autonomie beschikt; ‘the police […] make far more discretionary 

32 Denk aan zaken als: de hiërarchische structuur, de rechten van politiepersoneel, adequate training en materiaal/uitrusting, het 

houden van intern toezicht, scheiding tussen politie en het leger etc. 



determinations in individual cases than any other class of administrators’, aldus Davis (1969:222). De 

politieorganisatie wordt daarom wel getypeerd als een ‘frontline organisation’; dat is een organisatie 

die formeel wordt gekenmerkt door een strakke hiërarchie, maar waarin de medewerkers die het 

feitelijke werk doen (de frontlinie) een belangrijke mate van vrijheid hebben bij het nemen van 

besluiten over de manier waarop ze hun werk doen (Fijnaut e.a., 1999:208). 33 Politieagenten worden 

daarom ook wel aangeduid als ‘streetcorner politicians’. 34 De politiecultuur, welke per land, per korps 

en zelfs per district kan verschillen, speelt een belangrijke rol in het gedrag van politieagenten en 

daarmee ook in de uitvoering van politiewerk: ‘at the core of police behaviour […] lies the police 

culture’ (Marenin, 2005:39). Immers, agenten hanteren een dergelijke cultuur om onder andere 

gebeurtenissen te interpreteren en te bepalen welke taken uit te voeren evenals de wijze waarop ze 

die uitvoeren; het vormt een bril waarmee zij de werkelijkheid bezien. 35 Binnen de uitvoering van 

politiewerk kunnen dan ook verschillende politiestijlen ontwaard worden. 36 

Ten derde is de politie een politieke organisatie. Dat wil zeggen dat de uitvoering van haar 

taken onvermijdelijk politieke consequenties met zich mee brengt aangezien ‘social order never 

neutral [is] in its impacts on the life chances of individuals and groups’ (Marenin, 2005:39). Bij 

handelingen in maatschappelijke conflicten en onenigheden is het bewaren van onpartijdigheid zeer 

lastig. Tevens is de politie een krachtig instrument in handen van overheden, waarbij, met name in 

postconflict situaties, gevaren als onderdrukking van bepaalde bevolkingsgroepen en oneigenlijk 

gebruik van geweld op de loer liggen (Holm & Eide, 2000). Het opbouwen danwel hervormen van 

politiekorpsen mag dan ook niet beschouwd worden als een louter technische exercitie. 

Een vierde, en tevens laatste kenmerk die in het kader van dit onderzoek nadere toelichting 

verdient, is dat politieoptreden in specifieke contexten plaatsvindt waarbij enerzijds de omgeving het 

optreden beïnvloedt en anderzijds de omgeving door het politieoptreden beïnvloed wordt. De 

geschiedenis van een politiekorps, evenals de economische, politieke en culturele context in een staat 

zijn van invloed op het opbouw en hervormingsproces. Het ‘overzetten’ van politiemodellen van de 

ene in de andere staat wordt daardoor bemoeilijkt en is in sommige gevallen niet mogelijk; ‘the aid 

offered may not fit the contexts into which they are introduced […] or may not work in the same way as 

they did in the contexts from which the lessons were extracted’ (Marenin, 2005:40). Ter illustratie: met 

betrekking tot het in het Westen alom bekende politiemodel community policing 37 , stelt Neild (2002:32) 

dat ‘enthusiasm for translating developed country models of ‘community policing’ must be tempered by 

a realistic consideration of the ongoing weakness of local accountability mechanisms, even as these 

models may offer some interesting strategies for making the police more locally accountable, 

responsive and effective.’ 

33 Dit type organisatie komt overeen met wat Hasenfeld aanduidt met de term ‘Human Service Organization’; kenmerk van een 

dergelijke organisatie is dat de ‘principal function is to protect, maintain, or enhance the personal well-being of individuals by 

defining, shaping, or altering their personal attributes’ (1983:1). 

34 Zie bijvoorbeeld Muir Jr. (1979). 

35 Zie verder, met betrekking tot de politiecultuur, onder andere Skolnick (1994), Reuss-Ianni & Ianni (1983) en Chan (1996). 

Laatstgenoemde stelt dat de politiecultuur wordt gezien als ‘one of the main obstacles in the way of police reform’ (Chan, 

1996:110). 

36 Zie voor verschillende politiestijlen onder andere Van der Torre (1999). 

37 Zie Skogan & Hartnett (1997) voor een uitgebreid onderzoek naar community policing in Chicago. 



2.2 De ‘bezettende’ interventiemacht 

In het kader van inheemse politieopbouw en hervorming zal nu bij een specifieke context nader stil 

worden gestaan. Het betreft namelijk het gegeven dat, in het geval inheemse politieopbouw en 

hervorming deel uitmaakt van een militaire (vredes)missie, een buitenlandse staat (het donorland) 

intervenieert in een andere staat en daarmee een inbreuk pleegt op de soevereiniteit van de 

betreffende staat, ook al geeft deze staat daar toestemming voor. In dergelijke missies, welke in 

principe tijdelijk van aard zijn, voeren interventiemachten veelal bestuurlijke taken uit en zijn zij leidend 

in de opbouw danwel hervormingen van nationale instituties. Daarmee kunnen interventiemachten, 

hoe goed hun intenties ook mogen zijn, op de keper beschouwd worden als een bezettingsmacht, als 

‘vredemakende bezetters’ (Lammers, 2005). ‘Het optreden van buitenlandse troepen op vreemd 

grondgebied riekt immers naar bezetting, naar het koloniale verleden (en daarmee naar westerse 

overheersing), of op zijn minst naar een of andere vorm van schending van de soevereiniteit van een 

land, wat de internationale rechtvaardiging daarvoor ook moge zijn’ (Ten Cate, 2006:256). 

Volledig militair bestuur en/of militaire ondersteuning van het lokale, civiele bestuur vindt sinds 

de jaren ’90 vooral plaats bij internationale crisisbeheersingsoperaties, na bemiddeling en/of ingrijpen 

van internationale organisaties, door bondgenootschappen (‘coalitions of the willing’) of door grote 

mogendheden ‘in landen die de mondiaal aanvaarde normen van effectieve en fatsoenlijke statelijke 

gezagsuitoefening niet kunnen of niet willen naleven’ (Ten Cate, 2006:257). Aan de hand van 

Lammers (2005) zal nu een (zeer beknopt, toegespitst op de hedentendage uitgevoerde 

(internationale) missies) organisatorisch-sociologisch perspectief aangaande bezettingen beschreven 

worden, aangezien ‘een vreemde overheerser zijn wil aan een onderworpen volk gemeenlijk tracht op 

te leggen via de autochtone organisatorische infrastructuur van de samenleving en/of via een eigen 

beheersingsapparaat waar onder andere veiligheidsinstituties zoals de politie deel van uitmaken’ 

(2005:31, cursief HS). Dit perspectief dient als kader waarmee huidige wederopbouwmissies en 

andersoortige interventies bezien kunnen worden en dient daarmee tevens als context waarin 

politieopbouw en hervormingstaken worden uitgevoerd. 

2.2.1 Bezetting, beheersingsmiddelen en autochtone elites 

Met het begrip bezetting wordt in dit onderzoek bedoeld, in navolging van Lammers, ‘een vreemde 

overheersing, die totstandkomt en/of instandgehouden wordt door dreigen met en/of toepassen van 

geweld’ (2005:14). 38 Met andere woorden, een bezetting in de trant van een vreemde overheersing als 

gevolg van een verovering (a), of een vreemde overheersing die gaandeweg door de bevolking wordt 

ervaren als een bezetting (b). 39 Een voorbeeld van een type ‘a’ bezetting is de interventie van de 

Verenigde Staten, en in haar kielzog het Verenigd Koninkrijk, in Irak in 2003. De situatie in 

Afghanistan, hoewel dit enigszins discutabel is 40 , is in de ogen van velen een type ‘b’ bezetting. 

Immers, hoewel het doel van de missie de ondersteuning van de lokale regering bij de wederopbouw 

38 Daarbij merkt Lammers op dat, zoals zovele definities in de sociale wetenschappen, dit geen ‘ondubbelzinnige maatstaf’ is 

waarmee je altijd kunt bepalen er sprake is van een bezetting (2005:15). De definitie van het begrip bezetting dient in dit 

onderzoek om het onderscheid aan te geven tussen heersers die aangeduid kunnen worden als autochtoon (‘een van ons’) 

danwel allochtoon (‘vreemden’) respectievelijk donorland en ontvangende land. 

39 Dit is een bezetting waarbij autochtone leidinggevenden (zoals de regering) niet vervangen worden door vreemde 

overheersers, maar hun functies voort kunnen zetten mits dit conform de bepalingen van de overheerser gebeurt. In dit geval 

bestuurt de overheerser als het ware het land op afstand; dit wordt ook wel indirect bestuur genoemd. 

40 Nogmaals, dit theoretische perspectief dient niet om elke missie te categoriseren in een type bezetting, maar om 

verschillende consequenties die dergelijke bezettingen met zich meebrengen in kaart te brengen. 



van het betreffende land is, vinden er steeds meer gewelddadigheden plaats tegen de internationale 

troepen. De termen ‘vechtmissie’ en ‘opposed militant forces’ zijn dan ook termen die steeds meer, 

sinds de aanvang van de ISAF-missie in 2001, in één adem met Afghanistan worden uitgesproken; 

‘We wisten niet dat we zó vaak en zó veel zouden moeten knokken’, aldus toenmalig commandant der 

Nederlandse strijdkrachten generaal Berlijn. 41 

Voor een bezetting heeft een bezettende mogendheid drie soorten beheersingsmiddelen tot 

haar beschikking, te weten dwangmiddelen, gezag en lokmiddelen. Onder eerstgenoemde dient 

verstaan te worden het toepassen van geweld danwel het dreigen met geweld. Tussen beide 

mogelijkheden dient een juiste balans gevonden te worden, want als er enerzijds te weinig geweld 

wordt gehanteerd is het dreigen ermee niet serieus te nemen, en anderzijds betekent teveel 

geweldpleging afbrokkeling van het gezag. Dit gezag, het tweede beheersingsmiddel, houdt namelijk 

een ‘aanvaarding [in] door de onderworpen bevolking van directieven van de veroveraar op grond van 

een zeker normbesef, een gehoorzaamheidsplicht’ 42 (Lammers, 2005:17). Overheersers proberen 

veelal hun verkregen machtspositie te legitimeren bij de bevolking, zij willen immers als wettige 

autoriteit, als gezagdrager erkend worden. Het derde en laatste beheersingsmiddel, welke Lammers 

(2005) onderscheidt, zijn lokmiddelen. Een bezetter kan middels het terugbrengen van stabiliteit in de 

samenleving een zekere mate van welwillendheid onder de bevolking teweegbrengen. Immers, het 

einde van een conflict genereert vaak opluchting indien men het ‘normale’ leven weer kan hervatten. 

Een bezetter kan tevens gezag genereren door een ‘meevallende verslechtering’: het beleid van de 

nieuwe heersers is in werkelijkheid minder erg dan men aanvankelijk had gedacht (idem). Ook het 

investeren in lokale instituties (zoals de politie), economieën en dergelijke zijn lokmiddelen. 

Het toepassen van lokmiddelen dient nog een ander doel, namelijk het betrekken van 

leidinggevenden, industriëlen, wetenschappers en andere vooraanstaanden uit het onderworpen volk 

bij het bezetten van het land. Lammers (2005) beschrijft twee soorten elites, te weten de ‘inheemse 

elite’ en de ‘loyale elite’. Onder eerstgenoemde wordt een groep van vooraanstaanden verstaan die 

haar legitimiteit van haar volgelingen verkrijgt (‘van onderop’) en met ‘loyale elites’ worden 

hulpkrachten bedoeld die haar legitimiteit aan haar lastgevers ontlenen (‘van bovenaf’). Medewerking 

van dergelijke autochtone elites, welke veelal aanzien, gezag en steun genieten van hun achterban, 

dient verkregen te worden om het land op een effectieve en efficiënte wijze te besturen en, gelet op 

beperkte mankracht van de overheerser, überhaupt te kunnen besturen. Immers, inheemse leiders 

weten hoe zij hun volk dienen te besturen en zullen waarschijnlijk eerder steun van de inwoners 

verkrijgen dan een vreemde overheerser. 

2.2.2 Constructieve bezettingen 

Sinds de jaren ’90 worden militaire interventies veelal geïnitieerd om de internationale rechtsorde te 

herstellen, te handhaven of te bevorderen. Er zijn vele typen internationale vredes- en 

gevechtsmissies, waarbij het onderscheid tussen beide vaak moeilijk te maken is. Om toch enige 

categorisering aan te brengen, wordt veelal de volgende driedeling gehanteerd, te weten 

41 

In: NRC Handelsblad, 12 april 2008, ‘Defensie verrast door vele gevechten Uruzgan’. Zie ook: Trouw, 12 april 2008, ’Vechten 

voor verzoening’. 

42 

Er kunnen vier soorten gezag onderscheiden worden, te weten traditioneel, rationeel-legaal, charismatisch (Weber (1947) in: 

Lammers, 2005) en rationeel-pragmatisch gezag (Lammers, 2005). Laatstgenoemde type gezag houdt in dat bevelen van 

hogerhand worden gehoorzaamd omdat men inziet dat deze nuttig zijn om bepaalde doeleinden te bereiken. 



waarnemings-, vredeshandhaving- en vredesafdwingingmissies (Klep & Van Gils, 2005). 43 Dergelijke 

interventies, waarbij het voorkomen of beslechten van conflicten centraal staat, worden ook wel 

aangeduid met de term ‘heilzame bezettingen’ (Lammers, 2005). Daarbij is lotsverbetering van de 

inwoners van de betreffende staat veelal een belangrijk bezettingsdoeleinde. In het geval lokale 

instituties worden opgebouwd danwel worden hervormd spreekt men van ‘constructieve bezettingen’. 

Constructieve bezettingen worden gekenmerkt door een ‘eendrachtig inspannen voor de 

(weder)opbouw van het land in kwestie, een proces dat uitloopt op een ordelijke machtsoverdracht en 

een verdere uitbouw van het politieke en sociale bestel van het bezette – en langzamerhand steeds 

meer bevrijde – land’ (Lammers, 2005:296). 44 Er wordt zodoende getracht om onstabiele staten te 

transformeren in een goed functionerende democratie. Bij dergelijke bezettingen is het van belang, 

met het oog op opbouw danwel hervormingsactiviteiten, dat er enerzijds doordachte strategieën en 

methoden gehanteerd worden, en dat er anderzijds samenwerking tot stand komt met inheemse 

elites; dat zij het belang van de bezettingsdoeleinden inzien en hun medewerking eraan verlenen. 

Echter, voor autochtone elites is samenwerking met (een) vreemde overheerser(s) een risicovolle 

onderneming; hun geloofwaardigheid ten opzichte van de lokale bevolking staat namelijk op het spel. 

Dergelijke elites bevinden zich door deze coöperatie immers op een hellend vlak waardoor zij op den 

duur kunnen degenereren, in de ogen van hun achterban, tot een ‘bedenkelijke loyale elite, terwijl zij 

er zelf vaak nog heilig van overtuigd zijn de vaderlandse zaak te dienen door in onmogelijke 

omstandigheden toch nog al het mogelijke te doen in het belang van het volk’ (Lammers, 2005:19). 

Om autochtone elites bij het democratische opbouw en/of hervormingsproces te betrekken is 

het van belang dat de bezettende macht (lees: donorlanden) rekening houdt met de volgende vijf 

aspecten (Lammers, 2005). Ten eerste dient er respect te zijn voor de identiteit en integriteit van de 

lokale bevolking alswel hun instituties, wat zich onder andere vertaalt in het voorzien van 

medebeslissingsbevoegdheden. Een tweede aspect is het te kennen geven (op een geloofwaardige 

wijze) dat de bezetting voor een bepaalde termijn is en dat de macht geleidelijk aan overgedragen zal 

worden. Dit staat ook wel bekend als het creëren van ‘local ownership’, lokaal eigendomsrecht. Ten 

derde dienen dergelijke elites van voldoende middelen (van materiële, personele en financiële aard) 

voorzien te worden om behoorlijk te kunnen functioneren. Daaronder valt overigens ook de 

bescherming tegen interne alswel externe bedreigingen. Een vierde belangrijke conditie is dat de 

bevolking het onderling met elkaar eens is over de te volgen koers. Met andere woorden, in welk 

staatsverband zij willen opereren en op welke wijze (met name in etnisch verdeelde staten, zoals Irak, 

maar ook Kosovo, blijkt dit erg lastig te zijn). Het vijfde en laatste aspect aangaande het betrekken van 

inheemse elites bij het hervormingsproces, is dat de elites eveneens democratisch gezind zijn en dat 

zij bekend zijn met de procedures die bij een dergelijke staatsinrichting behoren. 

Kortom, een belangrijke voorwaarde voor constructieve bezettingen, oftewel voor 

(politie)opbouw en hervormingsactiviteiten, is dat er bij de autochtone elites draagvlak dient te zijn (en 

in stand gehouden wordt) voor de plannen van de bezetter, de interventiemacht. Daarbij dient 

overigens opgemerkt te worden dat dergelijke toenaderingen tussen overheerser en overheersten, 

hoe rationeel en verstandig dit eventueel ook moge wezen, geblokkeerd kunnen worden door tradities, 

43 In hoofdstuk drie zal hier uitgebreid op terug worden gekomen. 

44 Voorbeelden van dergelijke bezettingen zijn de geallieerde bezettingen van Duitsland en Japan aan het einde van de Tweede 

Wereldoorlog, de VN-missie in Oost-Timor, en in intentie ook de wederopbouwmissies in Kosovo, Irak en Afghanistan. 



culturele waarden en normen, collectieve sentimenten en strategische overwegingen; oftewel, kunnen 

verstoord worden door handelen dat gestoeld is op affectieve, traditionele en waarderationele gronden 

(Lammers, 2005). 

2.3 Componenten inheemse politieopbouw en hervorming 

In bovenstaande paragrafen is aandacht besteed aan de context waarin politieopbouw en hervorming 

plaatsvindt. Daartoe is respectievelijk besproken op welke ideologie opbouwen 

hervormingsactiviteiten zijn gebaseerd, wat kenmerkende eigenschappen van de politieorganisatie 

zijn waar rekening mee dient te worden gehouden bij opbouw danwel hervormingsactiviteiten, en wat 

de rol van het donorland (de interventiemacht) en het ontvangende land (autochtone bevolking) in het 

veranderingsproces is. Daarbij werd aangegeven dat zowel deugdelijke strategieën als het creëren 

van draagvlak onder de bevolking, en dan met name de autochtone elites, twee voorwaarden zijn die 

de kans op het doen welslagen van opbouwen hervormingsactiviteiten aanzienlijk vergroten. In deze 

paragraaf zal nader in worden gegaan op de taken die deel uit (kunnen) maken van een dergelijke 

politieopbouw/hervormingsstrategie. Daartoe onderscheid ik vier componenten, namelijk de 

voorbereiding op de missie, de lokale maatschappelijke veiligheid, de op/inrichting van het inheemse 

politiekorps, en ontwikkelingen op de lange termijn. 

2.3.1 Voorbereiding missie 

Missies met als doel om een inheems politiekorps op te bouwen danwel te hervormen dienen goed 

voorbereid te worden, aangezien dergelijke ondernemingen van een zeer complexe aard zijn (Bayley, 

2006). Door van tevoren aan te vangen met het plannen van de uit te voeren activiteiten, richtlijnen en 

einddoelen, kan gelijk vanaf de eerste dag begonnen worden met de uitvoering. 45 Een snelle, 

effectieve inzet is namelijk veelal cruciaal en dan met name in postconflict staten. Daarbij moet echter 

wel in het oog gehouden worden dat er een juiste balans ontstaat tussen gemaakte plannen en 

flexibiliteit in de uitvoering ervan. Immers, de context waarin de missie uitgevoerd wordt is aan 

verandering onderhevig (Mobekk, 2005). Bij het plannen van dergelijke missies is het van belang dat 

het mandaat van de uitgezonden militairen, welke belast zijn met de opbouw en hervormingstaken, 

duidelijk is; dat wil zeggen in hoeverre zij executieve bevoegdheden hebben en of zij een wapen 

mogen dragen (Dobbins e.a., 2007). 

Er dient rekening gehouden te worden met het feit dat de missieduur vele jaren bedraagt; 

oftewel, ‘prepare for the long haul’ (Bayley, 2006:90). Immers, ‘the most important conclusion to be 

drawn from the experience of capacity building efforts in transition states in recent decades, is that 

there are no easy or quick ‘fixes’ in a police reform process’ (Harris, 2005:10). Daarom verdient het 

aanbeveling om analyses te maken betreffende de kosten van een dergelijke missie evenals het uit te 

zenden personeel en materieel. Eveneens dient er nagedacht te worden hoe lang men wil blijven. 

Immers, er bestaat namelijk het gevaar dat de lokale bevolking, naarmate de missie langer duurt, de 

buitenlandse hulp als een bezetting gaat ervaren en de opbouwwerkzaamheden een 

contraproductieve uitwerking krijgen (Lammers, 2005). Dit kan echter op gespannen voet staan met 

de ontwikkelingen van het inheemse politiekorps, met name in het geval zij nog niet onafhankelijk kan 

opereren. Dit dilemma vergt dan ook een zorgvuldige afweging op lokaal niveau met betrekking tot 

45 Zie Harris (2005) voor een systematische benadering inzake de planning van politiehervorming. 



aspecten als ‘future political dynamics, resistance to the new order, likely public order problems, and 

public acceptance of the new police’ (Bayley, 2006:92). 

Een derde aspect waar rekening mee gehouden dient te worden bij het plannen van opbouw 

en hervormingsactiviteiten zijn de lokale omstandigheden. De geschiedenis en tradities van een staat 

evenals economische en politieke factoren zijn van invloed op het veranderingsproces (Marenin, 

2005). Zo dient nagegaan te worden wat de lokale gebruiken in politieoptreden zijn, evenals de 

kwaliteit van het politiepersoneel en de bestaande infrastructuur. Immers, het ‘overzetten’ van 

politiemodellen van de ene in de andere staat is veelal niet mogelijk. In postconflict staten is het van 

belang dat onderzocht wordt wat de rol van de politie in het conflict was, want ‘in most, if not all, war- 

torn societies (from intra-state conflicts) the police were, prior to and/or during the conflict period, 

politically biased, militarised, corrupt, ethnically (or group) divide, disrespectful of human rights and 

inefficient at ensuring the security of all citizens’ (Celador, 2005:364). Ook al is een conflict afgelopen, 

dergelijke activiteiten van een politiekorps blijven in de hoofden van de bevolking voortbestaan en 

kunnen het hervormingsproces blokkeren. Een mogelijke consequentie kan zijn om in een dusdanige 

situatie er voor te kiezen om een geheel nieuw korps op te richten. 

Een andere lokale omstandigheid die van belang is, is de mening van het ontvangende land 

betreffende de internationale hulp. Opbouw en hervormingsactiviteiten kunnen immers niet ontplooid 

worden zonder goedkeuring van lokale politici, lokale bevolking en in het geval van politieopbouw van 

lokale politiefunctionarissen (Bayley, 2006; Marenin, 2005; Mobekk, 2005; Neild, 2001). Oftewel, er 

dient samenwerking verkregen te worden met inheemse elites. ‘Without this ‘pull’ from within, no 

amount of ‘push’ from outside will produce reform’ (Bayley, 2006:96). Daartoe moeten 

hervormingsplannen in overleg met afgevaardigden van de lokale bevolking plaatsvinden. Echter, 

hierin schuilt een dilemma aangezien uit de praktijk blijkt dat wat nodig is (in de ogen van de 

internationale gemeenschap) veelal niet nodig wordt bevonden door lokale ambtenaren. Immers, 

opbouw/hervorming van de politie is een politiek proces aangezien het zowel het leven van mensen 

binnen als buiten de politieorganisatie beïnvloedt. Omdat de instemming van de lokale gemeenschap 

benodigd zo niet cruciaal is, zal dit veelal betekenen dat donors ‘be forced to reduce the scope of 

substantive change to what is locally acceptable‘ (Bayley, 2006:98). 

Ten vierde dienen donoractiviteiten op elkaar afgestemd te worden. Immers, er zijn vele 

overheidsinstanties en organisaties actief op het terrein van inheemse politieopbouw en hervorming. 

Dergelijke actoren bevinden zich zowel op supranationaal niveau (VN, NAVO, OVSE, (W)EU) als op 

nationaal niveau als op het niveau van private organisaties, denk aan non-gouvermentele organisaties 

en private organisaties. Het is met name van belang dat dezelfde strategieën en doctrines worden 

geïmplementeerd en niet, zoals vaak gebeurd, politieadviseurs hun eigen kennis (zoals ze 

politieoptreden gewend zijn in hun thuisland) overbrengen en er zodoende ‘foreign feudalism’ ontstaat 

(Bayley, 2006:101). Indien het niet mogelijk is dat het ontvangende land de coördinatie op zich neemt, 

kunnen concepten als ‘lead nation’ of ‘stuurgroep’ gehanteerd worden (Mobekk, 2005). 

Een laatste aspect welke in dit onderzoek wordt onderscheiden in het kader van de 

voorbereiding op de missie, is dat de juiste mensen geselecteerd dienen te worden voor de uitvoering 

van de opbouw en hervormingstaken (Bayley, 2006; Marenin, 2005). Uitgezonden personeel bekleedt 

immers een voorbeeldfunctie waardoor kwaliteit veelal belangrijker is dan kwantiteit (Stodiek, 2004). 



Zo dienen zij onder andere kennis te hebben van democratisch politieoptreden, de lokale cultuur en 

de taal en indien mogelijk dienen zij eveneens ervaring te hebben met het land en/of 

politiehervormingen. Dat niet altijd dergelijke functionarissen uitgezonden worden en wat de gevolgen 

daarvan kunnen zijn, laat onderstaande casus in Cambodja zien. 

Casus Cambodja – Brocades Zaalberg, 2006:105 

‘The problematic recruitment of international police personnel by the UN was one of the 

causes for its partial malfunctioning. During the hasty process, the UN had not exactly 

been choosy. What Cambodia required, according to UNTAC special prosecutor Marc 

Plunkett, was trained investigators ‘who understood the apprehension of offenders, the 

collection of evidence and the preparation of prosecutions, and personnel who were 

experienced in community policing.’ Many of the CivPol were not police at all but border 

guards, security guards, anti-terrorist forces, paramilitary police and even civilian clerical 

staff redesignated as police, many of whom were not at all suited to the task and set very 

bad examples for the Khmers. A large number of police personnel were hardly able to 

drive a car while others did not speak an international language, which seriously limited 

interaction in the field, especially radio communications.’ 

Omdat de hervormingsprocessen complex van aard zijn dienen niet alleen mensen uitgezonden te 

worden die operationele politiekennis hebben, maar eveneens personen met kennis op het gebied van 

het recht, politicologie, antropologie, bestuurskunde etc; daarmee dient een ‘knowledge gap’ 

voorkomen te worden. 46 Immers, [o]perational knowledge and experience are essential for transferring 

policing techniques but on their own are not sufficient to achieve reform’, aldus Murray (2007:119). 

Tevens dient rekening gehouden te worden met een voldoende lange termijn waarin politieadviseurs 

hun werkzaamheden uit kunnen voeren en met wie hen opvolgen (Mobekk, 2005; Peake, 2004). 

Daarbij dient in het achterhoofd gehouden te worden dat een hoge roulatiefrequentie veelal een 

afname veroorzaakt van de betrokkenheid bij de missie, van zowel de uitgezondenen als van de 

lokale bevolking, wat derhalve negatieve gevolgen kan hebben voor de effectiviteit van de geïnitieerde 

activiteiten. 47 

2.3.2 Lokale maatschappelijke veiligheid 

In onstabiele landen kan er zowel interne als externe dreiging bestaan. Hierdoor staat het opbouwen 

danwel hervormen van inheemse politie vaak op gespannen voet met het zorgen voor bescherming 

van en veiligheid voor de lokale bevolking, oftewel met ordehandhaving. Ook kan het zo zijn dat 

buitenlandse hulp er toe bijdraagt dat opbouw en hervorming een ondergeschoven kindje wordt, 

doordat donorlanden alleen gefocused zijn op het bestrijden van terrorisme, mensenhandel en drugs 

gerelateerde criminaliteit. Echter, Bayley betoogt dat beide aspecten, veiligheid en 

politieopbouw/hervorming, niet los van elkaar gezien mogen worden; ‘Democratic reform cannot occur 

46 ‘Much of the discussion of SSR seems to have been unaware of the large and exiting body of knowledge on the structure and 

nature and the practices and cultures of policing, the processes of reform, or the comparative effectiveness of accountability 

mechanisms […] The lack of knowledge about how policing is done leads to treating the police as a black box’ (Marenin, 

2005:19). 

47 In het Brahimi-rapport van de VN wordt gesteld dat personeel minimaal een jaar uitgezonden dient te worden om enige 

continuïteit te creëren (UN General Assembly, Security Council, A/55/305 – S/2000/809, 21 August 2000, para. 122). 



without an essential minimum of security. Conversely, however, democratic reform can make the 

achievement of security more likely’ (2006:73). 

Door het creëren van veiligheid kunnen overheden legitimiteit genereren bij de bevolking. 

Zoals eerder gesteld (zie paragraaf 2.1) is een belangrijke voorwaarde voor het opbouwen danwel 

hervormen van inheemse politiekorpsen, dat de betreffende staat waarin dergelijke activiteiten 

plaatsvinden enigszins stabiel is. Er dient voorkomen te worden dat er een ‘security gap’ ontstaat, 

aangezien een dergelijke situatie, zoals onderstaande casus in El Salvador laat zien, behoorlijke 

gevolgen kan hebben. 

Casus El Salvador - Stanley, 1999:118-119 

‘With the implementation of the peace accords, two of the three police forces were 

demobilized or reabsorbed into the regular army, leaving only the National Police to patrol 

the entire country with roughly 6,000 agents. […] This security vacuum coincided with 

circumstances that increased criminality. Tens of thousands of former combatants were 

demobilized from both sides. Many had spent over a decade fighting, had no civilian skills 

and faced unemployment. Little treatment was available for the post-traumatic stress 

disorders and addiction to violence experienced by many former combatants. Military 

weaponry was readily available at low prices, making it very easy for ex-combatants to 

turn to crime. The crime wave also included a highly organized component: among the 

criminal organisations were death squad structures left over from the war that had 

converted themselves into profit-oriented criminal ventures. […] a serious problem had 

developed and public perceptions of insecurity were well founded.’ 

Dergelijke ‘postconflict crime waves’ dienen door de donorlanden vroegtijdig in de kiem gesmoord te 

worden en ‘security arrangements must be made that can handle basic public order and law 

enforcement tasks during the transition from wartime policing to democratic policing’ (Neild, 

2001:418). Dit vergt met betrekking tot de politie veelal een gelijktijdige uitvoering van executieve en 

transformatieve politietaken (Smith et all, 2006). Het inwinnen van inlichtingen is daarbij een belangrijk 

aspect evenals voldoende recherchecapaciteit. Immers, criminaliteit dient op een correcte en 

adequate wijze aangepakt te worden. Daarbij is in etnisch verdeelde staten kennis van de 

geschiedenis van het land en het conflict noodzakelijk om de rollen van de verschillende facties te 

kennen zodat tegen hen effectief opgetreden kan worden (Dobbins e.a., 2007). Bij het inwinnen van 

inlichtingen dient in het achterhoofd gehouden te worden dat de politie voornamelijk misdaden oplost 

door tips van de lokale bevolking (Bayley, 1994). In dit opzicht draagt de opbouw danwel het 

hervormen van inheemse politie, welke geschoeid is op democratische principes, effectief bij aan 

creëren van veiligheid. Immers, indien de bevolking ervaart dat de politie een organisatie is ten 

dienste van de samenleving, zal zij eerder geneigd zijn om met haar samen te werken. Deze 

samenwerking met de samenleving is van belang, aangezien ‘the police are but one part of the formal 

and informal mechanisms in place to reduce crime, disorder, and fear of crime, and there is no 

definitive evidence of the relative size of the role they play’ (Skogan & Frydl, 2004:218). 

Voor het creëren van stabiliteit in een postconflict situatie heeft de internationale 

gemeenschap meerdere opties. Zo kan zij er voor kiezen om militairen, civiele agenten (denk aan 



CIVPOL) of een eventueel bestaand inheems politiekorps in te zetten. In het geval er in de betreffende 

staat een bestaand politiekorps is, dient eerst onderzocht te worden wat haar rol in het conflict was 

voordat bepaald wordt of zij ingeschakeld wordt bij de ordehandhaving. Immers, de politie kan zich 

tijdens het conflict bezig hebben gehouden met ‘regime policing’ en niet met het zorg dragen voor de 

openbare orde (Marenin, 2005; Neild, 2001). Kenmerkend aan dergelijk politieoptreden is dat het tot 

doel heeft om de machthebbers (het regime) te steunen, dat het niet onafhankelijk opereert maar 

onder militair, etnisch dan wel partizaans politiek gezag, dat het geen publieke legitimiteit behoeft om 

effectief op te kunnen treden (het wantrouwen is doorgaans dan ook groot) en het verzamelen van 

inlichtingen is gericht op het opsporen van tegenstanders van het bewind in plaats van criminelen. 

Tevens ontbreekt het in dergelijke politiekorpsen grotendeels aan interne dan wel externe 

verantwoordingsmechanismen en is er weinig kennis omtrent criminaliteitspreventie en strategieën om 

criminaliteit te bestrijden (zie ter illustratie de Centraal Amerika casus). 

Casus Centraal Amerika - Neild, 2002:1 

‘Central America’s police reforms emerged following brutal civil wars during which military 

and police forces killed over 300,000 civilians. […] Together with the military, police 

participated directly in conflicts through political spying, illegal detention, torture, death 

squads, and ethnic cleansing. Police were also key guarantors of impunity, failing to 

investigate and hold military and paramilitary forces accountable for egregious human 

rights violations.’ 

2.3.3 Op- en/of inrichting inheems politiekorps 

Hervorming van een inheems politiekorps doet zich voor in staten waar reeds een politieorganisatie 

bestaat. Tot hervorming wordt onder andere overgegaan wanneer de bestaande structuur van de 

organisatie niet afdoende is of malversatie in de hand werkt; denk bijvoorbeeld aan corruptie, racisme, 

maar ook aan een stijging van de criminaliteit. Door internationale actoren wordt getracht om deze 

politiekorpsen dusdanig te hervormen, oftewel in te richten, dat ze volgens democratische beginselen 

kunnen optreden. Echter, het komt ook voor dat er in de betreffende staat geen politiekorps aanwezig 

is of dat deze dusdanig wanpresteerde dat deze volledig ontbonden dient te worden om vervolgens 

opnieuw te worden opgebouwd, oftewel opgericht te worden. Dit vindt of heeft plaats(gevonden) in 

onder andere Oost-Timor, Haïti, Sierra Leone, Cambodja, Afghanistan en Irak. Tot slot kan er ook 

voor worden gekozen om, met het oog op het voorkomen van een ‘security gap’, het bestaande 

inheemse politiekorps te laten bestaan totdat er een nieuw korps is opgebouwd (Bayley, 2006; 

Dobbins e.a., 2007; Stanley, 1999). 

Bij de oprichting of inrichting van een politiekorps wordt onderscheid gemaakt tussen enerzijds 

het opbouwen van capaciteit en anderzijds het creëren van integriteit (Kaspersen e.a., 2004). Zo dient 

er bij capaciteitsopbouw gedacht te worden aan het bouwen van politiebureaus, wachtposten en 

forensische laboratoria, en het voorzien in voldoende vervoersmiddelen, uniformen, wapens, 

handboeien, communicatiemiddelen, kantoorartikelen en dergelijke. Ook het rekruteren en trainen van 

politieagenten en daarmee samenhangend het bouwen van politiescholen en academies behoort tot 

capaciteitsopbouw. Kortom, onder capaciteitsopbouw wordt het voorzien in alle infrastructuur verstaan 



die benodigd is om de politie effectief op te kunnen laten treden. Met betrekking tot het creëren van 

integriteit dient gedacht te worden aan het voorzien in een wettelijke bevoegdheid op grond waarvan 

de politie kan opereren (zoals de politiewet in Nederland), het verzorgen van mensenrechtentraining, 

het creëren van standaarden, procedures en intern toezicht, en het in het leven roepen van externe, 

onafhankelijke toezichtinstanties. Thans zullen enkele aandachtspunten beschreven worden 

aangaande het rekruterings- en trainingsproces. 

Het rekruteringsproces 

Bij de rekrutering van inheemse politieagenten dient zich, in het geval er een bestaand politiekorps is, 

het ‘demobilisation dilemma’ aan (Neild, 2001). Politieagenten die in het voormalige politiekorps 

hebben gefunctioneerd, hebben veelal niet volgens democratische principes geopereerd en worden 

gewantrouwd door de bevolking. Door dergelijke agenten in het nieuwe korps te voegen, kan de 

legitimiteit ervan verloren gaan en bestaat er een grotere kans op wanprestaties. Het niet opnemen 

van voormalige politieagenten daarentegen, brengt ook enkele nadelen met zich mee. Immers, met de 

oprichting van een volledig nieuw korps gaan veel investeringen gemoeid en men kan niet bogen op 

ervaren agenten. 48 Tevens kan het niet opnemen van voormalige agenten leiden tot criminaliteit als 

gevolg van onder andere werkloosheid (zie casus El Salvador). Hoe hier mee om te gaan is context 

afhankelijk; er bestaat geen universele oplossing voor. ‘The decision of whether to risk the problems 

associated with inexperienced [agents] or those of bad experience will depend on the political and 

financial constraints of each context.’ (Neild, 2001:419). Een belangrijke les die daarbij is opgedaan, is 

dat elke (kandidaat)agent op individuele basis gerekruteerd dient te worden; er moet voorkomen 

worden dat voormalige eenheden in zijn geheel worden geïntegreerd in het nieuwe korps gelet op 

risico’s als afscheiding van nieuw personeel en het niet opvolgen van orders van ‘nieuwe’ 

commandanten (Bayley, 2006; Neild, 2001; Stanley, 1999). 

Het rekruteringsproces evenals de gebruikte standaarden dienen eerlijk en transparant te zijn. 

Het verdient aanbeveling om voldoende publiciteit te geven aan het rekruteringsproces, zodat een 

kandidatengroep van voldoende omvang verkregen wordt. Daarbij is een belangrijke voorwaarde dat 

de salarissen adequaat zijn om enerzijds genoeg gekwalificeerd personeel aan te trekken en 

anderzijds een normale levenstandaard mogelijk te maken waardoor de kans op corruptie verkleind 

wordt (Neild, 2001). Om het juiste personeel te rekruteren, dat wil zeggen mensen die onder andere 

geen crimineel verleden hebben alswel mensenrechten hebben geschonden, dient een grondig 

antecedentenonderzoek (‘vetting’) uitgevoerd te worden onder leiding van een internationaal orgaan 

om zodoende de neutraliteit te waarborgen (o.a. Dobbins e.a., 2007). Dat dit een tijdrovende en geen 

gemakkelijke taak is hebben onder andere de missies in Bosnië-Herzegovina, Kosovo, El Salvador, 

Haïti en Guatemala bewezen (Bayley, 2006). 

Een laatste aspect binnen het rekruteringsproces dat nog aandacht verdient, is dat er op gelet 

dient te worden dat het personeelsbestand representatief ten opzichte van de betreffende 

samenleving is. Dat wil zeggen dat er agenten van verschillende klassen, rassen, geslacht en religie 

48 Bayley vermeld daarover het volgende: ‘The paradox is that because the selective discharge of personnel – ‘vetting’ – falls 

most heavily on senior and therefore more experienced officers, the police may lose the capacity to undertake their own reform. 

For example, Poland dismissed all high-ranking officers after the collapse of Communism. Because experienced junior officers 

were then promoted too quickly, six Chief Commanders had to be removed within five years, badly tarnishing the reputation of 

the new police. In one case, an officer who had been a captain in rural area in charge of twenty-two police officers rose within a 

few months to become a Chief Commander in charge of 100,000’ (2006:54-55). 



vertegenwoordigd dienen te zijn in het politiekorps. Deze representativiteitseis dient twee doelen 

(Marenin, 2005). Enerzijds verkleint het de kans op klachten, hoewel de wet door de betreffende agent 

correct werd toegepast, als machtsmisbruik, mishandeling en andersoortige verkeerde bejegeningen; 

met andere woorden, het voorkomt klachten gebaseerd op verschil in identiteit. Anderzijds wordt de 

kans op verschillende behandelingen en tekort aan dienstverlening voor groepen die niet in het 

politiekorps vertegenwoordigd zijn verkleind. Bovendien kan, in sommige gevallen, de dienstverlening 

beter verzorgd worden; denk bijvoorbeeld aan zaken als verkrachting en kindmishandeling waarbij de 

(meestal vrouwelijke) slachtoffers meer op hun gemak zijn bij vrouwelijke politieagenten. ‘[I]f you show 

that you have a mixed composition there’s a very significant chance that you will increase the 

receptivity, the respect that that community will have for the police’ (UN Police Magazine, 2007:14). 

Echter, verschillende etniciteiten in één politiekorps kunnen spanningen met zich mee brengen 

waardoor de politieorganisatie niet goed functioneert. Een voorbeeld hiervan is het politiekorps in 

Kosovo waar, als protest tegen de Albanese onafhankelijkheidsverklaring (op 17 februari 2008), 

honderden etnisch-Servische agenten hun wapens en badges inleverden met de mededeling dat zij 

de bevelen van hun etnisch-Albanese superieuren niet meer opvolgden. 49 Eveneens is het voor 

minderheden vaak moeilijk om in een politiekorps te integreren welke gedomineerd wordt door een 

meerderheid (zie ter illustratie de Bosnië-Herzegovina casus). Deugdelijke assimilatie strategieën zijn 

dan ook van belang om een goed geïntegreerd politiekorps te ontwikkelen (Peake, 2004). 

Casus Bosnië-Herzegovina - Celador, 2005:369 

‘In BiH there have been a high number of cases where minority police officers have faced 

antagonism and discrimination in their contacts with work colleagues from the majority 

group. Such hostility is partly due to the loss of jobs by police officers from the majority 

group in order to fulfil the minority quotas. For example, in the Republika Srpska (RS) about 

1,500 - 2,000 Serb police officers would have to be dismissed in order to reach the 20 per 

cent quota of minority officers which the UN determined to be the minimum level for the 

RS. In many instances, vacancies remain unfilled because no officers of the right ethnicity 

can be found.’ 

Het trainingsproces 

Bij de vorming van politiekorpsen dient er zowel basistraining als gespecialiseerde training verzorgd te 

worden. Bij dergelijke activiteiten dient het opereren volgens de wet en volgens mensenrechten 

prioriteit te krijgen. Immers, inheemse politiekorpsen dienen de orde te handhaven niet alleen op een 

adequate, maar eveneens op een onpartijdige, correcte wijze. Daartoe is een coherent 

trainingsprogramma nodig waarin onder andere de volgende zaken aan bod dienen te komen 

(Dobbins e.a., 2007): basisprocedures (surveilleren, afzetten van een plaatsdelict), zelfbescherming 

evenals geweldsinstructies, het schrijven van bekeuringen, openbare ordehandhaving bij 

ongeregeldheden, les in mensenrechten en democratische principes, en verkeershandhaving. Tevens 

dienen specialistische eenheden getraind te worden zoals recherche-eenheden, bijstandeenheden 

(zoals ‘crowd and riot’ eenheden (vergelijkbaar met de Mobiele Eenheid in Nederland) en 

49 Algemeen Dagblad, 1 maart 2008, ‘Servische agenten weg bij politie’; Trouw, 3 maart 2008, ‘Servische politiemensen 

stappen uit Kosovo-korps’. 



arrestatieteams), drugs- en terrorismebestrijding eenheden, en forensische experts. Daarbij dient niet 

vergeten te worden om lokale agenten vertrouwt te maken met het Westerse, technologische 

materiaal. Op den duur dienen eveneens lokale instructeurs opgeleid te worden, zodat het korps zelf 

zorg kan dragen voor het trainen van haar rekruten; met andere woorden, ‘training the trainers’. 

Het trainen van politieagenten dient, zo betoogt Marenin (2004), realistisch van aard te zijn en 

moet op een geïntegreerde en op de context toegespitste wijze gegeven worden. 50 De politietaak is 

immers complex: ‘The police must balance – continuously, every day, in every decision – legitimate 

yet conflicting values and rights: demands for effectiveness while still protecting individual rights, the 

maintenance of public order without unduly restricting liberty, the need to threaten or use force without 

deviating into abuse, being guided by law and professional expertise simultaneously’ (Marenin, 

2004:108). Daarbovenop komt het gegeven dat agenten een ruime mate aan beslissingsvrijheid 

bezitten in de uitvoering van hun taken (‘street corner politician’); zij kunnen daardoor niet 

aangestuurd worden als radertjes in een machine. Agenten dienen dan ook een gedegen opleiding te 

krijgen, gedurende hun hele ambtstermijn (‘career-long teaching’), zodat hun waarden en 

vaardigheden worden aangeleerd en ze een ‘good cop’ worden en blijven (Bayley & Bittner, 1984). 

Een dilemma dat zich bij nieuw op te richten korpsen voordoet is de inzetbaarheid van nieuw 

gerekruteerde en getrainde agenten. Doorgaans doorlopen rekruten een trainingsprogramma waarin 

eerst cursussen aan de lokale politieacademie worden gevolgd om vervolgens een aantal weken 

veldtraining te krijgen (zie ter illustratie de Kosovo casus). Laatstgenoemde houdt in dat zij onder 

begeleiding van (internationale) trainers de geleerde lessen in de praktijk gaan uitvoeren. Aan het eind 

van dit trainingsproces dienen de agenten operationeel inzetbaar te zijn. Echter, veelal wordt er grote 

druk uitgeoefend, gezien de veiligheidssituatie, om de rekruten zo snel mogelijk in te zetten. 

Consequentie daarvan is dat het trainingsproces ingekort dient te worden, wat gevolgen heeft voor de 

kwaliteit van de opgeleide agenten (Dobbins e.a., 2007; Neild, 2001; Peake, 2004). Gevolg van 

onvoldoende geschoolde agenten kan zijn dat de agenten de taken niet aankunnen (met name in 

gevaarlijke situaties) waardoor de kans bestaat dat zij of deserteren of de bevolking onjuist 

behandelen waardoor het politiekorps in diskrediet raakt. Er dient dan ook voor gezorgd te worden dat 

het trainingsprogramma op niveau blijft. 

Casus Kosovo - Peake, 2004:18 

‘Two major institutional actors share responsibility for creating a police force for Kosovo, the 

OSCE and UNMIK. The OSCE has initial responsibility for training the new recruits at the 

Kosovo Police Service School. As the cadets graduate from this initial stage of training and 

arrive at police stations for field training, UNMIK police then assume primary responsibility 

for their development. Initially (1999-2000), eight weeks were spent in the classroom, 

though for subsequent classes of cadets this was extended to nine, and then to twelve 

weeks of training. Seventeen weeks are to be spent in the field under the supervision of 

50 In het kader van dit onderzoek zal slechts in zeer beperkte mate worden ingegaan op het opleiden van agenten. Er is 

hedentendage veel literatuur beschikbaar aangaande dit onderwerp. Zie onder andere (Bayley & Bittner, 1984), Marenin (2004) 

en OVSE (2006) betreffende het opleiden van agenten. 



international officers. 51 Following that period, new officers are deemed sufficiently 

prepared to undertake independent assignments.’ 

2.3.4 Langetermijnontwikkelingen 

Er zijn meerdere manieren om een inheems politiekorps in te richten waarbij de organisatie effectief 

politieoptreden volgens democratische principes ondersteunt; dit verklaart ook waarom er meerdere 

politieorganisatiestructuren in de wereld te onderscheiden zijn. Waar donorlanden dan ook voor 

dienen te zorgen is dat zij een politieorganisatie ontwikkelen die op een adequate en correcte wijze de 

lokale orde handhaaft; ‘it is better to define solutions responsive to local needs and expectations than 

to try to replicate the intervening power’s domestic arrangement’ (Dobbins e.a., 2007:61). 

Nadat een politieorganisatie is opgebouwd danwel hervormd en het inheemse korps 

operationeel is, kan worden aangevangen met het langzaamaan overdragen van de 

verantwoordelijkheden van internationale actoren aan lokale ambtenaren. Immers, het inheemse 

politiekorps dient op de lange termijn zelfstandig te functioneren en het korps in stand te houden 

(‘sustainability’). Internationale actoren dienen daartoe eendrachtig samen te werken met de 

inheemse gezagsdragers, politieagenten en de bevolking, waarbij de einddoelen (van het 

overdraagproces) duidelijk moeten zijn. Een belangrijk einddoel is onder andere dat er een duidelijke 

organisatiestructuur bestaat waarin verantwoordelijkheden en beslissingsbevoegdheden (‘chain of 

command’) duidelijk geformuleerd zijn (zie, waarom dat van belang is, ter illustratie de Afghaanse 

casus). 

Casus Afghanistan - Murray, 2007:109-110 

‘Provincial and local police commanders owed allegiances to local military commanders, 

and central control was virtually non-existent. Moreover, there was no clear chain of 

command to the Minister of Interior […] it was unclear who was responsible for the 

direction of the police, since at least five senior ranking officials appeared to claim overall 

leadership responsibility. […] many regional commanders with their own militias […] 

became a powerful counterweight to centralized government and remained a source of 

continuing instability.’ 

Het is van cruciaal belang dat de lokale betrokkenen het belang van de hervormingen inzien en dat zij 

het proces beheersen (Mobekk, 2005) en dat zij niet bezig zijn met ‘translating, cleaning and driving 

while the internationals do the grand imperial planning’ (Ignatieff, 2002, in: Bayley, 2006:100). Daartoe 

is het van belang dat leidinggevenden, zowel op het top, midden 52 als het laagste niveau, binnen de 

politieorganisatie gecommitteerd zijn aan het nieuwe korps. Leidinggevenden dienen dan ook goed 

opgeleid en gemonitord te worden. Desalniettemin dient de rest van de organisatie ook gecommitteerd 

te zijn en te blijven aan het korps. De nieuwe invulling dient ingebed te raken in de hoofden van de 

agenten waarbij responsiviteit en verantwoordelijkheid kernwaarden zijn; ‘reform in policing must be 

51 Ter vergelijking: in Nederland duurt de opleiding tot politiemedewerker (niveau 3; laagste niveau waarbij agent in het bezit is 

van een vuurwapen) 3 à 4 jaar. Deze termijn bestaat uit een aantal blokken van 24 weken (12 weken studie / 12 weken 

plaatsing in regiokorps) waarin een afgebakend onderwerp wordt behandeld en afgesloten dient te worden met een proeve van 

bekwaamheid (www.politieacademie.nl). 

52 Bayley (2006), Marenin (2005) en Neild (2001) benadrukken dat het trainen van het middelmanagement zeer belangrijk is, 

aangezien zij het scharnierpunt zijn tussen de enerzijds de leiding en anderzijds de uitvoerenden; zij dienen strategische 

beslissingen om te zetten in operationele taken en bovendien dienen zij de uitvoering ervan in de gaten te houden. 



managed, not structured, into existence (Bayley, 2001:21). Immers, uit een politieorganisatiestructuur 

valt niet af te leiden of een politiekorps democratisch of autoritair van aard is; dergelijk verschil kan 

alleen opgemaakt worden uit de informele structuur (Marenin, 2005). Er dient dan ook in het 

achterhoofd gehouden te worden dat een dergelijke cultuuromslag binnen een organisatie niet 

eenvoudig is en veel tijd vergt (O’Neill, 2005). 53 

Een belangrijk onderdeel van het opbouw danwel hervormingsproces is dat er 

toezichtinstanties worden gecreëerd welke belast zijn met het monitoren van het politieoptreden en dit 

zo nodig nader onderzoeken, corrigeren danwel bestraffen (‘policing the police’) (Bayley, 2006; 

Dobbins e.a., 2007; Marenin, 2005, Mobekk, 2005; Neild, 2001). Er dient zowel intern als extern 

toezicht te zijn op de politieorganisatie om zodoende corruptie en ander foutief optreden tegen te 

gaan. Dergelijke onafhankelijke instanties dienen toe te zien op de naleving van de wet en 

mensenrechten. Daartoe verdient het aanbeveling om een soort van Ombudsman aan te stellen die 

klachten van burgers over de politie nader onderzoekt (Bayley, 2006). Zodoende dient zorg gedragen 

te worden voor het behoud van het publieke vertrouwen in de politie alswel dat de politie niet terugvalt 

in ‘oude gewoonten’. Lokale steun verwerven is namelijk belangrijk binnen het hervormingsproces. 

Door bijvoorbeeld educatieprogramma’s op te zetten dient de bevolking op de hoogte gesteld te 

worden van wat zij van de politie kan en mag verwachten en wat voor activiteiten er inmiddels zijn en 

nog zullen worden ontplooid om dat te bereiken (Neild, 2001). 

Het overdragen van een politiekorps kan niet plaatsvinden voordat er enerzijds voldoende 

capaciteit ontwikkeld is om aan de eisen van correct en adequaat politieoptreden te voldoen en 

anderzijds voordat het inheemse politiekorps deze capaciteit daadwerkelijk heeft ingezet en de 

bevolking haar optreden legitiem vindt. Om dergelijk functioneren van het politiekorps te monitoren, 

dienen evaluaties ontwikkeld en afgenomen te worden. Dit is echter geen gemakkelijke taak 

aangezien de politie een gevoelige en complexe taakstelling heeft en zij van andere instanties 

afhankelijk is voor het creëren van veiligheid (zoals het leger, justitie en het gevangeniswezen) 

(Bajraktari e.a., 2006). Met betrekking tot het evalueren van politieoptreden stelt Marenin dat: ‘one 

important aspect of democratic police organisations is that they are capable of frequent, critical and 

informed self-reflection, the analysis and evaluation of adopted practices, and the capacity to adapt to 

changing circumstances. […] That capacity has to be instilled as part of the reform process, as well as 

the awareness that collecting data and information is the lifeblood of any organisation’ (2005:52). 

Dergelijk evaluatieonderzoek kan zich overigens richten op de activiteiten en de productiviteit van de 

politie; denk aan aantallen arrestaties, inbeslagnemingen, en het oplossingspercentage van 

misdrijven. Bovendien kunnen criminaliteitcijfers worden gegenereerd waarmee de effectiviteit van de 

politie wordt afgemeten en is de tevredenheid van de lokale burgers over het politieoptreden 

eveneens een indicator. 54 Echter, onderstaande test kan eveneens zeer indicatief zijn inzake het 

correct functioneren van een (inheems) politiekorps: 

53 Zie Bayley (2001; 2006), Harris (2005) en O’Neill (2005) voor allerlei pragmatische lessen inzake het creëren van 

organisatieveranderingen binnen de politieorganisatie (al dan niet toegespitst op inheemse politiekorpsen). 

54 In het kader van opbouw en hervorming van inheemse politiekorpsen in postconflict situaties is het PRIME evaluatiesysteem 

een interessant hulpmiddel; dit acroniem staat voor Police Reform Indicators and Measurement Evaluation. Op basis van 

zestien indicatoren verdeeld over vier thema’s, te weten (a) performance effectiveness (b) management and oversight (c) 

community relations (d) sustainability, kan het functioneren van de politieorganisatie systematisch onderzocht worden (zie 

Bajraktari, 2006). Andere relevante documenten in dit opzicht zijn die van het Vera Institute of Justice (2003), Harris (2005) en 

van Brzoska (2006). 



‘I suggest a simple test whether a police force is democratic. It is this: do parents teach 

their children that when the children are away from home and need help, they should 

seek out the police?’ - Bayley, 2006:23 

2.4 Resumé: consequenties van de context 

In dit hoofdstuk stond de vraag centraal wat de context is waarin inheemse politieopbouw en 

politiehervorming plaatsvinden, en welke consequenties daaruit voortvloeien. Echter, voordat deze 

vraag wordt beantwoord, zal eerst de inhoud van dit hoofdstuk samengevat weergegeven worden, 

aangezien de beantwoording daar logischerwijs uit volgt. 

Sinds de jaren ’90 is er door de internationale gemeenschap steeds meer geïnvesteerd in het 

opbouwen danwel hervormen van inheemse politiekorpsen in onstabiele staten. Mede door de val van 

het communisme, is democratisch politieoptreden daarbij leidinggevend. Kenmerken van dergelijk 

optreden is dat de politie opereert volgens (inter)nationale wetgeving, bepalingen en universele 

mensenrechten en dat zij haar taken op een responsieve wijze dient uit te voeren, waarbij 

transparantie en het afleggen van verantwoordelijkheid belangrijke voorwaarden zijn. Om dergelijke 

korpsen te creëren dient rekening te worden gehouden met tal van factoren. 

Zo is de politie een organisatie met unieke taken en kenmerken. Allereerst is de politie een 

organisatie die taken uitvoert welke, zowel op wettige als ideologische gronden, door de politiek 

gedefinieerd zijn. Een tweede kenmerk is dat de politie in de uitvoering van haar taken over een 

behoorlijke mate van handelingsvrijheid en autonomie beschikt. Ten derde brengt de uitvoering van 

politietaken onvermijdelijk politieke consequenties met zich mee en een laatste kenmerk is dat 

politieoptreden in specifieke contexten plaatsvindt waarbij enerzijds de omgeving het optreden 

beïnvloedt en anderzijds de omgeving door het politieoptreden beïnvloedt wordt. 

In het kader van inheemse politieopbouw kan een specifieke context onderscheiden worden. 

Immers, donorlanden kunnen bezien worden als een interventiemacht en daarmee als een al dan niet 

‘heilzame’ bezetter. Een belangrijke factor daarbij is, zo is beschreven, dat er medewerking verkregen 

dient te worden met autochtone elites. Daartoe dient met een vijftal aspecten rekening gehouden te 

worden, te weten het geven van medebeslissingsbevoegdheden, het geleidelijk overdragen van de 

macht (verantwoordelijkheid), het voorzien in middelen (randvoorwaarden), een gemeenschappelijk 

perspectief op de toekomst, en een democratische gezindheid onder de lokale bevolking. 

Deze macrofactoren zijn van invloed op de te ontwikkelen opbouw- danwel 

hervormingsstrategie. In dit hoofdstuk is beschreven dat een dergelijke strategie uit vier componenten 

dient te bestaan, namelijk de voorbereiding op de missie, de lokale maatschappelijke veiligheid, de 

open/of inrichting van het inheemse politiekorps en langetermijnontwikkelingen (zie figuur 1). 



Lokale 

maatschappelijke 

veiligheid 

Externe / interne dreiging 

Creëren stabiliteit 

Ordehandhaving: 

Militair / CIVPOL / 

Lokale politie 

Verkrijgen van inlichtingen 

en recherche capaciteit 

Uit de beschrijving van enerzijds de context waarin het politieopbouw en -hervormingsproces 

plaatsvinden en anderzijds de taken die daarin uitgevoerd dienen te worden, kunnen een viertal 

consequenties worden afgeleid. 

Een eerste consequentie die onderscheiden kan worden, betreft het gegeven dat de hulp die 

geboden wordt bij het opbouwen danwel hervormen van de lokale politie legitiem moet worden 

bevonden door de lokale bevolking. Immers, voor een goede overdracht van kennis en kunde dienen 

de internationale functionarissen geaccepteerd te worden door de lokale regering, politie en andere 

betrokken partijen. Dit mag niet logischerwijs verwacht worden aangezien, zo is beschreven in dit 

hoofdstuk, de militairen die dergelijke hulp verlenen op de keper beschouwd kunnen worden als leden 

van een bezettende interventiemacht. Dit betekent dat wil men duurzame hervormingen genereren, 

men ervoor zorg dient te dragen dat het ontvangende land achter de voorgenomen opbouwen/of 

hervormingsplannen staat. 

Voorbereiding missie 

Planning activiteiten 

Donor afstemming 

Missieduur 

Lokale context 

Lokale actoren 

Mandaat 

Personeelselectie 

Transparantie 

Verantwoordelijkheid 

Responsiviteit 

Representativiteit 

Opereren i.o.m. wet & 

mensenrechten 

Langetermijnontwikkeling 

Organisatiestructuur aanpassen aan 

lokale context 

Samenwerking met lokale actoren 

Toezichtinstanties 

Verwerving legitimiteit en draagvlak 

Systematische evaluaties 

Overdragen verantwoordelijkheden 

Figuur 1: Democratische opbouw / hervorming inheems politiekorps 

Op- en/of inrichting 

inheems politiekorps 

Keuze: opbouwen / 

hervormen 

Capaciteitsopbouw 

Integriteitsopbouw 

Recrutering / Training / 

Advisering / 

Mentoring / Monitoring 

Een tweede consequentie die voortvloeit uit de context waarin inheemse politiekorpsen 

worden opgebouwd danwel hervormd, is dat er rekening wordt gehouden met de lokale context waarin 

het politiekorps gaat opereren en de invloed die het korps daarop heeft. De politieorganisatie, zo is 

beschreven, is namelijk een unieke organisatie met karakteristieke eigenschappen. Er dient goed 

beseft te worden dat het bijdragen aan de opbouw van de lokale politie, politieke consequenties heeft; 



het is niet alleen een technische exercitie. Daarnaast is het ook een organisatie waarvan het optreden 

beïnvloed wordt door de omgeving en vice versa. Dit betekent dat een succesvol politiemodel in het 

ene land niet hoeft te werken in een ander land en dat daardoor een politiemodel niet zomaar, dat wil 

zeggen zonder aanpassingen, ‘overgezet’ kan worden. 

Een derde consequentie die onderscheiden kan worden, is dat er coördinatie op zowel 

internationaal, nationaal als regionaal niveau benodigd is tussen de vele betrokken actoren. Immers, 

de opbouw en/of hervorming van een inheems politiekorps vindt veelal op multilaterale wijze plaats. 

Dit betekent dat, wil het proces effectief en efficiënt uitgevoerd worden, er tussen de donoren 

onderling alswel met het ontvangende land duidelijk gecommuniceerd dient te worden over de 

verschillende bijdragen die men gaat leveren danwel levert. Aangezien de ontwikkeling van een 

politieorganisatie veelal in een omvangrijk wederopbouwproces plaatsvindt, dient er tevens 

coördinatie plaats te vinden tussen de verschillende wederopbouwactiviteiten. Met betrekking tot de 

politie zijn dit met name de activiteiten die in de justitiële en penitentiaire sector uitgevoerd worden, 

aangezien de politie van deze instituties afhankelijk is voor de handhaving van de openbare orde. 

Een laatste consequentie die voortvloeit uit de context waarin politieopbouwactiviteiten worden 

uitgevoerd, is dat er voor zorg gedragen dient te worden dat er een veilige en stabiele omgeving wordt 

gecreëerd. Immers, de veiligheid van het eigen en lokale personeel dient gewaarborgd te zijn tijdens 

het opbouw/hervormingsproces om zodoende de geplande activiteiten optimaal te kunnen uitvoeren. 

Met name in postconflict situaties dient hier op gelet te worden, aangezien in dergelijke situaties een 

verhoogde kans bestaat op gewelddadigheden. 



Inheemse politieopbouw: 

de Nederlandse strategie 



‘Sinds in internationaal verband veiligheid en stabiliteit worden erkend als nood- 

zakelijke voorwaarden voor ontwikkeling, neemt de roep om een betere onderlinge 

afstemming van ontwikkelings- en veiligheidsbeleid toe. Dit is niet ongemerkt aan 

Nederland voorbijgegaan.’ - Van de Goor & Callenbach, 2007:96 

Nederland draagt actief bij aan de bescherming en bevordering van de internationale rechtsorde en 

stabiliteit. Zij heeft daartoe verschillende middelen tot haar beschikking welke van diplomatieke, 

economische, humanitaire, financiële en militaire aard zijn. Laatstgenoemd middel, de Nederlandse 

krijgsmacht, is dan ook veelvuldig ingezet in het kader van crisisbeheersingsoperaties en 

vredesmissies. Door het groeiende besef dat veiligheid, stabiliteit en ontwikkeling onlosmakelijk met 

elkaar zijn verbonden, is de hervorming van de veiligheidssector een belangrijk onderdeel gaan 

vormen van Nederlandse hulp aan onstabiele staten. Niet alleen het lokale leger dient hersteld te 

worden, maar eveneens instituties als de politie en justitie. Immers, zo wordt gesteld in de notitie 

‘Wederopbouw na gewapend conflict’ (2005), het opbouwen van een functionerend politieapparaat is 

essentieel voor de handhaving van de rechtsorde. Door de Nederlandse regering zijn en worden 

dientengevolge (militaire) ambtenaren uitgezonden om dergelijke inheemse politieapparaten op te 

bouwen danwel te hervormen. 

In dit hoofdstuk zal de Nederlandse strategie inzake politieopbouw en hervorming centraal 

staan. Aangezien dergelijke activiteiten in toenemende mate zijn ontplooid sinds het einde van de 

Koude Oorlog, zal allereerst beschreven worden hoe Nederland zich hierop is gaan toeleggen. 

Daartoe worden verschillende soorten militaire missies en internationale organisaties behandeld, 

aangezien deze de context vormen waarin Nederlandse militairen politieopbouwtaken uitvoeren. 

Daarna zal het huidige Nederlandse beleid aangaande dergelijke missies beschreven worden, om de 

reden dat er geen apart politieopbouw/hervormingsstrategie bestaat; het maakt namelijk deel uit van 

een brede benadering die gericht is op de gehele veiligheidssector in een doelland. Tot slot zal, ter 

illustratie van de Nederlandse benadering, van alle missies waarin Nederlandse militairen inheemse 

politieopbouw- en/of hervormingactiviteiten hebben uitgevoerd een korte beschrijving worden 

gegeven. 

3.1 Veranderende focus: vredesmissies 

Het einde van de Koude Oorlog luidde een nieuw tijdperk in voor de Nederlandse krijgsmacht. De 

focus verschoof sindsdien steeds meer van de eerste hoofdtaak - de verdediging van het eigen en 

bondgenootschappelijke grondgebied - naar haar tweede hoofdtaak - de bescherming en bevordering 

van de internationale rechtsorde en stabiliteit. Dit heeft ertoe geleid dat sinds het begin van de jaren 

negentig de Nederlandse krijgsmacht zeer uiteenlopende vredesmissies heeft uitgevoerd. Rationale 

voor dergelijke missies is dat Nederland belang heeft bij een stabiele en vreedzame internationale 

omgeving. Zij voert daartoe een actief veiligheidsbeleid uit, zowel binnen als buiten Europa, wat zich 

vertaalt in een bereidheid om vroegtijdig in te grijpen in crisissituaties elders in de wereld in 

internationaal verband. 55 

Er kunnen grofweg drie typen vredesmissies onderscheiden worden waaraan Nederlandse 

militairen deelnemen en hebben deelgenomen sinds 1989, te weten vredeshandhaving 

55 Bron: Nederlandse Defensie Doctrine, 2005, Defensiestaf Afdeling Toekomstverkenningen, Den Haag, p. 36. 



3

(peacekeeping), vredesafdwinging (peace-enforcing) en postconflict vredesopbouwende missies 

(peacebuilding). Dit onderscheid is niet ‘hard’; dat wil zeggen dat er een zekere overlap is tussen de 

drie soorten missies. Deze indeling is dan ook slechts bedoeld als praktisch handvat om de 

ontwikkelingen in internationale vredesoperaties beter te plaatsen en niet om missies te categoriseren. 

Vredeshandhavingmissies vinden plaats nadat er instemming is verkregen van de strijdende 

partijen. Andere kenmerken van dergelijke missies zijn de neutrale positie van de interveniërende 

macht(en) en het afzien van het gebruik van geweldsmiddelen (tenzij voor zelfbescherming). 

Dergelijke missies werden en worden veelal uitgevoerd onder de vlag van de VN als een middel tot 

vreedzame geschillenbeslechting (Leurdijk, 2006). Het wordt ook wel gezien als een ‘hoofdstuk zes- 

en-half’ missie, aangezien enerzijds hoofdstuk zes van het VN-Handvest politieke en diplomatieke 

middelen vermeldt en anderzijds hoofdstuk zeven van hetzelfde Handvest dwangmiddelen beschrijft 

om conflicten te voorkomen of op te lossen. Dergelijke missies vergen transparantie en diplomatieke 

vaardigheden, maar zonodig ook gebruik van geweld. Vandaar het bekende adagium aangaande 

vredeshandhavende missies: ‘It is not a soldiers job, but only soldiers can do it’ (Klep & Van Gils, 

2005:27). 

Het tweede type vredesmissie, vredesafdwinging, behoeft geen instemming van de strijdende 

partijen. In het kader van dergelijke missies worden militaire middelen ingezet in een conflictgebied 

om daar stabiliteit te genereren. Deze operaties kunnen zowel inter- als intrastatelijk van karakter zijn 

en gaan veelal gepaard met een relatief hoge geweldsintensiteit of dreiging daarmee. Nederland voert 

vredesafdwingende missies alleen in multinationaal verband uit; oftewel, in het kader van 

multinationale strijdkrachten (‘multinational forces’ (MNF)). Vredesafdwingende missies kunnen 

plaatsvinden in opdracht van de VN (Veiligheidsraad), maar ook op basis van een ‘ad-hoc coalitie’ 

(‘coalitions of the able and the willing’). 

Postconflict vredesopbouwende missies tenslotte, hebben tot doelstelling om de lokale 

maatschappelijke structuren op te bouwen danwel te herstellen om zodoende de vrede op lange 

termijn te waarborgen. Er dient immers voorkomen te worden dat zodra de interveniërende machten 

vertrekken, het conflict opnieuw aanvangt. Activiteiten die in dergelijke missies ontplooid worden zijn 

gericht op het staatsbestuur, de economie, de veiligheidssector en de infrastructuur. Tevens worden 

taken uitgevoerd met betrekking tot het ‘demobiliseren van strijdende partijen, het herstellen van de 

rechtsorde, de repatriëring van vluchtelingen, advisering en opleiding voor bewakingspersoneel, 

optreden als waarnemers bij verkiezingen, bevorderen van inspanningen ter bescherming van de 

mensenrechten en het reorganiseren en versterken van overheidsinstellingen (ook op lokaal en 

provinciaal niveau)’. 56 Dergelijke activiteiten dienen ter bevordering van het welzijn en het vertrouwen 

van de lokale bevolking. 

3.1.1 Participatie in internationale samenwerkingsverbanden 

De Nederlandse krijgsmacht treedt in het kader van vredesmissies louter in internationaal verband 

op. 57 Het aandeel van Nederlandse militairen in het creëren van veiligheid en stabiliteit kan dan ook 

niet los worden gezien van de inspanningen van internationale organisaties en ad hoc 

56 Bron: Nederlandse Defensie Doctrine, 2005, Defensiestaf Afdeling Toekomstverkenningen, Den Haag,, p. 77. 

57 Zie voor het Nederlandse beleid aangaande vredesmissies: Tweede Kamer, vergaderjaar 2003-2004, 29521, nr. 1, 8 april 

2004. 



samenwerkingsverbanden. De voor Nederland voornaamste institutionele kaders voor militaire 

samenwerking zijn de NAVO en de EU. 58 Ook worden Nederlandse militairen uitgezonden in het kader 

van VN en OVSE missies en komt het voor dat zij bijdragen in ‘coalitions of the able and the willing’. 

Overigens, hoewel Nederland deel uit maakt van dergelijke internationale samenwerkingsverbanden, 

is zij niet verplicht om (op enigerlei wijze) bij te dragen aan dergelijke missies. Zo kan per operatie 

door de nationale politiek besloten worden om wel of geen Nederlandse militairen deel te laten 

nemen. 59 Desalniettemin heeft Nederland, in het kader van Nederlandse militaire deelname aan 

internationale missies, ‘steeds de behoefte gehad méér te zijn dan ‘slechts’ een klein land, met een 

zendingsdrang die zich onder meer openbaarde in een sterke nadruk op het belang van een stabiele 

internationale rechtsorde en van internationale organisaties als de VN, NAVO en EU’ (Klep & Van 

Gils, 2005:14). 60 Met betrekking tot politieopbouw en hervorming zal per institutioneel kader 

aangegeven worden op welke wijze zij bijdraagt aan dergelijke activiteiten. 

Een supranationale organisatie die zich sinds de jaren zestig bezighoudt met de uitvoering 

van politiemissies is de Verenigde Naties. Zij heeft daartoe een apart organisatieonderdeel opgericht, 

namelijk de ‘Police Division’, die zich alleen richt op internationale politieactiviteiten: ‘Every day, more 

than 9,000 police officers from 92 countries go on patrol, provide training, advise national policing 

services, help ensure compliance with human rights standards and assist in a wide range of other 

fields.’ 61 De VN voert zowel executieve (ordehandhaving), transformatieve (hervorming) als 

traditionele (monitoring) taken uit. Deze taken worden onder de vlag van de VN door militairen en 

civiele agenten van verschillende nationaliteiten, die deel uitmaken van de politiecomponent van een 

vredesmissie, uitgevoerd. 62 Dit heeft onder andere plaatsgevonden in Haïti, Sierra Leone, Kosovo, 

Bosnië, Liberia, Ivoorkust, DR Congo en Burundi. 

De Europese Unie is zich sinds 2003, toen het Europees Veiligheids en Defensie Beleid 

(EVDB) volledig geoperationaliseerd was 63 , gaan toeleggen op crisisbeheersingsoperaties welke ‘de 

politieke wil van de Europese Unie om de vrede en stabiliteit in de wereld actief te bevorderen 

[illustreert].’ 64 Het EVDB beleid richt zich, in het kader van de zogenoemde ‘Petersbergtaken’, op vier 

civiele aandachtsgebieden, te weten de politie, ‘rule of law’, openbaar bestuur en civiele bescherming. 

Om uitvoering aan deze civiele taken te geven, initieert de EU politiemissies waaraan haar lidstaten 

zowel militaire als civiele agenten dienen te leveren. 65 In deze politiemissies kunnen zeer 

uiteenlopende taken worden uitgevoerd, zoals het ondersteunen van de lokale autoriteiten, advisering 

en mentoring, en ‘crowd and riot control’. De EU heeft onder andere politiemissies ontplooid in Bosnië, 

Kosovo, Macedonië, DR Congo en Afghanistan. 

58 Bron: Nederlandse Defensie Doctrine, 2005, Defensiestaf Afdeling Toekomstverkenningen, Den Haag, p. 37. 

59 Belangrijke instrumenten daarbij zijn de risico- en dreigingsanalyse van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD), 

het toetsingskader 2001, en het planningsproces Commandant der Stijdkrachten (CDS) voor operaties (Nederlandse Defensie 

doctrine, 2005:42). 

60 In dit onderzoek vormt het besluitvormingsproces betreffende deelname aan een politiemissie geen onderwerp van 

onderzoek en zal daarom niet behandeld worden in dit rapport; zie daarvoor onder andere het CCSS-rapport ‘Evaluatie 

effectiviteit politievredesmissies’ (2006). 

61 Bron: website UN Police: http://www.un.org/Depts/dpko/police/. 

62 Nederlandse militairen (waaronder KMar functionarissen) worden in VN verband uitgezonden in het kader van het ‘UN Stand- 

by Forces Agreement System’ (UNFAS). 

63 Zie voor de ontstaansgeschiedenis evenals de doelstellingen van het EVDB: Het Europees veiligheids- en defensiebeleid, 

fact sheet, Ministerie van Buitenlandse Zaken Directie Veiligheidsbeleid, april 2006. Zie ook website EVDB: 

http://www.consilium.europa.eu/. 

64 Bron: Het Europees veiligheids en defensie beleid, 2004, Ministerie van Defensie Taakgroep EU i.s.m. Directie Voorlichting, 

Den Haag. 

65 Nederland levert vanaf 2006 per jaar maximaal 153 Koninklijke Marechaussee en 40 civiele politie functionarissen aan EU 

politiemissies (TK, 2003-2004, 27476 nr. 6, Den Haag, 4 juni 2004). 



De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) is van oudsher een organisatie die diende 

als tegengewicht voor het Warschaupact. Echter, sinds het einde van de Koude Oorlog is de NAVO 

zich gaan aanpassen aan nieuwe veiligheidsdreigingen. Na de terroristische aanslagen in 2001 in de 

Verenigde Staten zijn onstabiele staten hoog op de veiligheidsagenda gekomen en dat heeft er toe 

geleid dat de NAVO zich is gaan richten op het bevorderen van stabiliteit en democratie in zowel 

gebieden binnen als buiten (‘out of area’) haar verdragsgrenzen. Zo voert zij hedentendage vredes- en 

stabilisatieoperaties uit op de Balkan en in Afghanistan, waarin opbouw/hervorming van de 

veiligheidssector, en daarmee de politie, een belangrijk onderdeel is. 66 Rationale achter dit beleid is 

dat ‘in een steeds kleinere en in toenemende mate onderling afhankelijke wereld, men veiligheid niet 

langer [kan] gelijkstellen aan de veiligheid van het eigen grondgebied. Dat is een veel te enge definitie 

van veiligheid. Er kan alleen enige orde en veiligheid in de wereld van vandaag bestaan, als de 

transatlantische gemeenschap de verantwoordelijkheid neemt om op te treden waar dit nodig is’, 

aldus de secretaris-generaal van de NAVO De Hoop Scheffer. 67 

Een vierde institutioneel kader waarin Nederland participeert, is de Organisatie voor Veiligheid 

en Samenwerking in Europa (OVSE). 68 Deze veiligheidsorganisatie richt zich op drie terreinen, te 

weten politiek-militaire zaken, economie en milieu, en mensenrechten. Dit betekent, op het gebied van 

het politiek-militaire terrein, dat zij onder andere ontwapeningsprogramma’s opzet en uitvoert en zich 

bezig houdt met terrorismebestrijding, conflictpreventie en de hervorming van lokale krijgsmachten en 

politiekorpsen. In het kader van ‘policing’ initieert de OVSE verschillende soorten missies waarin 

politieadviseurs lokale politiekorpsen bijstaan op zowel het strategische, tactische als operationele 

niveau om daarmee politiekorpsen te ontwikkelen die volgens de wet en democratische principes 

opereren waarbij verantwoordelijkheid (‘accountability’) en responsiviteit belangrijke waarden zijn. Om 

dergelijke activiteiten te kunnen ontplooien, heeft de OVSE een speciaal organisatieonderdeel 

opgericht, te weten de ‘strategic police matters unit’. Doel van dit politiebeleid is ‘to improve the 

protection of participating States from risks and challenges posed by transnational and organized 

crime, by trafficking in drugs, arms and human beings, failure to uphold the rule of law and by human 

rights violations.’ 69 Landen waar de OVSE missies uitvoert danwel heeft uitgevoerd, zijn onder andere 

Kroatië, Kosovo, Servië en Georgië. 70 

3.2 Nederlandse beleid aangaande politieopbouw en hervorming 

In bovenstaande paragrafen is beschreven hoe de Nederlandse krijgsmacht zich, sinds eind jaren ’80, 

in toenemende mate is gaan toeleggen op het uitvoeren van vredesmissies alsmede de institutionele 

kaders waarin dit plaatsvindt. De reden voor deze beschrijving is dat vredesmissies en de 

internationale samenwerkingsverbanden, uitzonderingen daargelaten, de context vormen waarin 

inheemse politieopbouwactiviteiten uitgevoerd worden. In deze paragraaf zal beschreven worden 

welke strategie door de Nederlandse krijgsmacht gehanteerd wordt met betrekking tot inheemse 

66 Zo is Nederland in NAVO-verband een ‘lead nation’ in de Afghaanse provincie Uruzgan, waar het ‘provincial reconstruction 

team’ bijdraagt aan de opbouw van het Afghaanse politiekorps (zie: http://www.nato.int/ issues/isaf/index.html). 

67 In: NAVO kroniek, no. winter 2006 (http://www.nato.int/docu/review/2006/issue4/dutch/contents.html). 

68 Deze organisatie is in 1995 ontstaan als opvolger van de Conferentie over Veiligheid en Samenwerking in Europa (CVSE) 

welke is opgericht in 1975. De OVSE bestaat uit 56 lidstaten uit Europa, Centraal Azië en Noord-Amerika en is daarmee de 

grootste regionale veiligheidsorganisatie in de wereld (www.osce.org). 

69 Bron: website OVSE: http://www.osce.org/activities/13046.html. 

70 De Nederlandse bijdrage aan de OVSE bedraagt, zowel financieel als personeel, tussen de 3,5 en 4,5 procent van het totaal 

(Decision no. 704, The scales of contributions for 2005-2007, november 2005). 



politieopbouw en hervorming. Daarbij dienen twee opmerkingen gemaakt te worden. Ten eerste 

hebben gedurende de jaren ’90 politieopbouwactiviteiten steeds meer aandacht kregen – deze 

activiteiten zijn uit de ‘attention gap’ gekomen (Marenin, 2005) – en dit heeft invloed gehad en heeft 

nog steeds invloed op de ontwikkeling van het Nederlandse beleid. Daarom zal, gelet op de 

relevantie, het meest recente beleid beschreven worden. Ten tweede dient opgemerkt te worden dat 

indien dergelijke activiteiten multilateraal plaatsvinden (in de zojuist beschreven institutionele kaders), 

het ‘Nederlandse beleid’ niet hoeft te gelden. Immers, als Nederlandse militairen in bijvoorbeeld VN- 

verband ingezet worden, bestaan er doorgaans al plannen met betrekking tot de opbouw van de 

lokale politieorganisaties en geven zij louter uitvoering aan deze plannen; of, indien er nog geen 

plannen zijn, worden deze in gezamenlijkheid gemaakt met de deelnemende landen, waardoor er 

geen sprake is van Nederlands beleid. 71 

3.2.1 Een integrale benadering 

Het bijdragen aan het opzetten of transformeren van een lokale politieorganisatie vindt veelal plaats 

om het staatsgezag te herstellen of te steunen. Oftewel, om een legitiem en effectief bestuur te 

creëren. Het doel van dergelijke steun is ‘het creëren van een stabiele situatie opdat lokale en centrale 

autoriteiten het heft weer in handen kunnen nemen zonder internationale hulp’. 72 Door de 

Nederlandse defensie worden in dit steunverleningproces vier aspecten van groot belang geacht, 

namelijk het bewerkstelligen van stabiliteit en veiligheid, het vestigen van een rechtsorde (‘rule of 

law’), het creëren en/of herstellen van het geweldsmonopolie middels een krijgsmacht en politie, en 

het op gang brengen of gaande houden van sociaal-economische ontwikkelingen. Daarbij wordt 

opgemerkt dat de krijgsmacht deze vier aspecten niet bewerkstelligd krijgt zonder samenwerking met 

andere actoren. Deze wederopbouwwerkzaamheden dienen uitgevoerd te worden in een integrale, 

veelomvattende aanpak, de zogenoemde ‘3-D’s benadering’, waarbij naast het ministerie van 

Defensie, tevens de ministeries van Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking nauw 

betrokken zijn. 73 

Diplomacy, Defence, Development; de 3D-benadering 74 

‘De krijgsmacht opereert steeds meer in het kader van een geïntegreerde aanpak waarbij 

veel en uiteenlopende partners betrokken zijn. Deze trend is de afgelopen jaren duidelijk 

waarneembaar, in het bijzonder in Irak en Afghanistan. Deze werkwijze is vooral ingegeven 

door het besef dat de duurzame verbetering van de veiligheidssituatie in een gebied niet 

alleen de inzet van militaire middelen vereist. Het is evenzeer noodzakelijk tegelijkertijd het 

bestuur te versterken en de economische en sociale ontwikkeling impulsen te geven. In de 

3D-benadering worden de beschikbare middelen (politieke, diplomatieke, militaire en 

economische) in samenhang ingezet. Dit vereist een geïntegreerde aanpak waarbij 

departementen, internationale organisaties, non-gouvernementele organisaties het 

bedrijfsleven en militairen een rol spelen.’ 

71 In dit onderzoek vormt de rechtsbasis van uitgezonden Nederlandse militairen geen onderwerp van onderzoek en zal daarom 

niet behandeld worden in dit rapport; zie daarvoor onder andere Ducheine (2008). 

72 Bron: Notitie ‘Wereldwijd dienstbaar’ (2007:10). 

73 Andere ministeries die ook bij deze interdepartementale samenwerking betrokken zijn, zijn de ministeries van Economische 

Zaken, Binnenlandse Zaken, Justitie, Financiën en Onderwijs. Nederland is overigens een van de weinige landen met een 

dergelijk integraal beleid en is een voorloper op dat terrein (Law, 2006). 




De veiligheidssector speelt een belangrijke rol in het wederopbouwproces van fragiele staten. Immers, 

zo stellen de beleidsnotities ‘Aan elkaar verplicht’ (2003), ‘Sterke mensen, zwakke staten’ (2003) en 

‘Wederopbouw na gewapend conflict’ (2005), vrede, veiligheid en stabiliteit zijn noodzakelijke 

voorwaarden voor duurzame ontwikkeling. Door de veiligheidsinstituties in een dergelijke staat te 

professionaliseren en daarmee een stabiele omgeving te creëren, hebben 

ontwikkelingswerkzaamheden een betere kans van slagen. 75 In het licht van deze ontwikkelingen is de 

inzet van de Nederlandse krijgsmacht verbreed. Zo worden militairen, naast hun bijdrage in militaire 

operaties, steeds meer ingezet in het kader van de opbouw danwel hervorming van lokale 

veiligheidssectoren (al dan niet) onder de noemer ‘Security Sector Reform’. 76 

Security Sector Reform (SSR) 77 

‘Onder Security Sector Reform wordt verstaan de ontwikkeling van democratische, 

professionele en effectieve veiligheidsstructuren opdat burgers hun leven in veiligheid en 

vrijheid kunnen doorbrengen en interne conflicten op geweldloze manier binnen het 

staatsbestel worden opgelost. Het gaat om het tot stand brengen van een goed 

functionerende veiligheidssector onder politieke controle. De hervorming van de 

veiligheidssector moet worden bezien in samenhang met de hervorming van andere 

sectoren in een maatschappij. Hierbij kan worden gedacht aan de hervorming van 

openbare bestuursorganen, het parlementaire systeem, de rechterlijke macht, maar ook 

het belastingssysteem en het banksysteem.’ 

In het kader van inheemse politieopbouw en -hervorming betekent dit dat Nederland het betreffende 

land voorziet van financiële en materiële middelen en/of dat zij menselijke capaciteit ter beschikking 

stelt, zoals trainers en deskundigen, voor de begeleiding en uitvoering van opbouw/hervormingstaken. 

Zodoende nemen Nederlandse militairen deel aan politiemissies, welke van een civiel-militair karakter 

zijn, om lokale politiekorpsen te adviseren, op te leiden en te trainen middels mentoring en monitoring. 

Vooral militairen van de Koninklijke Marechaussee worden uitgezonden om dergelijke taken uit te 

voeren. 78 De reden waarom dit onderdeel van de Nederlandse krijgsmacht deze taken uitvoert, is 

omdat zij een politieorganisatie met een militaire status is, wat inhoudt dat zij binnenlandse 

politietaken uitvoert en de rechtspositionele mogelijkheid tot uitzending heeft. 79 Om bij te dragen aan 

dergelijke politiemissies is onder andere de Brigade Buitenland Missies opgericht welke bestaat uit 

302 functionarissen van de Koninklijke Marechaussee, en maakt Nederland deel uit van de European 

Gendarmerie Force (EGF) – dit samenwerkingsverband tussen verschillende Europese landen levert 

75 Daarbij wordt overigens opgemerkt dat zonder sociaal-economische ontwikkelingen dergelijke inspanningen vruchteloos zijn. 

Veiligheid en ontwikkeling worden namelijk als wederzijds beïnvloedende aspecten gezien: ‘wederopbouw [kan] niet effectief 

plaatsvinden en duurzaam zijn in een situatie van voortdurende onveiligheid. Aan de andere kant kunnen politieke stabiliteit en 

veiligheid ook niet gerealiseerd worden zonder merkbare vooruitgang in de levensomstandigheden van de plaatselijke 

bevolking.’ (Wederopbouw na gewapend conflict, 2005:21). 

76 Om uitvoering aan SSR-beleid te geven is onder andere een SSR-pool opgericht, welke uit deskundigen op het gebied van 

de veiligheidssector bestaat. Zie Sonius (2007) voor een uitvoerige beschrijving over zowel het SSR-beleid als de SSR-pool. 


78 Bron: Notitie ‘Inzet politie en Koninklijke Marechaussee bij internationale civiele politieoperaties’ (2000). 

79 De wettelijke taken van de KMar zijn vastgelegd in artikel 6 van de Politiewet, namelijk a) het waken voor de veiligheid van de 

leden van het Koninklijk Huis, b) de uitvoering van de politietaak ten behoeve van Nederlandse en andere strijdkrachten, c) de 

uitvoering van de politietaak op luchthaven Schiphol en andere luchthavens en de beveiliging van de burgerluchtvaart, d) de 

verlening van bijstand en samenwerking met de politie, e) de uitvoering van de politietaak op plaatsen onder beheer van de 

Minister van Defensie, alsmede de beveiliging van de ambtswoning van de Minister-President, f) uitvoering van de bij of 

krachtens de Vreemdelingenwet 2000 opgedragen taken (Mobiel Toezicht Vreemdelingen), g) de bestrijding van 

mensensmokkel en van fraude met reis- en indentiteitsdocumenten, h) het verrichten van veiligheidswerkzaamheden ten 

behoeve van de Nederlandse Bank N.V. 



civiele politiecapaciteit (zowel executieve als non-executieve) en wordt zelfstandig of in het kader van 

de EU, NAVO of VN ingezet voor crisisbeheersing. Tevens staat Nederland ook civiele agenten af aan 

internationale politiemissies, aangezien zij over specialistische kennis en vaardigheden beschikken. 

Echter, vanwege het feit dat dergelijke functionarissen geen militaire status hebben, alleen op 

vrijwillige basis uitgezonden kunnen worden, geen executieve taken mogen uitvoeren, en hun 

veiligheid gegarandeerd moet zijn, wordt veelal de voorkeur gegeven aan het uitzenden van KMar- 

functionarissen; oftewel, aan politie met een militaire status. 80 

3.2.2 Inheemse politieopbouw en -hervorming: de ‘veiligheidssectorvisie’ 81 

Er is door de Nederlandse defensie geen algemene strategie beschreven met betrekking tot inheemse 

politieopbouw en -hervorming. Met andere woorden, er is geen specifiek beleidsstuk aangaande 

politiemissies waarin uiteen wordt gezet welke taken uitgevoerd moeten worden en op welke wijze dit 

dient te geschieden. Echter, er is wel een visie ontwikkeld hoe de veiligheidssector in het betreffende 

land opgebouwd danwel hervormd dient te worden. 82 Vanwege het feit dat de politieorganisatie deel 

uitmaakt van de veiligheidssector, kan deze visie gezien worden als de ‘Nederlandse aanpak’ inzake 

inheemse politieopbouw en hervorming. 

Een functionerend politieapparaat wordt essentieel bevonden voor het bewaren van de 

stabiliteit in een land. Zij dient er namelijk zorg voor te dragen dat de orde gehandhaafd blijft en is 

daarmee een belangrijk instrument voor politieke controle. Het assisteren bij de opbouw danwel 

hervorming van deze sector wordt door Nederland dan ook als politiek zeer gevoelig gezien. Voordat 

de Nederlandse regering besluit tot een bijdrage aan inheemse politieopbouw, dienen er grondige 

analyses gemaakt te worden omtrent de invloed die deze bijdrage zal hebben op de lokale machts- en 

middelenverdeling. Tevens dienen er in een zo vroeg mogelijk stadium onderhandelingen plaats te 

vinden met de betrokken lokale partijen. Nederland opereert daarbij overigens (bij voorkeur) in 

multilateraal verband. Dit komt vanwege het feit dat SSR een lange termijn inzet vraagt en Nederland 

zodoende afgelost kan worden waardoor de continuïteit gewaarborgd blijft. In het geval van 

multilaterale inspanningen wordt het van wezenlijk belang geacht dat er donorcoördinatie plaatsvindt 

omtrent doelstellingen, capaciteiten en werkwijzen. Dit in het kader van geïntegreerd beleid, ‘waarbij 

de door verschillende internationale en nationale spelers te leveren expertise zo goed mogelijk op 

elkaar en op de lokale behoeften wordt afgestemd’ (Wederopbouw na gewapend conflict, 2005:28). 

De Nederlandse ‘veiligheidssectorvisie’ heeft tot doel om enerzijds lokale veiligheidsinstituties 

(waaronder de politie) zodoende te ontwikkelen dat zij hun wettelijk gemandateerde taken op een 

effectieve en professionele wijze kunnen uitvoeren, en anderzijds om deze instituties aan politieke 

democratische controle onderhevig te maken. Bij de realisering van deze doelen wordt het van belang 

geacht dat er rekening wordt gehouden met de lokale context waarin de opbouwactiviteiten 

plaatsvinden. Immers, door de jaren heen is het besef gegroeid dat Westerse politiemodellen niet één 

op één overgezet kunnen worden in andere maatschappijen, samenlevingen en culturen. Door 

80 

Zie het CCSS-rapport ‘Evaluatie effectiviteit politievredesmissies’ (2006) voor een uitvoerige beschrijving van de inzet van 

Nederlandse civiele politiefunctionarissen. 

81 

De inhoud van deze subparagraaf is gebaseerd op gesprekken met betrokken beleidsmedewerkers evenals op interne (nietopenbare) 

stukken. 

82 

Dat er in dit verband eveneens geen algemene strategie beschreven is, komt (volgens de Nederlandse zienswijze) vanwege 

het feit dat SSR een breed terrein bestrijkt en er per land een op maat gemaakte aanpak ontwikkeld dient te worden; ‘er bestaat 

geen blauwdruk voor de wijze waarop wederopbouw gestalte dient te krijgen’ aangezien iedere wederopbouwcontext uniek is 

en elk wederopbouwproces daarom een specifieke benadering vergt (Wederopbouw na gewapend conflict, 2005:17). 



Nederland wordt dan ook veel waarde gehecht aan het ontwikkelen van een nationaal veiligheidsplan; 

het liefst door ambtenaren van het betreffende land zelf, maar indien nodig met de hulp van 

Nederlandse ambtenaren. In een dergelijk plan dient de visie op de veiligheidssector beschreven te 

worden evenals de uit te voeren activiteiten om aan deze visie gestalte te geven. Daarbij dient 

rekening gehouden te worden met de onderlinge afhankelijkheid van de veiligheidsinstituties; voor de 

politie zijn dit voornamelijk justitie en het gevangeniswezen. Dit veiligheidsplan dient vervolgens als 

coördinatie-instrument om er voor te zorgen dat er samenhang is in de vele opbouwen/of 

hervormingsactiviteiten, al dan niet uitgevoerd of ondersteund door Nederlandse (militaire) 

ambtenaren, in de verschillende regio’s van het ontvangende land. 

Het laten opstellen van een nationaal veiligheidsplan door de lokale overheid komt voort uit de 

Nederlandse zienswijze dat ‘local ownership’ een belangrijk element is in het proces van 

hulpverlening. Voor het slagen van de politieopbouw- en hervormingsactiviteiten onderkent Nederland 

namelijk dat het van belang is dat er zowel draagvlak bij de lokale regering, het politiemanagement en 

de bevolking is. Immers, zo is de Nederlandse zienswijze, wat de regering en het politiemanagement 

betreft, zij zijn degenen aan wie uiteindelijk de verantwoordelijkheid wordt overgedragen. Het wordt 

daarom noodzakelijk geacht dat het ontvangende land zich actief inzet voor het opbouwen en/of 

hervormen van haar veiligheidssector; dat zij daarvoor de wil en de betrokkenheid laat zien. Het 

ontvangende land dient derhalve verantwoordelijk te zijn voor de planning en uitvoering van het 

veiligheidsplan. Een goede samenwerkings- en vertrouwensrelatie mag dan ook niet ontbreken. 

3.3 Nederlandse bijdrage aan inheemse politieopbouw en hervorming 

Zojuist is beschreven dat de Nederlandse defensie geen algemene strategie hanteert met betrekking 

tot de opbouw/hervorming van lokale politiekorpsen. Immers, per land wordt een specifiek 

veiligheidsplan ontwikkeld welke toegespitst is op de lokale behoeften. Ter illustratie van deze 

specifieke benadering, zal van alle missies (zie onderstaande tabel) waarin Nederlandse militairen 

inheemse politieopbouw- en/of hervormingactiviteiten hebben uitgevoerd een korte beschrijving 

worden gegeven. Deze zal bestaan uit een beschrijving van de achtergrond van het conflict evenals 

de uitgevoerde internationale interventiemissie(s), waarna vervolgens ingezoomd zal worden op de 

aldaar ontplooide activiteiten aangaande het lokale politiekorps. 

Continent Land Missie(s) 

Europa 

Azië 

Afrika 

Overige missies 

Bosnië-Herzegovina 

Albanië 

Macedonië 

Kosovo 

Irak 

Afghanistan 

DR Congo 

Burundi 

Soedan 

Namibië 

Angola 

Haïti 

TF Mostar (’94 - ’96) / IPTF (’95 - ’02) / EUPM (’03 - heden) 

MAPE (’97 - ’01) / ECPA (’01 - ’02) 

EUPOL Proxima (’03 - ’05) 

EULEX Kosovo (’08 - heden) 

SFIR (’03 - ’05) 

ISAF (’04 - heden) / EUPOL Afghanistan (’07 - heden) 

EUPOL Kinshasa (’05 - ’06) 

SSR (’06 - heden) 

UNMIS (’06 - heden) 

UNTAG (’89 - ’90) 

UNAVEM II(I) (’91 - ’97) 

Uphold Democracy (’94 - ’95) / UNMIH (’94 - ’96) 

Tabel 3.1: Nederlandse bijdrage aan inheemse politieopbouw/hervorming 



3.3.1 Missies in Europa 

In Europa hebben Nederlandse marechaussees in meerdere landen politieopbouw- danwel 

politiehervormingstaken uitgevoerd, namelijk in Bosnië-Herzegovina, Albanië, Macedonië en Kosovo. 

Deze activiteiten zijn ontplooid in zeven missies onder auspiciën van de Verenigde Naties en de 

(West-) Europese Unie. Daarbij dient opgemerkt te worden dat per land meerdere missies uitgevoerd 

kunnen zijn waarin dergelijke politiewerkzaamheden zijn verricht. In onderstaande beschrijvingen zal 

per land allereerst de achtergrond van het conflict beschreven worden om vervolgens de uitgevoerde 

missie(s) te beschrijven waarin lokale politiekorpsen zijn opgebouwd en/of hervormd door (onder 

andere) Nederlandse militairen. 

Bosnië-Herzegovina TF Mostar - IPTF - EUPM 

Achtergrond 

Voormalig Joegoslavië bestond uit de deelrepublieken Kroatië, Montenegro, 

Bosnië-Herzegovina, Macedonië, Slovenië en Servië. Laatstgenoemde 

deelrepubliek bestond eveneens uit twee autonome provincies, te weten Kosovo en Vojvodina. Er kan 

daarom gesteld worden dat Voormalig Joegoslavië een lappendeken was van bevolkingsgroepen, met 

ieder hun eigen religie en cultuur. Terwijl Servië de Joegoslavische eenheidsstaat wilde behouden, 

streefden Slovenië en Kroatië naar onafhankelijkheid. Dit leidde op 25 juni 1991, toen beide 

republieken de onafhankelijkheid verklaarden, tot een gewelddadig conflict met het Joegoslavische 

federale leger (JNA). Hoewel het conflict om Slovenië snel beslecht was door bemiddeling van de 

Europese Gemeenschap (het akkoord van Brioni), leidde het conflict in Kroatië tot veel 

gewelddadigheden. Ondanks het feit dat hier eveneens een wapenstilstand tot stand kwam, ontstond 

er in het Voormalig Joegoslavië toch een burgeroorlog nadat Bosnische Serviërs op 5 januari 1992 

een eigen republiek uitriepen (Klep & Van Gils, 2005). 

De Veiligheidsraad besloot op 21 februari 1992 in dit regionale conflict in te grijpen met een 

interventiemacht genaamd UNPROFOR. Deze stabilisatiemacht werd allereerst in Kroatië ingezet 

maar naarmate de conflicten in de aangrenzende republieken intensiveerden, werd haar mandaat 

uitgebreid en werd zij eveneens actief in Bosnië-Herzegovina, Servië, Macedonië en Montenegro. 

UNPROFOR’s hoofdtaak was om de lokale bevolking en de humanitaire hulpverlening, zoals 

voedselkonvooien, te beschermen. 83 Nadat in 1993 enkele Moslimenclaves aangevallen dreigden te 

worden door Bosnische Serviërs, richtte de VN zes zogenoemde ‘safe areas’ in. 84 

In 1995, nadat onder andere de Srebrenica-enclave gevallen was en er een 

mortierbeschieting was uitgevoerd op een markt in Sarajevo, werd deze ‘peacekeeping’ missie 

beëindigd doordat de NAVO een twee weken durend gronden luchtoffensief uitvoerde (‘Deliberate 

Force’) en daarmee de strijdende partijen dwong om in Dayton (VS) deel te nemen aan 

vredesonderhandelingen. De akkoorden die dit opleverden vormden de basis tot de oprichting van de 

internationale vredesmacht Interim Force (IFOR), eind 1995 tot eind 1996, en daarmee eveneens tot 

haar opvolgers, namelijk de Stabilization Force (SFOR), eind 1996 tot eind 2004, en de European 

Force (EUFOR ‘Althea’) die sinds eind 2004 in Bosnië-Herzegovina ontplooid is. 

83 Bron: website VN: http://www.un.org/Depts/dpko/dpko/co_mission/unprofor.htm. 

84 De ‘safe areas’ waren Sarajevo, Srebrenica, Tuzla, Goradze, Zepa en Bihac. 



Politieopbouwactiviteiten 

In het kader van inheemse politieopbouw en hervorming waarbij Nederlandse militairen betrokken zijn 

geweest, zijn in Bosnië drie politiemissies te onderscheiden. Het betreft de WEU-missie in Mostar 

(‘Task Force Mostar’), de VN-missie ‘UNIPTF’ en de EU-missie ‘EUPM’. Nu zal een beknopte 

beschrijving gegeven worden van alledrie de missies. 

Task Force Mostar: 23 juli 1994 - 31 oktober 1996 

Op 23 juli 1994 besloot de Europese Unie het lokale bestuur van de Bosnische stad Mostar op zich te 

nemen. Aanleiding voor dit besluit was dat onder druk van de Verenigde Staten de Bosnische Kroaten 

enerzijds en de Moslims anderzijds bereid waren tot een staakt-het-vuren en de oprichting van de 

Moslim-Kroatische Federatie (MKF). 85 De overeenkomst die werd gesloten voorzag onder meer in een 

demilitarisering van Mostar, ‘waar Moslims en Kroaten stelling tegenover elkaar hadden genomen op 

de oevers van de rivier de Neretva, die de stad doorsneed’ (Klep en Van Gils, 2005:354). De EU heeft 

in het kader van het opzetten van een gemengde politiemacht voor deze stad, de WEU gevraagd om 

deze taak uit te voeren. De WEU, evenals Oostenrijk, Finland en Zweden, gingen in op dit verzoek en 

zonden een politiecontingent van in totaal 182 agenten uit naar Mostar, welke bekend staat als de 

‘Task Force Mostar’. 86 Deze (militaire) agenten waren belast met de oprichting en training van de 

Unified Police Force Mostar (UPFM), aangezien de Moslim- en Kroatische agenten niet of nauwelijks 

ervaring hadden; ‘zij waren in feite militairen in politie-uniform’ (Klep & Van Gils, 2005:355). De 

internationale agenten konden de UPFM alleen voorzien van advies, om de reden dat zij op lokaal 

niveau geen executieve bevoegdheden hadden. Naast deze opbouwtaken voerden WEU-agenten 

eveneens patrouilles uit, bewaakten zij risicovolle gebieden, beschermden zij VIP’s en spoorden zij 

vermiste personen op. 

De Nederlandse bijdrage aan dit politiecontingent bedroeg in totaal zestig functionarissen van 

de Koninklijke Marechaussee waaronder de commandant, de ‘police commissioner’, van de WEU- 

politiemacht. 87 Het mandaat van de politiemissie werd met enkele maanden verlengd tot en met 

oktober 2006, totdat de verantwoordelijkheid voor de handhaving van de openbare orde was 

overgedragen van de EU aan het lokale bestuur. De UNIPTF heeft de taken van de ‘Task Force 

Mostar’ vervolgens overgenomen. 88,89 


UN International Police Task Force (IPTF): 21 december 1995 - 31 december 2002 

Op 21 december 1995 besloot de VN Veiligheidsraad, middels resolutie 1035, tot de oprichting van de 

United Nations Mission in Bosnia and Herzegovina (UNMIBH). Het mandaat van deze missies was om 

bij te dragen aan de oprichting van een rechtsorde in Bosnië-Herzegovina door te assisteren bij de 

hervorming en herstructurering van de lokale politie, door het functioneren van het bestaande justitiële 

apparaat door te lichten, en door het monitoren en controleren van het functioneren van de politie en 

andere instituties die belast zijn met de ordehandhaving. 90 Om deze taken uit te voeren, werd onder 

85 De staat Bosnië-Herzegovina bestaat uit twee entiteiten, te weten de Moslim-Kroatische Federatie (welke onderverdeeld is in 

10 kantons) en de Servische Republiek Srpska (welke onderverdeeld is in 7 regio’s). Tevens kan het district Brčko 

onderscheiden worden; dit district geniet zelfbestuur onder de soevereiniteit van de twee genoemde entiteiten. 

86 Bron: website WEU: www.weu.int. 

87 Tweede Kamer, vergaderjaar 1995-1996, 24400 hoofdstuk X, nr. 2. 

88 Tweede Kamer, vergaderjaar 1996-1997, 25000 hoofdstuk X, nr. 2. 

89 Zie Bieber (2005) voor een beschrijving van de wederopbouw van de gemeenschap in Mostar. 

90 Bron: website VN-missie UNMIBH: http://www.un.org/Depts/dpko/missions/unmibh. 



andere de UN International Police Task Force opgericht. Deze Task Force die uit rond de 

tweeduizend internationale (militaire) agenten bestond, was in eerste instantie belast met het 

uitvoeren van onderzoek naar mensenrechtenschendingen en het monitoren van de lokale politie en 

het justitiële apparaat. De agenten hadden geen executieve bevoegdheden en waren ongewapend. 

Echter, naarmate de situatie in Bosnië Herzegovina stabiliseerde, veranderde de bijdrage van 

het internationale politiecontingent waarbij het accent van monitoring naar opleiding en vorming van 

de lokale politie verschoof. UNIPTF ging zich toeleggen op de oprichting van een multi-etnisch 

politiekorps die op een professionele, democratische en effectieve wijze kan opereren, waarbij ‘the 

primary focus of the local police [must change] from the security of the state to the security of the 

individual’. 91 Een van de belangrijkste taken was om het vertrouwen van de bevolking, wat door de rol 

van de politie in het conflict geschaad was, te herstellen. Daartoe werd een conceptueel model 

ontwikkeld gericht op de individuele politieagent, de ordehandhavinginstituties en de relatie tussen de 

politie en de bevolking. Het model bestond uit zes componenten, te weten politiehervorming, 

politieherstructurering, justitie, institutieopbouw en landelijke politiesamenwerking, de publieke opinie, 

en deelname van lokale agenten aan VN-missies. Zodoende was UNIPTF onder andere betrokken bij 

de rekrutering, training en inzet van politieagenten uit ondervertegenwoordigde etnische groepen en 

het bevorderen van vrouwelijke agenten in het politiekorps. Tevens verzorgde zij basis- en 

mensenrechtentrainingen, leidde zij politieofficieren op, en trainde zij lokale trainers. Bovendien kreeg 

IPTF het mandaat om specifieke trainingen te geven in het bestrijden van georganiseerde misdaad en 

drugs, en in het adequaat en professioneel omgaan met (massa)demonstraties en rellen (‘crowd and 

riot control’). Bovendien ontplooide men activiteiten met als doel om er voor te zorgen dat elk 

politiekorps voldoende middelen had evenals een efficiënte organisatiestructuur (met zowel interne als 

externe toezichthouders) en dat het was gevrijwaard van politieke inmenging. 92 

De Nederlandse regering besloot op 16 februari 1996 tot het uitzenden van vijftig 

functionarissen van de Koninklijke Marechaussee. 93 Deze bijdrage werd eind 1997 verhoogd met vijf 

KMar functionarissen, waarmee de Nederlandse bijdrage 55 marechaussees bedroeg tot het einde 

van het mandaat. 94 In totaal zijn 1.048 KMar functionarissen uitgezonden in het kader van de UNIPTF 

missie. Op 1 januari 2003 droeg de Task Force haar taken over aan de door de EU geleide 

politiemissie EUPM. 95,96 

European Union Police Mission (EUPM): 1 januari 2003 - heden 


Op 18 februari 2002 besloot de Algemene Europese Raad, op uitnodiging van de Bosnische 

autoriteiten, om per 1 januari 2003 de door de VN geleide IPTF-missie over te nemen. 97 Dit is de 

eerste missie waarbij de Europese Unie de leiding geeft aan een internationale politiemissie in het 

kader van civiele crisisbeheersing. Rationale achter dit besluit is het belang dat de EU heeft in een 

stabiel en veilig Bosnië-Herzegovina, de deskundigheid die Europese politiefunctionarissen aldaar 

91 

Bron: website VN-missie UNMIBH: http://www.un.org/Depts/dpko/missions/unmibh. 

92 

Bron: website VN-missie UNMIBH: http://www.un.org/Depts/dpko/missions/unmibh. 

93 

Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 1995-1996, 22181, nr. 145, 16 februari 1996. 

94 

Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 1996-1997, 22181, nr. 183, 21 april 1997. 

95 

Bron: Persbericht Ministerie van Defensie PB/DV063, 13 augustus 2002. 

96 

Zie onder andere Philipsen (2006) voor een uitvoerige beschrijving van de IPTF-missie met betrekking tot haar mandaat en 

resultaten. 

97 

In eerste instantie werd een tijdsduur van drie jaar vastgelegd (tot 1 januari 2006), maar deze missie is inmiddels verlengd tot 

1 januari 2010. Bron: website EUPM http://www.consilium.europa.eu/. 



kunnen leveren, de synergie met andere EU-inspanningen in deze regio, en om voor het eerst een 

politiemissie op te zetten. 98 Doelstelling van deze politiemissie is om de huidige lokale niveaus van 

institutionele en personele bekwaamheid te behouden, de operationele capaciteiten en het 

politiemanagement te versterken, de vakbekwaamheid van de ministeries en het hogere politiekader 

te vergroten, en toezicht te houden op de politieke controle over de politie. 99 

Waar de IPTF zich vooral richtte op de hervorming van de Bosnische politie op het 

uitvoerende niveau, focust de EUPM zich met name op het hogere politiekader. De EUPM, welke uit 

463 (en sinds 2006 uit 170) ongewapende militaire en civiele politiefunctionarissen bestaat, zal daarbij 

geen executieve taken uitvoeren. Middels monitoren, mentorschap en controle/inspecties dient een 

duurzame politiestructuur opgericht en in stand gehouden te worden die aan de hoogste Europese en 

internationale normen voldoet. Daartoe zijn 24 toezichthoudende eenheden ontplooid binnen de 

verschillende politiestructuren op het niveau van het midden- en hogere kader, ondermeer bij de 

entiteiten (beide hebben immers een op verschillende wijze georganiseerd politiekorps 100 ), openbare 

veiligheidscentra, de kantons, de staatsinlichtingendienst (‘State Investigation and Protection 

Agency’), de staatsgrensbewaking (‘State Border Service’), en in het district Brčko. 101 Sinds de 

verlenging van de missie in 2006 is er versterkte aandacht voor de ondersteuning bij de bestrijding 

van de georganiseerde misdaad. 102,103 

De Nederlandse bijdrage aan EUPM bestaat uit zowel functionarissen van de Koninklijke 

Marechaussee als van de reguliere politie. Van eerstgenoemde zijn in de eerste mandaatperiode (tot 

1 januari 2006) per rotatie rond de twintig functionarissen uitgezonden. Daarbij leverden zij ook het 

plaatsvervangend hoofd van de missie, te weten een brigadegeneraal. 104 Deze militairen hebben 

diverse trainingen en opleidingen verzorgd bij diverse toezichthoudende diensten van de lokale politie 

in de verschillende kantons en bij de ‘State Border Service’ en de ‘State Investigation and Protection 

Agency’, zowel op leidinggevend als uitvoerend gebied. Daarnaast hebben zij ook interne EUPM 

trainingen gegeven nadat bleek dat internationale politiefunctionarissen verschillende methodieken 

hanteerden waardoor de Bosnische politie niet eenduidig werd geadviseerd en derhalve geen 

uniforme wijze van optreden van het betreffende politieapparaat ontstond. 105 De reguliere 

politiefunctionarissen zijn ingezet ter ondersteuning en opleiding van het lokale midden- en hogere 

politiekader. Het betrof rond de acht functionarissen per rotatie. Per 1 januari 2006, de tweede fase 

van EUPM, stelt Nederland per rotatie tien politiefunctionarissen ter beschikking waarvan vier van de 

KMar en zes van de reguliere politie. 106 


98 Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 2002-2003, 22181, nr. 363, 12 november 2002. 

99 Bron: 2409th Council meeting, 18-19 February 2002, General Affairs, 6247/02 (Presse 30), Brussels. 

100 Echter, op 11 april 2008 stemde het Bosnische parlement, nadat vele eerdere voorstellen waren verworpen door de 

Republiek Serpska, in met een fusie van beide politiekorpsen tot één federale politiemacht (NRC Handelsblad, ‘Bosnië zet stap 

op weg naar EU’, 11 april 2008). 


102 ‘De omvang van de georganiseerde misdaad vormt een belangrijk probleem, temeer daar er nog altijd sprake is van een 

grote mate van verwevenheid tussen politiek en georganiseerde misdaad. Deze verwevenheid en de inkomstenderving die het 

gevolg is van de zwarte handel, ondermijnen de kracht van het centrale gezag.’ Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 2005-2006, 

29521, nr. 26, 24 mei 2006. 

103 Zie onder andere Osland (2004) voor een beschrijving van de Europese politiemissie EUPM. 

104 Van juni 2004 tot december 2005 leverde Nederland het plaatsvervangend hoofd van de missie, een brigadegeneraal van de 

KMAR. De missieduur van deze functionaris zou één jaar bedragen, maar werd tijdens de missie verlengd tot het einde van de 

eerste mandaatperiode. 


106 Voor beschrijvingen over politieopbouw en hervorming in Bosnië-Herzegovina, zie onder andere Celador 

(2005), Cordone (1999), Vetschera & Damian (2006), en Wisler (2005). 



■

Albanië MAPE - ECPA 

Achtergrond 

Door een gebrek aan legitimiteit van en draagvlak voor de regering van Albanië en 

de economische crisis welke een gevolg was van zogenoemde ‘piramide 

schema’s’, ontstonden er grote onlusten onder de Albanese bevolking. Er werden op grote schaal 

wapen- en munitieopslagplaatsen geplunderd en er vonden vele vernielingen en diefstallen plaats. Er 

ontstond een ware volksopstand wat resulteerde in het aftreden van de regering en het uitroepen van 

de noodtoestand op respectievelijk 1 en 2 maart 1997. 107 De Algemene Raad van de EU besloot op 

24 maart 1997 tot het ontplooien van een ‘Adviserende Missie’ naar Albanië met als doel om de 

Albanese autoriteiten van advies te voorzien aangaande humanitaire, economische, politieke en 

veiligheidszaken. Bij deze missie waren meerdere internationale organisaties betrokken, waarbij de 

algehele coördinatie in handen was van de OVSE. 108 Met betrekking tot humanitaire noodhulp had de 

EU een leidende rol waarbij samengewerkt werd met het IMF en de Wereldbank. De OVSE en de 

Raad van Europa waren actief op het gebied van democratisering, mensenrechten en verkiezingen. 

De Veiligheidsraad gaf zijn instemming aan een Multinational Protection Force (MNPF), waarvan Italië 

de ‘lead nation’ was, om de ontstane crises te stabiliseren en de internationale gemeenschap die 

actief was in Albanië te beschermen. 



geweest, zijn in Albanië twee politiemissies te onderscheiden. Het betreft de WEU-missie ‘MAPE’ en 

de EU-missie ‘ECPA’. Nu zal een beknopte beschrijving gegeven worden van beide missies. 

Multinational Advisory Police Element (MAPE): 2 mei 1997 - 31 mei 2001 

Doordat in grote delen van Albanië destijds geen effectief politiegezag bestond, besloot de West- 

Europese Unie op 2 mei 1997 de Albanese regering te ondersteunen bij het herstellen en hervormen 

van het Albanese politieapparaat. Daartoe werd de Multinational Advisory Police Element (MAPE) 

opgericht die belast werd met de advisering van de Albanese politie op vier deelgebieden, te weten de 

organisatie van het politieapparaat (wettelijke bevoegdheid, organisatiestructuur, werkwijze), het 

herstel van de openbare orde, de grensbewaking, en de communicatie en logistieke middelen. 

Eveneens verzorgden internationale politiefunctionarissen basis- en specialistische trainingen voor 

Albanese agenten en werden lokale trainers opgeleid. Dit vond plaats in de trainingscentra van MAPE 

te Tirana en Durrës. Dit alles had tot doel om een politiekorps te creëren dat volgens democratische 

principes en internationale standaarden opereert. 109 De internationale politiefunctionarissen, twintig bij 

aanvang van de missie in 1997 110 , voerden geen executieve taken uit en waren licht bewapend ter 

zelfbescherming. 111 In het begin waren zij in en rondom Tirana, de hoofdstad van Albanië, 

gestationeerd. Naarmate de situatie in Albanië veiliger werd, verplaatsten zij hun activiteiten naar 

107 Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 1996-1997, 25267, nr. 1, 10 maart 1997. 

108 Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 1996-1997, 25267, nr. 4, 7 april 1997. 

109 Bron: website WEU: http://www.weu.int/. 

110 Het aantal politiefunctionarissen steeg gedurende de missie tot rond de 140 in 1999. 

111 Nederlandse politiefunctionarissen hebben gedurende de uitvoering van hun taken niet of nauwelijks een wapen gedragen, 

aangezien de veiligheidssituatie dat toestond. 



andere steden in onder andere de directoraten van Skodër en Vlorë. Er dient overigens opgemerkt te 

worden dat MAPE eveneens de Albanese autoriteiten heeft geholpen bij de verwerking van de 

vluchtelingenstroom uit Kosovo ten tijde van de Kosovo-crisis in 1999. Daarbij moet gedacht worden 

aan taken als de registratie van vluchtelingen en de ordehandhaving in en rondom de 

vluchtelingenkampen. 

De Nederlandse regering besloot op 15 mei 1997 met twee functionarissen van de Koninklijke 

Marechaussee bij te dragen aan MAPE. 112 Beide functionarissen, waarvan één als hoofd van de 

sectie grensbewaking, waren betrokken bij het adviseren van de Albanese regering inzake de 

grenspolitie. Gedurende de missie bedroeg de maximale bijdrage van Nederland negen KMar 

functionarissen. Deze Nederlandse marechaussees voerden taken uit met betrekking tot de 

verkeersdienst, de grensbewaking en de trainingscentra te Tirana en Durrës en gaven op locatie 

‘fieldtraining’. 113,114 Op 31 mei 2001 liep het mandaat van de WEU-missie af en werden de 

operationele taken overgedragen aan de Europese Unie. 

European Community Police Assistance (ECPA): 22 oktober 2001 - 31 augustus 2002 

Aangezien de Police Assistance Mission of the European Commision to Albania (PAMECA) nog niet 

volledig ontwikkeld was ten tijde van de beëindiging van MAPE, en om de continuïteit te waarborgen 

van de werkzaamheden van deze missie, besloot de Europese Unie tot een overbruggingsproject. 

Tijdens deze missie, welke bekend staat onder de naam European Community Police Assistance 

(ECPA), werd de advisering aan de Albanese politie voortgezet. Domeinen waarbinnen activiteiten 

werden ontplooid, waren strategische ontwikkeling en institutieopbouw, training van het hogere kader, 

informatiesystemen en infrastructuur, en organisationele ontwikkeling (zoals personeelsbeleid). 115 

De missie stond onder leiding van Spanje; Denemarken, Finland, Duitsland, Groot-Brittannië, 

Zweden en Nederland participeerden eveneens. Voor de uitvoering van ECPA werden dertig 

internationale politiefunctionarissen gevraagd. Dit geplande aantal deelnemers werd echter niet 

behaald; er namen uiteindelijk slechts veertien adviseurs deel aan de missie. De Nederlandse bijdrage 

bedroeg twee functionarissen, te weten een kapitein van de KMar en een reguliere politie-inspecteur. 

Zij hielden zich bezig op het domein van organisationele en strategische ontwikkelingen. 116,117 ■ 

Macedonië EUPOL Proxima 

Achtergrond 

Hoewel Macedonië, sinds het uiteenvallen van de Joegoslavische republiek, een 

overwegend stabiele staat was – er werd gewerkt aan een overgang naar een 

Albanië 

vrijemarkteconomie en aan een multi-etnische rechtsstaat – mondde spanningen tussen de etnische 

Macedoniërs en etnische Albanezen (de twee grootste bevolkingsgroepen aldaar) in februari 2001 uit 

112 

Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 1996-1997, 25267, nr. 6, 15 mei 1997. 

113 

Bron: Evaluaties vredesoperaties, 30 juni 2000, Ministerie van Defensie. 

114 

Zie tevens: Tweede Kamer, vergaderjaar 1996-1997, 25267, nr. 8, 16 juni 1997; Tweede Kamer, vergaderjaar 1997-1998, 

25267, nr. 9, 13 oktober 1997, & nr. 11, 29 april 1998. 

115 

Bron: Periodieke evaluatie van de Nederlandse militaire bijdrage aan kleinschalige missies in 2001, mei 2001, Den Haag: 

Ministerie van Defensie. 

116 

Bron: Periodieke evaluatie 2001, mei 2001; Tweede Kamer, vergaderjaar 2001-2002, 28380, nr. 22, 5 juni 2002; Tweede 

Kamer, vergaderjaar 2002-2003, 28880, nr. 22, 31 mei 2003. 

117 

Zie Schmidt (2004) voor een beschrijving van de Europese bijdrage aan de politiewederopbouw in Albanië. 



tot gewelddadigheden. Daarbij waren vooral politiekantoren het doelwit van de UÇK-M, de groepering 

waar vele etnisch Albanezen zich in verenigden om de onafhankelijkheid af te dwingen. Uiteindelijk 

werd op 6 juli 2001 een staakt-het-vuren van kracht tussen beide partijen, waarna op 13 augustus het 

akkoord van Ohrid werd ondertekend. In de Ohrid Framework Agreements (OFA) werden de volgende 

zaken vastgelegd: geweld wordt verworpen en veroordeeld, de soevereiniteit, integriteit en de multi- 

etniciteit van Macedonië worden erkend en behouden, de mensenrechten worden eerbiedigt en het 

lokale zelfbestuur zal versterkt en ontwikkeld worden. 118 De NAVO heeft, op verzoek van de 

Macedonische autoriteiten, de Task Force Harvest opgericht om een bijdrage te leveren aan het 

vredesproces. Deze troepenmacht heeft onder andere wapens ingezameld tijdens de operatie 

Essential Harvest (augustus - september 2001). De opvolger van deze troepenmacht was Task Force 

Fox welke belast was met de bescherming van internationale waarnemers van de OVSE en de 

Europese Unie Monitoring Missie (EUMM) middels inlichtingen-, medische evacuatie- en 

extractiecapaciteit tijdens operatie Amber Fox (september 2001 - december 2002). 119 Dit zelfde 

takenpakket werd, zij het op kleinere schaal, vervolgens door de NAVO uitgevoerd in operatie Allied 

Harmony (december 2002 - maart 2003) en door de EU-missie Concordia (maart 2003 - december 

2003). 



geweest, is in Albanië één politiemissie te onderscheiden. Het betreft de EU politiemissie ‘Proxima’. 

Nu zal een beknopte beschrijving gegeven worden van deze missie. 

EUPOL Proxima: 15 december 2003 - 15 december 2005 

Nadat de veiligheidssituatie in Macedonië zodanig was dat de militaire operatie Concordia beëindigd 

kon worden, besloot de Europese Unie 120 tot het ontplooien van de politiemissie Proxima op 15 

december 2003. Immers, hoewel destijds de implementatie van het OFA redelijk verliep, verliep de 

uitvoering van de onderdelen gericht op decentralisatie van onder andere het politieapparaat 

moeizaam. De Macedonische regering ondervond daardoor problemen met het handhaven van de 

openbare orde en de controle over de voormalige crisisgebieden. 121 De noodzaak werd daarom 

ingezien om het ministerie van Binnenlandse Zaken en het politieapparaat op een snelle en duurzame 

wijze te hervormen volgens de overeengekomen richtlijnen van de OFA en SAO (Stabilisatie en 

Associatie Overeenkomst). De doelstelling, oftewel het ‘mission statement’, van Proxima was vijfledig, 

namelijk het handhaven van de openbare orde en het bestrijden van de georganiseerde criminaliteit, 

de praktische implementatie van de hervorming van het ministerie van Binnenlandse Zaken 

aangaande politie aangelegenheden, het opzetten van een grenspolitie (welke deel uit maakt van de 

grootschalige EU inspanning tot geïntegreerde grensbewaking in Europa), het opbouwen van 

vertrouwen van de lokale bevolking in het politiekorps, en het bevorderen van samenwerking op het 

gebied van politiezaken met de buurlanden. 122 Door het uitvoeren van deze activiteiten dient een 

politiekorps ontwikkeld te worden welke multi-etnisch van aard is en op een rechtvaardige en efficiënte 

118 Bron: website Raad van Europa: http://www.coe.int/. 

119 Bron: website NAVO aangaande operaties in Macedonië: http://www.nato.int/fyrom/. 

120 Council Joint Action 2003/681/CFSP 29 september 2003. 

121 Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 2003-2004, 27476, nr. 5, 22 december 2003. 

122 Council Joint Action 2003/681/CFSP 29 september 2003. 

Macedonië 



wijze opereert. Het mandaat van Proxima was in eerste instantie één jaar, maar is tussentijds met één 

jaar verlengd tot 15 december 2005. 123 Een verlenging van de missie was na dit mandaat niet meer 

nodig, aangezien de situatie dusdanig verbeterd was dat de Europese Commissie en andere actoren 

assistentie konden gaan verlenen. 124 

De ongeveer 200 deelnemende politiefunctionarissen, welke overigens ook afkomstig waren 

uit niet-lidstaten van de EU, voerden monitor, mentoring en adviserende taken uit. Daartoe werden zij 

geplaatst op nationaal, regionaal en lokaal politieniveau. Dit betekende in de praktijk dat op bijna elk 

groot politiebureau één of meer internationale functionarissen fungeerde(n) als mentor van de 

betreffende politiechefs, waarbij zij deze lokale agenten ondersteunden bij het uitvoeren van hun 

taken. De internationale functionarissen waren onbewapend aangezien Proxima ter ondersteuning 

van de Macedonische autoriteiten uitgevoerd werd en het derhalve geen executieve missie betrof. 125 

De Nederlandse regering besloot op 22 december 2003 tot het bijdragen aan de Europese 

politiemissie Proxima. Zij stelde daartoe maximaal acht functionarissen van de Koninklijke 

Marechaussee en maximaal acht civiele politiefunctionarissen ter beschikking. 126 Deze (militaire) 

ambtenaren zijn ingezet om het midden en hoger politiekader op te leiden, te begeleiden en te 

monitoren. Op 23 december 2004 besloot het kabinet om de deelname aan Proxima met één jaar te 

verlengen en daartoe vier KMar en acht civiele politiefunctionarissen ter beschikking te stellen. 127,128 ■ 

Kosovo EULEX Kosovo 

Achtergrond 

Hoewel Kosovo in de Joegoslavische grondwet van 1974 een autonome status 

kreeg binnen de deelrepubliek Servië, ontnam de Servische president Milosevic 

Macedonië 

deze status in 1989. Sindsdien voerde hij een repressief beleid tegen de Albanese Kosovaren wat in 

de jaren negentig uitmondde in een gewapend conflict tussen Servische veiligheidstroepen en het 

Kosovaarse bevrijdingsleger UÇK. Doordat de mensenrechtensituatie zienderogen verslechterde 

besloot de Veilighaadsraad op 24 oktober 1998 tot de oprichting van de Kosovo Verification Mission 

(KVM) in samenwerking met een NAVO-verificatiemissie. Echter, het werd de waarnemers op de 

grond vrijwel onmogelijk gemaakt om hun werk uit te voeren waardoor op 20 maart 1999 besloten 

werd om de waarnemers terug te trekken. Nadat de onderhandelingen in het Franse Rambouillet op 

een mislukking uitliepen, ging de NAVO op 24 maart 1999 (in eerste instantie zonder toestemming 

van de Veiligheidsraad) over tot het grootschalige luchtoffensief Operation Allied Force, waarbij 

123 

Council Joint Action 2004/789/CFSP 22 november 2004. Rationale voor dit besluit was dat ‘ondanks de geboekte successen 

de Macedonische politie nog steeds een aantal zwakheden [kent] en het nodig blijft om hervormingsprogramma’s verder uit te 

voeren of op te starten. Het vertrouwen van de lokale bevolking in de politie blijft fragiel. Corruptie is een aanzienlijk probleem. 

De politieorganisatie is overgecentraliseerd en werkt veelal reactief. De capaciteit voor informatievergaring en -analyse is 

onvoldoende, hetgeen de strijd tegen de georganiseerde misdaad ernstig hindert. Voortgezette internationale assistentie blijft 

daarom van belang’ (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004-2005, 27476, nr. 7, 23 december 2004, p. 2). 

124 

Bron: Periodieke evaluatie van de Nederlandse militaire bijdrage aan kleinschalige missies 2005, Den Haag: Ministerie van 

Defensie. 

125 

Ter beveiliging van de internationale functionarissen werd een kleine Proxima-eenheid ingesteld die wel bewapend was. 

Nederland heeft daar overigens geen personeel aan geleverd. 

126 

Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 2003-2004, 27476, nr. 5, 22 december 2003. 

127 

Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 2004-2005, 27476, nr. 7, 23 december 2004; Periodieke evaluatie van de Nederlandse 

militaire bijdrage aan kleinschalige missies 2004, Den Haag: Ministerie van Defensie. 

128 

Zie onder andere Peake (2004) voor een uitgebreide beschrijving van de politiehervormingen in Macedonië en Cierco (2006) 

voor een beschrijving van de stabilisatieactiviteiten, waaronder de hervorming van de politie, van de EU in Macedonië. 



doelen in de Federale Republiek Joegoslavië werden aangevallen. Deze operatie dwong de Serven 

op 9 juni 1999 tot een staakt-het-vuren en op 10 juni besloot de Veiligheidsraad in resolutie 1244 tot 

de ontplooiing van een militaire en civiele operatie in Kosovo. De NAVO voert (tot op heden) de 

militaire operatie uit onder de naam KFOR (Kosovo Force), waarin zij zorg draagt voor een veilige en 

stabiele omgeving en waarin zij onder andere heeft toegezien op de terugtrekking van de Servische 

militaire- en politie-eenheden. De VN voeren de civiele operatie uit onder de naam United Nations 

Mission in Kosovo (UNMIK) welke bestaat uit vier pilaren, te weten politie en justitie, interim bestuur, 

democratisering en institutieopbouw (onder leiding van de OVSE), en wederopbouw en economische 

ontwikkeling (onder leiding van de EU). 129 De UNMIK politie houdt zich bezig met de handhaving van 

de openbare orde en de opbouw van een Kosovaars politiekorps, de Kosovo Police Service (KPS). 130 

De OVSE draagt eveneens bij aan de opbouw van dit korps. 131 Op 17 februari 2008 heeft de regering 

van Kosovo de onafhankelijkheid uitgeroepen en de staat Kosovo is onder andere door de Verenigde 

Staten, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk en Nederland erkend. 



geweest, is in Kosovo één politiemissie te onderscheiden. Het betreft de EU politiemissie ‘EULEX 

Kosovo’. Nu zal een beknopte beschrijving gegeven worden van deze missie. 

EULEX Kosovo: 16 februari 2008 - heden 

Op 4 februari 2008 heeft de Europese Raad besloten tot de ontplooiing van EULEX Kosovo om de 

veiligheid en stabiliteit aldaar te bevorderen. 132 Op 16 februari 2008 startte de missie om vervolgens 

na 120 dagen (toen de missie volledig operationeel was) UNMIK op te volgen. Essentieel verschil 

tussen beide missies is dat EULEX-functionarissen geen executieve taken uitvoeren. Zij zullen alleen 

taken uitvoeren ter ondersteuning van het lokale bestuur, de politie, justitie en de douane in hun 

‘progress towards sustainability and accountability and in further developing and strengthening an 

independent multi-ethnic justice system and multi-ethnic police and customs service’. 133 De executieve 

taken die UNMIK uitvoerde, zoals bestrijding van oorlogs-, georganiseerde, en financiële misdaden 

evenals rellenbestrijding en getuigenbescherming, zullen overgedragen worden aan de Kosovaarse 

politie (KPS). 134 Het politiekorps wordt daarmee zelf verantwoordelijk voor de ordehandhaving. 

Aspecten waar EULEX de nadruk op zal leggen, zijn de bescherming van minderheden en de 

bestrijding van corruptie en georganiseerde criminaliteit. 

Kosovo 

Het totaal aantal functionarissen dat uitgezonden wordt in het kader van EULEX bedraagt 

rond de 1900. Dit aantal bestaat naast politiefunctionarissen ook uit rechters, advocaten, en officieren 

van justitie en lokale ambtenaren. Personeel van dit internationale contingent zullen de lokale 

autoriteiten adviseren, mentoren en monitoren en worden daartoe voor een deel geplaatst bij 

Kosovaarse instellingen zoals het ministerie van Binnenlandse Zaken en lokale politiebureaus; het 

andere deel is gestationeerd op het hoofdkwartier van EULEX in Pristina (Kosovo). Naast deze non- 

129 Bron: website UNMIK: www.unmikonline.org. 

130 Er is één Nederlandse marechaussee uitgezonden geweest in het kader van UNMIK. Het betrof een kolonel die, in de 

periode van november 1999 tot en met juli 2000, speciale adviseur van de UNMIK-politiecommissaris was. 

131 Zie voor de activiteiten die zij in Kosovo ontplooien hun websitie: www.osce.org/kosovo/. 

132 Council Joint Action 2008/124/CFSP 4 februari 2008. Het mandaat loopt vooralsnog tot 16 februari 2010. 

133 Bron: European Union Factsheet EULEX KOSOVO, februari 2008 (www.consilium.europa.eu/kosovo). 




executieve taken, zullen vier politie-eenheden belast zijn met het uitvoeren van executieve 

politietaken. Overigens, voor de handhaving van de openbare orde zal nauw worden samengewerkt 

met KFOR. 

De Nederlandse regering heeft besloten om met veertig tot zestig functionarissen bij te dragen 

aan EULEX Kosovo. Op het moment van schrijven zijn reeds 23 functionarissen gereed om 

uitgezonden te worden. Het betreffen twaalf KMar militairen, één burgermedewerker van Defensie, 

zes civiele politiefunctionarissen en vier justitiële experts. 135 De civiele politiefunctionarissen zullen 

alleen non-executieve taken uitvoeren. KMar functionarissen daarentegen, worden enerzijds ingezet 

voor monitor, mentor en adviseurstaken en anderzijds voor executieve politietaken als grenspolitie, 

getuigenbescherming en bestrijding van de georganiseerd criminaliteit en zullen derhalve bewapend 

zijn. 136 Daarnaast overweegt het kabinet om in samenwerking met Frankrijk een geïntegreerde politie- 

eenheid van in totaal 120 functionarissen (waarvan zestig KMar) bij te dragen aan EULEX. 137,138 ■ 

3.3.2 Missies in Azië 

In Azië hebben Nederlandse marechaussees in twee landen politieopbouw- danwel 

politiehervormingstaken uitgevoerd, namelijk in Irak en Afghanistan. Deze activiteiten zijn ontplooid in 

drie missies onder auspiciën van de VN, de NAVO en de EU. Daarbij dient opgemerkt te worden dat 

per land meerdere missies uitgevoerd kunnen zijn waarin dergelijke politiewerkzaamheden zijn 

verricht. In onderstaande beschrijvingen zal per land allereerst de achtergrond van het conflict 

beschreven worden om vervolgens de uitgevoerde missie(s) te beschrijven waarin lokale 

politiekorpsen zijn opgebouwd en/of hervormd door (onder andere) Nederlandse militairen. 

Irak SFIR 

Achtergrond 

De ontstaansgeschiedenis van de huidige wederopbouwactiviteiten in Irak, dateert 

al vanaf begin jaren negentig. Destijds voerde de Verenigde Staten in 

Kosovo 

samenwerking met een internationale coalitie Operation Desert Storm uit om Koeweit te ontzetten van 

haar Iraakse overheerser. Naar aanleiding van dit conflict vaardigde de Veiligheidsraad op 3 april 

1991 resolutie 687 uit, waarin ondermeer werd vastgelegd dat Irak haar massavernietigingswapens en 

ballistische raketten diende te ontmantelen onder toeziend oog van VN wapeninspecteurs 

(UNSCOM). 139 Echter, deze inspecteurs werden bij het uitvoeren van hun werkzaamheden dermate 

gefrustreerd dat zij zich in december 1998 terugtrokken uit Irak. Nadat Irak medewerking frustreerde 

aan de opvolger van UNSCOM, te weten de United Nations Monitoring, Verification and Inspection 

Commission (UNMOVIC), lanceerde de ‘Coalition of the Willing’ (zonder een mandaat van de 

Veiligheidsraad) onder leiding van de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk op 20 maart 2003 

135 

Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 2007-2008, 27476, nr. 8, 20 maart 2008. 

136 


137 

De Nederlandse bijdrage zal overigens niet meer dan 120 personen bedragen (Tweede Kamer, vergaderjaar 2007-2008, 

27476, nr. 8, 20 maart 2008). 

138 

Zie onder andere Brand (2003) voor een uitgebreide beschrijving van de activiteiten van UNMIK, Eide & Holm (1999) en 

Heinemann-Grüder & Grebenschikov (2006) voor een beschrijving van geleerde lessen in Kosovo aangaande het uitvoeren van 

executieve politietaken en lokale verantwoordelijkheid, en Peake (2004) en Decker (2006) aangaande ervaringen met 

politieopbouw in Kosovo. 

139 

Bron: website VN: www.un.org/depts/unscom. 



Operation Iraqi Freedom. Na deze militaire operatie werd door de bezettende mogendheden in april 

een overgangsregering, de Coalition Provisional Authority (CPA), opgericht. Deze tijdelijke regering 

was belast met het interim bestuur van Irak en hield zich bezig met de wederopbouw van het land. Zij 

werd daarin ondersteund door een stabilisatiemacht, te weten de Stabilisation Force Iraq (SFIR) welke 

op 22 mei door Veiligheidsraadresulotie 1483 ‘ingesteld’ 140 werd. Op 28 juni 2004 droeg de CPA haar 

verantwoordelijkheden over aan de Irakese interim-regering waardoor Irak een soevereine staat werd. 

Op 30 januari 2005 werden voor het eerst verkiezingen gehouden, in oktober van dat jaar werd tevens 

de grondwet aangenomen, en op 22 februari 2006 werd de eerste regering onder leiding van premier 

Maliki gevormd. 



geweest, is in Irak één missie te onderscheiden. Het betreft de Stabilisation Force Iraq ‘SFIR’. Nu zal 

een beknopte beschrijving gegeven worden van deze missie. 

Stabilisation Force Iraq (SFIR): 1 augustus 2003 - 15 maart 2005 (NL bijdrage) 

De door de VN gemandateerde multinationale troepenmacht SFIR was belast met de handhaving van 

de openbare orde zodat het politieke en economische wederopbouwproces in Irak kon aanvangen. 

Veiligheid werd immers als een belangrijke voorwaarde voor de wederopbouw van het land gezien. 

Daarbij opereerde SFIR nadrukkelijk ter ondersteuning van de overgangsregering; deelnemende 

landen wilden namelijk niet als bezettende mogendheid aangemerkt worden. Na de 

soevereiniteitsoverdracht op 28 juni 2004, werd het mandaat van SFIR gewijzigd. Vanaf die tijd voerde 

men geen executieve taken uit en ging men zich grotendeels toeleggen op de opbouw van Irakese 

veiligheidsorganisaties onder de noemer ‘Security Sector Reform’. 141 De internationale troepenmacht 

bestond destijds uit vier multinationale divisies die ontplooid waren in de regio’s ‘North’, ‘Central’, 

‘Central South’ en ‘Southeast’. De eerste twee regio’s stonden onder Amerikaans gezag, 

laatstgenoemde gebieden werden geleid door respectievelijk Polen en het Verenigd Koninkrijk. 

Op 6 juni 2003 besloot de Nederlandse regering, na eerst de wenselijkheid en mogelijkheden 

onderzocht te hebben, tot het uitzenden van een bataljon mariniers en de daarbij behorende 

ondersteunende eenheden om bij te dragen aan de multinationale stabilisatiemacht SFIR. 142 Deze 

eenheden zijn vervolgens geplaatst in de provincie Al-Muthanna (regio ‘Southeast’) welke onder Brits 

gezag stond. 143 Op 1 augustus hebben de Nederlandse militairen het commando overgenomen van 

de Amerikaanse voorgangers. 144 Voor de soevereiniteitsoverdracht voerde men zowel overdag als ’s 

140 Leurdijk (2003) stelt immers dat het idee ‘zeer aanvechtbaar’ is of deze resolutie het mandaat verschaft voor een 

internationale troepenmacht. Resolutie 1511, welke op 16 oktober 2003 door de Veiligheidsraad werd uitgevaardigd, gaf SFIR 

overigens een expliciet mandaat. 

141 Hieronder valt de ‘Iraqi Police Services’, ‘Department of Border Enforcement’, ‘Facility Protection Service’, ‘Iraqi Correctional 

Service’, ‘Iraqi National Guard’ (voorheen ‘Iraqi Civil Defense Corps’), ‘New Iraqi Army’, ‘Iraqi Air Force”, ‘Iraqi Coastal Defence 

Force’, ‘Criminal Justice System’, en het ‘Permanent Joint Operation’. Zie Muller (2005) voor een beschrijving van deze 

instituties. 

142 De grondslag voor dit besluit is Veiligheidsraadresolutie 1483 waarin de volgende passage staat: ‘to assist the people of Iraq 

in their efforts to reform their institutions and rebuild their country, and to contribute to conditions of stability and security in Iraq 

in accordance with this resolution’ (Tweede Kamer, vergaderjaar 2002-2003, 23432, nr. 16, 6 juni 2003). 

143 De regio ‘Southeast’ bestaat uit vier sectoren die de vier zuidelijke provincies beslaan. Twee provincies vallen onder de 

verantwoordelijkheid van het Verenigd Koninkrijk; van de andere twee provincies wordt één door Italië en één door Nederland 

geleid. 

144 De Nederlandse militairen vestigden zich op drie locaties, namelijk in as-Samawah (bataljonsstaf, compagnie mariniers, 

KMar detachement, geniecompagnie, en explosievenopruimingsdienst), ar-Rumaythah (mariniers-compagnie), en al-Khidr 



Irak

nachts vele patrouilles uit en vervulde men bewakings- en beveiligingstaken. Nadat de Iraakse 

interim-regering was geïnstalleerd en de Iraqi Security Forces verantwoordelijk werden voor de 

ordehandhaving, hielden de Nederlandse militairen zich nog voornamelijk bezig met de ondersteuning 

en de wederopbouw van de veiligheidsinstituties in Al-Muthanna. 

De lokale veiligheidsstructuren in Irak waren na de militaire operatie ‘Iraqi Freedom’ formeel 

opgeheven en dienden volledig heropgebouwd te worden. 145 Met betrekking tot de Iraakse 

politieopbouw is onder leiding van de Verenigde Staten begonnen met de opleiding van politieagenten 

aan verschillende politieacademies. Doelstelling is dat het nieuwe Irakese politiekorps uit 75.000 

agenten zal bestaan. 146 Met betrekking tot de zuidelijke provincies coördineert het Verenigd Koninkrijk 

de SSR-inspanningen. Toen de Nederlandse missie ontplooid werd, was er reeds een provinciale 

politiecommandant aangesteld (welke een periode door een kolonel van de KMar begeleid werd) en 

was een begin gemaakt met het oprichten van een nieuwe politieorganisatie welke uit 1420 

politiefunctionarissen bestond en daarmee, in de lokale veiligheidsstructuur, de ‘leading rol’ heeft; 

oftewel, de andere veiligheidsinstituties hebben een ondersteunende taak ten opzichte van dit 

politiekorps (Pranger, 2006). Nederlandse marechaussees hebben deze werkzaamheden voortgezet 

en hebben zich beziggehouden met rekrutering, training (ook van lokale instructeurs), mentoren (i.c. 

begeleiding), en monitoren (i.c. toezien). Om de transitie naar lokale verantwoordelijkheid (in verband 

met de soevereiniteitsoverdracht) mogelijk te maken, zijn begin 2004 (tijdens SFIR-2) extra 

Nederlandse instructeurs naar Irak gezonden. Het betrof 41 instructeurs (van de KMar) ten behoeve 

van de Irakese politieacademie en voor de opleiding van de ‘Iraqi Police’, de ‘Iraqi Highway Police’, en 

de ‘Iraqi Border Police’; tevens werden instructeurs (van de landmacht) uitgezonden om de ‘Iraqi 

National Guard’ 147 op te leiden (dit korps heette destijds ‘Iraqi Civil Defense Corps’). 148 

De duur van de Nederlandse bijdrage was allereerst vastgesteld op zes maand, maar deze 

periode is twee keer verlengd tot en met maart 2005; op 15 maart heeft Nederland haar operationele 

taken beëindigd, waarna de Britten deze overnamen. 149,150 

(marinierscompagnie). In Basra werd het ‘National Support Element’ gevestigd en het helikopterdetachement werd geplaatst op 

de Amerikaanse luchtmachtbasis in Thalil (Tweede Kamer, vergaderjaar 2002-2003, 23432, nr. 122, 19 augustus 2003). 

145 

Bron: Eindevaluatie van de Nederlandse deelname aan de Stabilisation Force Iraq 2003-2005, Den Haag: Ministerie van 

Defensie. 

146 

Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 2003-2004, 23432, nr. 131, 22 oktober 2003. 

147 

De ‘Iraqi National Guard’ is door de Amerikanen opgericht als een soort gendarmerie-achtige eenheid, welke resorteert 

onder het ministerie van Defensie, en kan ingezet worden ter ondersteuning van de Iraakse politie. Leden van dit korps dienen 

een militaire training te volgen en worden voorzien van relatief zware wapens. In Al-Muthanna diende dit korps (515 man sterk) 

door de Nederlanders opgeleid (initiële opleiding, kaderopleiding, officierenopleiding en specialistische opleiding), uitgerust 

(kleding, wapens, voertuigen en radio’s) en geaccommodeerd (bouwen en inrichten van kazernes) te worden (Pranger, 

2006:46). 

148 

Naast deze instructeurs werden eveneens extra militairen uitgezonden voor de bemanning van het ‘Provincial Joint 

Coordination Center’; dit instituut is opgericht om de inzet van veiligheidsdiensten te initiëren en te coördineren zodat zij effectief 

en efficiënt ingezet worden. Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 2003-2004, 23432, nr. 146, 23 januari 2004 & nr. 149, 13 

februari 2004. 

149 

In totaal zijn vijf Nederlandse SFIR detachementen uitgezonden naar Irak. 

150 

Voor uitgebreide beschrijvingen over de Nederlandse SFIR bijdrage en ervaringen zie Kamp (2004), Overdiek (2004), 

Matthijssen (2005), Muller (2005), Klep & Van Gils (2005), Pranger (2006) en Defensiekrant nr. 7 (19 februari 2004, Den Haag: 

Uitgave Directie Voorlichting Ministerie van Defensie). Pfaff (2008) beschrijft verschillende factoren die van invloed zijn op de 

ontwikkeling en hervorming van de Iraakse politie. 



Irak 

■

Afghanistan ISAF - EUPOL 

Achtergrond 

Afghanistan kent vanaf de jaren zeventig een gewelddadige geschiedenis. Nadat 

de Sovjet-Unie het land in 1989 verliet, werd het communistische regime in 1992 

afgezet door mujaheddin-troepen en ontstonden er hevige gevechten in de hoofdstad Kabul. Vanaf 

eind 1994 werd de fundamentalistische Talibanbeweging actief in Afghanistan. Zij veroverde grote 

delen van het land en voerden een streng islamitisch bewind; het noordelijke, bergachtige gedeelte 

bleef echter onder controle van de Noordelijke Alliantie (waarin mujaheddin-groeperingen zich hadden 

verenigd). Na de terroristische aanslagen van Al Qaida op 9 september 2001, verklaarde de 

Verenigde Staten de ‘war on terrorism’. Op 7 oktober van datzelfde jaar werd Operation Enduring 

Freedom gelanceerd door de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Australië. Deze operatie 

had tot doel om in samenwerking met de Noordelijke Alliantie het Talibanbewind ten val te brengen, 

aangezien dit regime onderdak verleende aan terroristen. Nadat de Taliban grotendeels verdreven 

waren, werd door de internationale gemeenschap, naar aanleiding van de Bonn-overeenkomst, 

begonnen met de wederopbouw van Afghanistan. Sindsdien zijn in Afghanistan vele internationale 

actoren actief met de politieke en economische wederopbouw van het land. Tevens worden er grote 

investeringen in de veiligheidssector gedaan. Zo is onder andere de Afghan National Army opgericht 

en is men volop bezig met de opbouw van de Afghan National Police. 151 

Nadat in januari 2004 door de ‘Loya Jirga’ een grondwet werd aangenomen, vonden op 9 

oktober van dat jaar voor het eerst sinds lange tijd weer verkiezingen plaats in Afghanistan, namelijk 

presidentsverkiezingen. Op 18 september 2005 werd het parlement verkozen. Sindsdien heeft 

Afghanistan een democratisch verkozen regering onder leiding van president Karzai. 



geweest, zijn in Afghanistan twee missies te onderscheiden. Het betreft de International Security 

Assistance Force ‘ISAF’ en de European Police Mission Afghanistan ‘EUPOL’. Aangezien er door de 

international gemeenschap, sinds de Taliban grotendeels verdreven is, vele activiteiten zijn ontplooid 

met betrekking tot de Afghan National Police, zal eerst een samenvatting van deze inspanningen 

worden gegeven, alvorens beide missies te beschrijven. 

Opbouw ‘Afghan National Police’ 

Naar aanleiding van de Bonn-overeenkomst, werd een hervormingsprogramma opgezet ten behoeve 

van de Afghaanse veiligheidssector. Dit zogenoemde ‘security sector reform’ (SSR) programma 

bestaat uit vijf onderdelen waarbij voor elk onderdeel één land als ‘lead nation’ is aangesteld. Zo is de 

Verenigde Staten belast met de opbouw van het leger, Japan met het ‘Disarmament Demobilisation 

and Reintegration’ (DDR) programma, het Verenigd Koninkrijk met drugsbestrijding, Italië met het 

151 De Afghan National Police, welke uiteindelijk uit 82.000 agenten dient te bestaan, is onderverdeeld in de ‘Uniform Police’ 

(45.000 agenten; verkeerscontrole, handhaving en opsporing), ‘Border Police’ (17.00 agenten; grensbewaking), en de ‘Civil 

Order Police’ (5.000 agenten; actief in stedelijke en risicovolle gebieden). Tevens zijn er drie gespecialiseerde onderdelen 

opgericht, namelijk de ‘Counter Narcotics Police’, ‘Criminal Investigation Police’, en ‘Counter Terrorism Police’. Bron: Factsheet 

CSTC-A Public Affairs, 20 april 2008. 



hervormen van het justitiële apparaat, en Duitsland met de opbouw van de politie. Met betrekking tot 

laatstgenoemde taak werd, als middel om de internationale bijdrage te coördineren, door de UNDP in 

mei 2002 het Law and Order Trust Fund for Afghanistan ingesteld. Uit dit fonds, welke bestaat uit 

contributiegelden van donorlanden, worden de salarissen van de Afghaanse agenten betaald, evenals 

hun uitrusting, training en opleiding. Tevens wordt vanuit dit fonds voorzien in de bekostiging van de 

benodigde faciliteiten en de verdere institutionele opbouw van het politiekorps. 152 

Dat Duitsland een leidinggevende rol bij de wederopbouw van de geografisch representatieve 

en multi-etnische Afghaanse politie heeft, komt vanwege het feit dat zij sinds 1920 (regelmatig) 

betrokken is (geweest) bij de opleiding van politieofficieren op de politieacademie in Kabul. Vanaf 

maart 2002 verzorgt Duitsland (opnieuw) de opleiding van politie(onder)officieren in Kabul en de rest 

van het land. Sinds 2004 zijn de Verenigde Staten (Task Force Phoenix) zich eveneens intensief gaan 

toeleggen op de opbouw van de Afghaanse politie. Zij richt zich op de basispolitieopleiding middels 

een trainingscentrum in Kabul en zeven regionale trainingscentra. 153 Vanaf eind 2006 is de Combined 

Security Transition Command Afghanistan (CSTC-A) ontplooid welke in het kader van de ‘Focused 

District Development’ strategie, het politieapparaat per district doorlicht en verbetert. 154 Aangezien 

Duitsland, de Verenigde Staten en andere landen (door middel van ISAF) actief betrokken zijn bij de 

opbouw van de ANP, werd in 2006 besloten tot de oprichting van de International Police Coordination 

Board (ICPB) om de groei van zelfstandig georganiseerde politieopbouwactiviteiten te coördineren. In 

2007 heeft de Europese Unie, in het kader van de politiemissie EUPOL Afghanistan, de rol van 

Duitsland als politiecoördinator overgenomen. 155 

International Security Assistance Force (ISAF) 

Op 20 december 2001 besloot de Veiligheidsraad, naar aanleiding van de Bonn-overeenkomst, met 

resolutie 1386 tot de ontplooiing van de International Security Assistance Force (ISAF). Deze 

stabilisatiemacht had in eerste instantie tot doel om de Afghaanse interim-regering te ondersteunen bij 

het creëren van veiligheid in en rondom Kabul. Van december 2001 tot augustus 2003 was ISAF een 

‘coalition of willing and able states’ onder leiding van een ‘lead nation’. Vervolgens heeft de NAVO de 

leiding van deze missie overgenomen. Het taakgebeid van ISAF is in de loop der tijd gefaseerd 

uitgebreid over geheel Afghanistan nadat de Veiligheidsraad haar daartoe had gelegitimeerd met 

resolutie 1510. 156 Een belangrijk onderdeel van ISAF is het ondersteunen van de opbouw en 

hervorming van de Afghaanse veiligheidssector in het kader van het SSR-programma. Dit vindt 

grotendeels plaats op lokaal niveau middels Provincial Reconstruction Teams. 

Afghanistan 

152 Bron: website United Nations Development Programme: www.undp.org.af. 

153 De opleiding van Afghaanse politieagenten kan grofweg onderverdeeld worden in drie categorieën. De opleiding van 

politieofficieren aan de politieacademie bedraagt drie jaar; onderofficieren krijgen een negen maanden durend 

opleidingsprogramma eveneens op de politieacademie; agenten krijgen hun opleiding, welke acht à tien weken duurt, in de 

regio waar zij gaan werken. 

154 De FDD-strategie is een integrale aanpak van de Afghan Uniform Police per district. Tevens worden justitiële en bestuurlijke 

instellingen betrokken bij de hervormingsactiviteiten met als doel om een goed samenwerkend district op veiligheidsgebied te 

creëren. Bij CSTC-A zijn naast Amerikaanse en internationale militairen en politiefunctionarissen, eveneens een groot aantal 

leden van de private organisatie Dyncorp betrokken. Zie de website van CSTC-A voor de beschrijving van de missie: www.cstca.com. 

155 Zie voor een uitgebreide beschrijving over de politieopbouw in Afghanistan onder andere Sedra (2003), Murray (2007) en 

Wilder (2007). Voor een overzicht van de activiteiten aangaande het gehele SSR-programma, zie Sedra (2006). 

156 De uitbreiding van ISAF vond plaats in vier fasen: fase I betrof het noorden (begon op 31 december 2003), fase II het westen 

(begon 31 mei 2006), fase III het zuiden (begon 31 juli 2006), fase IV betrof het oosten en daarmee geheel Afghanistan (5 

oktober 2006) (Bron: www.nato.int/isaf/). 



Provincial Reconstruction Team Baghlan: 1 oktober 2004 - 1 oktober 2006 

De Nederlandse regering besloot op 28 juni 2004 om haar bijdrage aan ISAF uit te breiden 157 door de 

leiding op zich te nemen van een Provincial Reconstruction Team in de Afghaanse provincie 

Baghlan. 158 Het basiskamp van de Nederlandse militairen was gelegen in de provinciehoofdstad Pol- 

e-Khomri. Het aantal militairen dat in het kader van het PRT is uitgezonden betrof in eerste instantie 

150, maar is gedurende de missie verhoogd tot 180. In het kader van de integrale drie D’s benadering 

(Defence, Diplomacy and Development) was het Nederlandse PRT actief op vier terreinen, namelijk 

stabiliteit en veiligheid, de hervorming van de veiligheidssector, openbaar bestuur en het faciliteren 

van de wederopbouw. 159 Inzake de politiehervorming was het PRT in Baghlan versterkt met een 

instructiegroep van de Koninklijke Marechaussee. Zij verzorgden de basispolitieopleiding voor circa 

300 lokale agenten 160 wat inhield dat deze politiefunctionarissen onder andere 

benaderingstechnieken, rechten van verdachten, en verkeer- en opsporingstechnieken aangeleerd 

werden. Elk blok van de opleiding diende met een examen afgerond te worden. Tevens heeft de KMar 

lokale politie-instructeurs opgeleid zodat de Afghanen op den duur zelf hun politieagenten kunnen 

opleiden. 161 Qua capaciteitsopbouw heeft het PRT onder andere een wachthuis gebouwd en enkele 

radio’s en steunzenders geïnstalleerd om zodoende de lokale politiecommandanten in staat te stellen 

om met hun politieposten te communiceren. 162 Op 1 oktober 2006 zijn de taken van het PRT 

overgenomen door Hongarije. 

Task Force Uruzgan: 31 juli 2006 - heden 

Op 22 december 2005 gaf de Nederlandse regering te kennen dat zij wederom een bijdrage zou 

leveren aan ISAF. Ditmaal bestaat de bijdrage uit het leiden van een taakgroep in de zuidelijk gelegen 

provincie Uruzgan. 163 Deze zogeheten Task Force Uruzgan (TFU) werd op 1 augustus 2006 

operationeel en bestaat uit ongeveer 1300 militairen. 164 Deze zijn gestationeerd in de 

provinciehoofdstad Tarin Kowt (‘Kamp Holland’) en in Deh Rawod (‘Camp Hadrian’). De kern van deze 

taakgroep bestaat uit het PRT en haar taken zijn grofweg dezelfde als die van het door Nederland 

geleide PRT in de noordelijke provincie Baghlan. Met betrekking tot politieopbouw houdt dit in dat zij 

de lokale politie adviseert en voorziet in praktijkopleidingen. Daarbij werkt zij samen met Duitsland 

(later EUPOL) en de Verenigde Staten (CSTC-A), aangezien beide landen een leidende rol hebben bij 

de hervorming en training van de Afghaanse politie. Het mandaat van de TFU is gedurende de missie 

verlengd met twee jaar tot 1 oktober 2010. 

157 Nederland was immers sinds 11 januari 2002, met een compagnie van de Luchtmobiele Brigade, een peloton van het Korps 

Commandotroepen, en met Apache-helikopters en F16-jachtvliegtuigen, betrokken bij ISAF. Tevens heeft Nederland samen 

met Duitsland het commando over ISAF gevoerd van februari tot en met augustus 2003. Zie Klep & Van Gils (2005) voor een 

beschrijving van de Nederlandse bijdrage aan ISAF. 

158 Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 2003-2004, 27925, nr. 133, 28 juni 2004. 

159 Het PRT bestond uit verschillende missieteams welke bestonden uit algemeen opgeleide militairen, en werden bij de 

uitvoering van hun taken ondersteunt door specialisten (CIMIC, geneeskundig, HUMINT, etc.). De teams voerden in de 

provincie ook verkenning- en liaisonmissies uit en vergaarden zo informatie die de basis vormde voor vervolgopdrachten en 

rapportages. Bron: Eindevaluatie Provincial Reconstruction Team Baghlan 5 juli 2004 - 30 september 2006, Den Haag: 

Ministerie van Defensie, 15 mei 2007. 

160 Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 2006-2007, 27925, nr. 237, 20 oktober 2006. 

161 Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 2005-2006, 27925, nr. 213, 18 april 2006. 

162 Het PRT heeft eveneens bijgedragen aan de ontwikkeling van het Provincial Coordination Centre. Dit instituut dient ter 

coördinatie van de activiteiten van de provinciale veiligheidsdiensten. 


164 Op 14 maart 2006 waren reeds militairen naar Uruzgan vertrokken, de zogeheten Deployment Task Force (DTF), om 

kwartier te maken voor de Task Force. 

Afghanistan 



Het PRT in Uruzgan heeft zich sinds de aanvang van de missie intensief beziggehouden met de 

opbouw van de Afghan National Auxiliary Police (ANAP). Dit politieonderdeel is opgericht als tijdelijke 

noodoplossing van de Afghaanse regering om de veiligheidssituatie in de zuidelijke provincies op 

korte termijn te verbeteren. Dit korps bestaat uit plaatselijk gerekruteerde agenten, welke een korte 

opleiding hebben gehad, en dient ter preventie van Taliban-terreuracties. Na verloop van tijd dienen 

deze hulpagenten omgeschoold te worden en op te gaan in de Afghan Uniformed Police. Een 

detachement Nederlandse KMar-functionarissen onder leiding van een majoor hebben in 

samenwerking met CSTC-A ongeveer 1000 ANAP-agenten opgeleid. 165 Met het omscholingstraject 

van deze agenten is midden-2007 aangevangen en sindsdien worden AUP agenten opgeleid. Naast 

het opleiden en omscholen van hulpagenten, voorziet het PRT eveneens in de uitrusting van de 

agenten en zijn er een aantal politiebureaus en controleposten gebouwd. In 2008 zal tevens een 

provinciaal politietrainingscentrum worden gebouwd, zodat agenten in de eigen provincie opgeleid 

kunnen worden en daardoor niet meer naar de naburige provincie Kandahar hoeven. Verder draagt 

Nederland financieel bij aan de opbouw van de Afghan Counter Narcotics Police in Uruzgan en heeft 

zij een provinciaal en een districtelijk coördinatiecentrum opgericht (deze centra fungeren als een 

soort meldkamer voor de veiligheidsdiensten en coördineren hun werkzaamheden). 166 

EU Police Mission Afghanistan (EUPOL): 15 juni 2007 - heden 

Op 30 mei 2007 besloot de Europese Raad tot de oprichting van de European Union Police Mission 

Afghanistan (EUPOL). 167 Het doel van deze missie is om de EU-inspanningen inzake politieopbouw in 

Afghanistan te vergroten en de bijdragen van de lidstaten te bundelen. Dit betekent dat het Duitse 

politieproject (‘German Police Project Team’) onderdeel is gaan uitmaken van EUPOL. De missie richt 

zich op de training, begeleiding en advisering van het hogere kader binnen de Afghaanse politie op 

nationaal, regionaal en provinciaal niveau. 168 Daartoe zijn ongeveer 190 (politie)functionarissen 

uitgezonden naar Afghanistan, waaronder experts op het gebied van mensenrechten, ‘rule of law’ en 

‘gender’. Tevens zullen twintig EUPOL-functionarissen zitting hebben in de International Police 

Coordination Board om bij te dragen aan de strategische beleidsontwikkelingen aangaande 

politiehervorming. Het overgrote deel van de uitgezonden functionarissen zullen geplaatst worden bij 

de vijf regionale ANP commando’s en trainingscentra en bij de door EU-lidstaten geleide PRT’s. 

EUPOL Afghanistan zal haar activiteiten nauw afstemmen met de Afghaanse regering, ISAF en 

CSTC-A. 

De Nederlandse regering heeft besloten om met negen functionarissen bij te dragen aan 

EUPOL. Het betreffen zeven personeelsleden van de Koninklijke Marechaussee waarvan vier in 

Kandahar en drie in Uruzgan (Tarin Kowt) gestationeerd zijn, en twee civiele experts op het gebied 

van gender en financiën welke geplaatst worden op het EUPOL-hoofdkwartier in Kabul. 169 De 

militairen van de KMar mentoren en adviseren lokale leidinggevenden van de Afghaanse politie. Het 

mentoren en monitoren van ‘straatagenten’ is namelijk niet mogelijk, aangezien EUPOL 


166 Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 2007–2008, 27 925, nr. 295, 15 februari 2008. 

167 Council Joint Action 2007/369/CFSP 30 mei 2007. 

168 Bron: website EUPOL Afghanistan: www.consilium.europa.eu/. 

169 Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar 2007-2008, 27925, nr. 272, 24 september 2007. 

Afghanistan 



functionarissen uitsluitend op beveiligde werklocaties mogen werken en in bepantserde voertuigen 

verplaatst dienen te worden. 170 

3.3.3 Missies in Afrika 

In Afrika hebben Nederlandse militairen in drie landen politieopbouw- danwel politiehervormingstaken 

uitgevoerd, namelijk in de Democratische Republiek Congo, Burundi en Soedan. Deze activiteiten zijn 

ontplooid in drie missies onder auspiciën van de VN en de EU en één in bilateraal verband. Daarbij 

dient opgemerkt te worden dat per land meerdere missies uitgevoerd kunnen zijn waarin dergelijke 

politiewerkzaamheden zijn verricht. In onderstaande beschrijvingen zal per land allereerst de 

achtergrond van het conflict beschreven worden om vervolgens de uitgevoerde missie(s) te 

beschrijven waarin lokale politiekorpsen zijn opgebouwd en/of hervormd door (onder andere) 

Nederlandse militairen. 

Democratische Republiek Congo (DRC) EUPOL Kinshasa 

Achtergrond 

De genocide in Rwanda zette een kettingreactie van conflicten in gang in de Grote 

Merenregio 171 in centraal Afrika. Vele Hutu’s uit dit land vluchtten naar omliggende 

Afghanistan 

landen, zoals Congo (het voormalige Zaïre), Burundi en Tanzania, waar zij opgevangen werden in 

vluchtelingenkampen van de internationale gemeenschap. Vanuit de vluchtelingenkampen in Oost- 

Congo (de zogeheten Kivu-provincies) voerden Hutu-extremisten aanvallen uit op Rwandees 

grondgebied. Eind 1996 begon in Oost-Congo een gewapende opstand tegen het toenmalige Mobutu- 

regime; deze opstand werd gesteund door Rwanda en Oeganda. Samen met het Rwandese leger 

ontruimde de AFDL 172 onder leiding van Kabila de vluchtelingenkampen in de Kivu-provincies. 

Dezelfde Kabila nam vervolgens de macht over van president Mobutu en doopte het land om in de 

Democratische Republiek Congo. Aangezien Kabila het land niet (volgens afspraak) democratiseerde 

en de oostgrens van Congo niet beveiligde, steunden Rwanda en Oeganda in 1998 wederom een 

offensief van rebellen tegen ditmaal het Kabila-regime. Deze opstand werd echter tegengehouden 

nadat Angola, Namibië en Zimbabwe intervenieerden en president Kabila militaire hulp boden. Medio 

1999 werd het Lusaka-akkoord getekend door de in Congo strijdende partijen met als doel om een 

einde te maken aan de conflicten in dit land. 173 Door de VN werd, ter ondersteuning van de 

implementatie van het Lusaka-akkoord, middels resolutie 1279 de United Nations Organization 

Mission in the Democratic Republic of the Congo (MONUC) opgericht. Het mandaat evenals het 

aantal manschappen is gedurende de missie meerdere malen gewijzigd. De missie, welke tot op 

heden nog steeds ontplooid is in de DRC, draagt bij aan de handhaving van het staakt-het-vuren en 

170 Zie Biemans (2008) voor een beschrijving van de Nederlandse activiteiten inzake lokale politieopbouw in Uruzgan. 

171 De Grote Merenregio bestaat, volgens de Nederlandse regering, uit de landen Burundi, DR Congo, Rwanda en Oeganda 

(Tweede Kamer, vergaderjaar 2003-2004, 29237 en 25098, nr. 5, 13 februari 2004). Kenmerk van dit gebied zijn de 

grensoverschrijdende conflicten welke zich concentreren rondom Oost-Congo. 

172 Deze afkorting staat voor ‘Alliance of Democratic Forces for the Liberation of Congo’. 

173 In DR Congo worden op vier niveaus verschillende belangen uitgevochten waar meerdere staten, rebellengroeperingen en 

stammen bij betrokken zijn. Zie voor een beschrijving van deze niveaus en een analyse van het conflict: Tweede Kamer, 

vergaderjaar 2000-2001, 25098, nr. 17, 12 maart 2001. 



■

de mensenrechten, hervorming van de veiligheidssector, het DDR-programma, herstel van de 

rechtsstaat en humanitaire hulpverlening. 174,175 

DR Congo sloot medio 2002 met Rwanda en Oeganda respectievelijk het Pretoria-akkoord en 

het Luanda-akkoord, waarin afspraken werden gemaakt over de terugtrekking van troepen uit Congo. 

Echter, met de terugtrekking van de buitenlandse troepen, verdwenen de conflicten in de DRC niet. 

Immers, rebellengroeperingen voerden nog steeds een machtsstrijd tegen de Congolese regering en 

er waren verschillende etnische conflicten in (met name Oost-) Congo. In januari 2008 is het Goma- 

akkoord getekend door de Congolese regering en de binnenlandse gewapende groeperingen in Oost- 

Congo. Mede met de in juli en oktober 2006 gehouden democratische verkiezingen, vormen beide 

gebeurtenissen een ‘belangrijk moment in het lange proces van vrede en verzoening in de regio’. 176 



geweest, is in de Democratische Republiek Congo één missie te onderscheiden. Het betreft de 

European Union Police Mission Kinshasa (EUPOL). Nu zal een beknopte beschrijving gegeven 

worden van deze missie. 

EUPOL Kinshasa: april 2005 – december 2006 (NL bijdrage) 

Op 9 december 2004 besloot de Europese Unie tot de oprichting van de European Union Police 

Mission in Kinshasa. 177 Deze missie dient de bijdrage van de Europese Unie aan de opbouw van de 

geïntegreerde politie-eenheid te continueren. Immers, sinds eind 2003 is de EU betrokken bij de 

oprichting van de zogenoemde Unité de Police Integrée (UPI) welke bestaat uit ongeveer 1.000 

agenten die belast zijn met de bescherming van bewindslieden en overheidsgebouwen. Zo heeft de 

EU sinds 2003 een trainingscentrum opgeknapt en de agenten voorzien van hun basisuitrusting en - 

training. De ongeveer dertig functionarissen van EUPOL Kinshasa werden vanaf januari 2005 belast 

met de laatste fase van de oprichting van deze politie-eenheid, namelijk het monitoren, mentoren en 

adviseren van de UPI in de uitvoering van haar taken. Tevens diende EUPOL er voor te zorgen dat de 

UPI volledig integreerde in de Police Nationale Congolaise (PNC). Het mandaat en de manschappen 

van EUPOL zijn tijdens de verkiezingen in de DRC tijdelijk uitgebreid om zodoende de ongeveer 

10.000 lokale agenten, die de gang naar de stembussen in goede banen dienden te leiden, waar 

nodig op te leiden en te adviseren. Op 1 juli 2007 werd de missie overgenomen door een andere 

Europese politiemissie, namelijk EUPOL RD Congo. 

DR Congo 

De Nederlandse bijdrage aan EUPOL Kinshasa bedroeg drie functionarissen van de 

Koninklijke Marechaussee. 178 Van april tot en met oktober 2005 maakte een majoor deel uit van de 

staf van deze missie. Vanaf januari tot en met december 2006 waren een kapitein en een 

174 Bron: website VN: www.un.org/Depts/dpko/missions/monuc/. Van februari 2005 tot februari 2007 was een bij de VN 

gedetacheerde Nederlandse generaal de plaatsvervangend force-commander en tevens divisiecommandant van de oostelijke 

Monuc-divisie. Deze divisie is verantwoordelijk voor onder meer de provincies Ituri, Noord- en Zuid-Kivu en Katanga. Zie voor 

een beschrijving van de missie en de opgedane ervaringen Polet (2008). 

175 Andere missies die ontplooid zijn/waren in DR Congo zijn de EU-geleide militaire operatie ‘Artemis’ (juni - september 2003), 

EUFOR RD Congo (juli - november 2006), EUSEC DRC en EUSEC FIN (juni 2005 - heden). 


177 Council Joint Action 2004/847/CFSP 9 december 2004. 

178 Bron: Periodieke evaluatie van de Nederlandse militaire bijdrage aan kleinschalige missies in 2005, mei 2006/, Den Haag: 

Ministerie van Defensie; Tussentijdse evaluatie van de Nederlandse militaire bijdrage aan kleinschalige missies in 2006, Den 

Haag: Ministerie van Defensie. 



opperwachtmeester actief in Kinshasa. 179 Eerstgenoemde als liaisonofficier, laatstgenoemde als 

monitor en mentor van de UPI. 180 Omdat Nederland zich in de Democratische Republiek Congo 

hoofdzakelijk richt op de hervorming van defensie en justitie, heeft zij haar deelname aan EUPOL niet 

verlengd. 181 

Burundi SSR 

Achtergrond 

In Burundi, van oudsher een Belgische kolonie, zijn de etnische tegenstellingen 

tussen de Tutsi-minderheid en de Hutu-meerderheid een constante bron van 

spanningen. In oktober 1993 leidde dit tot een grootschalig conflict tussen beide bevolkingsgroepen, 

nadat de toenmalige Hutu-president Ndadaye vermoord werd door leden van het door Tutsi’s 

gedomineerde Burundese leger. Er vonden massamoorden plaats op zowel Tutsi’s en Hutu’s en vele 

Burundezen vluchtten het land uit. Op 28 augustus 2000 werd het Arusha-vredesakkoord getekend 

door de vele verschillende partijen en groeperingen in Burundi. Echter, twee verzetsgroepen tekende 

het akkoord niet, te weten de CNDD/FDD (Conseil national pour la défense de la démocratie-Forces 

pour la défense de la démocratie) en de FNL (Forces Nationales de Liberation). Het Arusha-akkoord 

vormde desalniettemin de basis voor de staatsinrichting van Burundi en voorzag in een 

transitieperiode van drie jaar. Vredesonderhandelingen (onder leiding van Oeganda, Tanzania en 

Zuid-Afrika) tussen de Burundese regering en de CNDD/FDD, leidden eind 2003 alsnog tot een 

akkoord tussen beide partijen. Sindsdien worden allerlei activiteiten door de internationale 

gemeenschap geïnitieerd ter wederopbouw van het land. Zo ontplooide de Afrikaanse Unie in 2003 de 

African Mission in Burundi (AMIB) om toe te zien op het staakt-het-vuren akkoord en om bij te dragen 

aan economische en politieke stabiliteit. 182 Ook werden DDR-initiatieven ondersteund en had AMIB tot 

doelstelling om gunstige condities te creëren voor de ontplooiing van een VN-missie in Burundi. Deze 

VN-missie, de United Nations Operation in Burundi (ONUB), werd op 24 mei 2004 opgericht (resolutie 

1545) en nam de taken van AMIB over. Op 31 december 2006 liep het mandaat van de vredesmacht 

af en is, gelet op de fragiele veiligheidssituatie, de missie opgevolgd door een tweede VN operatie, te 

weten de Bureau Intégré des Nations Unies au Burundi (BINUB). Zij ondersteunt de regering onder 

andere bij de oprichting van een nieuwe politiemacht welke, in overeenstemming met het Arusha- 

vredesakkoord, uit voormalige rebellen, agenten, soldaten en oudgedienden uit de gendarmerie dient 

te bestaan. 183 

In juni tot en met september 2005 vonden er sinds lange tijd weer verkiezingen plaats in 

Burundi. Sindsdien is Nkurunziza president van Burundi en is een beleid ingezet van eenheid en 

verzoening en bevordering van de terugkeer van Burundese vluchtelingen. In september 2006 werd 

179 EUPOL-Kinshasa, 19 oktober 2006, Stichting Marechaussee Contact (www.marechausseecontact.nl). 

180 Zie www.vredesmissies.nl voor het logboek van de uitgezonden kapitein. 

181 Zie voor een beschrijving van de missie EUPOL Kinshasa Pauwels (2005) en voor de beschrijving van SSR-activiteiten in 

Congo Dobbins e.a. (2005) en ‘International Crisis Group’ (2006). 

182 African Union: Central Organ/MEC/AMB/Comm. (XCI), 2 april 2003, Ethiopia: Addis Ababa. 

183 Nederland levert één officier, welke een SSR-functie bekleedt, aan deze missie (Tweede Kamer, vergaderjaar 2007-2008, 

30075, nr. 9, 9 november 2007). 

DR Congo 



■

een staakt-het-vuren overeenkomst afgesloten tussen de regering en de FNL en vanaf die tijd wordt 

getracht om een vredesakkoord te bereiken. 184 



geweest, is in Burundi één missie te onderscheiden. Het betreft de, in het kader van de Nederlandse 

betrokkenheid bij Burundi, bilaterale SSR-missie. Nu zal een beknopte beschrijving gegeven worden 

van deze missie. 

Security Sector Reform Burundi (SSR): oktober 2006 - heden 

Nederland heeft in Burundi een leidende rol. Dit komt doordat zij nauw betrokken was bij de 

vredesonderhandelingen met de FNL en samen met Noorwegen sponsor is van de 

wederopbouwconferentie. De Nederlandse inzet is vooralsnog gericht op het verminderen van de 

fragiliteit en het creëren van randvoorwaarden voor ontwikkeling. 185 Dat Nederland voornamelijk 

bilaterale instrumenten inzet, komt enerzijds doordat weinig donoren betrokken zijn bij Burundi en 

anderzijds doordat Nederland een bijzondere vertrouwensrelatie met het betreffende land heeft 

opgebouwd. Bij de ontwikkelingshulp aan deze staat wordt overigens samenwerking gezocht met 

andere Europese landen, zoals België, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Sinds 2006 zijn 

Nederlandse SSR-experts gedetacheerd bij het ministerie van Defensie en de nationale politie met als 

doel om de veiligheidssector te hervormen en verder op te bouwen zodat de instituties in de 

betreffende sector legitimiteit en draagvlak onder de bevolking verkrijgen. 

Met betrekking tot de opbouw van de Police Nationale du Burundi (PNB) is een majoor van de 

Koninklijke Marechaussee betrokken bij de ontwikkeling en uitvoering van het strategisch plan voor de 

opbouw en professionalisering van het politiekorps. Dit plan wordt in samenwerking met twee 

Burundese agenten uitgewerkt. Ook houdt deze KMar-functionaris zich bezig met het ‘sensusproject’ 

welke tot doel heeft om aspecten aangaande het personeel inzichtelijk te maken (i.c. werving en 

selectie, opleiding, bevorderingen, salarisbetaling). 186 Daarnaast heeft Nederland tweemaal een 

trainingsteam van de KMar naar Burundi gestuurd om afgebakende projecten uit te voeren. Het betrof 

twee motorrij-instructeurs die acht lokale trainers op hebben geleid 187 en twee zedeninstructrices die 

twaalf vrouwelijke politieagenten (waaronder een generaal) hebben opgeleid tot trainer op het gebied 

van zeden en zelfverdediging. 188 In het kader van capaciteitsopbouw financiert Nederland de bouw 

van zes trainingsfaciliteiten en voorziet zij de PNB van voertuigen, communicatiemiddelen en 

politiebureaus. 189 

184 

Bron: Algemeen ambtsbericht Burundi, november 2006, Den Haag: Ministerie van Buitenlandse Zaken. 

185 


186 

Bron: Defensiekrant nr. 41, 15 november 2007, Den Haag: Uitgave Directie Voorlichting Ministerie van Defensie. 

187 

Zie voor een beschrijving van het project: Motorles in Burundi, 21 november 2007, Stichting Marechaussee Contact 

(www.marechausseecontact.nl). 

188 

Zie voor een beschrijving van het project: Politievrouwen Burundi opgeleid door KMar, 27 december 2007, Stichting 

Marechaussee Contact (www.marechausseecontact.nl). 

189 

Zie Banal & Scherrer (2008), Nindorera & Powell (2006) en Powell (2007) voor uitvoerige beschrijvingen inzake 

politieopbouw en overige SSR-activiteiten in Burundi. 

Burundi 



■

Soedan UNMIS 

Achtergrond 

Sinds de onafhankelijkheid van Soedan in 1955 is het land, met uitzondering van 

11 jaar (1972-1983), continu in staat van interne (gewelddadige) conflicten 

geweest. Sinds de jaren ’80 woedde er een burgeroorlog tussen het islamitische noorden en het deels 

animistische, deels christelijke zuiden, tussen respectievelijk de regering in Khartoem en de door hen 

gesteunde Janjaweed (bewapende militie van lokale Arabische stammen) en de verzetsbeweging 

Sudan People’s Liberation Movement/Army (SPLM/A). Het conflict werd overigens gecompliceerd 

door lokale (tribale) conflicten en de vondst van olie in Zuid-Soedan. Vanaf 1993 ving, onder leiding 

van de IGAD 190 , een langdurig proces van vredesonderhandelingen tussen beide partijen plaats welke 

uiteindelijk leidde tot het sluiten van het Comprehensive Peace Agreement op 9 januari 2005. 191 In dit 

akkoord, welke uit zes deelakkoorden bestaat 192 , werd vastgelegd dat in 2008 nationale verkiezingen 

worden gehouden, dat tijdens de 6,5 jaar durende interim-periode Zuid-Soedan zelfbeschikkingsrecht 

krijgt waarna in 2011 een referendum wordt gehouden over onafhankelijkheid, dat de Sharia niet van 

toepassing is op Zuid-Soedan en niet-moslims in het noorden, en dat de opbrengsten van de 

oliewinning evenredig worden verdeeld tussen Noord- en Zuid-Soedan. 193 Om de conflicten in Soedan 

te beteugelen, hebben meerdere internationale interventies plaatsgevonden in dit land. Zo heeft de 

Afrikaanse Unie in augustus 2004 in Darfur een vredesmacht, de African Union Mission in Sudan 

(AMIS), ingezet om de Darfur-crisis te beëindigen. Deze missie is per 31 december 2007 geïntegreerd 

in de United Nations African Union Mission in Darfur (UNAMID). Daarnaast is, ter ondersteuning van 

de CPA, sinds maart 2005 de United Nations Mission in Sudan ontplooid. 



geweest, is in Soedan één missie te onderscheiden. Het betreft de United Nations Mission in Sudan 

‘UNMIS’. Nu zal een beknopte beschrijving weergegeven worden van deze missie. 

UN Mission In Sudan (UNMIS): april 2006 – heden (NL bijdrage) 

Op 24 maart besloot de Verenigde Naties middels resolutie 1590 tot het oprichten van de United 

Nations Mission in Sudan (UNMIS). De hoofdtaak van de stabilisatiemacht, bestaande uit ongeveer 

10.000 militairen waaronder rond de 700 civiele politiefunctionarissen, is het toezien op de naleving 

van het vredesakkoord. Zodoende ziet zij onder andere toe op de staakt-het-vuren overeenkomst en 

de herpositionering van de Sudanese Armed Forces (SAF) en de SPLM/A. Tevens assisteert deze 

interventie macht bij het ontwapenen, demobiliseren, en reïntegreren (het DDR-programma) van 

190 Deze afkorting staat voor Intergovernmental Authority on Development’. Dit orgaan houdt zich bezig met de ontwikkeling van 

Oost-Afrika en bestaat uit afgevaardigden uit de landen Djibouti, Ethiopië, Kenia, Somalië, Soedan, Oeganda en Eritrea (zie 

www.igad.org). 

191 Nederland was als lid van Troika-plus (andere landen zijn Italië, Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde 

Staten) nauw betrokken bij de onderhandelingen tussen de regering en SPLM/A en was zodoende mede ondertekenaar van het 

CPA. Tegenwoordig speelt Nederland een actieve rol in de ‘Assesment and Evaluation Commission’ (AEC) welke toeziet op de 

implementatie van het akkoord. 

192 Voordat dit akkoord werd gesloten, waren vanaf 2002 reeds zes protocollen door beide strijdende partijen ondertekend 

aangaande onder andere veiligheidszaken en welvaarts- en machtsdeling. 




voormalige strijders in zogenoemde Joint Integrated Units (JIU) die de kern van het Soedanese 

eenheidsleger moeten gaan vormen, en is zij, in coördinatie met bilaterale en multilaterale 

inspanningen, betrokken bij de politiehervormingen in Soedan. Met betrekking tot laatstgenoemde, 

tracht de politiecomponent van UNMIS een Soedanese politiemacht op te richten welke eerlijk en 

onpartijdig opereert volgens (inter)nationale wetgeving en de mensenrechten. 194 Daartoe adviseren 

CIVPOL-functionarissen de Sudan Police Service (SPS) over modern politieoptreden op alle 

organisatieniveaus en trainen zij politieagenten in de uitvoering van hun dagelijkse taken. Daarnaast 

zijn internationale agenten belast met de monitoring van de SPS, en wordt er onderzoek verricht naar 

de verwachtingen van de lokale bevolking ten aanzien van de politie om deze vervolgens waar nodig 

en mogelijk in te passen in de inrichting van de politieorganisatie. 

De Nederlandse regering besloot op 18 november 2005, op verzoek van de VN, tot een 

eenjarige bijdrage van dertig militairen en enkele stafofficieren aan UNMIS; op 13 april 2007 is deze 

bijdrage met een jaar verlengd. 195 Rationale voor deze beslissing is dat Nederland een speciale relatie 

onderhoudt met Soedan door de betrokkenheid bij de vredesprocessen en de vooraanstaande rol 

binnen het wederopbouwproces. 196 De Nederlandse militairen, het betreffen vijftien militaire 

waarnemers en vijftien functionarissen van de Koninklijke Marechaussee, zijn ingedeeld in 

verschillende teams verspreid over zes (met name zuidelijke) regio’s in Soedan en zijn ongewapend. 

Sinds januari 2007 zijn eveneens vier civiele politiefunctionarissen actief in Soedan (ter vervanging 

van vier KMar-functionarissen). De Nederlandse (militaire) politiefunctionarissen (UN Police) opereren 

gescheiden van de militaire waarnemers (UN Military Observers) 197 en ondersteunen de lokale politie 

middels mentoring, monitoring en advisering. Zodoende tracht men de lokale agenten de 

basisbeginselen bij te brengen, zoals het schrijven van een proces verbaal, de opsporing van 

verdachten en de behandeling van gevangenen. 198 

3.3.4 Overige missies 

In bovenstaande paragrafen is vermeld dat de Nederlandse krijgsmacht heeft bijgedragen aan vele 

missies in Europa, Azië en Afrika en dat zij deze bijdragen nog steeds voortzet. Echter, deze 

beschrijving is niet compleet aangezien in Namibië, Angola en Haïti eveneens taken uitgevoerd zijn 

om het lokale politieapparaat op een meer professionele wijze te laten functioneren. Het betreffen 

missies in de eerste helft van de jaren ’90 waarin op ad hoc basis of op eigen initiatief en naar eigen 

inzicht door de aldaar ontplooide Nederlandse militairen (basis)opleidingen verzorgd werden voor de 

lokale politieagenten en men het politiekorps van adviezen voorzag; het betreffen, althans in mijn 

ogen, politieopbouw en hervormingsactiviteiten in de ‘kantlijn van de missie’. Nu zal een beknopte 

beschrijving van deze missies weergegeven worden. 

Soedan 

194 Bron: website UNMIS: www.unmis.org. 

195 Zie: Tweede Kamer, vergaderjaar 2005-2006, 29237, nr. 58, 13 april 2007. 


197 De militaire waarnemers zijn onder andere belast met het in kaart brengen van troepenbewegingen en zien toe op de 

ontwikkelingen aangaande de SAF en de SPLM/A en hun integratie in de JIU’s. 

198 Zie voor een beschrijving over het conflict tussen Noord- en Zuid-Soedan en het vredesproces Van der Lijn (2008). 



■

Namibië - UNTAG: 23 maart 1989 - 11 april 1990 

Voor een groot deel van de twintigste eeuw had Zuid-Afrika het mandaat, 

verleend door de Volkenbond, over Namibië, het voormalige Zuid-West Afrika. 

Echter, nadat Zuid-Afrika poogde om het land te annexeren, besloten de Verenigde Naties in 1966 om 

het mandaat van Zuid-Afrika over Namibië in te trekken. 199 Overigens, sinds begin 1960 was de 

verzetsbeweging South West Africa People’s Organisation (SWAPO) al actief voor een onafhankelijk 

Namibië. Na het eerste initiatief van de VN om in 1978 de United Nations Transition Assistance Group 

(UNTAG) op te richten, welke mislukte door een oplaaiend gewelddadig conflict tussen Zuid-Afrika en 

de SWAPO (die trouwens gesteund werden door Cubaanse troepen), werd de missie daadwerkelijk 

ontplooid in 1989 middels resolutie 629. Dit was mogelijk doordat onder andere het Brazzaville- 

akkoord gesloten werd tussen Angola, Zuid-Afrika en Cuba, waarin vastgelegd werd dat Zuid-Afrika 

en Cuba haar troepen uit Namibië en Angola zouden terugtrekken. 

Het doel van UNTAG was om gedurende twaalf maanden toe te zien op het traject naar vrije 

verkiezingen en onafhankelijkheid. Daartoe bestond UNTAG uit een militaire en een civiele 

component (daarmee was deze missie één van de eerste ‘tweede generatie vredesmissies’), waarbij 

eerstgenoemde component verantwoordelijk werd voor het toezien op het staakt-het-vuren, de 

kantonnering van SWAPO-militairen en de terugtrekking van het Zuid-Afrikaanse leger, en 

laatstgenoemde voor de uitvoering van enkele bestuurlijke taken en het begeleiden van de 

verkiezingen. Binnen deze civiele component werd een politiecontingent (CIVPOL) bestaande uit (op 

het hoogtepunt) ongeveer 1500 functionarissen ondergebracht die belast werd met het toezien op de 

South West African Police (SWAPOL); dit betekende dat zij controleerden of dit politiekorps op een 

professionele, efficiënte en onpartijdige wijze de orde handhaafde. De CIVPOL-agenten hadden geen 

executieve bevoegdheden en hadden alleen een observerende en adviserende taak; wel konden zij 

onderzoek verrichten naar het optreden van SWAPOL indien er klachten werden ingediend door de 

lokale bevolking. 

Na een officieel verzoek van de Secretaris-Generaal van de VN, besloot de Nederlandse 

regering op 9 maart 1989 tot het zenden van een contingent politieagenten naar Namibië (Van Klep & 

Van Gils, 2005). Aangezien op dat moment de Nederlandse politie in een grootschalige reorganisatie 

betrokken was, werd besloten tot het uitzenden van leden van de Koninklijke Marechaussee. De 

ongeveer 90 uitgezonden KMar-functionarissen werden in eerste instantie voornamelijk in het (relatief 

rustiger) noorden gestationeerd en namen dikwijls als waarnemer deel in SWAPOL patrouilles. 

Gedurende de missie bemande Nederlandse marechaussees ook politiebureaus in het zuiden van 

Namibië. Op 11 april 1990 vertrokken de laatste KMar-functionarissen uit het Afrikaanse land, waarna 

op 26 april het detachement werd ontbonden. ■ 

199 Bron: missiewebsite VN: http://www.un.org/Depts/dpko/dpko/co_mission/untag.htm. 



Angola - UNAVEM II(I): 5 juli 1991 - 5 juli 1997 

Op 11 november 1975 werd Angola een onafhankelijke staat nadat de koloniale 

bezetter Portugal zich terugtrok. Het was aan de bevrijdingsbewegingen MPLA, 

UNITA en FNLA 200 om een overgangsregering te creëren. Nadat deze pogingen 

niet slaagden, resulteerde het ontstane machtsvacuüm in een intern conflict tussen de drie partijen. 

De MPLA-regering (deze partij bezette destijds de hoofdstad en had, als een gevolg daarvan, van 

Portugal de macht gekregen) welke militair gesteund werd door Cuba, streed voornamelijk tegen de in 

het zuiden actieve UNITA die gesteund werd door Zuid-Afrika. 201 Naar aanleiding van het akkoord van 

Brazzaville (ook wel de ‘tripartite akkoorden’ genoemd), werd in 1988 de United Nations Angola 

Verification Mission I (UNAVEM I) ontplooid om toe te zien op de terugtrekking van Cubaanse 

strijdkrachten uit Angola. Ondertussen duurde de burgeroorlog onverminderd voort totdat op 31 mei 

1991 het akkoord van Bicesse werd ondertekend door de twee strijdende partijen. Hierin werd 

besloten dat in Angola een meerpartijenstelsel evenals een markteconomie ingevoerd zou worden en 

dat er vanaf dat moment een staakt-het-vuren inging. Tevens werden UNITA- en MPLA-soldaten 

deels gekantonneerd en ontwapend en deels geïntegreerd in een nieuw nationaal Angolees leger 

(Forças Armadas de Angolanas). De VN ondersteunde deze activiteiten met een vervolgmissie, 

namelijk UNAVEM II bestaande uit ongeveer 350 militaire waarnemers en 90 politiewaarnemers, allen 

ongewapend. De politiewaarnemers hadden als taak om de Angolese waarnemersteams (welke 

bestonden uit MPLA en UNITA leden) te begeleiden en te controleren bij hun toezien op de neutraliteit 

van de lokale politie. Na de verkiezingsuitslag (een overwinning voor de MPLA) laaide het conflict 

weer op toen UNITA hen beschuldigde van verkiezingsfraude. De veiligheidssituatie verslechterde 

daarmee zo, dat het aantal VN-waarnemers fors teruggebracht werd. Nadat op 20 november 1994 het 

protocol van Lusaka gesloten werd, en de VN meer bevoegdheden kreeg, werd het aantal 

internationale functionarissen in Angola weer opgeschroefd in de derde missie, namelijk UNAVEM III. 

Deze missie werd begin 1995 ontplooid en had nagenoeg hetzelfde takenpakket als haar voorganger. 

De Nederlandse regering besloot op 31 mei 1991, op verzoek van de VN, deel te nemen aan 

UNAVEM II (Klep & Van Gils, 2005). De bijdrage bestond in eerste instantie uit vijftien militaire 

waarnemers en tien politiewaarnemers (dit werden er uiteindelijk dertien). Laatstgenoemden waren 

Koninklijke Marechaussee functionarissen en werden gestationeerd bij de regionale 

politiehoofdkwartieren om toe te zien op de lokale gemengde waarnemingsteams. Ook droegen zij bij 

aan het verkiezingsproces als verkiezingswaarnemer. Ten gevolge van de verslechterde 

veiligheidssituatie werd vanaf begin 1993 het aantal KMar-functionarissen teruggebracht naar 

(uiteindelijk) twee vanaf juni 1993 tot en met januari 1995. Toen UNAVEM III ontplooid werd, stuurde 

Nederland meer waarnemers naar Angola. In juni 1997 werd het mandaat van deze missie 

overgenomen door de United Nations Observer Mission in Angola (UNOMA) en eindigde de 

Nederlandse militaire ontplooiing in Angola. ■ 

200 Deze afkortingen (welke afgeleid zijn van de Portugese benaming voor de verschillende partijen) staan in het Engels 

respectievelijk voor ‘Popular Movement for the Liberation of Angola’ (MPLA), ‘National Union for the Total Indepence of Angelo’ 

(UNITA) en ‘National Liberation Front of Angola’ (FNLA). 

201 Enkele belangrijke nederlagen leidden ertoe dat de FNLA aan belang inboette in het conflict en dat de strijd voornamelijk 

plaatsvond tussen de MPLA en de UNITA. 



Haïti - Uphold Democracy: 7 november 1994 - 17 maart 1995 

In 1804 werd Haïti onafhankelijk van Frankrijk, maar die ‘twee eeuwen van 

vrijheid brachten de bevolking niet veel meer dan politieke tirannie, chaos, 

geweld, onderdrukking en economische rampspoed’ (Schoonoord, 1998:10). 

Nadat in oktober 1991 president Aristide werd afgezet door het leger onder leiding van Cedras, 

probeerde de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) Aristide in zijn functie te herstellen middels 

embargo’s en diplomatieke druk. Dit embargo leidde uiteindelijk, nadat de terugkeer van Aristide op 

blijvende tegenwerking stuitte, tot de operatie Support Democracy (13 oktober 1993 - 15 september 

1994). Aangezien de onderhandelingen tot niets leidden, gaf de Veiligheidsraad toestemming om een 

multinationale troepenmacht (MNF) op te richten welke de operatie Restore Democracy zouden gaan 

uitvoeren. Echter, onder de druk van deze dreiging zwichtte het Haïtiaanse regime, waardoor Aristide 

vreedzaam terug kon keren, en operatie Restore Democracy een vreedzame operatie werd onder de 

naam Uphold Democracy (15 september 1994 - 17 maart 1995). In het kader van deze operatie 

hebben vijftien Nederlandse marechaussees deel uitgemaakt van de International Police Monitors 

(IPM). Deze KMar-functionarissen werkten samen met Belgische politiewaarnemers (voornamelijk 

MP’s) in operatie Columbus, en werden in de kustplaats Port-de-Paix geplaatst. Deze waarnemers, 

welke overigens over een persoonlijk wapen beschikten, waren belast met het toezicht houden op de 

Haïtiaanse politie. Middels het deelnemen aan patrouilles zagen zij er op toe dat deze agenten 

volgens de wet en de mensenrechten opereerden. Ook voorzagen zij de lokale politie van adviezen en 

(basis)opleidingen al dan niet op eigen initiatief. De taken van de IPM werden in maart 1995 

overgenomen door de United Nations Civilian Police (CIVPOL). 

UNMIH: 3 december 1994 - 11 april 1996 

Middels resolutie 940 besloten de Verenigde Naties om de MNF operatie over te nemen en daarmee 

toe te zien op de interne veiligheid en stabiliteit van Haïti door onder andere de verkiezingen te 

ondersteunen en het leger te professionaliseren. De Nederlandse regering besloot met een logistiek 

zelfstandige marinierscompagnie, bestaande uit 150 manschappen, bij te dragen aan de United 

Nations Mission in Haiti (UNMIH). Deze mariniers werden geplaatst in sector drie waar zij de formele 

verantwoordelijkheid voor droegen. De lokale politie in deze sector kreeg door mariniers les in 

rijvaardigheid en preventief onderhoud. Door twee aldaar gestationeerde KMar-functionarissen werd 

de motoropleiding verzorgd. ■ 

3.4 Resumé: de gehanteerde politieopbouwstrategie 

In dit hoofdstuk stond de vraag centraal welke strategie door de Nederlandse krijgsmacht gehanteerd 

wordt met betrekking tot de opbouw en hervorming van inheemse politiekorpsen. Aangezien de 

verschillende onderdelen die in dit hoofdstuk behandeld zijn de Nederlandse strategie vormen, zal ter 

beantwoording van de onderzoeksvraag dit hoofdstuk samengevat weergegeven worden. 

Het einde van de Koude Oorlog luidde een nieuw tijdperk in voor de Nederlandse krijgsmacht. 

Aan de bescherming en de bevordering van de internationale rechtsorde en stabiliteit werd sindsdien 

steeds meer aandacht geschonken. Zodoende namen Nederlandse militairen dikwijls deel aan 

internationale vredesmissies – welke grofweg ingedeeld kunnen worden in de categorieën 



vredeshandhavend, vredesafdwingend en postconflict vredesopbouwend – om in te grijpen in 

crisissituaties, zowel binnen als buiten Europa. Daarbij trad en treedt Nederland bijna uitsluitend op in 

internationaal verband waardoor de inspanningen van de Nederlandse krijgsmacht niet los gezien 

kunnen worden van de inspanningen van internationale organisaties als de VN, NAVO, (W)EU en 

OVSE (of andersoortige coalitieverbanden). Aangezien de vier genoemde supranationale organisaties 

zich, de een wat langer dan de ander, onder andere toegelegd hebben op het uitvoeren van lokale 

politieopbouw- en politiehervormingsactiviteiten, vormen zij (uitzonderingen daargelaten) de context 

waarin inheemse politieopbouw plaatsvindt door Nederlandse militaire functionarissen. 

De Nederlandse krijgsmacht draagt bij aan het opzetten of transformeren van lokale 

politieorganisaties om het staatsgezag te herstellen of te steunen. Vier aspecten aangaande 

staatssteun worden daarbij van groot belang geacht, namelijk het bewerkstelligen van stabiliteit en 

veiligheid, het vestigen van een rechtsorde (‘rule of law’), het creëren en/of herstellen van het 

geweldsmonopolie middels een krijgsmacht en politie, en het op gang brengen of gaande houden van 

sociaal-economische ontwikkelingen. In het licht van deze benadering, waarin de lokale 

veiligheidssector een belangrijke rol speelt, wordt de krijgsmacht steeds meer ingezet voor de opbouw 

danwel hervorming van lokale veiligheidssectoren. In het kader van inheemse politieopbouw en 

politiehervorming betekent dit dat Nederland het betreffende land voorziet van financiële en materiële 

middelen en/of dat zij personeel ter beschikking stelt voor de begeleiding en uitvoering van 

politieopbouw/hervormingstaken. Zodoende nemen Nederlandse militairen, met name functionarissen 

van de Koninklijke Marechaussee, deel aan politiemissies om lokale politiekorpsen te adviseren, op te 

leiden en te trainen middels mentoring en monitoring. Tevens participeren Nederlandse civiele 

politieagenten in internationale politiemissies. Echter, vanwege het feit dat dergelijke functionarissen 

geen militaire status hebben, alleen op vrijwillige basis uitgezonden kunnen worden, geen executieve 

taken mogen uitvoeren, en hun veiligheid gegarandeerd moet zijn, wordt veelal de voorkeur gegeven 

aan het uitzenden van KMar-functionarissen (hoewel hun expertise op het gebied van civiele 

politietaken minder is dan die van politieagenten); oftewel, aan politie met een militaire status. 

Hoewel de Nederlandse krijgsmacht doorgaans lokale politieopbouwactiviteiten uitvoert in 

internationaal verband, en er daardoor geen sprake is van een eigen geformuleerde strategie, heeft 

de Nederlandse defensie wel een visie ontwikkeld op het gebied van de hervorming van de lokale 

veiligheidssector en daarmee tevens de lokale politie. De reden dat er geen algemene strategie (een 

‘blauwdruk’) is ontwikkeld komt, volgens de Nederlandse zienswijze, vanwege het feit dat elke situatie 

een specifieke, aan de lokale omstandigheden aangepaste aanpak vergt. Kenmerken van de 

‘veiligheidssector-visie’ zijn dat voordat er bijgedragen wordt aan de opbouw danwel hervorming van 

een lokaal politiekorps, eerst een grondige analyse wordt uitgevoerd over de invloed die deze 

werkzaamheden hebben op de lokale machts- en middelenverdeling. Immers, het assisteren bij lokale 

politieopbouw wordt gezien als politiek zeer gevoelig. Indien er voor gekozen wordt om bij te dragen 

aan de ontwikkeling van een lokaal korps, dienen (als een gevolg van het in multilateraal verband 

optreden) de verschillende expertises van de donorlanden op elkaar en op de lokale context 

afgestemd te worden; oftewel, er dient donorcoördinatie plaats te vinden omtrent doelstellingen, 

capaciteiten en werkwijzen. 



Het doel van inheemse politieopbouw is tweeledig, namelijk enerzijds het politiekorps 

zodoende te ontwikkelen dat zij hun wettelijk gemandateerde taken op een effectieve en professionele 

wijze kunnen uitvoeren, en anderzijds om de politieorganisatie aan politieke democratische controle 

onderhevig te maken. Daarbij dient rekening te worden gehouden met de lokale context. Een 

instrument om met de lokale context rekening te houden is het nationaal veiligheidsplan. Dit plan, 

welke al dan niet in samenwerking met Nederlandse (militaire) functionarissen wordt geschreven, 

bestaat uit de visie op de lokale veiligheidssector en uit de uit te voeren taken om aan deze visie 

gestalte te geven. Dit veiligheidsplan dient bij de uitvoering van de opbouwactiviteiten tevens als 

coördinatiemiddel om er voor te zorgen dat er samenhang is in de vele opbouwen/of 

hervormingsactiviteiten in de verschillende regio’s van het ontvangende land. 

Een ander kenmerk van de Nederlandse visie is het begrip ‘local ownership’. Het wordt 

namelijk van belang geacht dat het ontvangende land zich actief inzet en betrokkenheid toont bij de 

opbouw van de veiligheidssector. Er dient draagvlak te zijn voor de politieopbouwactiviteiten bij de 

lokale regering en het politiemanagement, aangezien aan hun (uiteindelijk) de verantwoordelijkheid 

wordt overgedragen. Zij dienen dan ook zelf, indien zij daartoe in staat zijn, verantwoordelijk te zijn 

voor de planning en uitvoering van de politieopbouwactiviteiten; Nederlandse (militaire) ambtenaren 

zijn er ter ondersteuning. 

Ter illustratie van de gehanteerde Nederlandse strategie inzake politieopbouw en hervorming 

is in dit hoofdstuk van alle missies waarin Nederlandse militairen politieopbouwactiviteiten hebben 

uitgevoerd een beschrijving gemaakt. Hieruit blijkt dat de Nederlandse krijgsmacht in zeventien 

missies, welke ontplooid zijn in twaalf landen, heeft bijgedragen aan lokale politieopbouw danwel 

politiehervorming. Met uitzondering van Burundi (is namelijk een bilaterale missie), zijn al deze 

bijdrages geleverd in het kader van supranationale organisaties of overige coalitieverbanden (VN-6; 

EU-6; WEU-2; NAVO-1; overig coalitieverband-2). Uit de beschrijving van de verschillende missies 

blijkt tevens dat met uitzondering van de UNMIH-missie in Haïti – waar mariniers rijvaardigheidslessen 

en lessen preventief onderhoud verzorgden voor lokale politieagenten – in alle andere missies alleen 

functionarissen van de Koninklijke Marechaussee politieopbouw/hervormingstaken hebben 

uitgevoerd. Daarbij bestond het gros van de activiteiten die door hen zijn uitgevoerd, uit a) het 

bijbrengen van de politiebasisbeginselen (training) aan en het mentoren en monitoren van lokale 

(straat)agenten, en b) het adviseren van lokale politieleidinggevenden bij de uitvoering van hun taken. 



Inheemse politieopbouw: 

Nederlandse ervaringen 



‘Als je eenmaal bent ingewerkt en je goede collega’s hebt, dan kon je op jouw kantoor met 

je gesprekspartner redelijk ver komen. Ik kan niet zeggen dat de politie nadat ik wegging 

heel anders werkte dan toen ik er kwam; dat is absoluut niet zo, dat zou arrogant zijn om te 

denken. Bepaalde individuen hebben dingen geleerd en opgestoken en daar moet 

je het mee doen, daar moet je voldoening uithalen.’ - Respondent 6 EUPM 

Sinds 1989 heeft Nederland in zeventien missies bijgedragen aan het opbouwen danwel hervormen 

van inheemse politiekorpsen. In het voorgaande hoofdstuk zijn beschrijvingen gegeven van al deze 

missies, waarbij stilgestaan werd bij de achtergrond van het conflict evenals de missie(s) en de 

politieopbouwactiviteiten die in het betreffende land zijn ontplooid. Tevens werd aangegeven hoeveel 

Nederlandse militairen daarbij betrokken waren. In dit hoofdstuk zal stil worden gestaan bij de 

ervaringen die zijn opgedaan door deze Nederlandse militairen tijdens de uitvoering van hun 

politieopbouwactiviteiten. Echter, gelet op het korte tijdsbestek waarin dit onderzoek uitgevoerd diende 

te worden, konden niet alle zeventien missies onderzocht worden waardoor een selectie is gemaakt. 

Bij deze selectie is rekening gehouden met verschillende criteria, namelijk de daadwerkelijke bijdrage 

die door Nederland is geleverd 202 , de tijd waarin de missie is uitgevoerd 203 , en de context waarin de 

missie plaatsvond. 204 Zodoende zijn drie missies gekozen, te weten de European Union Police 

Mission (EUPM) in Bosnië-Herzegovina, de Stabilisation Force Iraq (SFIR) in Irak, en de International 

Security Assistance Force (ISAF) in Afghanistan. 

Deze selectie is, naast het feit dat in deze landen de grootste (voor wat de Nederlandse 

krijgsmacht betreft) militaire personele bijdrages zijn geleverd op het gebied van politieopbouw, als 

volgt gemotiveerd: EUPM vindt plaats in een land binnen Europa waar de cultuur enigszins op de 

Westerse lijkt en waar men al decennia lang bekend is met de politie als instituut. Daarnaast 

onderscheidt Bosnië zich van andere politiemissies vanwege het feit dat de internationale 

gemeenschap daar al vele jaren bezig is om het lokale politieapparaat op te bouwen; oftewel, er zijn al 

eerder politiemissies in het land ontplooid. SFIR vond plaats in een cultuur die ver van onze Westerse 

cultuur afstaat wat van invloed kan zijn op het denken over politie. Een andere reden is dat de 

Nederlandse politieopbouwactiviteiten plaatsvonden in een begrensd gebied (een provincie van Irak), 

welke onder de verantwoordelijkheid van de Nederlandse krijgsmacht viel, waardoor dergelijke 

operationele activiteiten nagenoeg alleen door Nederlandse militairen zijn uitgevoerd en niet, zoals in 

vele andere missies, in nauwe samenwerking met internationale collegae; men droeg dus zelf de 

verantwoordelijkheid voor de opbouw van de lokale politie. ISAF, tenslotte, is eveneens een missie die 

ontplooid is in een land waarvan de cultuur (erg) verschilt van de Westerse en waar de Nederlandse 

krijgsmacht ook verantwoordelijk was/is voor een bepaald gebied van het land. Een andere 

belangrijke factor voor het betrekken van ISAF in deze analyse, is dat er in dit land al vele jaren 

202 Aangezien de Nederlandse personele bijdrage aan politieopbouwmissie in sommige gevallen zeer gering is (soms slechts 

één militaire functionaris per rotatie), en deze missies daardoor minder representatief zijn, worden louter missies onderzocht 

waarbij de personele bijdrage substantieel is. 

203 Aangezien politiemissies die in het begin van de jaren ’90 zijn uitgevoerd, nauwelijks te vergelijken zijn met missies die na 

2000 zijn uitgevoerd (vanwege de ervaringen die zijn opgedaan en de daardoor veranderde werkwijzen), zullen missies 

geselecteerd worden die vrij recent zijn uitgevoerd. Overigens, aangezien gebruik wordt gemaakt van kwalitatieve interviews, en 

er zodoende een beroep wordt gedaan op het geheugen van respondenten, is door recente missies te selecteren de kans op 

preciezere en betrouwbaardere informatie groter. 

204 Met de context wordt bedoeld de lokale cultuur (Oosters/Westers), of er ervaring is met het politieinstituut, en of er nauw 

werd samengewerkt met internationale collegae in het missiegebied. Deze factoren, zo is in hoofdstuk twee van deze 

rapportage beschreven, hebben namelijk invloed op een politieopbouwproces. 



4

nauwelijks enige ervaring is met het politieapparaat; oftewel, het politiekorps moest vanuit het niets 

worden opgebouwd toen de ISAF-missie aanving. 

Dit hoofdstuk is geschreven aan de hand van gegevens die vergaard zijn door het afnemen 

van in totaal zestien interviews 205 die opgebouwd waren aan de hand van een aantal thema’s. 206 

Hoewel de missies in allerlei opzichten in behoorlijke mate van elkaar verschillen, is er voor gekozen 

om de ervaringen die zijn opgedaan in één hoofdstuk weer te geven. 207 Dit zal gedaan worden aan de 

hand van de vier componenten die in hoofdstuk twee van deze rapportage zijn weergegeven. 208 

4.1 Voorbereiding missie 

In deze paragraaf zal stil worden gestaan bij de wijze waarop het personeel is geselecteerd en 

opgeleid voor de betreffende missies. Bij deze analyse moet in het achterhoofd worden gehouden dat 

louter de grote lijnen beschreven worden (zie bijlage I en II voor de details per missie). 

4.1.1 Personeelsselectie 

De wijze waarop het personeel, dat op uitzending gaat om politieopbouwtaken uit te voeren, wordt 

geselecteerd, verschilt tussen de drie missies. Aangezien EUPM een missie is met een uitzendduur 

van een jaar, kan men alleen KMar-personeel laten deelnemen op basis van vrijwilligheid (alleen 

missies met een duur van maximaal zes maanden kunnen verplicht gesteld worden). Inzake deze 

missie diende men daarom zelf een sollicitatieformulier en een CV op te stellen en deze naar het 

hoofdkwartier in Brussel te sturen. Daar werd, op basis van wat men nodig had (rang, vaardigheden) 

en de hoeveelheid aan sollicitaties, bepaald of men mocht deelnemen aan deze missie en in welke 

hoedanigheid; selectiegronden waren ruime ervaring hebben met politiewerk, ervaring hebben op het 

werkgebied waar je op solliciteerde en het in voldoende mate beheersen van de Engelse taal. 

De selectieprocedure van personeel dat op uitzending ging naar Irak of Afghanistan verliep als 

volgt. Als vastgesteld werd hoeveel KMar-functionarissen (met de bijbehorende rangen) moesten 

deelnemen aan de missie, werd aan de hand van een verdeelsleutel bepaald hoeveel personeel elk 

KMar-district en de brigades binnen deze districten moesten leveren. Binnen de brigades verschilde 

de selectiewijze, namelijk of op basis van vrijwilligheid of op basis van een lijst; overigens, het kon 

voorkomen dat beide selectiemethoden tegelijk werden gehanteerd. Met betrekking tot de lijst werden 

diegenen uitgezonden die bovenaan stonden; de rang op deze lijst werd bepaald door de leeftijd (hoe 

ouder, hoe hoger op de lijst) en de uitzendervaring (geen uitzending gehad, dan hoger op de lijst) van 

de betreffende functionaris. De enige selectiegronden die gesteld werden, waren de benodigde rang 

en enkele jaren operationele ervaring. Er werd niet gekeken naar welke vaardigheden de betreffende 

functionaris bezat en of deze ervaring had met het geven van trainingen/opleidingen. In de praktijk 

bleek dit geen gelukkige manier van selecteren te zijn. 

205 

Om de anonimiteit van de respondenten te garanderen, zullen de betreffende namen en rangen niet bij de citaten gegeven 

worden; de onderzoeker kan voor deze gegevens benaderd worden. In totaal zijn 2 Wachtmeesters der eerste klasse, 2 

Opperwachtmeesters, 2 Adjudanten-Onderoffier, 4 Eerste-Luitenanten, 4 Kapiteins, 1 Majoor en 1 Luitenant-Kolonel 

geïnterviewd (dit zijn de rangen die de respondenten in het missiegebied bezaten). 

206 

Verdeling van de zestien interviews: EUPM zes interviews; SFIR vijf interviews; ISAF vijf interviews (twee Baghlan / drie 

Uruzgan). 

207 

Zie bijlage I (schema uitgevoerde missies) en II (respondenten aan het woord) voor de afzonderlijke ervaringen. 

208 

Zie figuur 1: Democratische opbouw/hervorming inheems politiekorps. 



Respondent 5 - SFIR 

‘De enige selectiegrond was twee jaar operationele ervaring. Er werd niet gekeken of je 

iets met opleidingen had gedaan. In ons detachement zaten daarom mensen van allerlei 

pluimage; er waren hele jonge jongens bij, zelfs eentje zonder rijbewijs, (die kon eigenlijk 

niks, want hij had geen ervaring met politiewerk en hij kon geen voertuig besturen) en er 

waren ook oudere mensen die jaren op Schiphol hadden gezeten en alleen 

administratieve taken hadden uitgevoerd. Het was een kromme vulling, het was meer 

kwantiteit in plaats van kwaliteit. Tegenwoordig is dat wel verbeterd. 209 ’ 

4.1.2 Opleiding 

Voor de drie missies gold dat het personeel in een aantal maanden (enkele uitzonderingen 

daargelaten) opgeleid werd om naar het betreffende land op uitzending te gaan. De onderdelen die in 

een dergelijk ‘opwerktraject’ aan bod kwamen, waren enerzijds gericht op de lokale situatie (de 

geschiedenis, de cultuur en religieuze aspecten van het betreffende land) en anderzijds op de militaire 

vaardigheden (uitrusting, procedures, oefeningen). Naast deze ‘formele’ opleiding, verdiepten de 

meeste mensen zich ook uit zichzelf in het betreffende land middels verschillende media of via 

contacten met collegae die al in het betreffende land waren geweest. Over het algemeen verliepen de 

voorbereidingstrajecten naar behoren; dit gold echter niet voor de SFIR rotaties één tot en met vier. 


‘De opleiding was zeer beperkt. We moesten naar een eindoefening van de landmacht in 

Duitsland [het krijgsmachtonderdeel waarmee men op uitzending ging], terwijl we zelf nog 

niet opgeleid waren en we daardoor niet mee konden doen. We zijn daarna alsnog 

opgeleid, maar die opleiding was geschreven voor Bosnië, waar je onder hele andere 

omstandigheden je werk uitvoert. Het was dus totaal niet gericht op de situatie van toen in 

Irak. We hebben heel veel zelf moeten regelen qua opleiding en hebben bepaalde 

facetten zelf verzorgd met ondersteuning van een paar instructeurs, omdat wij vonden dat 

die in de opleiding voor moesten komen, zoals het beoefenen van pandenprocedures. Dit 

deden we niet met het doel om in Irak allemaal panden binnen te gaan, maar meer hoe 

je met elkaar samenwerkt, hoe je veilig werkt, vuurlijnen legt etc.’ 

De opleiding die men volgde in het voorbereidingstraject was van algemene aard; dat wil zeggen dat 

men niet specifiek werd opgeleid voor de taken die men in het missiegebied ging uitvoeren. Dit had 

mede te maken met het feit dat men niet wist wat de precieze taken waren die men aldaar ging 

uitvoeren; ten tijde van het voorbereidingstraject was alleen bekend dat men lokale agenten moest 

trainen, mentoren en/of monitoren, maar niet hoe en met welke middelen. Deze informatie en kennis 

verkreeg men in het missiegebied veelal van hun voorgangers of via het principe ‘aldoende leert men’; 

209 Met deze verbetering doelt de respondent op het in oktober 2006 opgerichte basiscontingent van de KMar. Dit contingent 

bestaat uit ongeveer 200 marechaussees bestaande uit 20% officieren en 80% onderofficieren. Men wordt voor 2,5 jaar bij dit 

onderdeel geplaatst en zal gedurende deze periode aan twee uitzendingen deelnemen. Dit onderdeel van de KMar verzorgt 

haar eigen voorbereidingen op de missie, en monitort en evalueert deze missie ook zelf. ‘Een belangrijke reden voor het 

opzetten van het basiscontingent is het feit dat de KMar op deze manier invulling geeft aan de goede voorbereiding van het 

personeel op missies. Nieuw geplaatst personeel bij het basiscontingent krijgt een ca. 14 weken durende opleiding met daarin 

de militaire basisvaardigheden, missiegerichte opleidingen en, indien nodig, een integratietraject bij een betreffend 

krijgsmachtonderdeel’ (Sonius, 2007). 



dit kwam de effectiviteit van het uitgezonden personeel en de efficiëntie van de uitgevoerde taken niet 

ten goede. 

Respondent 4 - ISAF 

‘Het is jammer dat we naar Afghanistan werden gestuurd zonder voldoende voorlichting 

aangaande het geven van opleidingen. Nu was het van ‘wat gaan we nu doen, en hoe’. 

Er gingen mensen op uitzending die nog nooit een instructeurfunctie hadden uitgeoefend; 

lesgeven is een vak apart en al helemaal als je dat ook nog moet doen met tolken en 

Afghanen. Als je weet dat je met mensen moet werken die analfabeet zijn en een zeer 

laag niveau hebben, dan kun je je daar op instellen en daar mee oefenen. De trainingssite 

in Uruzgan bestond uit acht tenten en een paar tafeltjes; je kunt niks met computers, je 

hebt eigenlijk niks. Dit zou je dan kunnen beoefenen in Nederland. Als je daar al over 

nagedacht hebt, is het daar allemaal wat duidelijker.’ 

4.2 Lokale maatschappelijke veiligheid 

In deze paragraaf zal worden ingegaan op de lokale veiligheidssituatie en de status van de lokale 

politiekorpsen, meer specifiek, op de organisatiestructuur en het optreden van de politie. Tevens zal 

beschreven worden wat de opinie, voor zover deze te achterhalen is, van de lokale bevolking was 

over zowel haar eigen politie als de internationale interventiemacht. Bij deze analyse moet in het 

achterhoofd worden gehouden dat louter de grote lijnen beschreven worden (zie bijlage II en III voor 

de details per missie). 

4.2.1 Veiligheidssituatie 

De wijze waarop uitvoering wordt gegeven aan politieopbouwtaken is sterk afhankelijk van de lokale 

veiligheidssituatie. Grofweg kan gesteld worden dat meer dreiging, meer beperking betekent. Zo laten 

de verschillende cases zien dat bij een hoger dreigingniveau, meer bescherming voor het eigen 

personeel nodig is en dat deze bescherming vervolgens de uitvoering van de opbouwtaken begrensd 

(bijvoorbeeld door niet meer mee te lopen met voetpatrouilles van lokale agenten) of zelfs doet 

staken. 


‘In de eerste twee weken was er niet zo heel veel aan de hand, maar toen de tweede 

man van Al Sadr (een geestelijke die met name onder de arme, Sjiitische bevolking steun 

had) opgepakt werd en er een verbod op zijn krant kwam, veranderde dat. Vanaf dat 

moment gingen zijn volgelingen zich verzetten tegen de regering en de buitenlandse 

militairen in het gebied en toen werd het onrustig; er werden mortieraanvallen uitgevoerd 

op het Nederlandse kamp, bermbommen geplaatst, patrouilles beschoten en er is op een 

brug een dodelijke aanslag gepleegd op een Nederlandse militair. Deze gebeurtenissen 

hadden invloed op de uit te voeren taken, want toen de veiligheidssituatie afnam, wilde 

de battlegroup ons als KMar niet meer gebruiken om de politie op te leiden, maar meer 

om te controleren wat de politie deed en of zij bepaalde informatie had. Verder wilden zij 

dat wij samen met de politie op de checkpoints gingen staan om te kijken wat er de stad 

binnenkwam. Dus in plaats van bezig te zijn met de opbouw van de politie, waren we 

meer bezig met onze eigen veiligheid.’ 



In Zuid-Afghanistan was de veiligheidssituatie van een dermate niveau dat de trainingen op het ISAF- 

kamp werden gegeven, en niet op het terrein van de lokale politie zelf, en dat men niet zonder 

bescherming van pantserwagens politieposten kon bezoeken; gevolg was dat er een drempel bestond 

voor lokale agenten om deel te nemen aan de opleidingen en dat er nauwelijks sprake was van 

mentoren/monitoren van de straatagent. 


‘We hadden meer willen monitoren, maar dat is niet gelukt omdat het monitoren niet 

goed kon plaatsvinden omdat je maar een uur op zo’n post kon zijn, want dan moest de 

battlegroup weer verder. Normaal gesproken volg je met monitoren iemand voor lange 

duur en ga je kijken wat diegene doet en bespreek je punten die voor verbetering 

vatbaar zijn. Nu bleef het bij het opschrijven van de naam, het controleren van de 

identiteitskaart en de wapenvergunning, en vragen wat men aan het doen was.’ 

In Bosnië daarentegen, stond de veiligheidssituatie het toe dat KMar-functionarissen tussen de lokale 

bevolking woonden en zich vrijelijk door het gehele land konden begeven; men liep daar zelfs 

ongewapend rond, iets wat niet mogelijk was in de andere twee cases. De veiligheidszorgen van de 

KMar-functionaris in Bosnië waren dan ook van een ander niveau dan die van zijn collega’s in Irak en 

Afghanistan. 

Respondent 2 - EUPM 

‘Ik heb me in alle plaatsen, zowel in de Federatie als in de Republiek, veilig gevoeld. Ik heb 

wel de veiligheidsrapportages van de EUPM in de gaten gehouden in verband met het 

conflict in Kosovo en de Wilders film. Als EUPM’er sta je wel in de picture, want je verdient 

geld, hebt vaak een mooie computer, auto, fotocamera en kleding in vergelijking met de 

lokale bevolking. Er zijn dan ook wel inbraken geweest bij collega’s, maar dat is 

begrijpelijk.‘ 

4.2.2 Status lokale politiekorpsen 

In de onderzochte cases bestonden er bij aanvang van de missie (in meerdere of mindere mate) 

lokale politiekorpsen die operationeel waren; dat wil zeggen, zij droegen bij aan de ordehandhaving. 

Echter, het begrip politie dient zeer ruim opgevat te worden, want de politie in Bosnië heeft niet of 

nauwelijks overeenkomsten met de politie in Irak, laat staan met de politie in Afghanistan. Het enige 

dat de politiekorpsen met elkaar gemeen hebben is de sterke hiërarchische structuur 

(leidinggevenden nemen vrijwel alle beslissingen, van eigen initiatief is nauwelijks sprake). Daarom 

zal per missie de organisatiestructuur van de lokale politie beknopt beschreven worden evenals de 

wijze waarop zij uitvoering gaven aan hun werkzaamheden. Daarbij dient opgemerkt te worden dat het 

beschrevene betrekking heeft op de politiekorpsen waar de KMar in het betreffende land mee van 

doen had. 

Qua organisatiestructuur lijken de Bosnische politiediensten vrijwel hetzelfde als andere 

Westerse politiekorpsen, zij het dat het land in twee entiteiten is verdeeld en er daardoor geen sprake 

is van een landelijke politiedienst. Naar aanleiding van het Dayton akkoord zijn er wel twee aparte 



landelijke politiediensten opgericht, namelijk de ‘State Border Service’ (SBS; grenspolitie) en de ‘State 

Investigation and Protection Agency’ (SIPA; nationale recherche), waarin Moslims, Kroaten en Serven 

met elkaar samenwerken. Hoewel er al vele reducties zijn aangebracht in het aantal agenten, is hun 

aantal nog steeds erg groot in vergelijking met het aantal in Westerse politiekorpsen; het reduceren 

van agenten is een heikel punt omdat de drie etniciteiten elkaar nog steeds wantrouwen. De 

werkzaamheden die door de Bosnische politie uitgevoerd worden, vertonen eveneens grote 

gelijkenissen met de werkzaamheden van Westerse politiekorpsen, zij het dat het niveau een stuk 

lager ligt. Dit komt mede door het feit dat geen enkele politiedienst datasystemen (archivering, 

dossiervorming) gebruikt en het gebrek aan zelfinitiatief bij de agenten; men voert nagenoeg alleen de 

opgedragen taken uit. 


‘Er is daar een overschot aan politiemensen op straat; je ziet daar op iedere straathoek 

wel een agent. De houding van de agenten is van ‘we doen wat ons opgedragen wordt 

en in principe niet meer’. Dat troffen we in 2004 nog steeds aan. De omslag om hen actief 

mee te laten denken van ‘wat doe ik hier en wat ga ik doen’, is heel moeilijk te bereiken. 

Van hoog naar laag heb je een cultuur van als je meer doet dan je verteld wordt en het 

gaat fout dan ben je de klos. Dat is natuurlijk dodelijk voor de uitvoering van een 

politieorganisatie en daar boks je het hele jaar [is duur van uitzending] tegenop. Je geeft 

iedere morgen advies aan de politiechef en dan probeer je zelfinitiatief bij te brengen. Ze 

gaan daar in mee, maar een dag later moet hij daar op terugkomen omdat hij 

teruggefloten wordt door het hogere niveau. Het gebrek aan initiatief is schrijnend, maar 

heel goed verklaarbaar.’ 

In Irak bestaat de politie uit meerdere organisatieonderdelen, namelijk de ‘Iraqi Police Service’ 

(uniformdienst), de ‘Highway Police’ (verantwoordelijk voor de veiligheid op de wegen buiten de 

steden), de ‘Border Police’ (grenspolitie) en de ‘Correctional Service’ (agenten die optreden als 

gevangenisbewakers). De provincie al-Muthanna was opgedeeld in drie districten die gevormd waren 

rond de drie steden; per district was er een leidinggevende aangesteld die op zijn beurt onder leiding 

stond van de ‘provincial chief of police’. De wijze waarop de politietaken werden uitgevoerd was sterk 

reactief; men verbleef op het politiebureau en wachtte daar op eventuele meldingen van burgers. In 

feite werd alles bepaald door de leidinggevende op een bureau; agenten op straat vertoonden geen 

zelfinitiatief. Daarnaast waren vele agenten analfabeet; datasystemen, bevragingssystemen en 

andere middelen waarbij men moet kunnen lezen en schrijven, werden (indien ze al aanwezig waren) 

dan ook niet of nauwelijks gebruikt. 


‘De agenten pakken een stoel en gaan voor het politiebureau zitten en wachten tot er iets 

komt, that’s it, dat is hun politiewerk. Er werden geen processen-verbaal opgesteld, want 

veel agenten konden geen eens schrijven; op de één of andere manier werd het dan 

geregeld. En de Highway Police was er voor verkeersongevallen; zij reden maar wat rond 

zonder echt een opdracht. [..] De houding van agenten was afwachtend; of ze wel of niet 



iets gingen doen was afhankelijk van het oordeel van de commandant. [..] Ze woonden 

allemaal in de buurt van het bureau. Ze werkten in diensten, maar dat ging niet zoals bij 

ons; als de baas zegt dat je er moet zijn dan ben je er gewoon, zo werkte dat daar. Er zat 

geen structuur in.’ 

In Afghanistan bestond de politie, zowel in de provincie Baghlan als in de provincie Uruzgan, uit de 

‘Afghan National Police’ (uniformdienst) en de ‘Highway Police’ (ordehandhaving buiten de 

steden/dorpen); tegenwoordig vallen beide onderdelen onder de ‘Afghan Uniform Police’. In Uruzgan 

bevindt zich naast deze twee onderdelen nog een derde politieonderdeel, namelijk de ‘Afghan 

National Auxiliary Police’; deze eenheid is van tijdelijke aard en dient als noodoplossing om de lokale 

veiligheid in de zuidelijke provincies te verbeteren. Overigens, agenten van laatstgenoemd 

politieonderdeel worden geleidelijk aan opgeleid tot ‘Afghan Uniform Police’. In beide provincies is de 

politie gevormd uit voormalige milities van lokale krijgsheren. De politie aldaar kent niet of nauwelijks 

enige gelijkenis met Westerse politiekorpsen; het is eigenlijk meer een ‘veredelde 

beveiligingseenheid’. Eigenlijk waren de enige werkzaamheden die agenten daar uitvoerden het 

bezetten van checkpoints in de betreffende districten; van enige ordehandhaving was geen sprake. 

Het optreden van de agenten is statisch en sterk reactief van aard. Dit komt mede door de strakke 

hiërarchie die binnen de politie heerst; de commandanten bepalen alles, agenten voeren alleen 

bevelen uit. Met uitzondering van een enkele agent, was vrijwel iedereen binnen de politiekorpsen 

analfabeet. Aangezien in Uruzgan, in tegenstelling tot Baghlan, er een hoge mate van talibandreiging 

was, wilden agenten enkel in hun eigen woongebied werken en hadden zij veelal geen uniform aan (in 

verband met herkenning door de Taliban). 

Respondent 3 - ISAF – Baghlan 

‘Er was een politie-eenheid aanwezig met een redelijke structuur, maar het kennisniveau 

was heel erg laag. Het waren echt mannen die uit de militie kwamen van de krijgsheren 

en die op een bepaald moment een politiepak hadden aangekregen. Dat kun je niet 

gaan vergelijken met onze Westerse politie; het is eigenlijk ook geen politie, het is meer 

een geüniformeerde militie die wat overheidstaken hebben zoals bewaking doormiddel 

van onder andere checkpointcontroles.’ 

Respondent 1 - ISAF - Uruzgan 

‘Uruzgan is opgebouwd vanuit een stammencultuur. Vanuit het tribale systeem zie je dat 

ze in hun eigen omgeving zorgen voor ‘home guard’, dat overigens vrij strak is 

geregistreerd. De politieagenten die wij opleidden kwamen uit een bepaalde streek, of 

stam, en gingen ervoor om de eigen streek maximaal veilig te houden. Het ging dan ook 

knellen als je mensen ging verplaatsen van locatie A naar B, want stammenraakvlakken 

zouden dan minder kunnen zijn. Het was dus handhaving in de zin van de vijand, de 

Taliban, van je afhouden, maar niet in de zin van (zoals wij de politie kennen) op het 

gebied van verkeershandhaving, van verdovende middelen bestrijden, en woning- 

inbraken oplossen. Het is eigenlijk een heel duur woord dat op de opleiding werd geplakt. 

Op den duur zal het een politieopleiding moeten worden, maar het is nu meer een semi- 

militaire infanterie opleiding, een soort militie.’ 



4.2.3 Opinie lokale bevolking 

Het is erg lastig om objectief vast te stellen hoe de lokale bevolking denkt over haar eigen politie. Zo 

zijn er tal van factoren, welke veelal subjectief van aard zijn, van invloed op het oordeel. Echter, uit 

gesprekken die respondenten hadden met de lokale bevolking kan toch een soort van indicatie 

weergegeven worden hoe men tegen haar ‘eigen’ politie aankijkt. 

Over het algemeen was de lokale bevolking in zowel Bosnië, Irak als Afghanistan niet positief 

over de politie. Dit kwam enerzijds (met betrekking tot Bosnië en Irak) door de rol die het politiekorps 

in de recente geschiedenis gespeeld had (er bestond nog een zekere mate van angst voor 

geüniformeerde mensen), en anderzijds werden agenten in alle drie de landen vaak in één adem met 

corruptie en afpersing genoemd. Door de lokale politie werd, in samenwerking met de internationale 

gemeenschap, getracht middels beschikbare media (denk aan tv, radio, kranten, pamfletten) hun 

imago op te vijzelen; in Bosnië werden zelfs opendagen georganiseerd en ging men bij scholen langs 

om daar voorlichting te geven over wat de politie is en welke taken zij uitvoeren. 


‘De populariteit van de politie was niet bijzonder hoog. Daarom zijn we ook gestart met 

het project wijkagent, zodat de bevolking meer acceptatie had voor de politie; dat ze 

goedendag tegen hen konden zeggen, want dat was nog niet zo makkelijk voor de lokale 

bevolking. De mensen hadden namelijk angst voor de politie; ze hebben geen vertrouwen 

in hen. Daarom moest de politie de mensen laten inzien dat agenten gewoon mensen in 

een uniform zijn; het imago moest veranderen. De bekendheid van de politie vergroten, 

door bij scholen langs te gaan en opendagen te organiseren, om zodoende begrip te 

verkrijgen. Dat deden zij zelf, wij [EUPM] organiseerden wel mee, maar zij deden het.’ 

Waar de opinie van de lokale bevolking over hun eigen politie lastig vast te stellen is, zo is hun opinie 

over de internationale donorlanden zeer moeilijk vast te stellen. Immers, de internationale 

gemeenschap is in hun ogen veelal een soort ‘suikeroom’ en men handelt daardoor zeer 

opportunistisch; dat wil concreet zeggen, dat men (erg) laat blijken positief te zijn over de hulp, in de 

hoop zo (meer) financiële en/of materiële middelen te verkrijgen. Verder wordt door respondenten (die 

in Irak en Afghanistan waren geweest) aangegeven dat de lokale bevolking voor de sterkste partij op 

dat moment kiest. Met betrekking tot Zuid-Afghanistan betekende dit dat men in de gebieden dicht bij 

ISAF-bases positief was over de interventiemacht, en men, naarmate men verder van het kamp 

woonde, voorzichtiger werd in het uitspreken van steun voor één van beide partijen (i.e. ISAF of 

Taliban). 

4.3 Op- en/of inrichting inheems politiekorps 

In deze paragraaf zal worden ingegaan op de daadwerkelijke politieopbouwtaken die zijn uitgevoerd in 

de betreffende missies. Daarbij zal respectievelijk aandacht worden besteed aan de capaciteiten 

integriteitopbouw en rekrutering, training, en advisering van lokaal politiepersoneel. Alvorens deze 

onderwerpen uit te werken, zal eerst beschreven worden hoe de communicatie verliep. Bij deze 

analyse moet in het achterhoofd worden gehouden dat louter de grote lijnen beschreven worden (zie 

bijlage I en II voor de details per missie). 



4.3.1 Communicatie 

Voor het overbrengen van kennis is een goede communicatie cruciaal. Echter, zo leert de opgedane 

ervaring, bij het opbouwen van inheemse politiekorpsen ontbreekt deze veelal. Immers, men spreekt 

niet of nauwelijks Engels en het percentage analfabetisme onder agenten, met uitzondering van de 

agenten in Bosnië, is zeer hoog. Vrijwel alle communicatie verliep daardoor in zowel Bosnië, Irak als 

Afghanistan via een tolk en vanwege het analfabetisme in laatstgenoemde landen altijd mondeling of 

via gebaren. In Afghanistan moest men er trouwens voor zorgen dat de tolk de juiste taal sprak, 

aangezien daar (hoofdzakelijk) twee verschillende talen worden gesproken; men deelde daardoor de 

klassen met rekruten zoveel mogelijk naar taal in. Bovendien werd een tolk niet alleen gebruikt voor 

het vertalen van gesprekken en documenten, hij of zij werd ook gebruikt als adviseur op het gebied 

van lokale omgangsvormen en gebruiken. Overigens, in de praktijk bleek dat de etniciteit en de leeftijd 

van de tolk het contact positief danwel negatief konden beïnvloeden. Kortom, de tolk speelde een 

belangrijke rol in het onderlinge contact tussen de, in dit geval, KMar-functionaris en de lokale 

politieagent. 


‘De communicatie verliep zo goed als je tolk was. […] Als ik hoorde van mijn tolk dat iets 

gevoelig lag, deed ik voorzichtig aan. De tolk is de eerste persoon waar je advies aan 

vraagt; dat is de persoon die de cultuur en in veel gevallen de mensen kent. Hij was daar 

namelijk ook al tijdens eerdere rotaties. Dus naast de communicatie is hij ook een 

vraagbaak.’ 

4.3.2 Capaciteitopbouw 

Door de internationale gemeenschap, en daarmee ook door Nederland, is veel geïnvesteerd in de 

infrastructuur van de lokale politiekorpsen. Zo zijn in Bosnië, Irak en Afghanistan politiebureaus, 

checkpoints en gevangenissen opgeknapt/gebouwd en (voor zover mogelijk) van benodigde middelen 

voorzien. Daarnaast werden voeren vaartuigen, communicatiemiddelen, en allerlei kantoorartikelen 

gedoneerd en werden agenten van uniformen en uitrusting voorzien. Daarbij dient opgemerkt te 

worden dat de gedoneerde capaciteit verschilde per missie; oftewel, deze was context afhankelijk. 

Bijvoorbeeld: in Bosnië werden politiebureaus voorzien van moderne apparatuur (zoals computers) en 

kregen agenten uniformen met stropdas verstrekt, terwijl in Afghanistan de gebouwde checkpoints 

bestonden uit een bewerkte zeecontainer en agenten kledij verstrekt kregen die grote gelijkenis 

vertoonde met een militair uniform. 

De capaciteitsopbouw verliep in de betreffende missies niet vlekkeloos. Een eerste probleem 

dat ondervonden is, had te maken met de afstemming van de gedoneerde middelen op de lokale 

behoeften en capaciteit. Zo werden er door donorlanden middelen verstrekt die qua techniek (veel) te 

vooruitstrevend waren, waardoor de lokale agenten niet wisten hoe ze het moesten gebruiken en/of ze 

konden het niet repareren in het geval iets kapot ging of versleten was. 


‘Het is leuk dat je elke keer twintig pick-ups kunt overhandigen aan de lokale politie, maar 

die auto’s zijn allemaal voorzien van katalysatoren die niet bestand zijn tegen hun 



vervuilde diesel. Daarnaast hebben de auto’s een dusdanig vermogen waar de Irakezen 

niet mee overweg kunnen. Dus toen wij weggingen hadden de auto’s allemaal schade of 

ze waren stuk, over de kop geslagen of uitgebrand. Dit was dus een verkeerde vorm van 

hulp, want de lokale agenten kregen geen instructies hoe met deze voertuigen te rijden 

en zo’n ding heeft ook onderhoud nodig en dat hebben ze daar niet. De techniek was 

namelijk veel te vooruitstrevend ten opzichte van het autobedrijfje dat je daar hebt. Je 

kunt beter een paar oude Mercedes diesels geven dan benzine voertuigen.’ 

Een tweede soort probleem dat men tegenkwam op het gebied van capaciteitopbouw, was de 

beperkte coördinatie tussen de verschillende donorlanden. Zo bestonden er veelal geen plannen (of 

andere coördinatiemethoden) die duidelijk maakten welke en hoeveel middelen de lokale politie nodig 

had voor de uitvoering van haar taken en wie deze ging doneren. Daardoor vonden schenkingen op 

ad hoc basis plaats en niet vraag- maar aanbodgestuurd; met andere woorden, de algemene tendens 

is dat men kijkt naar wat men kan leveren in plaats van wat de lokale politie nodig heeft. Gevolg 

hiervan was dat sommige middelen niet gebruikt werden. 


‘Er wordt bijvoorbeeld tijdens de borrel beslist dat de lokale politie nieuwe auto’s nodig 

heeft. Twee weken daarna staat er een grote oplegger met zes nieuwe 4-wheel drives 

met houten stuur en alles erop en eraan. Men [lokale agenten] rijden vervolgens de tank 

leeg en daar staan ze dan… Of er werden een keer 100 motoren gebracht door BMW, die 

gaan de kelder in totdat iemand denkt van ‘hé, de SBS kan motoren gebruiken’; die zoekt 

ze vervolgens op, alleen blijkt dan dat ze al aan het roesten zijn. Er worden er enkele 

opgekalefaterd, er worden wat rij-instructeurs ingevlogen en we hebben een paar 

motorrijders. De missie is bodemloos qua geld als er maar bij vermeld wordt wie die 

schenking heeft gedaan en met een foto in de krant staat.’ 

Een derde, met het voorgaande samenhangend, probleem had te maken met de wijze waarop de 

goederen gedistribueerd werden en hoe men er vervolgens mee omging. In de praktijk blijkt namelijk 

dat als men de goederen aan de lokale politiecommandant geeft, hij deze middelen veelal zelf 

gebruikt en/of deze op basis van ‘vriendjespolitiek’ verdeeld binnen de organisatie, wat tot gevolg 

heeft dat (in ieder geval) een deel van de geschonken goederen niet op de juiste plaats terechtkomt. 

Ook diende men er voor te waken dat lokale agenten de gedachte opvatten dat de verstrekte 

goederen persoonlijk bezit waren in plaats van politie-eigendom. Daarnaast werden vooral binnen de 

politiekorpsen in Irak en Afghanistan de verstrekte middelen, hoewel men er dankbaar voor was, niet 

altijd op een juiste wijze gebruikt; met name verbruiksgoederen gebruikte men doorgaans niet voor het 

beoogde doel. 


‘Wat ze op dat moment niet gebruiken verkopen ze, dus ieder jaar moest er weer voor 

winterkleding gezorgd worden. […] Bij het begin van de opleiding moesten ze een 

formulier invullen en dan kregen ze een wapen uitgereikt. Die moesten ze aan het eind 



van de opleiding inleveren. Vervolgens kwam de Afghaanse logistieke man en die deelde 

ze weer aan hen uit. Doe je dat niet dan denken ze dat wij die gegeven hebben en dat 

ze die wapens mogen houden. Dit betekent ook dat als een agent zijn wapen kwijt was, 

deze zich bij de politiecommandant moest verantwoorden en niet bij ons, en dat bij 

ontslag het wapen weer ingeleverd moest worden bij de politie.’ 

4.3.3 Integriteitopbouw 

Het aan lokale agenten duidelijk maken dat zij in overeenstemming met de wet dienen te handelen en 

uitleggen dat het doel van hun functioneren het dienen van de samenleving is met de daaruit 

voortvloeiende consequenties bij de uitvoering van de dagelijkse politietaken – oftewel het creëren 

van integriteit binnen de lokale politiekorpsen – was, in de ogen van de respondenten, één van de 

lastigste taken. Men ondervond dat waarden en normen nauw vervlochten zijn met de lokale, 

heersende cultuur en dat het veel tijd kost om, indien het al lukt, deze te veranderen naar de 

Westerse, op democratische leest geschoeide waarden en normen. Zo zijn corruptie binnen en het 

hanteren van ongepast geweld door de lokale politie twee heikele punten waar men veelvuldig mee te 

maken kreeg. Door KMar-functionarissen werd tijdens trainingen, opleidingen en in gesprekken met 

agenten benadrukt dat men als agent niet naar eigen inzicht geweld mag hanteren, maar dat dit alleen 

in overeenstemming met de wet mag plaatsvinden. Daarbij werd ook aangegeven dat verdachten en 

gevangenen bepaalde rechten hebben en dat men die dient te eerbiedigen. Eveneens werd benadrukt 

dat corruptie ongeoorloofd is en dat een agent zich hier verre van moest houden. Echter, het 

probleem dat zich in alle drie de missies voordeed, en eigenlijk exemplarisch is voor het uitvoeren van 

opbouwtaken, is dat de lokale agent ‘ja’ zei, maar veelal ‘nee’ deed. 

In de praktijk bleek het bestrijden van corruptie en ongepast geweld moeilijk te zijn; immers, 

op basis van geruchten kan men geen agent ontslaan. Daarnaast definieert men corruptie en 

ongepast geweld op een andere manier; zo zouden bepaalde zaken/handelingen die in het 

betreffende land normaal bevonden worden, in het Westen als onacceptabel bestempeld worden. Dit 

creëerde voor de KMar-functionarissen een zeker spanningsveld tussen enerzijds het respecteren van 

de lokale cultuur en anderzijds het niet kunnen toestaan van incorrect politioneel handelen. 


‘Integriteit is een heel moeilijk verhaal daar [in Bosnië]. Je praat over een andere cultuur 

met betrekking tot drankgebruik onder diensttijd, het aannemen van geld door agenten, 

het gedrag van agenten op straat tegenover de bevolking en het gedrag tegenover 

verdachten en getuigen. Die cultuur is heel anders dan bij ons en daar moet je wel oog 

voor hebben. Integriteit komt wel ter sprake bij de lokale commandant en die ziet dan wel 

in dat dat niet goed is, maar die cultuur verander je niet zomaar.’ 



4.3.4 Rekrutering van lokale agenten 

In Bosnië en Irak waren de politiekorpsen reeds voorzien van personeel en waren de korpsen zelf 

verantwoordelijk voor de rekrutering van agenten toen de betreffende missies aanvingen. 210 In 

Afghanistan daarentegen, moest de ANAP nog gerekruteerd worden. ISAF delegeerde de 

verantwoordelijkheid daarvoor aan de Afghaanse politie; zij moesten zelf personeel selecteren voor de 

opleidingen die door ISAF werden gegeven. De selectie-eisen die gesteld werden door ISAF waren 

dat rekruten Afghaans staatsburger dienden te zijn, minimaal 18 jaar en maximaal 35 jaar waren, en 

geen taliban/criminele activiteiten hadden uitgevoerd. Daarnaast werden door ISAF af en toe ad hoc 

eisen gesteld, welke betrekking hadden op de stam en de woonplaats van de rekruten, om er 

zodoende voor te zorgen dat het politiekorps enigszins een afspiegeling was van de lokale bevolking 

en dat agenten uit de gehele provincie, en niet alleen een bepaald gebied, opgeleid werden. Er 

werden geen vrouwen in Uruzgan gerekruteerd, aangezien zij als agent niet geaccepteerd worden in 

de lokale samenleving en het daarom geen nut had om hen op te leiden. Overigens, de rekruten die 

geworven werden, voerden doorgaans al bewakingstaken (dat wil zeggen dat zij checkpoints 

bemanden) uit. 


‘In de praktijk komen er mensen binnen die niet de juiste leeftijd hebben; diegenen die te 

jong waren stuurden we weg, de ouderen lieten we vaak gewoon meedoen, want als je 

ze wegstuurt gaan ze toch terug naar hun post om het werk te doen dat ze al jaren doen 

en dan kun je ze beter maar wat leren. [..] Als de rekruten naar de opleiding kwamen dan 

moesten ze de volgende gegevens verstrekken: hun naam, woonplaats, vaders naam, 

leeftijd, welke taal men sprak, of ze al eerder in opleiding waren geweest, en waar 

diegene werkzaam was en wie zijn checkpoint commandant was.’ 

Tijdens de opleiding van de ANAP werd gekeken welke rekruten in aanmerking kwamen om 

checkpointcommandant te worden; of zoals een respondent het verwoordde: ‘tijdens de opleiding 

pikten we de krenten uit de pap’. Deze methode werd overigens ook gehanteerd bij de rekrutering van 

personeel voor de vervolgopleiding tot AUP agent. 

4.3.5 Training van lokale agenten 

In Bosnië vindt de rekrutering en opleiding van agenten op vrijwel dezelfde wijze plaats als in West- 

Europese landen. Dat wil zeggen dat agenten kunnen solliciteren op een bepaalde functie en zij het 

sollicitatieproces ingaan, om (indien zij aangenomen worden) vervolgens functiespecifiek opgeleid te 

worden in één van de opleidingscentra van de uniform politie of de grenspolitie. In dergelijke 

opleidingscentra worden cursussen verzorgd door hoofdzakelijk lokale docenten, waarbij EUPM 

controleert of deze lessen op niveau zijn en blijven. KMar-functionarissen voerden daarom in het 

trainingsproces van lokale agenten doorgaans een ondersteunende rol uit (i.e. zij adviseerden de 

lokale politie bij het verzorgen van de opleidingen). In Irak en Afghanistan daarentegen, verzorgde 

210 Voor het verloop daarvan zie bijlage I. Overigens, een respondent had eveneens deelgenomen aan de IPTF-missie in 

Bosnië en had tijdens die uitzending assesments afgenomen onder politiepersoneel om onder andere te controleren of zij de 

benodigde vaardigheden bezaten; zie voor zijn ervaringen bijlage II onder ‘Enkele ervaringen uit eerdere missies in Bosnië’. 



hoofdzakelijk de KMar de trainingen aan lokale agenten. Per tourbeurt kwamen lokale agenten naar 

het Nederlandse kamp om een tweeweekse opleiding te volgen waarbij aandacht werd besteed aan 

aanhouding en zelfverdediging, voertuigcontrole, wapen- en schietles, basis EHBO, wetgeving en 

ethiek; ook werd er in beide missies lokale ME opgeleid. In Afghanistan werden, hoewel ISAF dat wel 

wilde, geen lokale trainers opgeleid. Redenen hiervoor zijn dat lokale agenten enerzijds het benodigde 

niveau niet bezaten en anderzijds niet op het ISAF-kamp wilden werken in verband met de veiligheid 

voor zichzelf en hun familie (omdat men in die functie niet in de eigen omgeving werkt kunnen ze die 

niet beschermen, en men loopt een grotere kans om door de Taliban herkend te worden als ‘ISAF 

minded’). 

Tijdens de voorbereidingen en het daadwerkelijk geven van de trainingen werd een behoorlijk 

aanpassings- en inlevingsvermogen van de KMar-functionarissen gevraagd. Dit kwam door het lage – 

in Afghanistan zeer lage – kennisniveau (i.e. de beperkte algemene ontwikkeling) van lokale agenten. 

Vanwege dit lage niveau moest de opleiding namelijk op een basaal niveau gegeven worden en, 

mede vanwege de hoge mate van analfabetisme, sterk praktijkgericht zijn. Bepaalde zaken konden 

daardoor niet of nauwelijks bijgebracht worden en het geleerde werd vrij snel vergeten. 

Respondent 5 - ISAF: ‘De lessen waren praktisch van aard, dat wil zeggen niet teveel 

theorie maar de handelingen voor doen. Een lesuur van 60 minuten bestond slechts uit 10 

minuten theorie, waarbij een instructeur wat vertelde (wat dan vertaald moest worden 

door de tolk). Je kon zien dat sommige leerlingen dat oppakten omdat zij vragen 

begonnen te stellen, ze waren leergierig. Na de theorie snel omschakelen naar het 

voordoen van het vertelde, om daarna henzelf te laten oefenen met het slaan met een 

wapenstok, het boeien, en een verkeerscontrole uitvoeren.’ 

Respondent 2 - ISAF: ‘Voor de ANAP bestond geen functieomschrijving; tijdens de 

opleiding pikten we de krenten uit de pap, de charismatische leiders waarvan wij dachten 

dat is een goede checkpointcommandant en dat is iemand die ANP’er kan worden, want 

die heeft het in de vingers, voor zover je dat kunt bepalen. Het gebeurde op eigen inzicht, 

wie goed in de basisopleiding naar voren kwam, kreeg een kruisje achter zijn naam wat 

betekende dat hij geschikt was voor een vervolgopleiding.’ 

Respondent 5 - SFIR: ‘Ik heb een oefening van de lokale ME gezien, deze werd geleid door 

Nederlandse collega’s, die eindigde in een grote matpartij. In Nederland hebben we 

demonstranten om agenten te irriteren tijdens een oefening, dat werd daar ook gedaan 

alleen die mensen die handelden vanuit hun emotie en het werd een knokpartij. Dit geeft 

aan hoe moeilijk het is en hoe je moet opletten in een land waar de cultuur zover afstaat 

van die van ons. […] Het was al met al een aparte ervaring dat ME peloton, maar aan het 

einde van de opleiding ziet het er wel uit, doen ze dezelfde dingen zoals wij hier in 

Nederland; binnen dit peloton zag je veel progressie.’ 

Respondent 1 - SFIR: ‘Tijdens SFIR één tot en met drie is er politieopbouwwerk verricht, 

tijdens SFIR vier is daarin een gat gevallen wat te maken had met de aanslag in ar- 

Rumaythah. [..] Daarom was onze [SFIR vijf] primaire taak het winnen van de 



samenwerking en het vertrouwen van de lokale politie. Dat was in het begin eigenlijk de 

grootste doelstelling en dat wilden we oppakken door te vragen waar zij behoefte aan 

hadden er vanuit gaande dat ze de basisopleiding gehad hadden van SFIR één tot en 

met drie. Maar we zijn eigenlijk tot de conclusie gekomen dat dit aardig verwaterd was en 

dat ze in hun oude stramien van de pikorde binnen de stam weer aan het werk waren, 

dus we hebben een maand geïnvesteerd in het opnieuw doorlopen van alle 

basisvaardigheden die je als politieagent moet kennen. Dat begon al met een correct 

tenue wat voor ons normaal is, maar sommige agenten gingen in burgerkleding in een 

politieauto zitten en op pad; dat komt niet over als je gezag uit wilt stralen.’ 

4.3.6 Advisering, mentoring en monitoring 

In elk van de drie missies geschiedde het uitbrengen van adviezen aan lokale agenten op een andere 

wijze en op een ander niveau. Zo hadden KMar-functionarissen in Bosnië ieder (een) lokale agent(en) 

op leidinggevend (zowel operationeel als strategisch) niveau – hun ‘counterpart(s)’ – die zij begeleiden 

in de uitvoering van hun dagelijkse politiewerkzaamheden. De adviezen die uitgebracht werden waren 

niet bindend; de KMar was er alleen ter ondersteuning. Door KMar-functionarissen werd ondervonden 

dat het werken op projectbasis bevorderend werkt, aangezien beide partijen (i.e. KMar en counterpart) 

weten wat de doelstellingen zijn en wat er uiteindelijk gerealiseerd moet worden; zodoende ontstond 

er meer structuur in de werkzaamheden en kon er gerichter advies uitgebracht worden. De 

marechaussees waren overigens werkzaam op dezelfde locatie als hun counterpart en hadden bijna 

dagelijks contact met hen. 

In Irak werden ook leidinggevenden van advies voorzien; zo was een kolonel van de KMar 

aangesteld als mentor van de Irakese ‘chief of police’ van de provincie al-Muthanna. Daarnaast was 

het KMar-contingent verdeeld in een aantal groepen dat elk een vast aantal politiebureaus onder hun 

hoede hadden. Zo’n groep KMar-functionarissen bezocht de aan hun toegewezen politiebureaus om 

te kijken hoe de werkzaamheden daar verliepen en om adviezen te geven naar gelang daar behoefte 

aan was (of dat dit nodig bleek te zijn). Een derde methode die gehanteerd werd om de lokale politie 

aldaar ‘op een hoger niveau’ te krijgen, was het uitvoeren van calamiteitenoefeningen waarbij de 

verschillende veiligheidsdiensten die aanwezig waren in de provincie moesten samenwerken. KMar- 

functionarissen zagen in deze oefeningen toe op de uitvoering van de lokale agenten en gaven naar 

aanleiding daarvan advies. 

In Afghanistan vond, vanwege de veiligheidssituatie en de slechte infrastructuur, weinig 

mentoring plaats. Immers, indien men zich buiten het ISAF-kamp wilde begeven was bescherming 

nodig van de battlegroup waardoor men politieposten beperkt kon bezoeken, en (met name in de 

winter) kon men bepaalde checkpoints/politiebureaus niet bereiken vanwege de onbegaanbaarheid 

van de wegen. Bij één onderdeel van de politie kon de KMar haar mentoringstaken goed uitvoeren, 

namelijk bij het ‘Provincial Coordination Centre’ (de meldingskamer) dat op het ISAF-kamp gelegen 

was; hier was elke dag een marechaussee aanwezig om de lokale veiligheidsfunctionarissen te 

begeleiden bij hun werkzaamheden. Daarnaast werd de ‘chief of police’ in wekelijkse vergaderingen 

van adviezen voorzien met betrekking tot bijvoorbeeld de rekrutering van personeel, de financiën, 

infrastructuur etc. 



Ondanks de verschillende werkwijzen en het (werk- (operationeel/strategisch) en 

kennis)niveau van de lokale agenten, was het uitbrengen van adviezen in alle drie de missies sterk 

afhankelijk van de persoonlijke/vertrouwensband die men had met diegene aan wie het advies werd 

uitgebracht. Immers, in welke mate en met betrekking tot welke onderwerpen je advies kunt geven 

wordt hoofdzakelijk bepaald door de welwillendheid van de ‘counterpart’ en zijn organisatie. In Bosnië 

liep men namelijk veel tegen laatstgenoemde aan; met andere woorden, de counterpart wilde de 

adviezen opvolgen, maar moest daar vervolgens op terugkomen vanwege zijn leidinggevende (zie 

ook paragraaf 4.4.1). 


‘Proberen iedere keer zijn gedachten aan te horen en dan tips te geven. Niet zeggen van 

‘ik verwacht nu dit van je’, helemaal niet, maar dat hoefde bij hem ook niet. Ik heb daar 

wel andere voorbeelden van gezien van andere collega’s die wel botsingen hadden met 

hun counterpart. Ik had een goede menselijke relatie met hem, ook in het werk. Er waren 

best wel momenten van ‘wat gaat hij nu doen’ en er waren dan wrijvingen, maar die 

konden we later wel uitspreken. […] Elke maandagmorgen werd met de teamleiders 

besproken wat de stand van zaken was en dan werd er duidelijk aangegeven wat de 

plannen voor die week waren. De lokale commandant besliste dat, maar ik werd wel 

constant aangekeken voor mijn zegen en hij gaf me ook de ruimte om mijn mening te 

geven. Er is dus vrij veel afhankelijk van hoe je relatie is met de lokale persoon.’ 


‘We hebben er voor gekozen om de lokale politie te gaan monitoren door zoveel mogelijk 

mee te gaan op de werkvloer en ze langzaamaan voor te bereiden op crisisachtige 

omstandigheden. Daar waren ze heel erg blij mee, niet omdat we zeiden van ‘jullie doen 

nu dit en nu dat’, maar van ‘wat ga je nu doen’, en dan kwamen ze zelf met initiatieven. 

Vervolgens vroegen we hen hoe ze dat dan gingen aanpakken en of ze aan bepaalde 

zaken hadden gedacht. Dus iedere keer zelf het initiatief laten nemen en ze 

complementeren als het goed was, nooit zeggen dat het fout was, maar meer van ‘heb 

je daar en daar aan gedacht’, zodat ze zelf het antwoord konden geven want dat speelt 

erg bij die cultuur.’ 


‘Het eerste waar ik mee bezig ging, was het vertrouwen winnen van de lokale agenten. Je 

bent immers voor hen een ‘vreemde eend in de bijt’. [..] Je moet weten of je elkaar kunt 

vertrouwen want dan kun je je werkzaamheden uitvoeren en krijg je informatie. Dit 

vertrouwen win je door veel te praten over allerlei dingen; ook nam ik bijvoorbeeld eten 

mee en schoolspullen voor hun kinderen. Bij de ene lukte dat (ik had het idee dat het op 

persoonlijk vlak goed zat; ik zeg expres idee, want zeker weten doe je het nooit) en bij de 

ander niet.’ 



4.4 Langetermijnontwikkeling 

In deze paragraaf zal allereerst stil worden gestaan bij de wijze waarop de samenwerking verliep met 

enerzijds de lokale politie en anderzijds de internationale collegae. Vervolgens zal het laatste deel van 

een uitzending beschreven worden, namelijk de beëindiging van de missie en de daarbij behorende 

overdracht van verantwoordelijkheden. Bij deze analyse moet in het achterhoofd worden gehouden 

dat louter de grote lijnen beschreven worden (zie bijlage I en II voor de details per missie). 

4.4.1 Samenwerking met lokale politie 

De uitvoering van de opbouwwerkzaamheden geschiedde niet op directieve wijze. Met andere 

woorden, de besluitvorming over welke trainingen, welke projecten etc. uitgevoerd werden, vond in 

samenwerking met leidinggevenden van de lokale politiekorpsen plaats. Immers, in alle drie de 

missies dienden de werkzaamheden van de KMar-functionarissen ter ondersteuning van de lokale 

politie. In Bosnië hadden de marechaussees elk hun ‘eigen’ counterpart(s) waar zij hun adviezen aan 

konden geven; zij ondersteunden hen bij de uitvoering van hun dagelijkse politiewerkzaamheden. 

Daarnaast vond er, voordat de EUPM projecten ging uitvoeren, eerst overleg met de lokale politie 

plaats. In Irak gaf men de basis politietraining aan de hand van voorgeschreven syllabi (die men 

overigens aanpaste aan de lokale cultuur) die op landelijk niveau waren vastgesteld. Daarnaast 

overlegde SFIR met de politie waar zij behoefte aan hadden (infrastructuur / training) en dan werd 

besloten in hoeverre SFIR hier aan kon voldoen. Daarnaast werd met de politiecommandant wekelijks 

gesproken over het functioneren van zijn politiekorps en werd overlegd hoe dit te verbeteren. Dit soort 

overleg vond eveneens in Afghanistan plaats. Tevens werden daar bij de opleiding van agenten lokale 

actoren betrokken, zoals de lokale politieofficier die belast was met personeelszaken (hij zorgde 

ervoor dat er voldoende agenten voor de opleiding geworven werden), de lokale officier van Justitie 

(deze man verzorgde lessen in de (grond)wet en ethiek), en het hoofd van de politie en een mullah (zij 

woonden de afstudeerceremonies bij). Echter, en dit geldt eveneens voor de politie in Irak, in de 

praktijk bleek dat de lokale agenten elke vorm van training en hulp goedkeurden, waarmee de KMar 

eigenlijk een vrijbrief kreeg met betrekking tot de uitvoering van politieopbouwtaken; in de woorden 

van een ISAF-respondent: ‘We polsten waar zij behoefte aan hadden, maar men [lokale agenten] zei 

dan van ‘alles wat jullie ons aanreiken is al meer dan wij weten; als jullie iets ontwikkelen en doen, dan 

is het al goed’.’ 

De samenwerking met lokale agenten verliep niet altijd even soepel. Zo werd ondervonden dat 

het handelen van lokale agenten vrij opportunistisch van aard is; met andere woorden, zolang het voor 

hen interessant was, werkten zij mee aan de plannen die de internationale gemeenschap voor hen 

ontwikkelde. Veelal vertoonden lokale agenten gewenst gedrag om zodoende extra middelen 

(voornamelijk wapens, munitie, en geld zijn gewilde middelen) te verwerven. Echter, men had sterk 

het idee (en dit werd soms ook bevestigd) dat als men niet in de buurt was, men zijn eigen gang ging. 


‘De agenten vinden de opbouwwerkzaamheden van ons helemaal geweldig, want zij 

krijgen steeds mooiere spullen. Het is echt de onderste trede van de piramide van Maslow 

die daar acteerde. Wat op een gegeven moment wel veranderde in de attitude is dat, 

toen Nederland wegging en het geld werd afgebouwd en er minder geïnvesteerd werd, 



we minder interessant voor hen werden. Je zag de aandacht verlegd worden op de 

Britten die ons opvolgden en fris en vrijwillig naar binnen kwamen met een zak met geld.’ 

Daarnaast is, zoals eerder is beschreven, de onderlinge verstandhouding tussen de KMar- 

functionaris en zijn counterpart erg belangrijk voor de uitvoering van politieopbouwtaken. Er dient 

namelijk een zekere mate van vertrouwen in elkaar te zijn en de lokale agent moet ontvankelijk zijn 

voor de aangedragen adviezen. Met betrekking tot laatstgenoemde ervoer men in Bosnië dat de 

oudere garde, in tegenstelling tot de jongere agenten, veelal niet voor adviezen openstond en dat 

hierdoor gewenste veranderingen niet doorgevoerd konden worden. Aangaande eerstgenoemde, 

vertrouwen, kan gesteld worden dat dit een lastig punt was voor de KMar-functionarissen die 

politieopbouwactiviteiten uitvoerden. Voor een goede samenwerking moet men er op kunnen 

vertrouwen dat gemaakte afspraken nagekomen worden. Echter, in de praktijk kwam het er regelmatig 

op neer dat de lokale agent ‘ja’ zei en ‘nee’ deed (al dan niet met gegronde redenen). Het behoeft 

geen uitleg dat dit de uitvoering van de politieopbouwtaken belemmerde en voor irritaties zorgde bij 

het KMar-personeel. 


‘Soms was de samenwerking pijnlijk. Voordat je een les gaf, sprak je deze door met de 

lokale inspecteur die er bij zou zijn. Dan gaf je de les en dan werd je gewoon compleet 

onderuit gezaagd door dezelfde inspecteur, terwijl je vooraf volledig op één lijn zat. En 

dan besprak je dat met hem en dan werd daar hard om gelachen. Dat is best wel 

moeilijk, maar ja, de volgende les probeer je het gewoon weer. [..] Het waren vriendelijke 

lui, ze willen ook alles voor je doen, maar vaak worden ze teruggefloten van hogerhand. Ik 

had het idee dat ze ons zagen als noodzakelijk kwaad, omdat de EUPM vrij machtig is (zij 

kunnen mensen aannemen en ontslaan), en het een zaak was van de langste adem. Dat 

ze dachten van ‘zij gaan vroeg of laat weg uit het land en dan gaan we verder op onze 

eigen manier.’ Dat proefde je heel vaak, hoofdzakelijk bij de oudere verantwoordelijken. 

De jongere garde was veel meer welwillend dan de mensen die voor de oorlog ook al 

agent waren.’ 

4.4.2 Samenwerking met internationale collegae 

In alle missies vond in meer of mindere mate samenwerking plaats met internationale collega’s; 

immers, het personeel binnen EUPM, SFIR en ISAF is afkomstig uit allerlei landen. Er zijn 

verschillende ervaringen opgedaan op het gebied van internationale samenwerking. Op microniveau, 

dat wil zeggen op het persoonlijke niveau, verliep de samenwerking over het algemeen goed, zij het 

dat de onderlinge communicatie af en toe lastig was (niet elke international was namelijk in voldoende 

mate onderlegd in een wereldtaal). Er moet echter wel opgemerkt worden dat tijdens EUPM ervaren 

werd dat het lastig samenwerken is met collegae uit (Oost-Europese) landen waar het werkniveau 

lager ligt dan in Nederland. 




‘Samenwerking is soms een moeilijk punt. Het aannemen van geld, corruptie dus, is een 

hot item in Bosnië. Je moet je ogen niet sluiten voor andere landen in Europa waar dat 

ook gebeurt. Als er vanuit die landen politiemensen naar dergelijke missies worden 

gestuurd, vinden zij het aannemen van geld niet raar want dat gebeurt in eigen landen 

ook. Met Franse, Engelse en Duitse collega’s heb je een bepaalde verbondenheid; zij zijn 

namelijk goed opgeleid, professioneel, deskundig, serieus, en integer (natuurlijk niet altijd, 

maar dat geldt ook voor personeel van de KMar). Er zijn andere landen in dergelijke 

missies die dat niveau niet halen en dan is het lastig om daar mee samen te werken, want 

die kijken heel anders tegen bepaalde zaken aan. Voor mij is het bijvoorbeeld uit den 

boze om tijdens diensttijden te drinken, voor andere mensen niet. Er waren namelijk 

bureaus die hoefde je na twaalf uur ’s middags niet meer te bellen, want die [EUPM’ers] 

zaten samen met de lokale SBS te drinken.’ 

Op macroniveau verliep de samenwerking op het gebied van politieopbouw veelal minder positief. In 

Irak en Afghanistan heeft ieder land zijn eigen ‘area of responsibility’; dat wil zeggen, dat ieder land 

verantwoordelijk is voor de opbouw van politie in een bepaald gebied (bijvoorbeeld een provincie). 

Echter, doordat er niet of nauwelijks enige coördinatie/sturing plaatsvindt van bovenaf (i.e. op 

nationaal niveau) opereert men vanuit zijn eigen referentiekader en naar eigen goeddunken, waardoor 

de verschillende lokale politiekorpsen van elkaar gaan afwijken in haar optreden en structuur. 

Daarnaast wordt doorgaans door elke actor (die zich met politieopbouw bezighoudt) spreekwoordelijk 

het wiel zelf uitgevonden, aangezien ervaringen niet met elkaar uitgewisseld worden. Kortom, er zou 

effectiever en efficiënter samengewerkt kunnen worden indien er (meer) coördinatie zou plaatsvinden. 


‘We hadden met de Amerikanen en het Australische PRT contact voor de infrastructurele 

kant; zij bouwden namelijk een groot deel van de checkpoints en policesubstations. De 

samenwerking met hen verliep goed. Toen de Australiërs verkennend intrede deden in 

Uruzgan heb ik op hun verzoek een paar gesprekken met hen gevoerd om toe te lichten 

wat de lokale politiesituatie is. Ik heb hun gevraagd wat hun doelstelling was en zij wilden 

de politie gaan trainen, mentoren en monitoren. Ik heb toen tegen hen gezegd: ‘Wees 

welkom in deze wereld, maar oriënteer je heel goed wat er al op de markt is.’ Dat is het 

frappante van wat ik heb gezien, namelijk dat heel veel partijen proberen hetzelfde te 

bereiken, zonder dat het integraal gebeurt en van samenwerking sprake is. Daarom zijn 

we drie keer in de week een vergadering van een half uur gaan beleggen, waarbij de VS 

met al haar disciplines (Police Mentoring Team, Dyncorp, special forces), de KMar 

opleidingscoördinator, en mensen van het Nederlandse PRT, zitting in hadden om met 

elkaar af te stemmen van ‘waar loop jij tegen aan, wat ga jij doen, waar zit overlap’ om 

zodoende te bundelen en tot eenduidigheid te komen bij het opereren met de 

provinciale politie. Daarbij heb ik het nog niet over EUPOL die in januari is gekomen; dus op 

dit moment zijn de VS, de EU, Australië en Nederland in allerlei variëteiten bezig op het 

gebied van de politie in Uruzgan.’ 



4.4.3 Overdracht verantwoordelijkheden 

Ten behoeve van de personele aflossing werd binnen de missies EUPM, SFIR en ISAF een 

rotatiesysteem gehanteerd. Dat wil zeggen dat KMar-functionarissen respectievelijk twaalf 

maand/vierenhalve maand/zes maand, hun politieopbouwtaken uitvoerden en deze taken vervolgens 

overdroegen aan collegae die deze taken voor eenzelfde periode gingen uitvoeren. Het overdragen 

van de betreffende taken duurde over het algemeen een aantal dagen, waarin de opvolger ingewerkt 

werd door zijn voorganger. Deze overdracht hield in dat de opvolger voorgesteld werd aan 

internationale collega’s en aan de lokale agenten waar diegene zaken mee moest gaan doen. Tevens 

werd men bijgepraat over de huidige stand van zaken aangaande de lokale situatie, de uitgevoerde 

werkzaamheden, lopende projecten etc. Daarnaast zijn binnen de SFIR en ISAF missie enkele 

detachementcommandanten op voorverkenning geweest. Dit hield in dat zij in hun opleidingstraject 

een aantal dagen in het missiegebied zijn geweest om zodoende een beeld te verkrijgen van de lokale 

situatie en zich daardoor konden voorbereiden op de uit te voeren taken onder de betreffende 

specifieke omstandigheden. 

Het inwerken van opvolgers is een belangrijke taak, omdat men in Nederland doorgaans geen 

idee heeft van wat men te wachten staat; met andere woorden, hoe de lokale omstandigheden zullen 

zijn, op welke wijze zij de politieopbouwtaken moeten gaan uitvoeren, welke doelstellingen gehaald 

moeten worden, wie de counterparts zijn waarmee zij moeten gaan werken etc. Door dit aldaar 

uitgelegd te krijgen, hoeft men dit niet zelf uit te zoeken (‘niemand plonst in het diepe’, aldus een 

ISAF-respondent) waardoor kostbare tijd verloren zou gaan en wordt voorkomen dat elke rotatie op 

zijn eigen manier de taken uitvoert. De overdrachtsfase is daarmee een belangrijk 

coördinatiemechanisme waarmee structuur kan worden aangebracht in de uitvoering van 

politieopbouwtaken. Immers, met het oog op de lokale politie is het van belang dat men op dezelfde 

voet verder werkt en dat doelstellingen en werkwijzen niet steeds aan verandering onderhevig zijn. 


‘Wat we hebben proberen te doen was de lijn vast te houden. Dat was wel cruciaal, 

dat je niet elke vier maanden nieuwe focuspoints hebt, maar dat je focuspoints zet en 

dat je daar naar toe gaat werken.’ 

De EUPM en de ISAF missie zijn op het moment van schrijven nog niet beëindigd; dit geldt wel voor 

SFIR. De taken van de KMar in de Irakese provincie al-Muthanna zijn overgenomen door Engelse 

civiele agenten. Deze functionarissen zijn door de KMar opgevangen en hebben een aantal dagen 

met hen meegelopen om te zien hoe de taken uitgevoerd werden. Deze Engelse agenten gaven aan 

op dezelfde voet verder te gaan en daarbij zich meer te zullen gaan concentreren op het tactische 

niveau, aangezien de Irakese agenten op basisniveau reeds door de KMar waren opgeleid. 

Voor alle KMar-functionarissen die deelgenomen hebben aan één van de drie missies, geldt 

dat bij terugkomst in Nederland hun detachement ontbonden werd en dat zij doorgaans hun 

werkzaamheden vervolgden die voor de missie uitgevoerd werden. Door een enkeling zijn overigens 

presentaties gegeven over de betreffende missie aan personeel dat nog op uitzending moest. 

Onderstaand citaat, welke afkomstig is van een respondent die in de provincie Baghlan in Afghanistan 



politieopbouwtaken heeft uitgevoerd, geeft treffend weer hoe de KMar-functionaris terugkijkt op de 

uitvoering van zijn of haar taken in Bosnië, Irak of Afghanistan. 


‘De vraag blijft, helemaal nu we weg zijn als Nederlands PRT [lees: KMar], wat de man op 

straat doet met de dingen die wij hem hebben aangereikt…’ 

4.5 Resumé: Nederlandse politieopbouwervaringen 

In dit hoofdstuk stond de vraag centraal hoe de daadwerkelijke uitvoering van politieopbouw- en 

hervormingstaken geschiedt; oftewel, welke ervaringen opgedaan zijn door Nederlandse militaire 

functionarissen bij het opbouwen van inheemse politiekorpsen. In bovenstaande paragrafen zijn de 

betreffende ervaringen van Nederlandse KMar-functionarissen die politieopbouwactiviteiten in Bosnië, 

Irak of Afghanistan hebben uitgevoerd, systematisch weergegeven. Derhalve zal voor de 

beantwoording van de onderzoeksvraag, dit hoofdstuk samengevat weergegeven worden. 

De selectie van KMar-functionarissen die op uitzending moesten, geschiedde op basis van 

vrijwilligheid of men werd aangewezen aan de hand van een lijst. Veelal waren de enige 

selectiegronden de benodigde rang en enkele jaren operationele ervaring met politiewerk. In de 

praktijk bleek dat, doordat er geen selectiegronden op het gebied van politieopbouw werden gesteld, 

personeel uitgezonden werd dat zich eerst de benodigde vaardigheden eigen moesten maken, 

voordat het kennis kon overdragen op de lokale politie. De opleiding, oftewel het ‘opwerktraject’, voor 

de missie bestond enerzijds uit militaire vaardigheden en anderzijds uit culturele aspecten. Hoewel 

deze voorbereidingstrajecten over het algemeen naar behoren verliepen, kan dit niet gezegd worden 

over de rotaties één tot en met vier van de SFIR-missie; in deze opleidingstrajecten ontbrak namelijk 

het aanleren van militaire vaardigheden, werd er niet of nauwelijks geoefend met het leidende 

krijgsmachtonderdeel, en was de opleiding niet toegespitst op de lokale situatie in Irak. Voor alle 

voorbereidingstrajecten gold dat deze van algemene aard waren en niet taakspecifiek. Dat wil zeggen 

dat er geen aandacht geschonken werd aan de wijze waarop en met welke middelen men de lokale 

politie moest opleiden. Eveneens waren doelstellingen en andere richtlijnen niet bekend tijdens het 

volgen van de opleidingen; deze informatie verkreeg men van hun voorgangers in het missiegebied of 

via het principe ‘aldoende leert men’ wat de effectiviteit en de efficiëntie van het uitgezonden 

personeel en hun werkzaamheden negatief beïnvloedde. 

De lokale veiligheidssituatie speelt een belangrijke rol bij de uitvoering van de 

politieopbouwtaken. Dit aspect bepaalt namelijk welke en op welke wijze dergelijke activiteiten 

uitgevoerd kunnen worden; zo waren in Afghanistan bijvoorbeeld geen voetpatrouilles met lokale 

agenten mogelijk. Zelfs, zo is in Irak gebleken, kan een onveilige situatie er voor zorgen dat 

werkzaamheden gericht op het verbeteren van de lokale politie worden gestaakt. In de drie cases 

droeg de politie bij aan de ordehandhaving. Echter, het begrip politie dient zeer ruim opgevat te 

worden aangezien de politie in Bosnië niet of nauwelijks enige gelijkenis vertoont met de politie in Irak 

en Afghanistan; zelfs tussen laatgenoemde landen verschilt de politie nog behoorlijk van elkaar. 

Gemene deler bij alle drie de politiekorpsen is het gebrek aan zelfinitiatief bij de agenten; 

leidinggevenden bepalen vrijwel alles. Het blijkt lastig te zijn om vast te stellen hoe de lokale bevolking 



over hun eigen politie denkt; over het algemeen was men in geen van de landen positief over de 

politie. Dit had veelal te maken met de rol die de politie in het betreffende conflict had gespeeld, de 

corruptie die in de verschillende korpsen welig tierde, en het feit dan men afgeperst kon worden door 

lokale agenten. De opinie van de lokale bevolking over de internationale interventiemacht is eveneens 

lastig vast te stellen; over het algemeen kiest men voor de sterkste partij op dat moment in het 

betreffende gebied. 

In de onderlinge communicatie tussen de KMar-functionaris en de lokale agent, speelde de 

tolk een belangrijke rol. Zo vertaalde hij gesproken en/of geschreven woorden en was hij voor de 

Nederlandse functionarissen een vraagbaak op het gebied van culturele aspecten. Door de 

internationale gemeenschap zijn veel infrastructurele middelen gedoneerd aan de lokale 

politiekorpsen. Echter, op het gebied van capaciteitsopbouw werden verschillende soorten problemen 

ervaren. Zo deden zich problemen voor die te maken hadden met a) een slechte afstemming van de 

geschonken middelen op de lokale situatie, b) een beperkte coördinatie tussen de verschillende 

donorlanden, en c) de wijze van distribueren en de wijze waarop lokale agenten omsprongen met de 

geschonken goederen. Eén van de lastigste taken die de Nederlandse functionarissen ervoeren 

tijdens hun uitzendingen, was het overbrengen van integriteit op de lokale agenten. Waarden en 

normen van agenten zijn nauw vervlochten met de lokale, heersende cultuur en zijn zeer moeilijk te 

veranderen. Corruptie en het hanteren van ongepast geweld zijn twee zaken waar KMar- 

functionarissen veelvuldig mee te maken krijgen bij de uitvoering van politieopbouwactiviteiten. Gelet 

op het feit dat de lokale agenten beide aspecten veelal anders definiëren dan agenten in Nederland, 

ontstaat er voor de Nederlandse functionarissen een spanningsveld tussen enerzijds het respecteren 

van de lokale cultuur en anderzijds het niet kunnen toestaan van incorrect politioneel handelen. 

Alleen tijdens de ISAF-missie in Uruzgan heeft men zich met de rekrutering van agenten 

beziggehouden. De Afghaanse politie was zelf verantwoordelijk voor de levering van personeel; om er 

voor te zorgen dat het korps een afspiegeling van de lokale bevolking was, werd door KMar- 

functionarissen aangegeven van welke stam en uit welke woonplaatsen men agenten wilde opleiden. 

Vrouwelijke agenten werden in Uruzgan niet gerekruteerd aangezien vrouwen in een dergelijke functie 

daar niet geaccepteerd worden. In Bosnië werden politieagenten veelal opgeleid door lokale 

instructeurs; KMar-functionarissen voerden daarom een ondersteunende rol uit in het trainingsproces. 

In Irak en Afghanistan daarentegen, werden lokale agenten door KMar-functionarissen opgeleid. 

Tijdens een tweeweekse opleiding werden de basis politievaardigheden aangeleerd. Bij het geven van 

trainingen werd een behoorlijk aanpassings- en inlevingsvermogen van de KMar-functionarissen 

gevraagd, aangezien de lokale agenten een (zeer) laag kennisniveau bezaten en de meeste 

analfabeet waren. In de praktijk bleek dat het geleerde doorgaans snel vergeten was door de lokale 

agenten. Het geven van adviezen geschiedde in de drie missies op een andere wijze en op een ander 

niveau. Echter, ondanks deze verschillen was het uitbrengen van adviezen sterk afhankelijk van de 

persoonlijke/vertrouwensband met de counterpart, aangezien de welwillendheid van de lokale agent 

en zijn organisatie (hoofdzakelijk) bepaalt in welke mate en over welke onderwerpen advies gegeven 

mag worden. 

De werkzaamheden van de KMar-functionarissen waren ter ondersteuning van de lokale 

politiekorpsen; de politieopbouwactiviteiten werden daarom in overleg met lokale leidinggevenden 



uitgevoerd. In Irak en Afghanistan bleek echter dat de lokale politie elke vorm van training en hulp 

goedkeurde, waarmee de KMar een vrijbrief kreeg om naar eigen inzicht de politieopbouwtaken uit te 

voeren. Met betrekking tot de samenwerking met lokale agenten werden (in meerdere of mindere 

mate) twee type knelpunten ervaren, namelijk a) het opportunistische handelen van agenten, en b) het 

niet open staan voor adviezen en gemaakte afspraken niet nakomen. Beide aspecten belemmeren de 

opbouwactiviteiten en zorgen voor irritaties bij het KMar-personeel. Met betrekking tot de 

samenwerking met internationale collegae zijn verschillende ervaringen opgedaan. Op microniveau 

verloopt deze doorgaans goed, zij het dat de communicatie soms een struikelblok vormt en dat de 

samenwerking met internationals uit landen met een lager werkniveau dan in Nederland lastig is. Op 

macroniveau doen zich veelal problemen voor in de coördinatie van de politieopbouwwerkzaamheden 

wat ten koste gaat van de effectiviteit en de efficiëntie van de geleverde inspanningen. Binnen de drie 

missies werd een rotatiesysteem gehanteerd; personeel werd voor een aantal maanden uitgezonden, 

waarna zij afgelost werden door hun opvolgers. Tijdens deze aflossing, welke een aantal dagen 

duurde, werden de opvolgers ingewerkt door hun voorgangers. Deze overdrachtsfase is een 

belangrijk coördinatiemechanisme waarmee structuur kan worden aangebracht in de uit te voeren 

taken; het is namelijk van belang dat doelstellingen en werkwijzen niet wijzigen met elke rotatie. Bij 

terugkomst in Nederland werd elk KMar-detachement ontbonden en vervolgden de functionarissen 

hun betreffende functie die zij voor de uitzending bekleedden; door een enkeling werden overigens 

presentaties gegeven aan detachementen die nog op uitzending gingen. 



Invloedsfactoren 



‘The most important conclusion to be drawn from the experience of capacity 

building efforts in transition states in recent decades, is that there are no 

easy or quick ‘fixes’ in a police reform process’ - Harris, 2005:10 

In de voorgaande hoofdstukken is respectievelijk beschreven uit welke componenten democratische 

politieopbouw bestaat, in welke missies de Nederlandse krijgsmacht (tot op heden) 

politieopbouwtaken heeft uitgevoerd, en hoe de uitvoering van de uitgevoerde taken verliep. In dit 

hoofdstuk zal deze kennis gecombineerd worden om zodoende tot een beschrijving te komen welke 

factoren van invloed zijn op het opbouwen hervormingsproces van inheemse politiekorpsen. 

Bij de beschrijving van invloedsfactoren dient niet uit het oog verloren te worden dat er allerlei 

soorten factoren zijn – zowel op strategisch- als operationeel niveau, en op macro- danwel 

microniveau – die dergelijke politieopbouwactiviteiten kunnen bevorderen of belemmeren. Om toch 

enige structuur aan te brengen in de analyse, is er voor gekozen om de verschillende factoren zoveel 

mogelijk te bespreken aan de hand van de vier componenten die in hoofdstuk twee van deze 

rapportage zijn weergegeven. 211 Een tweede aspect waar eveneens rekening mee moet worden 

gehouden bij de weergegeven analyse is dat als er gesproken wordt over inheemse politieopbouw, er 

in feite gesproken wordt over het overbrengen van ‘democratic policing’ principes; oftewel, het doel 

van de politieopbouwactiviteiten is om een inheems politiekorps te creëren dat volgens (inter)nationale 

wetgeving, bepalingen en universele mensenrechten opereert en dat zijn taken op een responsieve 

wijze uitvoert, waarbij transparantie en het afleggen van verantwoordelijkheid belangrijke voorwaarden 

zijn. Dit betekent dat de factoren die beschreven worden invloed hebben op de realisatie van een 

dergelijk politiekorps. 

5.1 Invloedsfactoren betreffende de component ‘voorbereiding missie’ 

Aan de uitvoering van politieopbouwactiviteiten, waarbij het niet uitmaakt van welke aard zij zijn en op 

welk niveau zij uitgevoerd worden, dient een (lange termijn) strategie ten grondslag te liggen. Met 

andere woorden, voordat men politiemissies uitvoert dient duidelijk te zijn wat de doelstellingen met 

betrekking tot het politiekorps zijn (hoe het korps dient te functioneren over een x aantal maanden, 

jaren, decennia), op welke niveaus (landelijk, regionaal, lokaal) welke taken uitgevoerd moeten 

worden, en welke actoren daar grotendeels bij betrokken zullen zijn. In de praktijk blijkt namelijk dat 

als een dergelijk plan niet uitgewerkt of bekend is bij de betrokken actoren, de vele uitgevoerde 

werkzaamheden niet effectief bijdragen aan de realisatie van het beoogde politiekorps; men werkt dan 

immers vanuit zijn eigen referentiekader en naar eigen inzicht, waardoor een inheems politiekorps 

gecreëerd wordt welke per regio verschilt in zowel de organisatiestructuur als in het optreden. Kortom, 

het creëren van een gedegen coördinatiemechanisme waarmee de verschillende betrokken actoren 

en de uitvoering van hun werkzaamheden gestructureerd worden, is een belangrijke bevorderende 

factor bij de uitvoering van politieopbouwwerkzaamheden. 

Voordat politiemissies worden uitgevoerd, dient positief vastgesteld te worden dat het 

ontvangende land achter de hervormingsplannen staat. Immers, in de praktijk blijkt dat de 

welwillendheid van de politieorganisatie bepaalt in hoeverre politieopbouwactiviteiten uitgevoerd 

kunnen worden en de resultaten ervan bestendigd blijven. Daarbij moet niet uit het oog worden 

211 Zie figuur 1: Democratische opbouw/hervorming inheems politiekorps. 



5

verloren dat men niet mag verwachten dat de aangeboden hulp als hulp wordt ervaren door de lokale 

bevolking. De internationale interventiemacht is namelijk een (soort) bezettingsmacht (een al dan niet 

‘heilzame bezetter’). Het is daarom van belang dat loyale, autochtone elites bij het proces betrokken 

worden en hun steun uitspreken over de politieopbouw. Er zal daarom in samenspraak (onder andere) 

vastgesteld moeten worden wie welke beslissingsbevoegdheden heeft (bijvoorbeeld in hoeverre de 

lokale autoriteiten zelf invloed hebben op het opbouwproces) en hoe de politie dient te functioneren; 

oftewel, de grenzen van ‘local ownership’ dienen vastgesteld te worden. Daarbij moet in gedachten 

worden gehouden dat zonder de welwillendheid van de lokale bevolking, er niet of nauwelijks 

politieopbouw mogelijk is; onwil, zo is ervaren, is een zeer belemmerende factor in het opbouwproces. 

De selectie en opleiding van personeel is een derde factor die van invloed is op de uitvoering 

van politieopbouwactiviteiten. Het behoeft geen uitleg dat het bevorderend werkt indien personeel 

weet hoe zij haar opgedragen taken moet uitvoeren en dit ook kan. Daarom dient bij de 

personeelsselectie allereerst nagegaan te worden aan welk soort personeel behoefte is in het 

betreffende uitzendgebied. Daarbij is het van belang dat onder andere gekeken wordt naar welke 

taken in het missiegebied uitgevoerd dienen te worden (opleiding/training van agenten, advisering, 

mentoring of monitoring), op welk(e) organisatieniveau(s) dit plaatsvindt (gaat het om het opleiden van 

straatagenten of om officieren), en wat het werkniveau van de lokale politie is (of zij al opleidingen 

hebben gevolgd; of er reeds ervaring is met het uitvoeren van politiewerk). Aan de hand van deze 

aspecten kan vervolgens bepaald worden welk type functionaris nodig is, zodat er iemand 

uitgezonden wordt met de passende werkervaring en het passende werkniveau waardoor deze kennis 

kan overbrengen op de lokale politieagenten. Daarnaast is het van belang dat personeel goed 

voorbereid wordt op de uitvoering van hun taken; dat men weet welke taken, met welke middelen en 

onder welke omstandigheden, uitgevoerd moeten gaan worden. Kortom, door het juiste personeel te 

selecteren en deze taakspecifiek op te leiden, wordt de effectiviteit en de efficiëntie van het 

uitgezonden personeel aanzienlijk vergroot. 

Een laatste factor die binnen deze component aandacht verdiend, is de uitzendduur van 

personeel dat politieopbouwactiviteiten uitvoert. In de praktijk blijkt namelijk dat het tijd kost om aan 

een bepaalde cultuur (met name een cultuur die ver van de Nederlandse afstaat) te wennen, evenals 

aan de lokale agenten, de zogenoemde ‘counterparts’, waar men mee samen dient te werken. Met 

name bij functionarissen die als adviseur of mentor optreden – zij dienen namelijk een zekere 

vertrouwensband op te bouwen met hun counterpart – is het van belang dat de uitzendduur zo lang 

mogelijk is (zes maanden wordt doorgaans als te kort bevonden), zodat lokale agenten niet steeds 

met andere adviseurs te maken krijgen; dit scheelt inwerktijd, uiteenlopende visies die eventueel 

ontstaan etc. Voor een functionaris die opbouwtaken van korte duur uitvoert (bijvoorbeeld tweeweekse 

trainingen), is een persoonlijke band met de lokale agent minder relevant, waardoor zijn uitzendtermijn 

al kan volstaan met enkele weken. Kortom, een langere uitzendduur, mits dit resulteert in een beter 

begrip van de lokale cultuur en een goede vertrouwensband met de counterpart, is een bevorderende 

factor. 

5.2 Invloedsfactoren betreffende de component ‘lokale maatschappelijke veiligheid’ 

In de praktijk blijkt dat de veiligheidssituatie een zeer belangrijke rol speelt in het politieopbouwproces. 

Er kan gesteld worden dat deze situatie voorwaardenscheppend is voor de uitvoering van 



politieopbouwtaken; met andere woorden, welke en op welke wijze opbouwactiviteiten uitgevoerd 

worden, wordt allereerst bepaald door de veiligheidssituatie. Immers, indien men zich niet vrijelijk kan 

bewegen in het missiegebied (vanwege bijvoorbeeld kans op aanslagen), is het meelopen met 

patrouilles – wat een wezenlijk onderdeel vormt van de opleiding van straatagenten – en de controle 

op hoe de agenten hun werkzaamheden uitvoeren, slechts beperkt mogelijk wat negatieve 

consequenties heeft voor de kwaliteit van de lokale politie. Het is zelfs gebleken dat vanwege 

onveiligheid voor het Nederlandse personeel, politieopbouwtaken tijdelijk werden gestaakt. Het 

streven naar een veilige en stabiele omgeving is daarom zeer belangrijk; een dergelijke situatie is 

namelijk onontbeerlijk bij de uitvoering van politieopbouwtaken. 

Daarnaast is een slechte veiligheidssituatie, dat wil zeggen een hoog geweldsniveau, in het 

missiegebied niet alleen een belemmerende factor voor de taakuitvoering van internationals, het 

belemmert eveneens het politieoptreden van de lokale agenten – en daarmee overigens indirect de 

uitvoering van politieopbouwtaken. Immers, optreden tegen zwaarbewapende criminele/terroristische 

groeperingen staat in groot contrast met het bestrijden van bijvoorbeeld woninginbraken en 

verkeersmisdrijven. Agenten dienen, voor het opereren op een dergelijk geweldsniveau, op een 

andere wijze opgeleid en van andere uitrusting voorzien te worden. Men kan zich daarom afvragen of 

de politie, zoals die in de westerse wereld functioneert, wel het juiste middel is om in dergelijke 

situaties de openbare orde te handhaven; oftewel, men kan zich afvragen of democratische 

politieopbouw wel past in een conflictgebied. Immers, een onveilige situatie in het missiegebied is een 

zeer belemmerende factor bij het opbouwen van inheemse politiekorpsen. 

5.3 Invloedsfactoren betreffende de component ‘open/of inrichting inheems politiekorps’ 

Bij de oprichting danwel inrichting van een politiekorps dient rekening te worden gehouden met 

enerzijds de lokale context en anderzijds de specifieke eigenschappen van een politieorganisatie. Zo 

spelen onder andere de aanwezige criminaliteit, de taken van de aanwezige veiligheidsinstituties 

(denk aan het leger, maar bijvoorbeeld ook aan (stammen)milities), en de perceptie van de lokale 

bevolking over hoe een politie-instituut haar taken dient uit te voeren, een belangrijke rol in de 

ontwikkeling van een politieorganisatie. Daarnaast heeft de politieorganisatie ook invloed op de lokale 

context – aangezien agenten in behoorlijke mate kunnen ingrijpen in het maatschappelijke leven – 

waardoor zij een krachtig instrument is in de handen van overheden (i.e. haar machthebbers). Het 

opbouwen van politiekorpsen is daarom niet alleen een technische, maar ook een politieke exercitie. 

Deze culturele en politieke aspecten maken dat politieopbouwtaken niet eenvoudig uit te voeren zijn; 

politiemodellen die in de ene staat gehanteerd worden, kunnen immers niet zomaar overgezet worden 

in een andere staat. Er dient daarom geanalyseerd te worden wat men wil en wat mogelijk is. Kortom, 

bij inheemse politieopbouw is het zeer belangrijk dat een politiemodel geïmplementeerd wordt dat ten 

dele aan de lokale situatie is aangepast: dat er een politiekorps op/ingericht wordt die ‘past’ in de 

betreffende politieke en culturele context met inachtneming van democratische principes (wet en 

mensenrechten, transparantie, afleggen verantwoordelijkheid etc.) – hiermee staat of valt de 

uitvoering van alle politieopbouwtaken. In onderstaande paragrafen zal per specifieke opbouwtaak 

beschreven worden, welke factoren een bevorderende danwel belemmerende uitwerking hebben op 

de uitvoering ervan. 



Tijdens het opbouwproces van inheemse politiekorpsen wordt door donorlanden veel 

geïnvesteerd in de lokale politie-infrastructuur (i.e. middelen die benodigd zijn om de politie effectief 

op te kunnen laten treden). In de praktijk worden op dit gebied verschillende problemen ervaren. Een 

groot deel van deze problemen (die in dit onderzoek naar voren kwamen) kunnen herleid worden tot 

een gebrek aan afstemming tussen enerzijds donorlanden onderling en anderzijds tussen 

donorland(en) en ontvangend land. Immers, problemen ontstaan a) door een verkeerde afstemming 

op de lokale behoeften en capaciteit (denk aan de verstrekking van technisch hoogstaande goederen 

of middelen die niet functioneel zijn in het betreffende gebied), b) doordat de verstrekking van 

middelen aanbodgestuurd verloopt en niet afgestemd wordt op de vraag (aangezien er geen plannen 

gemaakt worden wie welke middelen doneert, verstrekken donoren wat zij kunnen leveren), en c) 

doordat de distributie niet gecoördineerd plaatsvindt (waardoor spullen op de verkeerde plaats 

terechtkomen en niet voor de beoogde doeleinden gebruikt worden). Kortom, een goede afstemming 

tussen dat wat nodig is en dat wat geleverd kan worden, is een bevorderende factor bij de 

capaciteitsopbouw. 

Het aan lokale agenten bijbrengen dat zij in overeenstemming met de wet dienen te handelen 

en uitleggen dat het doel van hun functioneren het dienen van de samenleving is – met de daaruit 

voortvloeiende consequenties voor de uitvoering van de dagelijkse politietaken – is een zeer moeilijke 

taak binnen het politieopbouwproces; met name in staten waar weinig ervaring is met de beginselen 

van een rechtsstaat. Corruptie en het hanteren van ongepast geweld zijn aspecten die de 

integriteitopbouw binnen politiekorpsen behoorlijk belemmeren. Dit komt mede doordat beide 

aspecten moeilijk zijn te bestrijden door internationals vanwege (onder andere) het feit dat hun 

mandaat dit niet toestaat, men op basis van geruchten geen agenten kan berispen, en dat lokale 

agenten dergelijke misdragingen veelal niet als zodanig definiëren. Het veranderen van heersende 

normen en waarden in een samenleving is moeilijk, laat staan in een cultuur die ver van de westerse 

verwijderd is. 

Bij het rekruteren van agenten is het van belang dat men zorg draagt voor een representatief 

politiekorps; dat wil zeggen dat het personeelsbestand een afspiegeling is van de lokale bevolking (op 

kenmerken als geslacht en etniciteit). Daarnaast is het van belang dat mensen geworven worden met 

de benodigde kwaliteiten en zonder crimineel verleden. Echter, in de praktijk blijken deze eisen niet 

altijd haalbaar. Dit komt doordat men enerzijds tegen praktische problemen aanloopt – zoals het 

ontbreken van een soort gemeentelijke basis administratie of andersoortige administratiesystemen 

waarmee nagegaan kan worden wie de betreffende persoon en zijn verleden is – en anderzijds 

doordat de lokale situatie dit niet toestaat (denk aan het niet accepteren van vrouwelijke agenten in 

Irak en Zuid-Afghanistan) of moeilijk maakt (denk aan functies die in Bosnië vacant blijven, omdat 

moslims niet in Servisch gebied willen wonen en werken en vice versa). 

Het kennisniveau en de vaardigheden van de lokale agenten zijn de voornaamste factoren die 

bepalen hoe de uitvoering van de trainingswerkzaamheden geschiedt. Met andere woorden, deze 

aspecten bepalen welke lessen, op welk niveau en op welke wijze, gegeven dienen te worden. 

Bijvoorbeeld: analfabetisme onder agenten betekent dat men louter via gesproken woorden en het 

voordoen van handelingen, kennis kan overbrengen; en indien agenten opleidingen hebben gevolgd 

in bijvoorbeeld het buitenland of op politieacademies, dient men hun andere zaken bij te brengen dan 



wanneer men geen ervaring heeft met politiewerk. Bij de uitvoering van trainingstaken wordt daarom 

een groot beroep gedaan op het aanpassings- en inlevingsvermogen van de internationals; het is 

daarom verstandig om, zoals eerder is beschreven, functionarissen uit te zenden die gedegen 

voorbereid zijn op de lokale omstandigheden zodat zij weten wat hun te wachten staat. Kortom, het 

kennisniveau en de vaardigheden die lokale agenten bezitten bij aanvang van de training, bepalen 

voor een groot deel hoe het trainingsproces er uit komt te zien. 

De persoonlijke/vertrouwensband met de counterpart (degene aan wie het advies wordt 

uitgebracht) heeft een grote invloed op de uitvoering van adviseringswerkzaamheden. Immers, in 

welke mate en met betrekking tot welke onderwerpen je advies kunt geven, wordt hoofdzakelijk 

bepaald door de welwillendheid van de ‘counterpart’, en niet door wat de internationale gemeenschap 

voor ogen heeft. In de praktijk is namelijk gebleken dat hoe goed de aangedragen adviezen ook 

mogen zijn, als men niet wil, gebeurt er de facto niets mee; oftewel, men zegt dan ‘ja’, maar doet 

‘nee’. Kortom, de welwillendheid van lokale agenten, die positief beïnvloedt kan worden door de 

international, bepaalt welke adviezen uitgebracht kunnen worden en in hoeverre deze opgevolgd 

worden. 

Een laatste aspect die in het kader van de op-/inrichting van inheemse politiekorpsen 

aandacht behoeft is communicatie. De communicatie tussen de internationals en de lokale agenten is 

van invloed op de uitvoering van alle bovengenoemde taken. Immers, voor het overbrengen van 

kennis is goede communicatie cruciaal: men moet begrijpen wat de ander bedoelt. In de praktijk blijkt 

een goede communicatie veelal moeilijk te creëren zijn. Dit komt doordat het praten via tolken evenals 

een (hoge mate van) analfabetisme onder de doelgroep niet bevorderlijk werkt; leerstof kan alleen 

mondeling overgebracht worden, en het vertalen kost tijd waardoor de aandacht van rekruten tijdens 

het lesgeven vermindert. Overigens, de tolk kan (vanwege zijn etniciteit en leeftijd) een bevorderende 

danwel belemmerende invloed hebben op het onderlinge contact tussen de internationals en de lokale 

agenten. Daarnaast is ervaren dat zijn kennis over de lokale cultuur (met betrekking tot gewoontes, 

omgangsvormen) veelal goed van pas komt. Echter, de communicatie is, hoewel dit door allerlei 

aspecten zoveel mogelijk kan worden verminderd, een belemmerende factor bij het uitvoeren van 

politieopbouwwerkzaamheden. 

5.4 Invloedsfactoren betreffende de component ‘langetermijnontwikkelingen’ 

Het uiteindelijke doel van inheemse politieopbouw is dat het lokale politiekorps zelfstandig op 

voldoende niveau kan opereren en dat zij in staat is om de lokale orde te handhaven. De tijd die voor 

dit ‘verzelfstandigingsproces’ nodig is, zal per korps verschillen; echter, vaststaat dat dergelijke 

processen geen ‘quick fixes’ zijn. Voor zover na te gaan was met het verworven onderzoeksmateriaal, 

zullen enkele factoren besproken worden die van invloed zijn op de ontwikkeling van een inheems 

politiekorps. 

Zoals bij de component ‘voorbereiding op de missie’ reeds is aangegeven, is het noodzakelijk 

dat voordat er begonnen wordt met het opbouwen van politiekorpsen, nagegaan wordt – met 

inachtneming van de lokale context – hoe dit op te richten korps er uit moet komen te zien (qua 

organisatiestructuur, materieel etc.), hoe het moet gaan functioneren in de lokale samenleving (qua 

takenpakket en de wijze waarop deze taken uitgevoerd moeten gaan worden), welke tijdslijn daarbij 

gehanteerd wordt (wanneer wat gerealiseerd dient te zijn) en welke actoren in dit proces betrokken 



gaan worden (zowel lokale als internationale actoren). In de praktijk blijkt namelijk dat dergelijke 

documenten niet geschreven (of niet goed gecommuniceerd) worden waardoor de onderlinge 

coördinatie ver te zoeken is en de betrokken actoren naar eigen inzicht handelen; deze les werd zowel 

in Bosnië, Irak als in Afghanistan geleerd. Overigens, dergelijke plannen dienen niet alleen 

geschreven te worden op macroniveau met de internationale en lokale betrokken actoren, maar ook 

op microniveau; dat wil zeggen, voor de Nederlandse uitgezonden functionarissen. Aangezien 

gewerkt wordt met rotatiesystemen, dient voorkomen te worden dat de plannen voor het lokale 

politiekorps met elke rotatie veranderen. Daarnaast versnellen dergelijke plannen het ‘inwerkproces’ 

van een uitgezonden functionaris; immers, men hoeft bij aankomst in het missiegebied niet zelf te 

onderzoeken wat hij/zij daar kan gaan doen (wat in de praktijk echter doorgaans wel het geval is). 

Overigens, in dit proces kan de kennis/ervaring van de reeds uitgezonden functionarissen gebruikt 

worden. Immers, zij kunnen bij terugkomst in Nederland middels het geven van presentaties de nog 

uit te zenden functionarissen inlichten en voorbereiden op wat komen gaat. 

Aangezien de lokale agenten uiteindelijk zelfstandig dienen te functioneren, is het van belang 

dat zij tijdens het ‘verzelfstandigingtraject’ betrokken worden bij de uit te voeren opbouwtaken en dat 

zij langzamerhand steeds meer verantwoordelijkheden krijgen; oftewel, dat zij het initiatief nemen. 

Echter, bij het betrekken van lokale actoren in het opbouwproces dient met twee aspecten rekening te 

worden gehouden die veelal te maken hebben met het nastreven van eigenbelangen. Zo blijkt 

namelijk dat het handelen van lokale agenten doorgaans opportunistisch van aard is; internationale 

functionarissen worden gezien als ‘suikeroom’ en de lokale agent wil eigenlijk altijd ‘beter en mooier’ 

en handelt daar na. Het andere aspect betreft de onderlinge verstandhouding tussen de internationale 

actoren en de lokale politie. Voor het opbouwproces is het namelijk noodzakelijk dat er enige mate 

van vertrouwen tussen beide partijen is; dat men van elkaar weet dat gemaakte afspraken worden 

nagekomen. Echter, deze vertrouwensband is moeilijk te creëren en doorgaans niet aanwezig. Indien 

men materiële zaken belangrijker vindt dan democratische werkwijzen en men gemaakte afspraken 

niet nakomt, is het moeilijk om de lokale politie als volwaardige partner in het verzelfstandigingsproces 

te betrekken. Hierdoor wordt de voortgang van de opbouwtaken belemmerd en vertraagd. Voordat 

functionarissen politieopbouwtaken uit gaan voeren, is het van belang dat bij beide aspecten 

stilgestaan wordt, zodat men hierop ingesteld is en een juist verwachtingspatroon heeft. 

Tot slot dient nog opgemerkt te worden dat de opinie van de lokale bevolking over ‘haar’ 

politie een belangrijk element is in de ontwikkeling van politiekorpsen. De politie behoort hun immers 

ten dienste te staan. Hoewel internationale en lokale actoren dit doel nastreven, is dit veelal niet 

duidelijk voor de lokale populatie. De mensen zijn veelal beducht voor de politie wat komt door de rol 

die zij heeft gespeeld in de recente geschiedenis (i.e. in het conflict, door corruptie etc.). Echter, de 

bevolking speelt een belangrijke rol bij de bestrijding van criminaliteit (een groot deel van de misdaden 

wordt namelijk opgelost door tips van de bevolking) en de politie heeft haar medewerking nodig. Het is 

daarom van belang dat er geïnvesteerd wordt in het imago van de politie middels (naar gelang 

mogelijk is) het gebruik van media, opendagen, scholenbezoeken, evaluaties onder de bevolking etc. 

Hoewel de resultaten van dergelijke inspanning veelal moeilijk te meten zijn, zullen deze zich 

uitbetalen op de lange termijn. 



5.5 Resumé: invloed hebbende factoren op het inheemse politieopbouwproces 

In dit hoofdstuk stond de vraag centraal wat bevorderende danwel belemmerende factoren zijn bij de 

uitvoering van inheemse politieopbouwactiviteiten. Ter beantwoording van de onderzoeksvraag zal, 

aangezien deze factoren in bovenstaande paragrafen uitvoerig zijn beschreven, dit hoofdstuk 

samengevat weergegeven worden. 

Binnen de component ‘voorbereiding op de missie’ werden een viertal invloedsfactoren 

onderscheiden. Een eerste factor is het al dan niet aanwezig zijn van een coördinatiemechanisme. 

Het hanteren van een strategie waarin staat beschreven wat de doelstellingen met betrekking tot het 

inheemse politiekorps zijn (hoe het korps dient te functioneren over een x aantal maanden, jaren, 

decennia), op welke niveaus (landelijk, regionaal, lokaal) welke taken uitgevoerd moeten worden, en 

welke actoren daar grotendeels bij betrokken zullen zijn, komt de effectiviteit en de efficiëntie van de 

missie ten goede. In de praktijk blijkt namelijk dat betrokken actoren zonder een dergelijk 

coördinatiemechanisme naar eigen inzicht handelen en er daardoor verschillen ontstaan in het 

functioneren van de inheemse politie. Een tweede factor in het opbouwproces is de welwillendheid 

van de betrokken lokale actoren. Deze welwillendheid bepaalt namelijk welke en in hoeverre 

politieopbouwactiviteiten uitgevoerd kunnen worden; het betrekken van lokale actoren in het 

besluitvormingsproces is dan ook noodzakelijk. Overigens, er mag niet zomaar aangenomen worden 

dat de aangeboden hulp als zodanig wordt ervaren, aangezien de interventiemacht als een 

bezettingsmacht aangemerkt kan worden. De derde factor die is onderscheiden, heeft betrekking op 

de kwaliteit van het uitgezonden personeel. Het behoeft geen uitleg dat het bevorderend werkt indien 

personeel weet hoe zij haar opgedragen taken moet uitvoeren en dit ook kan. De personeelsselectie 

en de opleiding speelt hierbij een belangrijke rol: door uit te zenden personeel te selecteren en voor te 

bereiden met het oog op de uit te voeren taken in het missiegebied, evenals het organisatieniveau 

waarop de uitvoering plaatsvindt en het werkniveau van de politie aldaar, wordt de effectiviteit en de 

efficiëntie van het uitgezonden personeel aanzienlijk vergroot. De vierde en laatste factor binnen deze 

component betreft de uitzendduur van personeel dat politieopbouwactiviteiten uitvoert. In de praktijk 

blijkt namelijk dat het tijd kost om (aan) een bepaalde cultuur te wennen / te begrijpen, en een band 

met de ‘counterpart’ (de lokale agent waar mee samengewerkt dient te worden) op te bouwen. Een 

langere duur van de uitzending bevordert de uitvoering van de taken, aangezien de uitgezonden 

functionaris beter op de lokale situatie is ingespeeld. 

Binnen de component ‘lokale maatschappelijke veiligheid’ werd één invloedsfactor 

onderscheiden die van invloed is op het inheemse politieopbouwproces, namelijk de 

veiligheidssituatie. Deze situatie is namelijk voorwaardenscheppend voor de uitvoering van 

politieopbouwtaken; oftewel, deze situatie bepaalt in eerste aanleg welke taken door het uitgezonden 

personeel uitgevoerd kunnen worden. In de praktijk is namelijk gebleken dat de mogelijkheid om 

mentor en monitor taken uit te voeren sterk afhankelijk is van het lokale geweldsniveau. Bovendien is 

de veiligheidssituatie niet alleen van invloed op de uitvoering van de werkzaamheden van het 

uitgezonden personeel, maar eveneens op het politieoptreden van de lokale agenten (en daarmee 

indirect op de uitvoering van politieopbouwtaken). Een hoog geweldsniveau betekent namelijk dat 

agenten op een andere wijze opgeleid en uitgerust dienen te worden om hun opgedragen taken uit te 



kunnen voeren. Overigens, in dat geval is het de vraag of er dan nog sprake is van politieopbouw. 

Kortom, een veilige en stabiele omgeving is onontbeerlijk bij de uitvoering van politieopbouwtaken. 

Bij de component ‘open/of inrichting van een inheems politiekorps’ werden per 

opbouwactiviteit / fase invloedsfactoren onderscheiden. De eerste factor die het politieopbouwproces 

beïnvloedt, is de aanpassing van het te implementeren politiemodel aan de lokale context. Immers, 

door culturele (zoals aanwezige criminaliteit en andere veiligheidsinstituties, en de perceptie van de 

bevolking over de rol van politie in de samenleving) en politieke aspecten kunnen politiemodellen die 

in de ene staat worden gehanteerd, niet zomaar overgezet worden in een andere staat; deze dienen 

ten dele, met inachtneming van democratische principes, aan de lokale context aangepast te worden. 

Het behoeft geen uitleg dat een ‘passend’ politiemodel de uitvoering van het opbouwproces bevordert. 

Een tweede invloedsfactor die onderscheiden is en betrekking heeft op de capaciteitsopbouw, is de 

afstemming tussen donorlanden onderling en tussen donorland en ontvangende land. In de praktijk 

blijkt namelijk dat, a) doordat er geen afstemming plaatsvindt op de lokale behoefte en capaciteit, b) 

de verstrekking van middelen aanbodgestuurd verloopt, en c) de distributie ongecoördineerd 

plaatsvindt, gedoneerde middelen niet of op verkeerde wijze worden gebruikt door de lokale politie. De 

lokale (politie)cultuur is een derde invloedsfactor die binnen deze component is onderscheiden. In de 

praktijk blijkt het namelijk moeilijk te zijn om heersende normen en waarden te veranderen, vooral met 

betrekking tot corruptie en het hanteren van ongepast geweld. Hierdoor wordt de uitvoering van 

integriteitopbouwactiviteiten erg bemoeilijkt. Daarnaast is de lokale cultuur eveneens van invloed op 

het rekruteringsproces. De heersende cultuur bepaalt namelijk of vrouwen en bepaalde 

(minderheids)bevolkingsgroepen wel of niet geaccepteerd worden als politieagent. Een vierde 

invloedsfactor die onderscheiden is en betrekking heeft op de uitvoering van trainingwerkzaamheden, 

is het kennisniveau en de vaardigheden van lokale agenten. De aanwezige kennis en vaardigheden 

bij aanvang van de training bepalen namelijk welke lessen, op welk niveau en op welke wijze, 

gegeven dienen te worden. Daarbij moet opgemerkt worden dat bij een laag kennisniveau, een groot 

beroep wordt gedaan op het aanpassings- en inlevingsvermogen van het uitgezonden personeel. De 

persoonlijke/vertrouwensband die een uitgezonden functionaris heeft met zijn counterpart is een vijfde 

factor die van invloed is op het opbouwproces. Deze band bepaalt namelijk in welke mate en met 

betrekking tot welke werkzaamheden advies gegeven mag worden en, tot op zekere hoogte, in 

hoeverre deze wordt opgevolgd. Een zesde en tevens laatste factor die bij deze component is 

onderscheiden, is de communicatie. In de praktijk blijkt dat de communicatie tussen uitgezonden 

personeel en lokale agenten, hoewel dit door allerlei aspecten zoveel mogelijk kan worden 

verminderd, veelal een belemmerende factor is bij het uitvoeren van politieopbouwwerkzaamheden; 

het vertalen kost tijd, men begrijpt elkaar niet goed, en in het geval van analfabetisme kan kennis 

alleen mondeling (en via gebaren) overgebracht worden. 

Met betrekking tot de component ‘langetermijnontwikkeling’ kan gesteld worden dat 

opbouwactiviteiten uiteindelijk dienen te leiden tot een lokaal politiekorps dat zelfstandig op voldoende 

niveau kan opereren en instaat is om de lokale orde te handhaven. Hoe lang dit 

‘verzelfstandigingsproces’ duurt verschilt per korps, echter, vaststaat dat dergelijke processen geen 

‘quick fixes’ zijn. Een eerste factor die invloed heeft op dit verzelfstandigingsproces en binnen deze 

component is onderscheiden, is het al dan niet hanteren van een opbouwstrategie die aangepast 



wordt aan het verloop van het opbouwproces. Deze factor heeft invloed op de effectiviteit en de 

efficiëntie van de uitgevoerde opbouwtaken en daarmee op het ontwikkelingsproces van het inheemse 

politiekorps. Immers, een strategie vormt een belangrijk coördinatiemiddel bij de uitvoering van 

politieopbouwtaken waarmee voorkomen kan worden dat, doordat betrokken actoren naar eigen 

inzicht gaan handelen, de politie per (verantwoordelijkheids)regio anders opgeleid wordt. Aangezien 

de Nederlandse krijgsmacht binnen politiemissies met rotatiesystemen werkt, is het bevorderlijk dat 

dergelijke strategieën ook geschreven worden voor de uit te voeren taken van het Nederlandse 

personeel. In de praktijk blijkt namelijk dat uitgezonden functionarissen bij aankomst in het 

missiegebied veelal eerst zelf moeten uitzoeken welke taken zij kunnen gaan uitvoeren. Hierdoor gaat 

tijd verloren en ontstaat een grote kans dat de doelstellingen met betrekking tot de lokale politie 

wijzigen; beide aspecten komen de efficiëntie van de uitgevoerde taken niet ten goede. Het handelen 

van de lokale agenten is een tweede invloedsfactor, welke binnen deze component is onderscheiden, 

en heeft betrekking op hun deelname in het verzelfstandigingsproces. Lokale agenten handelen 

namelijk veelal vanuit opportunistisch oogpunt en het is doorgaans moeilijk om met hen een 

vertrouwensband op te bouwen (omdat gemaakte afspraken niet na worden gekomen). Door deze 

beide aspecten welke veelal te maken hebben met het nastreven van eigenbelangen, kan het 

opbouwproces behoorlijk belemmerd en vertraagd worden. Immers, door dit handelen van agenten, is 

het moeilijk om de lokale politie als volwaardige partner in het verzelfstandigingsproces te betrekken. 

De derde en laatste factor die in dit onderzoek is onderscheiden en die van invloed is op de 

langetermijnontwikkeling van de politie, is de opinie van de lokale bevolking over ‘haar’ politiekorps. 

Immers, de bevolking speelt een belangrijke rol bij de bestrijding van criminaliteit, waardoor de politie 

haar medewerking nodig heeft en deze moet zien te verkrijgen in het opbouwproces. Echter, dit is 

geen gemakkelijke taak aangezien uit de praktijk blijkt dat de bevolking veelal beducht is voor de 

politie vanwege de rol die zij gespeeld heeft in de recente geschiedenis. 



Conclusies & aanbevelingen 



‘In het algemeen kan gesteld worden dat het ‘succes’ van een bezetting uit het oogpunt van 

de bezettingsmacht een zekere mate van medewerking vergt van de zijde van inheemse 

elites, dat wil zeggen leidinggevenden die een zeker aanzien genieten en op enig 

gezag kunnen bogen bij hun onderhorigen of achterban.’ - Lammers, 2005:19 

De Nederlandse krijgsmacht draagt sinds het einde van de Koude Oorlog in toenemende mate bij aan 

de opbouw en hervorming van inheemse politiekorpsen. Echter, bij aanvang van dit onderzoek was 

niet of nauwelijks bekend welke precieze bijdragen door de krijgsmacht zijn geleverd en welke 

ervaringen daarbij zijn opgedaan. Dit onderzoek is uitgevoerd om enerzijds op deze vragen antwoord 

te geven, en om anderzijds, gebruikmakend van de beantwoording van deze vragen, factoren te 

onderscheiden die de uitvoering van politieopbouwactiviteiten beïnvloeden. 

In dit hoofdstuk worden de antwoorden van de verschillende onderzoeksvragen 

bijeengebracht om zodoende de vraagstelling die in dit onderzoek centraal stond te beantwoorden, 

namelijk ‘Welke strategie hanteert de Nederlandse krijgsmacht bij de opbouw en hervorming van 

inheemse politiekorpsen en welke uitvoeringsmodaliteiten en welke externe factoren beïnvloeden de 

implementatie’. Vanwege het feit dat deze vraag uit twee subvragen bestaat over enerzijds de 

strategie en anderzijds de factoren die invloed uitoefenen op de implementatie ervan, zal de 

beantwoording van de onderzoeksvraag in twee paragrafen plaatsvinden. Daarnaast zullen aan het 

slot van dit hoofdstuk enkele aanbevelingen worden gedaan ten aanzien van de inzet van de 

Nederlandse krijgsmacht op het gebied van inheemse politieopbouw. 

6.1 De Nederlandse strategie inzake inheemse politieopbouw 

Door het groeiende besef dat veiligheid, stabiliteit en ontwikkeling onlosmakelijk met elkaar zijn 

verbonden, is de hervorming van inheemse veiligheidssectoren, waar de politie onderdeel van uit 

maakt, een belangrijk onderdeel gaan vormen van Nederlandse hulp aan onstabiele staten. Deze hulp 

houdt in dat Nederland betreffende staten voorziet van financiële en materiële middelen en/of dat zij 

personeel ter beschikking stelt, zoals trainers en deskundigen, voor de begeleiding en uitvoering van 

opbouw/hervormingstaken. Zodoende is de Nederlandse krijgsmacht veelvuldig ingezet om dergelijke 

hulp te leveren. Sinds 1989, het jaar waarin de Koude Oorlog ten einde kwam, zijn door defensie 

zeventien missies uitgevoerd – welke ontplooid waren in twaalf landen op de continenten Europa, 

Azië, Afrika en Noord-Amerika – waarin militairen bijgedragen hebben aan de opbouw van inheemse 

politiekorpsen. Al deze missies zijn (op één na) in multilateraal verband uitgevoerd; dat wil zeggen, de 

Nederlandse bijdrage vond plaats in het kader van een VN, NAVO, danwel EU missie, waardoor de 

strategie reeds bepaald was danwel in gezamenlijkheid met de betrokken partners geschreven werd. 

Echter, doordat inheemse politieopbouw sinds de jaren ’90 steeds meer aandacht krijgt en Nederland 

ook bilateraal is gaan bijdragen aan SSR, heeft defensie gaandeweg een eigen visie ontwikkeld hoe 

een veiligheidssector, en daarmee lokale politie, opgebouwd dient te worden. 

Een belangrijk kenmerk van de zogenoemde veiligheidssectorvisie is dat Nederland bij 

voorkeur in multilateraal verband optreedt. Dit gegeven komt voort uit de zienswijze dat inspanningen 

in deze sector een lange termijn inzet vragen en, om de continuïteit van deze inspanningen te 

waarborgen, Nederland afgelost kan worden door andere donorlanden. Dientengevolge wordt 

donorcoördinatie met betrekking tot doelstellingen, werkwijzen en capaciteit van wezenlijk belang 



6

geacht. Een ander belangrijk kenmerk van de Nederlandse visie is dat voordat eventuele 

toezeggingen tot steun worden gedaan, een grondige analyse wordt gemaakt van de uitwerking van 

de betreffende hulp. Inspanningen in de veiligheidssector worden namelijk als politiek zeer gevoelig 

gezien aangezien het invloed heeft op de lokale machts- en middelenverdeling. Een derde kenmerk is 

dat het doel van politieopbouw het creëren van politiekorpsen dient te zijn die hun wettelijk 

gemandateerde taken op een effectieve en professionele wijze kunnen uitvoeren waarbij zij onder 

politieke en democratische controle staan; oftewel, er dient sprake te zijn van democratische 

politieopbouw. Welke politiestructuur daarvoor geïmplementeerd dient te worden, wordt als context 

afhankelijk beschouwd mits aan de democratische voorwaarden wordt voldaan; dat wil zeggen, er 

dient een organisatie gecreëerd te worden die ten dele aangepast is aan de lokale omstandigheden. 

Een vierde kenmerk is dat in het hervormingsproces van veiligheidssectoren ‘local ownership’ centraal 

moet staan; Nederlandse functionarissen zijn er louter ter ondersteuning. Dit komt voort uit de 

zienswijze dat de lokale betrokken actoren uiteindelijk degene zijn aan wie de verantwoordelijkheid 

wordt overgedragen. Het wordt daarom van groot belang geacht dat zij achter de hervormingsplannen 

staan (wat onder andere betekent dat zij een stem moeten hebben in het besluitvormingsproces) en 

dat zij zich actief inzetten voor de realisatie ervan. Een goede samenwerkings- en vertrouwensband 

wordt daarbij noodzakelijk geacht. Een vijfde kenmerk, welke overigens met de vorige samenhangt, is 

dat bij aanvang van de hervormingsactiviteiten een nationaal veiligheidsplan wordt ontwikkeld. Dit 

plan, waarin de visie (i.e. welke instituties opgericht/hervormd worden, welke taken deze moeten gaan 

uitvoeren) op de veiligheidssector staat beschreven evenals hoe deze visie gestalte moet krijgen (i.e. 

welke activiteiten uitgevoerd moeten worden), dient door lokale betrokken actoren geschreven te 

worden – indien nodig met hulp van Nederlandse (militaire) ambtenaren. Dit veiligheidsplan dient 

vervolgens als mechanisme waarmee de opbouw en/of hervormingsactiviteiten in het betreffende land 

worden gecoördineerd. 

Bovenstaande in ogenschouw nemende kan geconcludeerd worden dat er door de 

Nederlandse krijgsmacht geen eigen strategie wordt gehanteerd inzake de opbouw en hervorming van 

inheemse politiekorpsen. Het enige beleid dat op dit gebied gevormd is, bestaat uit de zojuist 

beschreven algemene aspecten betreffende het hervormen van inheemse veiligheidssectoren. Dit 

betekent dat per missie wordt bepaald welke bijdrage – dat wil zeggen, welke activiteiten, door welke 

personen in welke tijdspanne worden uitgevoerd – wordt geleverd in het inheemse 

politieopbouwproces. Op welke wijze deze activiteiten moeten worden gaan uitgevoerd (bijvoorbeeld 

hoe met belangen van lokale autoriteiten rekening moet worden gehouden, of hoe met lokale 

autoriteiten om moet worden gegaan indien zij niet willen meewerken) en tot welke concrete resultaten 

deze dienen te leiden (bijvoorbeeld aan welk niveau van ordehandhaving moet worden voldaan, of in 

hoeverre corruptie van lokale agenten moet worden getolereerd), wordt doorgaans overgelaten aan 

de verantwoordelijke commandant en zijn ondergeschikten in de betreffende missie. 

6.1.1 De Nederlandse strategie in theoretisch perspectief 

Zoals in dit onderzoek is gesteld, worden inheemse politieopbouwtaken veelal in een bijzondere 

context uitgevoerd. 212 Indien politieopbouw namelijk deel uitmaakt van een militaire (vredes)missie, is 

212 Zie paragraaf 2.2 ‘De ‘bezettende’ interventiemacht’ in deze rapportage. 



er sprake van een bezettingscontext; er wordt immers, al dan niet met toestemming, een inbreuk 

gepleegd op de soevereiniteit van een staat. Veelal is er sprake van een ‘heilzame’ bezetting van 

constructieve aard. Bij dergelijke bezettingen, zo is beschreven, is het van belang dat er 

samenwerking tot stand komt met inheemse elites, oftewel, met betrokken actoren. Om deze 

samenwerking te creëren dient met vijf aspecten (i.e. respect voor lokale actoren, lokaal 

eigendomsrecht, voorzien in capaciteit en veiligheid, eensgezindheid over staatsverband, en 

democratisch gezindheid en bedrevenheid bij inheemse elites) rekening gehouden te worden en heeft 

de bezetter drie middelen tot haar beschikking (i.e. dwangmiddelen, gezag en lokmiddelen) 

(Lammers, 2005). 

Vergelijken we de Nederlandse veiligheidssectorvisie met deze aspecten dan kan 

geconcludeerd worden dat de eerste drie aspecten veel nadruk krijgen. Nederland acht het namelijk 

van belang dat inheemse elites inspraak hebben in het hervormingsproces en dat zij hier eveneens de 

verantwoording voor dragen. De Nederlandse strategie stelt nadrukkelijk dat de aanwezigheid en de 

uitvoering van opbouwwerkzaamheden in betreffende staten louter ter ondersteuning van de lokale 

overheden zijn; of deze ook zo door de lokale bevolking worden ervaren is een tweede. Daarnaast zijn 

het doneren van middelen, zodat de politie haar taken kan uitvoeren, en het creëren van een veilige 

situatie in het betreffende land, uitgangspunten van de Nederlandse opbouwactiviteiten. Echter, 

aangaande laatste twee aspecten wordt in de Nederlandse visie geen aandacht besteed, althans, er 

wordt niet specifiek rekening mee gehouden. Hoewel gesteld wordt dat er democratische politie 

gecreëerd dient te worden en dat lokale actoren achter de hervormingsplannen dienen te staan, 

maakt het, zoals de praktijk laat zien in onder andere Irak en Afghanistan, niet uit of betrokken actoren 

over democratische vaardigheden beschikken en of zij een democratische staatsvorm ambiëren. 

Daarmee rijst de vraag in hoeverre er sprake is van een vrijwillig samenwerkingsverband met de 

lokale autoriteiten (zoals in de visie wordt nagestreefd) in dergelijke opbouwmissies. Beide aspecten 

hebben, zo blijkt uit de praktijkervaringen van uitgezonden militaire functionarissen, daarentegen wel 

consequenties voor de uitvoering van politieopbouwtaken (zie daarvoor de volgende paragraaf). 

Kijken we naar de beschikbare bezettingsmiddelen en het gebruik hiervan door de 

Nederlandse krijgsmacht, dan kan geconcludeerd worden dat voor het merendeel lokmiddelen worden 

gehanteerd en in zeer geringe mate dwangmiddelen. Met betrekking tot laatstgenoemde is het 

namelijk zo dat in eerste instantie geen geweld wordt gehanteerd tenzij de veiligheid van het 

Nederlandse personeel in gevaar is. Echter, indirect vormt de dreiging met geweld wel een 

pressiemiddel en versterkt het de machtspositie van de Nederlandse militairen in de onderlinge 

samenwerking met lokale actoren. Eerstgenoemde, lokmiddelen, vormt het grootste bestanddeel van 

de Nederlandse strategie. Immers, de medewerking van de lokale betrokken actoren wordt voor een 

aanzienlijk deel gewonnen door hen van middelen te voorzien – zoals infrastructuur, voertuigen, kledij, 

uitrusting etc. – en door kennis aan hen over te dragen – zoals vaardigheden en denkwijzen met 

betrekking tot de uitvoering van politiewerkzaamheden. Uit de veiligheidssectorvisie blijkt dat de 

Nederlandse interventie dient te bogen op rationeel-pragmatisch gezag van de lokale betrokken 

actoren. Dit type gezag houdt in dat bevelen worden gehoorzaamd niet vanwege de machtspositie die 

de bezetter heeft, maar omdat het gehoorzamen ervan door de lokale actoren als zinnig/nuttig wordt 

ervaren aangezien dit leidt tot het bereiken van bepaalde doeleinden. Echter, of de Nederlandse inzet 



in de drie onderzochte missies kon bogen op dit type gezag, kon niet worden vastgesteld in dit 

onderzoek. 213 

Vanuit theoretisch oogpunt kan geconcludeerd worden dat de Nederlandse strategie gericht is 

op de medewerking van autochtone elites. De militaire aanwezigheid is immers gericht op de 

ondersteuning van lokale overheden bij het hervormings- danwel opbouwproces van 

veiligheidsinstituties (zoals de politie). Hoewel er in enige mate gebruik wordt gemaakt van 

geweldsmiddelen, en gezag een belangrijk element in de strategie is, berust het creëren van 

samenwerkingverbanden voor een groot deel op het hanteren van lokmiddelen; het creëren van 

goodwill vormt een belangrijk onderdeel van de Nederlandse veiligheidssectorvisie en daarmee ook 

van inheemse politieopbouw. 

6.2 Invloedsfactoren bij de uitvoering van inheemse politieopbouwactiviteiten 

In bovenstaande paragrafen is de eerste subvraag beantwoord, namelijk welke strategie de 

Nederlandse krijgsmacht hanteert bij de opbouw van inheemse politiekorpsen. Nu zal de tweede 

subvraag, namelijk welke factoren van invloed zijn op de implementatie van deze strategie, 

beantwoord worden. 

In de zeventien missies waarin Nederlandse militaire functionarissen bijgedragen hebben aan 

de opbouw van inheemse politiekorpsen, bestonden de uitgevoerde activiteiten veelal uit enerzijds het 

bijbrengen van basis politievaardigheden aan lokale agenten middels training en 

mentoring/monitoring, en anderzijds het adviseren van lokale politieleidinggevenden (op verschillende 

organisatieniveaus) bij de uitvoering van hun dagelijkse politiewerkzaamheden. Op de uitvoering van 

deze inheemse politieopbouwtaken zijn, zo bleek in dit onderzoek, verschillende bevorderende danwel 

belemmerende factoren van invloed. Zo zijn binnen de component ‘voorbereiding op de missie’ vier 

invloedsfactoren onderscheiden. Het hanteren van een strategie waarin staat beschreven wat de 

doelstellingen met betrekking tot het inheemse politiekorps zijn, op welke niveaus welke taken 

uitgevoerd moeten worden, en welke actoren daar grotendeels bij betrokken zullen zijn, is een factor 

die het opbouwproces bevordert. Immers, het coördineren van dergelijke aspecten – waardoor onder 

andere wordt voorkomen dat donoren langs elkaar heen werken – komt de effectiviteit en de efficiëntie 

van het opbouwproces ten goede. Een tweede factor die het opbouwproces beïnvloedt, is de 

welwillendheid van de betrokken lokale actoren. Deze welwillendheid bepaalt namelijk welke en in 

hoeverre politieopbouwactiviteiten uitgevoerd kunnen worden. De derde factor die is onderscheiden, 

heeft betrekking op de kwaliteit van het uitgezonden personeel. Het behoeft geen uitleg dat het 

bevorderend werkt indien personeel weet hoe zij haar opgedragen taken moet uitvoeren en dit ook 

kan. De vierde en laatste factor binnen deze component betreft de uitzendduur van personeel dat 

politieopbouwactiviteiten uitvoert. Een langere duur van de uitzending bevordert namelijk de uitvoering 

van (adviseurs)taken, aangezien de uitgezonden functionaris beter op de lokale situatie en zijn 

counterpart is ingespeeld. 

213 Aangezien in het kader van dit onderzoek louter Nederlandse (militaire) ambtenaren zijn geïnterviewd, kan de onderzoeker 

alleen op hun inschatting afgaan. Echter, bijna alle respondenten gaven aan dat zij niet hebben kunnen vaststellen hoe de 

betrokken actoren tegen de interventiemacht en haar werkzaamheden aankeken. Immers, hoewel lokale actoren doorgaans 

zeggen blij te zijn met de interventie, vragen respondenten zich af in hoeverre dit gemeend is aangezien men veelal uit is op 

materieel gewin. Daarnaast werd aangegeven dat de mening per lokale agent verschilt, waardoor een algemene indicatie 

moeilijk te geven is. 



Binnen de component ‘lokale maatschappelijke veiligheid’ is één factor onderscheiden die van 

invloed is op het opbouwproces, namelijk de veiligheidssituatie. Het lokale geweldsniveau en de 

intensiteit van het geweld bepalen namelijk in eerste aanleg welke taken door het uitgezonden 

personeel uitgevoerd kunnen worden. Tevens heeft de veiligheidssituatie invloed op het lokale 

politieoptreden en daarmee indirect op de uitvoering van opbouwtaken. 

Bij de component ‘open/of inrichting van een inheems politiekorps’ zijn per opbouwactiviteit 

invloedsfactoren onderscheiden. De eerste factor die het politieopbouwproces positief beïnvloedt is de 

aanpassing van het te implementeren politiemodel, met inachtneming van democratische principes, 

aan de lokale culturele en politieke context. Een tweede invloedsfactor die onderscheiden is en 

betrekking heeft op de capaciteitsopbouw, is de afstemming tussen donorlanden onderling en tussen 

donorland en ontvangende land over de te doneren middelen; indien dit niet gebeurt, is de kans groot 

dat middelen niet of op verkeerde wijze worden gebruikt door de lokale politie. De lokale 

(politie)cultuur is een derde factor en heeft invloed op de integriteitopbouw. Heersende normen en 

waarden zijn namelijk moeilijk te veranderen, vooral met betrekking tot corruptie en het hanteren van 

ongepast geweld. Daarnaast is de lokale cultuur eveneens van invloed op het rekruteringsproces. Een 

vierde invloedsfactor die onderscheiden is en betrekking heeft op de uitvoering van 

trainingwerkzaamheden, is het kennisniveau en de vaardigheden van lokale agenten. Beide aspecten 

bepalen namelijk welke lessen op welk niveau en op welke wijze gegeven dienen te worden. De 

persoonlijke/vertrouwensband die een uitgezonden functionaris heeft met zijn counterpart is een vijfde 

factor die van invloed is op het opbouwproces. Deze band bepaalt namelijk in welke mate en met 

betrekking tot welke werkzaamheden advies gegeven kan worden en, tot op zekere hoogte, in 

hoeverre deze wordt opgevolgd. Een zesde en tevens laatste factor die bij deze component is 

onderscheiden, is de onderlinge communicatie tussen uitgezonden personeel en lokale agenten. 

Hoewel dit door allerlei aspecten zoveel mogelijk kan worden verminderd, kost het vertalen tijd, 

begrijpt men elkaar minder goed, en in het geval van analfabetisme kan kennis alleen mondeling (en 

via gebaren) overgebracht worden. 

Met betrekking tot de component ‘langetermijnontwikkeling’ zijn drie invloedsfactoren 

onderscheiden. Een eerste factor die positieve invloed heeft op het verzelfstandigingsproces van de 

lokale politie, is het hanteren van een opbouwstrategie die aangepast wordt aan het verloop van het 

opbouwproces. Hiermee kan (voor een groot deel) voorkomen worden dat betrokken internationale 

actoren naar eigen inzicht gaan handelen waardoor de politie per (verantwoordelijkheids)regio anders 

opgeleid wordt. Ook voorkomen dergelijke strategieën dat per rotatie de uitgevoerde taken wijzigen. 

Het handelen van de lokale agenten is een tweede invloedsfactor en heeft betrekking op hun 

deelname in het verzelfstandigingsproces. Indien lokale agenten handelen vanuit eigenbelang wordt 

het betrekken van de lokale politie als volwaardige partner in het verzelfstandigingsproces bemoeilijkt, 

wat leidt tot een belemmering en vertraging van het opbouwproces. De derde en laatste factor die in 

dit onderzoek is onderscheiden en die van invloed is op de langetermijnontwikkeling van de politie, is 

de opinie van de lokale bevolking over ‘haar’ politiekorps. Aangezien men veelal beducht is voor de 

politie, vanwege de rol die zij heeft gespeeld in de recente geschiedenis, is het voor de lokale politie 

veelal moeilijk om legitiem te worden bevonden door de lokale bevolking. Deze legitimiteit is echter 

wel nodig, want de bevolking speelt een belangrijke rol bij de bestrijding van criminaliteit. 



Met in achtneming van het beperkte aantal cases en interviews kan geconcludeerd worden 

dat er een behoorlijk aantal factoren van invloed is op de uitvoering van inheemse 

politieopbouwactiviteiten. Hoewel deze factoren verschillend van aard zijn, komen ze mijns inziens 

voort uit vier kernmerkende elementen van inheemse politieopbouw. Een deel van de onderscheiden 

invloedsfactoren hebben namelijk te maken met het feit dat dergelijke activiteiten in een ‘vreemd’ land 

worden uitgevoerd waar een andere cultuur heerst, andere normen en waarden worden gehanteerd, 

en een andere taal wordt gesproken; oftewel, dat opbouwtaken worden uitgevoerd in een andere 

context. Een ander deel van de factoren komt voort uit het gegeven dat bij de uitvoering van inheemse 

politieopbouw doorgaans een behoorlijk aantal actoren betrokken zijn, zowel op internationaal, 

nationaal en lokaal niveau, waardoor de uitvoering van opbouwwerkzaamheden niet vanuit een 

centraal punt plaatsvindt. Een derde element waar invloedsfactoren uit voortkomen, is dat 

politieopbouw veelal in onveilige en onstabiele staten plaatsvindt; dat wil zeggen in gebieden waar 

conflicten net beëindigd zijn danwel op de achtergrond sluimeren waardoor de veiligheid van de 

bevolking en uitgezonden personeel niet gegarandeerd is. Een vierde en laatste aspect waar 

invloedsfactoren aan toegeschreven kunnen worden, is het gegeven dat politieopbouwactiviteiten 

uitgevoerd worden door mensen en voor een groot deel gericht zijn op (het veranderen van) mensen 

waardoor de uitvoering van opbouwtaken geen technische, rationele exercitie is. 

6.3 Aanbevelingen 

Aan het slot van dit hoofdstuk kunnen aan de hand van bovenstaande conclusies een aantal 

aanbevelingen worden gedaan ten aanzien van de inzet van de Nederlandse krijgsmacht op het 

gebied van inheemse politieopbouw. Het doel van onderstaande adviezen is dat deze bijdragen aan 

een effectieve en efficiënte inzet van Nederlandse militairen in het kader van inheemse politieopbouw. 

I. Formulering van een concrete, reële inheemse politieopbouwstrategie 

Door de Nederlandse krijgsmacht is een visie ontwikkeld hoe een buitenlandse veiligheidssector op te 

bouwen danwel te hervormen. Echter, in de praktijk blijkt dat een dergelijke visie te summier en van 

een dermate abstract niveau is dat deze geen sturing geeft aan de uitvoering van 

politieopbouwwerkzaamheden op operationeel niveau. Hierdoor vindt de uitvoering van 

opbouwwerkzaamheden veelal ongecoördineerd plaats waardoor de effectiviteit en de efficiëntie 

ervan afnemen. Daarom verdient het aanbeveling om een strategie te formuleren waarin concrete 

doelstellingen ten aanzien van de opbouwwerkzaamheden gehanteerd worden voor zowel de korte 

als de lange termijn. Zo dient onder andere vastgesteld te worden hoe het op te richten politiekorps er 

uit moet komen te zien (qua organisatiestructuur, materieel etc.), hoe het moet gaan functioneren in 

de lokale samenleving (qua takenpakket en de wijze waarop deze taken uitgevoerd moeten gaan 

worden), welke tijdslijn daarbij gehanteerd wordt (wanneer wat gerealiseerd dient te zijn) en welke 

actoren in dit proces betrokken gaan worden (zowel lokale als internationale actoren). Kortom, er dient 

beschreven te worden wat de krijgsmacht wil bereiken met de uitvoering van een politieopbouwmissie 

in het betreffende land. Bij het formuleren van een reële strategie (dat wil zeggen, een plan dat 

afgestemd is op wat mogelijk is in de betreffende context) dient rekening te worden gehouden met in 

ieder geval de volgende aspecten. 



Veiligheidssituatie in het missiegebied │ De veiligheidssituatie is in eerste aanleg 

voorwaardenscheppend voor de uitvoering van politieopbouwtaken. Het geweldsniveau evenals de 

geweldsintensiteit bepalen namelijk welke opbouwtaken uitgevoerd kunnen worden. Daarnaast 

bepalen deze aspecten voor een groot deel met welke middelen het lokale politiekorps uitgerust dient 

te zijn en de wijze waarop het dient op te treden om de lokale orde te handhaven. In de praktijk blijkt 

dat een veilige en stabiele omgeving essentieel is voor het opbouwen van een democratisch 

politiekorps. Echter, indien beide condities niet aanwezig zijn in het missiegebied, kan er voor gekozen 

worden om niet een democratische politie op te bouwen, maar een semi-militaire organisatie (een 

soort gendarmerie). Deze organisatie dient uitgerust en opgeleid te worden om in een onveilige, 

conflictachtige omgeving adequaat op te kunnen treden. Vervolgens kan, naarmate de 

veiligheidssituatie beter wordt – dat wil zeggen als er geen dreiging meer is op grootschalige, in- 

/externe conflicten – begonnen worden met de opbouw van een democratisch politiekorps. 

Welwillendheid lokale actoren │ De welwillendheid van de politieorganisatie bepaalt voor een 

groot deel in hoeverre politieopbouwactiviteiten uitgevoerd kunnen worden en in hoeverre de 

resultaten ervan bestendigd blijven. Het verdient dan ook, zoals in de veiligheidssectorvisie wordt 

gesteld, aanbeveling om, voordat een politiemissie uitgevoerd wordt, vast te stellen of de lokale 

autoriteiten achter de opbouw danwel hervormingsplannen staan; dat zowel op nationaal als op lokaal 

niveau bij de overheid en binnen de politieorganisatie (indien die reeds bestaat bij aanvang van de 

missie) de intentie aanwezig is om te leren en te veranderen. Daarbij moet niet uit het oog worden 

verloren dat lokale betrokken actoren bepaalde belangen hebben en daar naar handelen. Het verdient 

daarom aanbeveling om in samenspraak vast te stellen wie welke verantwoordelijkheden en 

beslissingsbevoegdheden heeft inzake de opbouw van de politie. Tevens verdient het aanbeveling om 

van te voren beleid te ontwikkelen voor het geval gemaakte afspraken door lokale actoren niet na 

worden gekomen. De praktijk wijst namelijk uit dat men hier (veel) mee te maken krijgt bij de 

uitvoering van politieopbouwactiviteiten. 

Capabiliteit lokale politie │ Het kennis- en vaardighedenniveau van lokale agenten bepaalt 

welk niveau van politieoptreden ontwikkeld kan worden; oftewel, welke lessen, op welk niveau en op 

welke wijze gegeven kunnen worden. Daarnaast bepalen beide aspecten in hoeverre de lokale politie 

betrokken kan worden, als partner, in het opbouwproces. Het spreekt voor zich dat kennis en kunde 

beter overgedragen kunnen worden naarmate lokale agenten beter ontwikkeld zijn. Het verdient 

aanbeveling om hier rekening mee te houden bij het formuleren van doelstellingen en bij de selectie 

van het uit te zenden personeel zodat er een juist verwachtingspatroon wordt gecreëerd en geen 

onder-/overkwalificatie van personeel plaatsvindt. 

Inzettermijn Nederlandse krijgsmacht │ Het opbouwen van een inheems democratisch 

politiekorps is een langdurig proces waarbij van te voren niet of nauwelijks vastgesteld kan worden 

hoe lang het gaat duren. Het verdient daarom aanbeveling om vroegtijdig vast te stellen tot welke 

inzet (personeel, materieel) de Nederlandse krijgsmacht maximaal bereid is en in hoeverre andere 

internationale actoren bereid zijn om te investeren in het betreffende politiekorps (in verband met 

samenwerking en het (eventueel) overnemen van de missie). Daarnaast dient te worden bepaald wat 

de rotatieduur is van het uitgezonden personeel; met andere woorden, hoe lang Nederlandse militaire 

ambtenaren uitgezonden worden. Aangezien het tijd kost om aan een bepaalde cultuur te wennen 



evenals aan de lokale actoren waar mee samengewerkt dient te worden, verdient het aanbeveling om 

militaire functionarissen – met name zij die adviseurstaken uitvoeren – zo lang mogelijk (meer dan zes 

maand) uit te zenden. 

Aanbeveling I: 

Het verdient aanbeveling om een concrete politieopbouwstrategie te formuleren waarin 

rekening wordt gehouden met wat mogelijk is gegeven de veiligheidssituatie in het 

missiegebied, de welwillendheid van lokale actoren, de capabiliteit van de lokale politie, 

en de inzettermijn van de Nederlandse krijgsmacht. 

II. Specifiek selecteren en opleiden van uit te zenden personeel 

Voor een effectieve en efficiënte inzet van de Nederlandse krijgsmacht op het gebied van inheemse 

politieopbouw, is het van belang dat militaire ambtenaren die belast zijn met de uitvoering van 

inheemse politieopbouwtaken weten hoe dergelijke taken uitgevoerd moeten worden en dit ook 

kunnen. In de praktijk blijkt dit namelijk niet altijd zo te zijn. Het verdient daarom aanbeveling om 

personeel uit te zenden aan de hand van welke taken uitgevoerd moeten worden (opleiding/training, 

advisering etc.) op welk(e) organisatieniveau(s) de uitvoering plaatsvindt (uitvoerend niveau, 

middenkader, of hoger management) en wat het kennis- en vaardighedenniveau van de lokale politie 

is. Een dergelijke selectie dient te leiden tot het uitzenden van militaire ambtenaren met de passende 

werkervaring en het passende werkniveau zodat zij in staat zijn om kennis over te brengen op de 

lokale politieagenten. Door deze selectiemethode wordt eveneens (voor zover mogelijk) voorkomen 

dat personeel onder-/overgekwalificeerd is voor de uitvoering van de betreffende taken. 

Naast een selectiemethode die afgestemd is op de taken die uitgevoerd moeten worden in het 

missiegebied, verdient het eveneens aanbeveling om uit te zenden personeel specifiek op te leiden; 

oftewel, voor te bereiden op de daadwerkelijke taken die ze gaan uitvoeren. Zo is het van belang dat 

in de opleiding stil wordt gestaan bij de werkzaamheden die uitgevoerd moeten gaan worden in/onder 

de specifieke omstandigheden in het missiegebied. Aspecten die aandacht verdienen zijn de wijze van 

communicatie, de aldaar beschikbare middelen, hoe kennis over te dragen, het kennis- en 

vaardighedenniveau evenals de welwillendheid van lokale agenten, en de lokale (politie)cultuur. Zo 

zou er bijvoorbeeld beoefend kunnen worden hoe men moet communiceren via een tolk, hoe men 

training moet geven met beperkte middelen en/of aan analfabeten, hoe men advies moet geven aan 

lokale agenten die niet meewerkend zijn etc. Indien men in een onveilige en onstabiele omgeving 

wordt ingezet, dienen militaire vaardigheden eveneens getraind te worden. Daarnaast dient het 

uitgezonden personeel voorgelicht te worden hoe met zaken als corruptie en het hanteren van 

ongepast geweld door lokale agenten om te gaan. Immers, de kans is groot dat men met beide 

aspecten wordt geconfronteerd bij de uitvoering van zijn/haar taken. Door uit te zenden personeel 

specifiek op te leiden en voor te lichten over wat ze in het missiegebied zullen aantreffen en waar ze 

mee te maken krijgen, kan men zich instellen op de uit te voeren werkzaamheden, waardoor de 

inwerktijd bij aankomst in het missiegebied vermindert en het aanpassen aan de lokale 

omstandigheden sneller verloopt. Zodoende wordt eveneens een beter verwachtingspatroon 

gecreëerd waardoor de kans op teleurstellingen en/of frustraties bij het uitgezonden personeel wordt 

verkleind. 



Aanbeveling II: 

Het verdient aanbeveling om uit te zenden personeel te selecteren op basis van a) welke 

taken uitgevoerd moeten gaan worden in het missiegebied, b) op welk(e) 

organisatieniveau(s) dit plaatsvindt, en c) wat het kennis- en vaardighedenniveau van 

lokale politieagenten is. 

Tevens verdient het aanbeveling om de opleiding van uit te zenden personeel af te 

stemmen op de specifieke opbouwtaken en de lokale omstandigheden waarin/onder de 

betreffende taken uitgevoerd moeten gaan worden in het missiegebied. 

III. Ervaringen met inheemse politieopbouw institutionaliseren 

Inheemse politieopbouw is een relatief nieuw werkterrein voor de Nederlandse krijgsmacht. Immers, 

vanaf het einde van de Koude Oorlog zijn (in toenemende mate) militaire ambtenaren uitgezonden 

voor de uitvoering van inheemse politieopbouwtaken. Echter, de ervaringen die bij de uitvoering van 

deze werkzaamheden zijn opgedaan, zijn niet of nauwelijks bekend; dit gegeven vormde immers de 

aanleiding voor de uitvoering van dit onderzoek. Deze ervaringen vormen daarentegen een 

belangrijke bron van kennis. Opgedane ervaringen van uitgezonden personeel dienen daarom 

systematisch verwerkt te worden (doormiddel van evaluaties direct na de uitzending) en geleerde 

lessen dienen teruggebracht (bijvoorbeeld door middel van een databank) te worden binnen de 

krijgsmacht. Deze kennis kan namelijk gebruikt worden bij de besluitvorming over en de voorbereiding 

vam toekomstige politieopbouwmissies en tijdens de uitvoering van dergelijke missies (denk aan het 

eventueel bijstellen van werkzaamheden en het specifieker opleiden van uit te zenden personeel). 

Kortom, het verdient aanbeveling om de opgedane kennis bij de uitvoering van inheemse 

politieopbouwactiviteiten te institutionaliseren zodat bij toekomstige missies, maar ook tijdens de 

uitvoering van missies, lering getrokken kan worden uit de reeds opgedane ervaringen. 

Aanbeveling III 

Het verdient aanbeveling om opgedane ervaringen van uitgezonden personeel bij de 

uitvoering van inheemse politieopbouw systematisch te verwerken en deze kennis te 

gebruiken bij de voorbereiding en uitvoering van politieopbouwmissies. 

IV. Samenwerking met civiele politie uitbreiden en intensiveren 

De krijgsmacht is niet de enige actor in Nederland die zich bezighoudt met inheemse politieopbouw. 

De civiele politie zendt namelijk eveneens functionarissen uit voor de uitvoering van inheemse 

politieopbouwactiviteiten. Hoewel de KMar en de civiele politie in sommige politiemissies met elkaar 

samenwerk(t)en (met name tijdens missies in Oost-Europa), zijn er veel mogelijkheden om deze 

samenwerking uit te breiden. Enerzijds zou de civiele politie, waar de KMar dit zelf niet kan, uit te 

zenden personeel kunnen opleiden en bij de KMar niet beschikbare medewerkers, desgewenst ook 

opleiders, met uitzendingen kunnen meesturen. Anderzijds kan de politie profijt hebben van de kennis 

die binnen de krijgmacht aanwezig is inzake de uitvoering van buitenlandse missies. Bovendien 

kunnen beide organisaties leren van elkaars ervaringen met betrekking tot de uitvoering van inheemse 



politieopbouwactiviteiten. Het verdient daarom aanbeveling om de onderlinge samenwerking uit te 

breiden en te intensiveren. 

Aanbeveling IV 

Het verdient aanbeveling om de onderlinge samenwerking met de Nederlandse civiele 

politie uit te breiden en te intensiveren op het gebied van inheemse politieopbouw. 

V. Structurele samenwerking met internationale actoren 

Bij het opbouw- danwel hervormingsproces van een inheems politiekorps is doorgaans een groot 

aantal internationale actoren betrokken. Deze actoren bevinden zich op supranationaal niveau (i.e. 

VN, NAVO, (W)EU, OVSE), op nationaal niveau (bijvoorbeeld krijgsmachten), en op het niveau van 

non-gouvermentele en private organisaties (bijvoorbeeld het Amerikaanse Dyncorp). De Nederlandse 

visie op de hervorming van inheemse veiligheidssectoren, ondersteunt een dergelijk multilateraal 

optreden. Dit is gelet op de omvang van de inspanningen en de investeringen die nodig zijn om 

veiligheidsstructuren zoals een politieorganisatie op te richten, niet onverstandig. Echter, de 

betrokkenheid van verschillende actoren op verschillende niveaus, maakt de uitvoering van 

opbouwactiviteiten complex. In de praktijk blijkt het namelijk moeilijk te zijn om visies te bundelen en 

om de uit te voeren opbouwwerkzaamheden te coördineren; men handelt doorgaans naar eigen 

inzicht. Hierdoor ontstaan verschillen in de uitvoering van politieopbouwactiviteiten wat vervolgens kan 

leiden tot verschillen in het lokale politiekorps. Het verdient daarom aanbeveling om structurele 

samenwerking te zoeken met voor de Nederlandse krijgsmacht belangrijke internationale partners op 

dit gebied; dat wil zeggen, met organisaties waar zij relatief vaak dergelijke opbouwtaken mee zal 

gaan uitvoeren. Daarbij is het van belang dat kennis wordt uitgewisseld, men van elkaars werkwijzen 

op de hoogte is en dat vaste aanspreekpunten worden gecreëerd. Zodoende is coördinatie van 

elkaars activiteiten in een betreffend missiegebied eenvoudiger te realiseren wat een positieve invloed 

zal hebben op de effectiviteit en efficiëntie van de personele en materiële investeringen in het 

(politie)opbouwproces. 

Aanbeveling V 

Het verdient aanbeveling om structurele samenwerkingsverbanden te creëren met voor 

de Nederlandse krijgsmacht belangrijke partners op het gebied van inheemse 

politieopbouw. 



Slotbeschouwing 



‘[O]wnership may well be the end of the transitional administration, but by definition it is not the 

means. It does noet follow, however, that meaningful power should not be transferred swiftly 

to local hands, or that local actors should not be engaged in meaningful consultative 

mechanisms. Rather, it suggests that such transfers should be seen as the incremental 

completion of the administration’s mandate.’ - Chesterman, 2004:144 

In deze onderzoeksrapportage is een beschrijving gegeven van achtereenvolgens de context waarin 

inheemse politiemissies worden uitgevoerd, de Nederlandse strategie betreffende politieop- 

bouwactiviteiten, de ervaringen die zijn opgedaan bij de uitvoering van dergelijke activiteiten, en de 

factoren die van invloed zijn op het opbouwproces van lokale politiekorpsen. Aan de hand van de 

verkregen kennis, zijn tenslotte enkele aanbevelingen gedaan die dienen bij te dragen aan een 

effectieve en efficiënte inzet van Nederlandse militairen in het kader van inheemse politieopbouw. 

Aan het slot van deze onderzoeksrapportage past het om de resultaten van dit onderzoek te 

bespreken. Dit houdt in dat enerzijds beschreven zal worden in hoeverre de verkregen kennis 

betrouwbaar, nauwkeurig en volledig is, en dat anderzijds (zij het beperkt) onderzocht zal worden in 

hoeverre de onderscheiden invloedsfactoren zich voordoen bij andere, enigszins vergelijkbare 

inheemse opbouwactiviteiten. Daarnaast zullen, aangezien enkele aspecten van inheemse 

politieopbouw niet zijn onderzocht in dit onderzoek en doordat deze studie nieuwe vragen oproept, in 

de laatste paragraaf van dit hoofdstuk enkele suggesties worden gedaan voor vervolgonderzoek. 

7.1 Betekenis van de bevindingen 

Het doel van dit onderzoek was tweeledig, namelijk enerzijds zicht te verkrijgen op de daadwerkelijke 

bijdrage en de ervaringen van de Nederlandse krijgsmacht op het gebied van inheemse politieopbouw 

en hervorming, en anderzijds een beschrijving te maken van bevorderende danwel belemmerende 

factoren bij de uitvoering van politieopbouwactiviteiten. Om deze doelstellingen te halen, is er gebruik 

gemaakt van diverse informatiebronnen, namelijk (inter)nationale wetenschappelijke literatuur, 

parlementaire stukken, en gesprekken en interviews met (militaire) ambtenaren. 

Hoewel dit onderzoek in een relatief kort tijdsbestek uitgevoerd diende te worden – waardoor 

niet alle door de Nederlandse krijgsmacht uitgevoerde politiemissies onderzocht konden worden – 

was het, door een beredeneerde selectie 214 te maken van de te onderzoeken cases, mogelijk om 

diverse (eventuele) invloedsfactoren te onderzoeken. Daarnaast is getracht om de betrouwbaarheid 

en nauwkeurigheid van de bevindingen zo groot mogelijk te laten zijn door gebruik te maken van 

meerdere bronnen en van thematische interviews (waardoor informatie op een gestructureerde wijze 

verkregen wordt). Tevens is getracht om de volledigheid van de verkregen informatie zo groot 

mogelijk te laten zijn, door diepgaande interviews af te nemen van respondenten die leidinggevende 

functies (op verschillende niveaus) vervulden in het missiegebied en daardoor een goed beeld hadden 

van de aldaar uitgevoerde politieopbouwwerkzaamheden. De weergegeven bevindingen in 

voorgaande hoofdstukken zijn, gegeven het beperkte aantal cases en interviews, dan ook in redelijke 

mate betrouwbaar, nauwkeurig en volledig en geven daardoor een goede indicatie van de ervaringen 

die de Nederlandse krijgsmacht heeft opgedaan bij de uitvoering van politiemissies. Echter, hoewel 

214 Bij de selectie is rekening gehouden met de daadwerkelijke bijdrage die door Nederland is geleverd, de tijd waarin de missie 

is uitgevoerd, en de context waarin de missie plaatsvond (zie hoofdstuk 4 van deze rapportage). 



67

getracht is om de bevindingen zo betrouwbaar, nauwkeurig en volledig mogelijk te genereren, dienen 

er wel enkele kanttekeningen bij de resultaten van dit onderzoek geplaatst te worden. 

Een eerste beperking van dit onderzoek is dat de ervaringen met politieopbouwactiviteiten 

gebaseerd zijn op mondelinge interviews en enkele gesprekken met militaire ambtenaren. Hoewel 

deze onderzoeksmethode (i.e. kwalitatieve interviews) het mogelijk maakte om gedetailleerde 

informatie te verkrijgen, is het nadeel hiervan dat de verkregen informatie beperkt en subjectief van 

aard is. Immers, respondenten beschreven de uitgevoerde werkzaamheden zoals zij deze destijds 

ervoeren. Hierdoor wordt de nauwkeurigheid en volledigheid van dit onderzoek enigszins verminderd. 

Een tweede beperking van dit onderzoek is dat inheemse politieopbouw eenzijdig is 

onderzocht; dat wil zeggen, vanuit een Westers perspectief. Er zijn namelijk alleen ervaringen 

onderzocht van Nederlandse KMar-functionarissen die tijdens hun uitzending politieopbouwtaken 

hebben uitgevoerd. Er is niet onderzocht wat de lokale politie van de uitgevoerde opbouwtaken vindt; 

i.e. hoe lokale agenten tegen de geleverde hulp aankijken en hoe zij deze ervaren. Daarnaast is er 

over het onderwerp lokale politieopbouw veelal alleen literatuur beschikbaar welke afkomstig is uit 

(Westerse) landen die bijdragen of bijgedragen hebben aan inheemse politieopbouw al dan niet 

binnen internationale interventiemachten. Er dient daarom rekening gehouden te worden met het 

gegeven dat door de eenzijdige benadering de onderzoeksresultaten ‘Westers’ gekleurd zijn, en dat 

dit de volledigheid en de betrouwbaarheid van dit onderzoek enigszins vermindert. 

7.2 De bevindingen in perspectief 

In dit onderzoek zijn een aantal factoren onderscheiden die de uitvoering van inheemse 

politieopbouwactiviteiten beïnvloeden. Nu is het interessant om na te gaan of deze factoren zich 

alleen voor doen bij de uitvoering van inheemse politieopbouwactiviteiten door Nederlandse militaire 

functionarissen of dat deze zich ook voordoen bij de uitvoering van vergelijkbare inheemse 

opbouwactiviteiten door andere actoren. Echter, deze vraag is te omvangrijk om in het kader van dit 

onderzoek te beantwoorden. Niettemin is het wel mogelijk om, aan de hand van beschikbare literatuur 

over dit onderwerp, een indicatie te geven in hoeverre de onderscheiden factoren zich voordoen bij 

soortgelijke activiteiten. Tijdens een korte literatuurstudie zijn vijf publicaties gevonden waarin 

invloedsfactoren worden onderscheiden (of uit afgeleid kunnen worden) bij de uitvoering van 

inheemse opbouwactiviteiten; deze studies zullen beknopt beschreven worden. 

Frinking e.a., 2006: Civiele politie en hun bijdrage aan politievredesmissies 

Frinking e.a. hebben in 2006 in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken een 

evaluatieonderzoek uitgevoerd naar de bijdrage van Nederlandse civiele politiefunctionarissen in het 

kader van politievredesmissies. In dit onderzoek werd onder andere onderzocht hoe de werving, 

selectie, opleiding, plaatsing, inzet en nazorg van civiele agenten geschiedt; hoe de uitvoering van de 

opbouwactiviteiten in het missiegebied verliep, is niet onderzocht. Desalniettemin kunnen uit deze 

evaluatie wel een aantal factoren onderscheiden worden die de inzet van het personeel en de 

uitvoering van hun taken bij een dergelijke missie beïnvloeden. Een eerste factor die kan worden 

onderscheiden is het hanteren van een grondige selectieprocedure. Door het hanteren van een 

dergelijke procedure is de kwaliteit van het uitgezonden personeel van voldoende niveau en worden 

gemotiveerde agenten uitgezonden. De opleiding van uit te zenden personeel is een tweede factor die 



onderscheiden kan worden. In de praktijk blijkt dat deze onvoldoende gericht is op de taken die 

uitgevoerd moeten worden in het missiegebied en dat er daardoor verkeerde verwachtingspatronen 

ontstaan bij het uit te zenden personeel. Een derde factor is de plaatsing van het uit te zenden 

personeel in het missiegebied. Voor een effectieve inzet dienen uitgezonden agenten functies uit te 

oefenen waarvoor ze opgeleid en gekwalificeerd zijn. Een vierde en laatste factor die onderscheiden 

kan worden is het leerproces binnen de politieorganisatie. Het erkennen en gebruiken van geleerde 

lessen draagt namelijk bij aan een beter begrip omtrent de uitvoering van politievredesmissies en 

daardoor aan een betere inzet van personeel. 

Das & Kratcoski, 1999: Internationale politiecoöperatie 

Wereldwijd zijn en worden samenwerkingsverbanden (bilateraal danwel regionaal) aangegaan tussen 

politiekorpsen. Deze samenwerking tussen twee of meerdere politiekorpsen is veelal gericht op het 

tegengaan van grensoverschrijdende criminaliteit – denk bijvoorbeeld aan drugsbestrijding en 

(mensen)smokkel – wat bereikt hoopt te worden door de uitwisseling van informatie, door het geven 

van trainingen en advies, en door het doneren van financiële en materiële middelen. Door Das & 

Kratcoski (1999) worden een aantal factoren onderscheiden die het aangaan danwel uitvoeren van 

dergelijke samenwerkingsverbanden bemoeilijken. Zo onderscheiden zij de volgende factoren a) een 

gebrek aan kennis van elkaars cultuur en gebruiken en daarmee samenhangend communicatie 

problemen, b) corruptie van (politie)ambtenaren, c) gebrek aan financiële en materiële middelen 

waardoor het politieoptreden van een van de korpsen beperkt wordt, d) een beperkt werkniveau 

(kennis en kunde) van politieagenten, d) een gebrek aan vertrouwen bij één of meerdere partijen, en 

e) samenwerking is in sommige gevallen niet of nauwelijks mogelijk vanwege interne conflicten in een 

land. 

Addicott & Roberts, 2001: Creëren van ‘rule of law’ in krijgsmachten van Latijns Amerika 

Addicott en Roberts (2001) stellen dat de VS sinds het einde van de Koude Oorlog zich meer en meer 

is gaan toeleggen op het creëren van democratische staten. Dit heeft geleid tot onder andere het 

bijdragen aan de opbouw van buitenlandse krijgsmachten die in overeenstemming met de wet 

opereren. Om dit doel te bereiken is in 1998 een ‘legal engagement strategy’ onwikkeld met de 

intentie ‘to promote the concept of professional law-based militaries that operate in accordance with 

the rule of law, respect internationally recognized human rights, and are subordinate to and controlled 

by democratically elected civilian governments’ (Addicott & Roberts, 2001:72). Uit het artikel van beide 

auteurs, welke gebaseerd is op de cases Colombia en Venezuela, kunnen een aantal factoren worden 

onderscheiden die het creëren van dergelijke krijgsmachten beïnvloeden. Een eerste factor is dat de 

lokale krijgsmacht zelf het opbouwproces moet uitvoeren; dat wil zeggen dat de krijgsmacht bij elk 

onderdeel van het proces betrokken is en zelf de (in samenwerking gemaakte) plannen uitvoert. Een 

tweede factor is dat het ontvangende land, en daarmee de krijgsmacht, bereid moet zijn om een 

dergelijk hervormingsproces uit te voeren. Zonder de bereidheid van de krijgsmachtleiding kunnen 

geen duurzame hervormingen bereikt worden; dergelijke processen moeten namelijk van bovenaf 

opgelegd worden en de uitvoering ervan moet actief worden gecontroleerd. Een derde factor die aan 

de hand van het artikel van Addicott & Roberts (2001) kan worden onderscheiden, is de lokale context 

waarin de betreffende krijgsmacht dient te opereren. Elk land heeft namelijk zijn eigen karakteristieke 



kenmerken waardoor bepaalde aspecten van het hervormingsproces wel/niet worden geaccepteerd 

en uitgevoerd; speciale aandacht verdient de regionale context (i.e. de dreiging waar de krijgsmacht 

mee te maken heeft, en mogelijkheden voor het aangaan van eventuele samenwerkingsverbanden 

met andere krijgsmachten), en de interne politieke context (alle betrokken partijen dienen namelijk het 

hervormingsproject te steunen). Een vierde en laatste factor is de duur van de donorbetrokkenheid. 

Hervormingsprocessen zijn lange termijn projecten, waardoor het noodzakelijk is dat donoren het 

proces langdurig ondersteunen en monitoren. 

Sedra, 2004: Security Sector Reform in Afghanistan 

De afgelopen jaren zijn veel (wetenschappelijke) studies en artikelen gepubliceerd aangaande de 

uitvoering van SSR-activiteiten die sinds het einde van de Koude Oorlog door de internationale 

gemeenschap zijn of worden uitgevoerd. Deze internationale publicaties zijn veelal 

casusbeschrijvingen van hoe dergelijke hervormingsprocessen in een bepaald land verliepen, wat er 

goed en fout ging en hoe het beter kan. Echter, Sedra (2004) geeft in zijn studie naar het SSR-proces 

in Afghanistan niet alleen een beschrijving van het verloop van de SSR-activiteiten, maar onderscheidt 

ook enkele factoren die het hervormingsproces beïnvloeden. Deze factoren zullen in de volgende 

alinea beknopt beschreven worden. 

Een eerste factor die Sedra (2004) onderscheidt, is dat het SSR-programma, wil het succesvol 

en duurzaam zijn, gestuurd dient te worden door de lokale actoren en het programma niet ‘donor 

driven’ moet zijn. Daarbij is het enerzijds belangrijk dat de betrokken actoren representatief zijn ten 

opzichte van de aanwezige bevolkingsgroepen en/of politieke stromingen in het betreffende land, en 

dat er anderzijds consensus bestaat tussen deze actoren over het uit te voeren SSR-programma. Een 

tweede factor die de uitvoering van SSR beïnvloedt, is coördinatie. Sedra (2004) onderscheidt vier 

soorten coördinatieniveaus binnen een SSR-programma, namelijk tussen donoren onderling, tussen 

donor(en) en de lokale overheid, binnen de lokale overheid, en tussen betrokken organisaties. Door 

het gebrek aan coördinatie op alle vier de niveaus is er onder andere geen samenhang in de 

uitvoering van de SSR-activiteiten, wordt ‘local ownership’ bemoeilijkt (aangezien er geen overzicht is 

van welke activiteiten worden ontplooid en hoe deze verlopen), en worden middelen niet daar ingezet 

waar deze het meest nodig zijn. Een derde factor die SSR belemmert, met name in postconflict 

gebieden, is het gebrek aan lokale capaciteit, zowel op kennis als op infrastructureel gebied. Het 

functioneren van lokale overheidsorganisaties is daardoor veelal zeer beperkt. Een vierde factor die 

het SSR-proces beïnvloedt is de lokale wijze waarop veiligheid en stabiliteit worden gecreëerd. Door 

hier rekening mee te houden bij het ontwikkelen van veiligheidsinstituties, in plaats van het louter 

implementeren van westerse organisatiemodellen, is de kans groter dat duurzame resultaten worden 

behaald. Beschikbare financiële middelen ten behoeve van lokale veiligheidsinstituties is een vijfde 

factor die Sedra (2004) onderscheidt en die van invloed is op de uitvoering van SSR. Bij het doneren 

van financiële middelen dient met twee aspecten rekening te worden gehouden, namelijk a) dat de 

donoren vrijwel het gehele proces dienen te bekostigen, maar dat het doorgaans moeilijk is om 

voldoende middelen van de internationale gemeenschap te verkrijgen, en b) financiële gelden veelal 

niet aan lokale overheden overhandigd kunnen worden aangezien zij daar doorgaans niet transparant 

mee omgaan. Consequentie van laatstgenoemde is dat ‘local ownership’ beperkt wordt (lokale 

overheden kunnen immers zelf niet beslissen waar het geld in wordt geïnvesteerd) en, doordat 



donoren daardoor zelf verantwoordelijk worden voor de besteding van financiële middelen, het 

coördineren van geldstromen lastig wordt (vanwege de doorgaans vele betrokken donoren). Een 

zesde en zevende factor die de uitvoering van SSR beïnvloeden zijn de regionale en interne 

veiligheidssituatie. Immers, voor het uitvoeren van SSR-activiteiten dient het ontvangende land relatief 

veilig en stabiel te zijn; een dreiging op een intern danwel extern conflict maakt het uitvoeren van 

dergelijke activiteiten namelijk erg lastig (doordat men bijvoorbeeld niet openstaat voor verandering, er 

geen vertrouwen is tussen de betrokken partijen etc.). 

Van der Lijn, 2006: Succes van VN vredesmissies 

In zijn proefschrift analyseert Van der Lijn (2006) vier VN-vredesmissies die ontplooid zijn in 

Cambodja, Mozambique, Rwanda en El Salvador. Aan de hand van deze studie onderscheidt de 

auteur negen factoren die invloed hebben op het slagen danwel falen van een missie waarin 

vredesopbouwactiviteiten worden uitgevoerd. Met andere woorden, de kans op het creëren van 

‘durable peace’ wordt vergroot naarmate een vredesmissie rekening houdt met de volgende factoren. 

Zo dienen de betrokken, lokale partijen oprecht bereid te zijn tot vrede. Door alle partijen moet vrede 

gezien worden als het enige alternatief, anders is de kans groot dat het conflict (weer) oplaait als de 

VN het land verlaat. Een tweede factor is dat de missie instaat is om voldoende veiligheid te 

garanderen voor de betrokken partijen zodat er onder andere ontwapening en demobilisatie kan 

plaatsvinden. Een derde factor is dat de missie voldoende aandacht heeft voor de oorzaken van het 

conflict en deze adequaat bestrijdt. Een vierde factor die Van der Lijn (2006) onderscheidt is dat 

vredesmissies medewerking dienen te krijgen van belangrijke actoren en partijen. Dergelijke partijen 

zijn buurlanden (voor het creëren van onder andere regionale stabiliteit) en de internationale 

gemeenschap (voor onder andere diplomatieke druk en financiële en materiële donaties). Een vijfde 

factor is een tijdige en snelle ontplooiing van vredesoperaties (doorgaans direct na het tekenen van 

het vredesakkoord) zodat voorkomen wordt dat er een onstabiele situatie in het betreffende land 

ontstaat. Een zesde factor is dat vredesmissies uitgevoerd worden door enerzijds bekwame 

leidinggevenden en personeel, en anderzijds beschikken over een duidelijke commandostructuur. Een 

zevende factor is dat vredesmissies voor de lange termijn worden aangegaan. Immers, nationale 

verzoening en het opbouwen van vertrouwen kost veel tijd; dit geldt eveneens voor het creëren van 

een democratie en een gezonde economie. Een achtste factor is dat de inzet van verschillende 

beleidsinstrumenten 215 zowel intern als extern worden gecoördineerd. Met andere woorden, zowel de 

activiteiten die in de missie worden ontplooid als de activiteiten die door andere organisaties (zoals 

NGO’s) worden uitgevoerd, dienen afgestemd te worden op elkaar. Zodoende dient onder andere 

voorkomen te worden dat werkzaamheden niet op elkaar aansluiten of elkaar tegenwerken. De 

negende en laatste factor die door Van der Lijn (2006) wordt onderscheiden is dat de vredesmissie 

voorziet in ‘ownership’, zowel tijdens als na de missie. Lokale actoren moeten namelijk niet het idee 

hebben dat ze voor voldongen feiten staan aangezien het zeer waarschijnlijk is dat dit hun 

betrokkenheid en bereidheid doet afnemen en er daardoor geen duurzame resultaten worden 

behaald. Overigens, in de praktijk blijkt dat lokale actoren niet in staat zijn om het proces vanaf het 

begin van de vredesmissie te beheren (anders zou de missie niet ontplooid hoeven te worden), 

215 Van der Lijn (2006) stelt dat de VN 25 beleidsinstrumenten tot haar beschikking heeft; hierbij moet gedacht worden aan 

ontwapening, het monitoren van het staakt-het-vuren, institutieopbouw, diplomatie etc. 



daarom stelt Van der Lijn (2006) dat de overdracht van verantwoordelijkheden gedurende de missie 

plaats dient te vinden. 

7.2.1 Indicatie: overeenkomstige invloedsfactoren 

In de vijf bovenstaande studies is respectievelijk onderzoek gedaan naar a) de inzet van Nederlandse 

civiele politie bij politievredesmissies, b) internationale politiesamenwerking, c) Amerikaanse 

ervaringen met het hervormen van krijgsmachten in Latijns Amerika, d) het verloop van het SSR- 

programma in Afghanistan, en e) het effect van VN vredesmissies. In deze studies zijn verscheidene 

factoren onderscheiden die de uitvoering van de betreffende activiteiten beïnvloeden. Vergelijken we 

deze factoren met de invloedsfactoren die in dit onderzoek zijn onderscheiden, dan blijkt dat deze (op 

geaggregeerd niveau) in een behoorlijke mate overeenkomen. Zo doen de volgende invloedsfactoren 

zich voor bij het gros van alle onderscheiden activiteiten: de mate van coördinatie tussen actoren, de 

kwaliteit van het uitgezonden personeel, de financiële en materiële middelen van de lokale instituties, 

de kwaliteit van de lokale ambtenaren, de lokale cultuur en gebruiken, de lokale veiligheidssituatie, de 

bereidheid/betrokkenheid van lokale actoren bij het betreffende proces, en de duur van de 

donorbetrokkenheid. 

Aangezien de onderscheiden invloedsfactoren uit de verschillende onderzoeken in behoorlijke 

mate met elkaar overeenkomen, lijkt het er op dat – gegeven het geringe aantal beschikbare studies 

en de beperktheid van deze onderzoeken – een groot deel van de onderscheiden invloedsfactoren bij 

inheemse politieopbouw zich eveneens voordoen bij andere, enigszins vergelijkbare 

opbouwactiviteiten. Echter, dit betreft een indicatie; om een meer betrouwbaar, nauwkeurig en volledig 

antwoord te krijgen, zal diepgaander en uitgebreider onderzoek uitgevoerd moeten worden. 

7.3 Mogelijke vervolgstudies 

De uitvoering van dit onderzoek daagt uit tot vervolgonderzoek aangezien enkele (gerelateerde) 

aspecten van inheemse politieopbouw niet onderzocht zijn. Mijns inziens komen – naast de in de 

vorige paragraaf aanbevolen vervolgstudie naar de mate waarin invloedsfactoren zich voordoen bij 

verschillende, vergelijkbare inheemse opbouwprocessen – onderstaande aspecten in aanmerking 

voor een vervolgstudie. 

Effecten van invloedsfactoren 

Er zijn in dit onderzoek een behoorlijk aantal factoren onderscheiden die invloed hebben op het 

inheemse politieopbouwproces. Hoewel in dit onderzoek is vastgesteld of dergelijke factoren het 

opbouwproces bevorderen danwel belemmeren, is niet onderzocht hoe groot de betreffende invloed 

is. Met andere woorden, er is niet onderzocht wat het precieze effect is van een bepaalde 

invloedsfactor. In een mogelijke vervolgstudie zou het interessant zijn om dit te onderzoeken evenals 

mogelijkheden om deze invloed te vergroten, in het geval het een bevorderende factor betreft, of te 

verkleinen indien het om een belemmerende factor gaat. Aangezien een deel van de onderscheiden 

factoren te maken heeft met lokale actoren (denk bijvoorbeeld aan de welwillendheid van lokale 

agenten), is het interessant om na te gaan hoe zij tegen de uitgevoerde politieopbouwtaken aankijken 

en wat hun ervaring is met dergelijke opbouwprocessen. 



Onderzoeksmateriaal vergelijken met interne defensiebronnen 

Het onderzoeksmateriaal aangaande de opgedane ervaringen bij de uitvoering van inheemse 

politieopbouwactiviteiten is gebaseerd op interviews met functionarissen die dergelijke taken hebben 

uitgevoerd. Daarbij is geen gebruik gemaakt van interne defensiebronnen over de betreffende 

missies. Het is daarom interessant om te onderzoeken of de informatie die in deze bronnen staat, 

overeenkomt met de informatie die is verkregen van de respondenten. Door dit te onderzoeken kan 

eveneens worden nagegaan (met het oog op het institutionaliseren van ervaringen met inheemse 

politieopbouw) op welke wijze en in hoeverre opgedane ervaringen gedocumenteerd worden door de 

krijgsmacht. 

Effectiviteit van inheemse politieopbouw 

Dit onderzoek richtte zich louter op het uitvoeringsproces van inheemse politieopbouwtaken. Er is 

namelijk onderzocht welke opbouwtaken zijn uitgevoerd en hoe deze uitvoering verliep. Echter, wat 

het resultaat is van deze uitgevoerde taken, is niet onderzocht. Met andere woorden, de effecten van 

de politieopbouwtaken ten aanzien van het lokale politiekorps zijn niet gemeten. Het onderzoeken van 

deze effecten zou een interessant onderzoeksonderwerp kunnen zijn. Immers, het is van belang om te 

weten of dergelijke bijdragen van de Nederlandse krijgsmacht, en ook van de internationale 

gemeenschap, leiden tot een veilige(re) en stabiele(re) samenleving in het land waar dergelijke 

activiteiten worden ontplooid. In afwachting van de resultaten zou het vervolgens interessant zijn om 

na te gaan of politieorganisaties (gebaseerd op westerse modellen) een juist middel zijn om het doel 

van een veilige, stabiele samenleving te bereiken, of dat andere veiligheidsinstituties beter geschikt 

zijn om het veiligheidsvacuüm op te vullen in de betreffende staat. 

Ervaringen bij andere politieopbouwmissies 

In dit onderzoek zijn drie missies onderzocht waarin inheemse politieopbouwactiviteiten zijn 

uitgevoerd door Nederlandse militaire functionarissen. Echter, dit betekent dat veertien missies, 

waarin eveneens Nederlandse militaire ambtenaren dergelijke activiteiten hebben uitgevoerd, niet 

onderzocht zijn. Het is daarom interessant om een vervolgstudie uit te voeren naar de ervaringen die 

in deze missies zijn opgedaan en vervolgens te vergelijken of dezelfde invloedsfactoren (die in dit 

onderzoek zijn onderscheiden) zich voordeden. 

Ervaringen bij bilaterale politieopbouw 

Bij de drie onderzochte missies EUPM, SFIR en ISAF vond de Nederlandse bijdrage aan inheemse 

politieopbouw in multilateraal verband plaats. Echter, door de Nederlandse krijgsmacht is (tot op 

heden) ook één missie uitgevoerd in bilateraal verband, namelijk in Burundi. Daarnaast verleent de 

Nederlandse civiele politie op bilaterale wijze hulp aan inheemse politiekorpsen, bijvoorbeeld in 

Hongarije en Polen. Het is daarom interessant om te onderzoeken of de ervaringen die opgedaan zijn 

bij de uitvoering van opbouwactiviteiten in bilateraal verband, verschillen van de ervaringen die 

opgedaan zijn bij de uitvoering van opbouwactiviteiten in multilateraal verband. 

Hervorming van de veiligheidssector 

De uitvoering van politiemissies vindt veelal plaats binnen een bredere context. Het vormt namelijk 

een onderdeel van de hervorming van de veiligheidssector in een betreffende staat; in de 



Angelsaksische literatuur staat dit beter bekend als ‘Security Sector Reform’ (SSR). Deze sector 

bestaat uit allerlei instituties, zoals het leger, de politie, de justitiële sector, inlichtingendiensten etc., 

die actief zijn op het veiligheidsterrein. Aangezien de internationale gemeenschap, waaronder 

Nederland, bijdraagt aan dergelijke hervormingen, maar niet grondig onderzocht is hoe dergelijke 

inspanningen verlopen danwel behoren te verlopen, is dit een interessant onderwerp voor 

vervolgonderzoek. Immers, uit dit onderzoek is gebleken dat dergelijke werkzaamheden van complexe 

aard zijn en dat er nog veel aspecten onbekend, oftewel, niet onderzocht zijn. 



Bijlage I 

Schema uitgevoerde politiemissies 



VOORBEREIDING OP MISSIE 

GEGEVENS MISSIE 

Personeelsselectie 

Onderdelen voorbereiding 

EUPM - Bosnië SFIR - Irak ISAF – Afghanistan (Uruzgan) 

1 januari 2003 - mei 2008 

Missiegebied: Bosnië-Herzegovina 

Vestigingsplaatsen: o.a. Sarajevo, 

Banja Luka, Lukavisa en Visegrad. 

Tot 1 januari 2006 werden 10 KMar en 

10 civiele agenten uitgezonden per 

rotatie; daarna 4 KMar en 6 civiel. De 

missie was op vrijwillige basis, uitzendingduur 

minimaal twaalf maanden. 

Selectiewijze: men kon zich vrijwillig 

aanmeldden; dwz sollicitatieformulier 

invullen en met cv opsturen naar 

Brussel. Daar werd de selectie gemaakt 

adhv wat men nodig had en wat 

beschikbaar was. 

Selectiegrond: ruime ervaring hebben 

met politiewerk, ervaring hebben op het 

werkgebied waar je op solliciteerde, en 

beheersing van de Engelse taal in 

voldoende mate. 

Takenpakket: mentoren en monitoren 

van de uniform politie, de lokale 

recherche, de nationale recherche 

(SIPA), en de grenspolitie (SBS). 

Voordat men op uitzending ging wist 

men alleen dat ze gingen mentoren/ 

monitoren; niet waar en hoe. 

Opleiding: men kreeg een 

missiegerichte opleiding in Nederland 

van een aantal weken. Hierin kwamen 

algemene zaken over het land, de 

cultuur, en het conflict aan bod, evenals 

hoe met mijnen om te gaan, een cursus 

Engels en militaire vaardigheden (muv 

schietlessen aangezien het een ongewapende 

missie betrof). Daarnaast 

volgde men bij aankomst in Bosnië een 

opleiding van 3 à 4 dagen op het 

hoofdkwartier van EUPM in Sarajevo. 

Hier ging men specifiek in op de missie 

en wat de stand van zaken was. Echter, 

in beide opleidingen kreeg men geen 

taakgerichte opleiding; dit moest men 

zichzelf eigen maken als men op de 

werkplek aankwam. Overigens, de 

civiele agenten (uit Nederland) werden 

in Duitsland opgeleid, dus niet samen 

met KMar. 

Doelstellingen: vanuit Nederland/ 

Brussel kreeg men geen doelstellingen 

mee. Men werkte in Bosnië veelal op 

projectbasis en elk project had zijn 

eigen doelstellingen. Daarnaast 

adviseerde men de counterparts bij de 

dagelijkse uitvoering van hun taken. 

Mandaat: was bekend. Men was 

ongewapend. 

1 augustus 2003 - 15 maart 2005 

Missiegebied: provincie al-Muthanna 

Vestigingsplaatsen: as-Samawah 

(hoofdkamp), al-Khidr, ar-Rumaythah. 

Per rotatie (duur 4,5 maand; 5 in totaal) 

tussen de 25 en 45 KMar belast met de 

opbouw van de lokale politie. Het KMar 

detachement was toegevoegd aan een 

ander krijgsmachtbataljon. 

Selectiewijze: elk district moet x aantal 

personeel aan missie leveren; 

vervolgens per district personeel 

gevraagd van betreffende brigades 

a.d.h.v. verdeelsleutel; de brigades 

gebruikten verschillende methodes voor 

uitzending zoals op basis van vrijwilligheid 

of lijst: wie bovenaan staat werd 

uitgezonden (rang op lijst bepaald door 

aantal eerdere uitzendingen en leeftijd). 

Selectiegrond: enige voorwaarde was 

2 jaar operationele ervaring (niet 

specifiek). Er werd gekeken naar rang 

en niet naar ervaring. Meesten geen 

ervaring met geven van (politie)training. 

Takenpakket: opleiden en monitoren 

van Irakese Politie (IP), ME peloton, en 

gevangenispersoneel; het mentoren 

van Chief of Police; en oprichten 

coördinatiecentrum. Voordat men op 

uitzending ging wist men alleen dat ze 

de lokale politie moesten opleiden, niet 

hoe en met welke middelen. 

Opleiding: men volgde algemene 

opleiding bij School voor de Vrede in 

Amersfoort, waarin de situatie en 

culturele, religieuze aspecten in het 

missiegebied aan bod kwamen. Deelnemers 

aan deze missie zien elkaar 

voor het eerst op de opleiding. Er werd 

geen functiegerichte opleiding 

verzorgd, werden geen militaire 

vaardigheden aangeleerd en niet 

gezamenlijk met ander uit te zenden 

krijgsmachtonderdeel geoefend. 

Meesten hebben toen zelf extra 

opleidingen georganiseerd. Het 

opleidingstraject van rotatie 5 was 

echter totaal anders; hierin werden wel 

procedures beoefend en werd een 

integrale oefening gehouden met ander 

krijgsmachtonderdeel en hun 

commandant was op verkenningsmissie 

geweest. 

Doelstellingen: werden ter plekke 

gemaakt en/of overgenomen van voorgangers 

in het gebied. Tevens is SSRbeleid 

door de Engelsen verstrekt. 

Mandaat: rules of engagement waren 

bekend; men was persoonlijk 

bewapend met geweer. 

31 juli 2006 - 1 april 2008; rotatie 1t/m4 

Missiegebied: provincie Uruzgan 

Vestigingsplaatsen: Tarin Kowt (TK) 

en Deh Rawod (DR). 

Per rotatie ong 10 KMar voor politieopbouw; 

8 in TK en 2 in DR. Rotatie 1 

en 2 was vier maand, daarna duur 

rotaties 6 maand. KMar vormt 

onderdeel van Task Force Uruzgan. 

Selectiewijze: a.d.h.v. lijst; wie 

bovenaan staat werd uitgezonden (rang 

op lijst bepaald door aantal eerdere 

uitzendingen en leeftijd). 

Selectiegrond: ervaring met 

operationeel politiewerk; niet specifiek. 

Er werd gekeken naar rang en niet naar 

ervaring. Meesten geen ervaring met 

geven van (politie)training. 

Takenpakket: Opleiden 1001 ANAP 

agenten en omvormen ANAP in AUP, 

mentoren/ monitoren AUP, mentoren/ 

monitoren van provincial coordination 

centre (meldkamer). Men was in NL op 

de hoogte wie men ging opleiden; 

echter niet met welke middelen en op 

welke wijze. 

Opleiding: men volgde een 

opleidingstraject, voor een deel samen 

met leidend krijgsmachtonderdeel, van 

een aantal maanden waarin men 

algemeen werd voorbereid op lokale 

cultuur, lokale situatie. Tevens werden 

militaire vaardigheden aangeleerd, kon 

men Engelse taalcursus volgen, en er 

werden oefeningen gedaan waarbij 

situatie in Afghanistan werd nagebootst. 

Echter, men werd niet 

taakspecifiek opgeleid; het geven van 

trainingen/opleidingen werd niet 

behandeld. KMar commandant van (iig) 

rotatie 4 en 5 was op verkenningsmissie 

geweest; zodoende goed op de 

hoogte van wat hem te wachten stond. 

Doelstellingen: aantal op te leiden 

agenten was bekend. Ter plekke 

inventariseren en dan werd bepaald 

hoe dit te doen, of de lijn van de 

voorgangers werd voortgezet. Werd in 

NL niet stilgestaan bij andere 

donorlanden die daar actief waren en 

hun beleid evenals beleid Ministry of 

Interior; die informatie werd tijdens 

missie vergaard wat veel tijd kostte. 

Mandaat: geweldsinstructies waren 

duidelijk; men was bewapend. 



UITVOERING MISSIE: LOKALE CONTEXT 

Kenmerken politiekorps 

Veiligheidssituatie 

Org.structuur: Bosnië bestaat uit 2 

deelrepublieken, namelijk de Moslim- 

Kroatische Federatie (10 kantons) en 

de Servische Republiek Srpska (7 regio’s); 

tevens is er het district Brcko. 

Iedere republiek heeft zijn eigen politiekorpsen 

die gestationeerd zijn in de 

kantons/regio’s en daar onderverdeeld 

zijn in districten en gemeentes. Daarnaast 

bestaan sinds een aantal jaar 

twee landelijke politieorganisaties, 

namelijk de SIPA (recherche) en SBS 

(grenspolitie); in deze korpsen zijn alle 

drie de bevolkingsgroepen vertegenwoordigd. 

De politieorganisatie bestaat 

formeel uit dezelfde onderdelen als een 

Westers politiekorps. Het aantal 

agenten was fors en diende met een 

derde teruggebracht worden; dit verliep 

alleen moeizaam. 

Politieoptreden: men voerde patrouilles 

uit te voet en met voertuig. Men 

draaide opsporingsonderzoeken, verkeershandhaving 

etc. Er bestond een 

anoniem misdaadmeldpunt. Eigenlijk 

voerde men vrijwel dezelfde werkzaamheden 

uit als in het Westen alleen het 

niveau lag een stuk lager. Mentaliteit is 

veelal dat men alleen de opgedragen 

taken uitvoert; zelfinitiatief komt weinig 

voor of wordt door leidinggevenden 

tegengehouden. Oudere garde is veelal 

conservatief; jonge agenten staan welwillend 

tegenover modernisering. SIPA 

en SBS nog in opbouw (bestonden pas 

een aantal jaar), maar wel operationeel. 

Dossiervorming, archivering, datasystemen 

ontbreken grotendeels binnen de 

gehele politie wat uitvoering bemoeilijkt. 

Personeelszaken: salaris gebonden 

aan rang (was laag en werd niet altijd 

uitbetaald muv SBS); er waren functieen 

promotieomschrijvingen gerelateerd 

aan etniciteit. Er was formeel een 

interne toezichtinstantie. 

De veiligheidssituatie was nagenoeg 

vergelijkbaar met die in West-Europa. 

Men liep ongewapend rond en woonde 

in de steden tussen de lokale bevolking. 

Er bestond een evacuatieplan in 

geval van nood waarbij men kon terugvallen 

op de internationale troepenmacht 

SFOR en later haar opvolger 

EUFOR. KMar en civiele agenten 

waren verspreid werkzaam over geheel 

Bosnië; elke rotatie had een detachementscommandant. 

Men hield veelal 

onderling contact; om de zoveel tijd 

werd er een meeting belegd. 

Voor lokale bevolking: men had 

verdeelsleutels ingesteld om binnen de 

politieorganisaties evenveel Moslims, 

Kroaten en Serven aan te stellen. 

Echter, functies bleven daardoor 

vacant, want een Serviër wilde niet 

(diep) in Moslim gebied werken en vica 

versa; het verschil in etniciteit ligt na 

zoveel jaar nog steeds gevoelig. 

Org.structuur: de Iraqi Police kent een 

sterk hiërarchische structuur welke 

grofweg is opgebouwd uit drie lagen 

van commandanten, namelijk op 

provinciaalniveau de Chief of Police, op 

‘districtniveau’ (drie in totaal welke 

gevormd zijn rondom de drie steden as- 

S., al-K. en ar-R) een commandant en 

op elk politiebureau (ong 16 in totaal) 

een leidinggevende; het korps bestaat 

uit ong 1.100 agenten. Daarnaast 

waren er nog 3 aparte politieonderdelen 

in de provincie vertegenwoordigd, 

namelijk de Highway Police (ong 50 

agenten), de Border Police (ong 130 

agenten) en de Correctional Service 

(gevangenis, kreeg gedurende missie 

andere status; ong 40 agenten). 

Tevens maakt de politie deel uit van het 

PJCC (provincial joint commando 

center), een gezamenlijke meldkamer 

voor de veiligheidsdiensten. 

Politieoptreden: het korps was 

operationeel zelfstandig en verantwoordelijk 

voor de ordehandhaving. 

Agenten hebben afwachtende houding 

(reactief), optreden sterk afhankelijk 

van oordeel commandant, en verbleven 

doorgaans op of rond het bureau. 

Optreden wordt sterk beïnvloed door 

stammencultuur. Opereerden in 

ploegendiensten; weinig structuur in de 

werkzaamheden; opmaken van 

processen-verbaal evenals recherche 

activiteiten gebeurden niet of 

nauwelijks. Meeste agenten konden 

ook niet lezen of schrijven. 

Personeelszaken: bestonden geen 

functieomschrijvingen en promotieregelingen. 

Salarissen werden 

uitbetaald door leidinggevende van het 

bureau. Er was formeel een interne 

toezichtinstantie. 

Redelijk stabiel in de eerste 2 rotaties. 

Tijdens rotatie 3 vond omslag plaats en 

werd provincie onrustig door o.a. Al 

Sadr opstandelingen; het basiskamp 

werd sindsdien af en toe beschoten met 

mortieren, er werden bermbommen 

geplaatst, patrouilles werden beschoten 

en er werd een dodelijke aanslag 

gepleegd op een Nederlandse militair. 

Gevolgen: soms verbod om kamp te 

verlaten, informatie vergaren ipv politie 

opleiden. Tijdens rotatie 4 wederom 

dodelijke aanslag, ditmaal op KMar. 

Politieopbouw lag daarna volledig stil; 

men ging het kamp niet meer af. 

Rotatie 5 heeft deze activiteiten weer 

opgepakt. Men ging altijd met 2 witte 

voertuigen op pad en men droeg 

kogelvrij vest en helm; ook werd aan 

voetpatrouilles deelgenomen van de IP. 

Kmar was lichter bewapend dan de 

andere Nederlandse aldaar aanwezige 

militairen. 

Org.structuur: in Uruzgan zijn de ANP 

en de HP omgevormd tot de AUP. 

Daarnaast bestaat de ANAP (hulppolitie), 

een tijdelijke noodoplossing 

voor de verbetering van de veiligheidssituatie, 

waarvan de agenten langzamerhand 

omgeschoold worden tot 

AUP. Formeel is moeilijk aan te geven 

uit hoeveel agenten beide korpsen 

bestonden aangezien er veel verloop in 

personeel was. De provincie is opgedeeld 

in 6 districten. De AUP was 

destijds alleen actief in en rondom TK, 

de ANAP bezette checkpoints in de 

dorpen en op belangrijke wegen. 

Politieoptreden: agenten hebben niet 

of nauwelijks uniform aan ivm dreiging 

Taliban. Geen sprake van ordehandhaving; 

meer bescherming bevolking 

(lees: eigen stam) tegen Taliban. Werd 

dan ook niets gedaan op het gebied 

van verkeershandhaving, procesverbaal 

etc. ANAP agenten verbleven 

op checkpoints en waren reactief 

ingesteld. Men wilde ook alleen in eigen 

woongebied werken, in eigen stam; zo 

wilde men ook geen opleiding volgen in 

andere provincie omdat ze dan aantal 

weken van huis waren. Bij dodelijk 

incident werd er geen onderzoek 

ingesteld, slechts de identiteit 

vaststellen en stoffelijk overschot aan 

familie overdragen binnen 24 uur. 

Politiecommandant had veel macht, 

korps was sterk hiërarchisch ingesteld. 

Ong 90-95% van agenten is analfabeet. 

Personeelszaken: Er werd een ‘rank 

and pay reform’ in gang gezet; dwz 

salarissen werden aan rang verbonden. 

VS betaalde salarissen; eerst overgelaten 

aan lokale commandanten, maar 

die roomden af, nu persoonlijke betaling 

op locatie waarbij men zich moet 

legitimeren met ID kaart. 

In de optiek van de respondenten was 

Uruzgan oorlogsgebied, vanwege 

gevechtshandelingen, bermbommen, 

zelfmoordaanslagen. Mentoren/monitoren 

van politieposten kon alleen onder 

de bescherming van task force, met 

een PRT-missieteam; bewegingsvrijheid 

was daardoor beperkt en een 

politiepost kon (ivm tijd missieteam) 

slechts voor een korte tijd bezocht 

worden, zodat van mentoren/monitoren 

nauwelijks sprake was. De opleidingen 

van ANAP en AUP vonden plaats op de 

twee NL basiskampen in TK en DR. 

Agenten die naar het kamp kwamen 

werden altijd gefouilleerd; werd uit het 

zicht gedaan van lokale mensen ivm 

trots en aanzien. 



UITGEVOERING MISSIE; UITGEVOERDE TAKEN 

Opinie bevolking 


Integriteitsopbouw 

Over lokale politie: men was doorgaans 

niet positief over de politie; dit 

kwam deels door corruptie praktijken, 

maar ook door angst die er nog was. 

Middels wijkagentschapprojecten (voorlichting 

op scholen; opendagen; tv spotjes) 

tracht men acceptatie te ontwikkelen 

bij de bevolking; echter, het creëren 

van goodwill is een langzaam proces. 

Over interventiemacht: doordat er 

zoveel actoren actief zijn met de 

wederopbouw van het land, weet de 

bevolking niet meer wat er allemaal 

gebeurt (wat voor hulp) en welke 

organisatie waar verantwoordelijk voor 

is. 

De infrastructuur van de politieorganisaties 

(zoals gebouwen, computers, 

voertuigen, vaartuigen, motoren, 

honden, falsificatieapparatuur etc) is 

volledig gedoneerd door de internationale 

gemeenschap; er wordt veel in de 

organisaties geïnvesteerd. Er zit een 

stijgende lijn in de infrastructuur van de 

politieorganisaties, alleen bestaan er 

bijv nog steeds grensposten zonder 

elektriciteit/water en benodigde 

apparatuur, en politiebureaus zijn veelal 

verouderd en slecht onderhouden. De 

capaciteitsopbouw wordt veelal niet 

gecoördineerd; dwz afgestemd op de 

lokale behoeften en capaciteit. Het 

komt voor dat spullen daardoor niet 

worden gebruikt, of snel kapot zijn 

(kunnen niet gerepareerd worden ivm 

vooruitstrevende techniek). (Digitale) 

datasystemen bestaan niet, waardoor 

de uitvoering van werkzaamheden zeer 

bemoeilijkt wordt. Politie op straat ziet 

er verzorgd uit; dragen politie-uniform 

(met stropdas) en beschikken over 

complete uitrusting. 

Tijdens de opleiding krijgen de rekruten 

ethiek lessen; daarbij werd oa stilgestaan 

bij acceptatie van verschillende 

etniciteiten, en hoe je je als agent dient 

te gedragen. In de gesprekken met 

counterparts werd dit ook besproken. 

Er waren interne toezichtinstanties 

binnen de politie (hadden vaak personele 

onderbezetting) welke onder 

toezicht van EUPM stonden. EUPM kon 

corruptie bestrijden door klacht in te 

dienen, waardoor een agent ontslagen 

kon worden. Corruptie komt veelvuldig 

voor onder alle rangen, er heerst daar 

een andere mentaliteit/cultuur; echter, 

het is moeilijk te bestrijden. Er zijn 

(voornamelijk jonge) vrouwen actief bij 

de politie (die door de internationale 

gemeenschap zijn opgeleid), zij 

bekleden ook leidinggevende functies 

en worden geaccepteerd door 

mannelijke collega’s. 

Over lokale politie: dat wisselde; 

afhankelijk van welke stam men was. 

Tevens werd dit sterk beïnvloed door 

het beeld dat men nog had van de 

politie onder het dictatoriale regime. 

Middels lokale media getracht correct 

beeld van de politie weer te geven. 

Over interventiemacht: lastig vast te 

stellen; men kiest immers de kant van 

de sterkste op dat moment. Bevolking 

was overwegend vriendelijk tegen 

Nederlandse militairen en was veelal 

positief over de taken die men 

uitvoerde. Kmar reed in witte voertuigen 

daardoor kon bevolking hen goed 

onderscheiden van andere militairen. 

De infrastructuur van de IP is nagenoeg 

volledig gedoneerd door de Westerse 

gemeenschap of met in beslag 

genomen geld van het oude regime. Zo 

zijn basismiddelen zoals uniformen, 

schoenen, wapens, andere uitrusting, 

voertuigen, computers en communicatiemiddelen 

verstrekt. Ook zijn er een 

behoorlijk aantal politiebureaus 

gebouwd danwel opgeknapt en drie 

grensposten gebouwd voor de Border 

Police. Eveneens is de gevangenis 

opgeknapt en heeft men facilitaire 

verbeteringen aangebracht. Deel van 

het verstrekte materiaal was te 

vooruitstrevend (pc’s, westerse auto’s), 

daardoor snel kapot of anderszins 

onbruikbaar. Kmar deelde het materiaal 

zelf uit per bureau, anders verdween 

het (met name verbruiksgoederen). 

Totaal andere beleving dan in het 

Westen; vrouwenrechten kent men 

bijvoorbeeld niet. Agenten werd 

uitgelegd hoe om te gaan met 

arrestanten en gevangenen (veelal 

wordt fysiek geweld gehanteerd), hoe 

op te treden als agent (onafhankelijk, 

niet corrupt), hoe meldingen van 

burgers op correcte wijze af te 

handelen, en op basis van welke 

bevoegdheden men mag optreden 

(juridisch aspect). Echter, hoge mate 

van corruptie binnen korps; Kmar kan 

alleen corruptiegevallen rapporteren 

aan IP en Britten, mocht zelf niet 

ingrijpen. Mbt gevangenis: 

administratiesysteem opzetten zodat 

mensen vrijgelaten worden als hun 

termijn erop zit; facilitaire middelen 

verstrekken/ aanbrengen (humanitaire 

omstandigheden creëren, met name 

voor vrouwen). 

Over lokale politie: lastig vast te 

stellen. ANAP agenten voormalige 

militieleden en handelden daar soms 

naar; mensen van andere stam werden 

afgeperst en er was hoge mate van 

corruptie al dan niet om hun lage 

salaris aan te vullen. Soms waren ze 

ook tijden weg om papaver te oogsten. 

Over interventiemacht: lastig vast te 

stellen. Mensen kiezen voor eigen 

veiligheid en daarmee voor de sterkste 

partij, het kan gevaarlijk zijn om openlijk 

voor ISAF uit te komen, vooral in 

omgeving waar weinig ISAF is (ivm 

dreiging Taliban). 

De infrastructuur was bij aanvang 

missie zeer slecht en armoedig; politiebureaus 

hadden geen elektriciteit, geen 

communicatiemiddelen etc. en checkpoints 

waren veelal provisorische aangelegenheden. 

De gevangenis was 

erbarmelijk; is een nieuwe gebouwd. 

Gedurende missie zijn aantal checkpoints 

gebouwd (container met 

bescherming tegen aanslagen). Het 

bouwen werd veel door Australië 

gedaan in samenwerking met genie NL; 

later idee gevat om geen checkpoints 

meer te bouwen, maar grotere policesubstations 

(40-45 agenten) waardoor 

men zowel statisch als dynamisch gaat 

opereren in het betreffende gebied. 

Logistieke middelen werden door Dyncorp 

verstrekt (uniformen/wapens/ 

auto’s). Afghanen distribueerden zelf 

(via logistieke officier) de wapens en 

andere uitrusting; de uitgifte werd geregistreerd. 

Tevens is een meldkamer 

gebouwd en voorzien van benodigde 

middelen. De bouw van een provinciaal 

opleidingscentrum was gestart, zodat 

agenten niet naar naburige provincie 

hoeven voor opleiding. 

In de opleiding van de ANAP en AUP 

werd stilgestaan bij mensenrechten; 

dwz hoe een arrestatie te verrichten, 

hoe je met gevangene om moet gaan, 

dat je als politieagent er bent om hulp 

te verlenen aan burgers. Ook werd door 

een Afghaan uitleg gegeven over hun 

grondwet. Cultuur is echter een wereld 

van verschil; vrouwen hebben geen 

rechten, er wordt snel geweld gehanteerd, 

en men is het niet gewend om op 

basis van wetten te opereren. Zijn ook 

niet bekend met het begrip democratie. 

Het aanpakken van corruptie wordt niet 

(of nauwelijks) intern gedaan; ISAF 

deed dit wel. Zo is AUP commandant 

ontslagen ivm corruptie praktijken. Er 

wordt door veel agenten gehandeld uit 

eigenbelang. Bepaalde zaken zien 

Westerse mensen als corrupt, terwijl 

het daar als normaal wordt beschouwd. 



Rekrutering 

Training/opleiding 

De rekrutering van agenten vindt al 

plaats sinds de IPTF missie. Destijds 

heeft screening plaatsgevonden van 

het politiekorps. Toen SBS opgericht 

werd zette EUPM selectieprocedures in 

gang: schriftelijk examen, gesprek met 

commissie. Belangrijke eisen waren 

geen crimineel verleden/oorlogsmisdaden, 

acceptatie andere etniciteiten, en 

benodigde vaardigheden bezitten. Er is 

een verdeelsleutel mbt de drie etniciteiten 

om representativiteit te waarborgen. 

Tevens worden vrouwen gerekruteerd. 

Veel mensen meldden zich 

aan voor SBS vanwege relatief hoge 

salarissen en professionelere organisatie; 

ook solliciteerden veel ex-agenten. 

Tegenwoordig is er een lokaal bureau 

opgericht die zich met rekrutering 

bezighoudt (wervingsreclames; 

sollicitatieprocedures etc). 

Agenten worden opgeleid op de politiescholen 

in Banja Luka en Sarajevo; 

SBS werd alleen opgeleid in Sarajevo 

(Duitsland was daarbij lead nation); op 

deze scholen werden eveneens 

officieren opgeleid. Er werd door zowel 

EUPM als door Bosniërs college 

gegeven. Agenten kregen les in ethiek 

(normen/waarden, acceptatie 

etniciteiten), community policing (dat ze 

er zijn voor de bevolking, met hen 

communiceren), schietles, sporten, 

wetgeving en vaardigheden op hun 

werkgebied. De lessen waren zowel 

theoretisch en praktisch van aard op 

verschillende niveaus; men kreeg ook 

materiaal- en speciale training 

(besturen van auto/boot; 

hondentraining etc.). Tevens werden 

lokale trainers opgeleid; deze mensen 

namen steeds meer lessen over van 

EUPM (zij stonden dan onder toezicht 

van EUPM die hen mentoren). Verder 

kregen agenten training ‘on the job’ en 

werden er bijscholingsdagen adhv 

thema’s georganiseerd; bijv 

wijkagentschap, recherche, en 

smokkel. Op zulke dagen werden 

betrokken agenten bijgepraat over de 

nieuwste werkmethoden etc. Mbt SBS 

richtte men zich ook op Integrated 

Border Management; dwz leren 

samenwerken met politie, douane, en 

gemeentes in een bepaald gebied. Een 

laatste vorm van training is een 

werkbezoek; dwz Bosnische agenten 

gingen naar andere EU-landen om te 

zien hoe daar de betreffende 

werkzaamheden uitgevoerd worden. 

Voordat de Nederlandse militairen 

aankwamen in Al-M. was het 

rekruteringsproces al door de Engelsen 

uitgevoerd; dit hield grofweg in dat 

mensen die deel uitmaakten van de 

Baath partij niet aangenomen werden 

of uit het korps werden gezet. 

In rotatie 2 zijn de agenten opgeleid; zij 

waren al in dienst en kwamen per 

tourbeurt naar het Nederlandse 

hoofdkamp (waar het opleidingscentrum 

stond) om hun opleiding te 

volgen. Er werden 3-daagse 

basisopleidingen gegeven aan agenten 

uit het oude regime, en tweeweekse 

opleidingen aan nieuw personeel. Er 

werd klassikaal les gegeven in basis 

politievaardigheden (mensenrechten, 

zelfverdediging, aanhoudingstechnieken) 

en men kreeg schietles. Na 

de opleiding ging men terug naar hun 

politiebureau. Tijdens de missie is extra 

Kmar gestuurd met grensbewakingervaring 

om Border Police op te leiden; 

echter, was lange grens zonder 

overgangen (aarden wal met 

tankgracht), was dus veredelde 

bewakingseenheid en niet immigratiedienst; 

bestond in NL verkeerd beeld 

over. De politieofficieren waren reeds in 

Basra opgeleid door de Engelsen. 

Tijdens SFIR zijn ong 15 Irakese 

politieofficieren 2 weken in Nederland 

bij de politie op bezoek geweest. 

Verder zijn hun enkele basis managementvaardigheden 

aangeleerd. 

Naast agenten werden ook lokale 

trainers opgeleid; deze werden tijdens 

de basisopleidingen geselecteerd. 

Tevens is er een ME peloton opgeleid 

en voorzien van alle benodigde 

materialen, inclusief speciale 

voertuigen waarvoor rijopleidingen 

werden gegeven. Er zijn in totaal ong 

1.300 agenten opgeleid tijdens SFIR. 

De Afghaanse politie was verantwoordelijk 

voor het regelen van agenten die 

de opleidingen gingen volgen in TK en 

DR. Eisen waren min 18/max 35 jaar, 

geen Talibanactiviteiten, geen crimineel 

verleden en Afghaans staatsburger. 

Werden mensen weggestuurd omdat 

ze te jong waren; bovendien werd aangegeven 

door NL dat er mensen van 

beide (hoofd)stammen gestuurd moesten 

worden. Lastig om de verhoudingen 

goed te krijgen ivm vriendjespolitiek. 

Vrouwen werden niet als agent geaccepteerd 

door Afghanen in Uruzgan en 

werden daarom niet opgeleid. Als 

rekruten op kamp kwamen werden zij 

geregistreerd middels foto, naam, 

leeftijd; daarna werden ze gekleed 

(uniform/schoenen). 

In Uruzgan dienden 1001 ANAP 

agenten opgeleid te worden. Deze 

opleiding duurde 12 dagen (op vrijdag 

werd namelijk geen training verzorgd 

ivm gebedsdag) en bestond uit (op 

basisniveau) wapen/schietles, ehbo, 

ethiek/uitleg grondwet, voertuig controle, 

aanhoudingstechnieken, hanteren 

wapenstok en handboeien, persoonlijke 

hygiëne, marcheren, sporten. Het aantal 

leerlingen varieerde steeds; afhankelijk 

hoeveel Afghanen zelf ‘leverden’. 

Deze training werd samen met Dyncorp 

gegeven. Daarnaast zijn upgrade trainingen 

gegeven: ANAP agenten 

kwamen terug naar kamp om 3-weekse 

cursus te volgen om AUP te worden. 

Een 3 de type opleiding bestond uit 5 

weken waarbij men gelijk afstudeerde 

als AUP’er. Agenten waren erg 

enthousiast over opleiding. Als men 

slaagde vond er ceremonie plaats 

waarbij hoofd van politie en mullah 

aanwezig waren. Er zijn geen lokale 

trainers opgeleid; er konden geen 

Afghanen gevonden worden die deze 

taak wilden gaan uitvoeren (aangezien 

men dan op ISAF kamp moest werken; 

gevaar voor familie). De landelijke 

trainingssyllabus van Ministry of Interior 

was niet afgestemd op lokale context; 

deze aangepast en vervolgens als 

leidraad gebruikt. In de avonduren 

werden er lees/schrijf cursussen 

gegeven door lokale mensen met 

ondersteuning van Kmar. Daarnaast 

was een Kmar functionaris belast met 

de opleiding van gevangenispersoneel. 

Politieofficieren volgden opleiding in 

Kabul. In rotatie 4 is er gestart met het 

Focused District Development plan 

(Afghaans/VS initiatief); dwz de 

politieorganisatie wordt doorgelicht en 

verbetert (rangenstelsel/salarissen) 

waarbij de rechterlijke macht ook 

betrokken wordt. 



Advisering 

Verloop uitvoering taken 

Leidinggevenden op alle niveaus binnen 

de organisaties werden door 

EUPM geadviseerd bij de uitvoering 

van hun dagelijkse taken; ’s ochtends 

vond veelal een briefing plaats waarbij 

taken werden doorgesproken en werd 

er overlegd hoe aan te pakken. Verder 

werd veel op projectbasis gewerkt door 

EUPM; dat hield in dat de lokale politie 

doelstellingen kreeg en dat EUPMfunctionarissen 

hun adviseerden om te 

zorgen dat ze die targets haalden. In 

geen enkel geval voerde men zelf executieve 

werkzaamheden uit. Doordat 

organisaties iha sterke hiërarchische 

structuren hebben, moesten EUPM 

adviseurs daarnaast eveneens met de 

leidinggevende(n) van hun counterpart 

overleggen om bepaalde zaken 

geregeld te krijgen (bijv meer zelfinitiatief 

leren aan ondergeschikte). 

Communicatie: meestal via tolk, een 

klein percentage kon namelijk Engels 

spreken en verstaan. Vergaderingen 

waren in lokale taal, waardoor adviseurs 

niet konden participeren in vergaderingen 

(vertalen kostte teveel tijd). Etniciteit 

van tolk had soms invloed op het 

contact. 

Kennisoverdracht: met name jongeren 

en vrouwen zijn enthousiast over de 

projecten en adviezen die werden 

uitgebracht; gaf vaak frictie met hun 

leidinggevenden op hoger niveau, die 

accepteerden zelfinitiatief veelal niet. 

Andere agenten waren niet altijd onwelwillend, 

maar hadden al vele jaren politiewerk 

(ook al voor het conflict) uitgevoerd 

zodat het moeilijk was om hier 

omslag in aan te brengen. Het kennisniveau 

was sterk afhankelijk van betreffende 

counterpart; sommigen hadden 

behoorlijk kennis van zaken en hadden 

gedegen opleidingen gevolgd (al dan 

niet in buitenland). Het kwam dan ook 

voor dat adviseurs niet goed gekoppeld 

werden aan counterpart, niveauverschil 

te groot (bijv. wachtmeester die lokale 

generaal moet gaan adviseren). 

Wederzijdse inbreng: EUPM was er 

ter ondersteuning van de politie; men 

bracht adviezen uit om werkniveau op 

te vijzelen, maar dit ging altijd in overleg 

met de lokale counterpart. Projecten 

werden ook uitgevoerd met toestemming 

van lokale politie. 

Samenwerking intern. collega’s: 

deze verliep over het algemeen goed, 

alleen de communicatie was soms een 

struikelblok. Niveau van collega’s uit 

West-EU landen goed (hebben 

hetzelfde gedachtengoed), maar bij 

collega’s uit Oost-EU is dat veelal 

minder. Iedereen opereert vanuit eigen 

referentiekaders en dat levert 

verschillen op in adviezen etc. 

De Kmar was onderverdeeld in een 

aantal vaste groepen die elk 4 à 5 politiebureaus 

onder hun hoede hadden 

(een groep was daarnaast ook verantwoordelijk 

voor de gevangenis); zodoende 

hield men contact met elk bureau 

om hen van advies te voorzien en 

van vervolgopleiding; tevens hielden zij 

in de gaten hoe het ervoor stond qua 

wapenbeheer, voortgang van onderzoeken, 

behandeling van verdachten. 

Aangezien rotatie 4 geen politieopbouw 

had ontplooid en het niveau van de 

agenten erg laag was, heeft rotatie 5 

opnieuw de basisopleiding verzorgd; dit 

werd op de verschillende politiebureaus 

gedaan. Daarnaast hebben zij calamiteitenoefeningen 

gehouden ter voorbereiding 

op de verkiezingen en was 

overste van de Kmar belast met het 

mentoren van de Chief of Police. 

Communicatie: via tolk, men sprak 

niet of nauwelijks Engels. Tolk speelt 

een belangrijke rol; fungeert tevens als 

adviseur mbt culturele aspecten. Schriftelijk 

niet mogelijk ivm analfabetisme. 

Kennisoverdracht: Het niveau van 

agent is laag, leidinggevenden (hoofd 

van een bureau) had enige kennis, met 

name diegene die al agent waren tijdens 

het oude regime. Niet dwingen, 

maar hen zelf het waarom laten inzien. 

Goed persoonlijk contact is de voorwaarde 

om enige kennis over te kunnen 

brengen. Men accepteerde de kennis 

en zeiden dat ze het begrepen, alleen 

werd het vaak niet of niet goed uitgevoerd. 

Getracht hen in te laten zien 

dat ze vertrouwen van de bevolking 

moesten winnen dmv goede klachtenafhandeling, 

voetpatrouilles en communiceren 

met bevolking; objectief en niet 

corrupt handelen. Het handelen van de 

meeste agenten is opportunistisch. Mbt 

Chief of Police: verliep moeizaam, hij 

had weinig inzicht in politiewerkzaamheden 

(was voormalig legerofficier). Hij 

vertoonde gewenst gedrag. 

Wederzijdse inbreng: Kmar ter ondersteuning 

van IP; werd hen gevraagd 

wat ze wilden, nodig hadden (op het 

gebied van training/materiaal); vervolgens 

bekeken of dit geleverd kon worden. 

Leidinggevenden dachten mee bij 

het voorbereiden van oefeningen. Vrouwelijke 

agenten werden niet geaccepteerd 

en daarom niet opgeleid. 


Op operationeel niveau is met één 

Engelsman samengewerkt mbt 

gevangenis. Op strategisch niveau voor 

de regio South East vond er overleg 

plaats in Basra, echter pas na een jaar. 

Elk land opereerde in zijn missiegebied, 

in afwezigheid van centrale visie, vanuit 

eigen referentiekader; weinig sturing 

van bovenaf. Pas na een jaar eerste 

bijeenkomst; afstemming werd beter. 

In de eerste rotaties vond weinig 

mentoring/monitoring plaats aangezien 

men veel opleidingen verzorgde. 

Daarnaast was de bewegingsvrijheid en 

tijd erg beperkt aangezien men enkel 

onder begeleiding van force protection 

het kamp kon verlaten. In Chora is men 

wel een langere tijd aanwezig geweest 

op politiepost om vervolg/opfris 

trainingen te geven. Mbt de meldkamer 

(PCC); hier was constant een Kmar 

functionaris aanwezig om de lokale 

veiligheidsfunctionarissen te begeleiden 

en te helpen bij de uitvoering van hun 

taken; in het begin vooral voortouw 

nemen, langzamerhand meer mentoren. 

Tevens vond mentoring van 

leidinggevenden plaats; zo werden zij 

bij allerlei zaken van advies voorzien, 

bijv bij het kiezen van bouwlocaties 

voor politiebureaus. 

Communicatie: is lastig; via twee 

tolken, 1 Dahri en 1 Pashtun; klassen 

werden zoveel mogelijk gescheiden. De 

leeftijd van de tolk is van invloed op het 

gezag dat hij heeft bij lokale mensen. 

Schriftelijk niet mogelijk ivm hoge mate 

van analfabetisme. 

Kennisoverdracht: mentoring: vertrouwen 

kweken is erg belangrijk om informatie 

over te brengen; persoonlijk contact 

heeft veel invloed. Opleiding van 

ANAP geschiedde klassikaal, klein 

beetje theorie, voor de rest kennis overbrengen 

via het voordoen van handeling. 

Kennisniveau is zeer laag mbt alle 

onderwerpen; dingen die in NL gewoon 

zijn, moesten hen aangeleerd worden. 

Men handelt opportunistisch. Tevens is 

men gewend om hard (met geweld) op 

te treden. Kennis bij commandanten 

ook erg laag; weinig verschil met gewone 

agent. Positie binnen org. bepaald 

door afkomst; mensen met kennis 

daardoor niet op juiste plek. 

Wederzijdse inbreng: de Provincial 

chief of Police werd betrokken bij de 

planningsfase van de trainingen. Hij 

zag in dat verdieping nodig was, accepteerde 

de NL plannen ook, maar had in 

zijn ogen meer behoefte aan wapens, 

munitie en geld. Bij trainingsproces 

werd lokale officier van justitie betrokken 

om les te geven in grondwet/ 

ethiek; bij afstudeer ceremonie waren 

hoofd v/d politie en mullah aanwezig. 


Was niet duidelijk welk land, waar mee 

bezig was mbt politieopbouw en welke 

plannen er al ontwikkeld waren; er was 

weinig coördinatie. Daarom werden 

vergaderingen met alle partijen (NL, 

VS, Austr, Afg) ingesteld zodat men op 

de hoogte was van elkaars activiteiten. 

Zodoende ook geldstromen beter afgestemd. 

Visie iha hetzelfde; benadering 

NL (namelijk meer respect voor lokale 

cultuur) anders dan VS. 



BEËINDIGING MISSIE 

OPINIE 

Overdracht 

Zaken die goed verliepen 

Zaken die minder goed verliepen 

Overdracht rotaties: er bestond binnen 

EUPM een soort van overlap 

systeem: op een bureau werkte een 

aantal EUPM, één ging weg en zijn 

opvolger werd dan ingewerkt door 

andere EUPM’ers (voorstellen aan 

counterpart(s), uitleg stand van zaken, 

procedures etc). Tijdens de missie is 

het aantal functionarissen behoorlijk 

verminderd; sommige functies werden 

daardoor niet overgenomen, waardoor 

Bosniërs het zelf moesten gaan doen. 

Overdracht einde missie: n.v.t. 

aangezien missie tot op heden nog 

uitgevoerd wordt. 

Eerdere uitzendervaring met Bosnië 

heeft positieve invloed: men weet wat 

hun te wachten staat en kan daar al 

rekening mee houden tijdens de voorbereiding 

en lokale agenten accepteren 

hen eerder (ook leeftijd en werkervaring 

zijn hierop van invloed). 

Op projectbasis werken schept duidelijkheid 

naar beide partijen; werkt daardoor 

bevorderend. 

Infra- en organisatiestructuur politie zijn 

door de jaren heen sterk verbeterd. 

Een deel van de agenten staat positief 

tegenover modernisering; zij zijn welwillend, 

hebben een goed kennisniveau 

en daardoor kan er goed met hen 

samengewerkt worden. 

Het is moeilijk om met de oudere garde 

samen te werken; vooral door hiërarchische 

structuur werd vooruitgang erg 

vertraagd; omslag creëren is lastige 

taak en wordt veelal als frustrerend 

ervaren. 

De afhankelijkheid van de counterpart; 

de relatie met hem/haar is namelijk 

alles bepalend. 

Het ontbrak de politie ondanks vele investeringen 

en stijgende lijn in infrastructuur, 

nog steeds aan veel middelen, 

voertuigen etc om werk naar 

behoren uit te kunnen voeren. 

De onrustige politieke situatie (federatie/republiek) 

heeft zijn weerslag op 

politieorganisaties; deze complexe 

situatie schept onduidelijkheid wat het 

hervormingsproces niet ten goede 

komt. 

Het land gaat vooruit, zowel qua infrastructuur 

als acceptatie van etniciteiten. 

Het blijft echter een langzaam en moeiaam 

proces. 

Op kleine schaal kon men successen 

behalen en men moest niet te grote 

verwachtingen hebben van de effecten 

van de uitgevoerde taken. 

Er zijn lokale agenten die de internationale 

hulp niet waarderen en die het 

proces frustreren; dat wordt niet direct 

door hen uitgesproken, maar dat blijkt 

uit hun houding. 

Overdracht rotaties: elke nieuwe 

rotatie werd gedurende een aantal 

dagen ingewerkt door de vorige; men 

bezocht samen de IP en werd op de 

hoogte gebracht van de huidige situatie 

en waar men op dat moment mee bezig 

was. Veelal werd de ingezette lijn 

voortgezet. Men trachtte de commandanten 

goed in te werken zodat zij hun 

manschappen konden inwerken. 

Overdracht einde missie: Engelse 

gepensioneerde politieagenten (ong 20) 

volgden de NL militairen op; zij wilden 

op dezelfde voet verder gaan en meer 

focus leggen op het tactische niveau. 

Al-M. was één van de rustigste 

provincies in Irak, de ontwikkelingen 

waren verder dan in menig andere 

provincie. 

De verkiezingen zijn rustig verlopen; 

trainingen sloegen aan; de 

calamiteitenoefeningen liepen steeds 

beter; kortom de kwaliteit van IP nam 

toe (zij het met kleine stapjes). 

Doordat de leidinggevende in de 

gevangenis erg open stond voor 

advies, is daar veel gerealiseerd en 

kijkt men daar zeer tevreden op terug. 

De verschillen in de Westerse en 

Oosterse cultuur/mentaliteit. Het lage 

kennisniveau van de lokale agenten, en 

dat bijna alles staat of valt met de 

bereidwilligheid van de lokale 

leidinggevende. 

De verslechterende veiligheidssituatie 

tijdens rotatie 3 en 4. 

Afstemming tussen de verschillende 

donorlanden. 

Verkeerde afstemming van materiële 

middelen (te modern) en menselijke 

capaciteit (werden mensen met 

specifieke kennis gevraagd, zoals 

grensbewaking, recherche, maar niet 

nodig in missiegebied aangezien de IP 

zich daar niet mee bezighield). 

Er was geen strategie, een meerjarenvisie, 

waardoor er steeds weer zaken 

wijzigden. 

Hele andere cultuur, kun je niet gelijk 

NL politiemodel invoeren, slechts kleine 

stapjes; je moet er niet teveel van 

verwachten. 

Men heeft zelf veelal een goede tijd 

gehad aldaar en vindt dat daar goede 

dingen zijn gedaan, maar men vraagt 

zich af wat er van het korps overblijft en 

heeft moeite met het feit dat er niks 

meer aan de IP wordt gedaan om te 

garanderen dat de ontwikkelingen 

worden doorgezet. 

Overdracht rotaties: de commandant 

van Kmar detachement ging op 

verkenningsmissie waardoor hij goed 

op de hoogte was van lokale situatie; 

kan zijn team daardoor beter 

voorbereiden. Verder werden mensen 

ingewerkt door voorgangers; 

voorstellen, uitleggen taken etc. 

Als men eenmaal terug is in NL verteld 

men onderling elkaars ervaringen, ook 

aan mensen die nog op uitzending 

moeten; zodoende worden zij al 

enigszins voorbereid. 

Overdracht einde missie: n.v.t. 

aangezien missie tot op heden nog 

uitgevoerd wordt. 

Wapens via lokale distributeur overdragen 

zodat agent beseft dat het 

materiaal van Afghaanse politie is en 

het hun verantwoordelijkheid is. 

Natuurlijke leiders selecteren tijdens 

opleidingstraject. 

Er werd gekookt door Afghanen op het 

kamp en hun slaapverblijven waren 

daar ook; zodoende zeker dat ze 

opleiding bleven volgen. 

Het aanbieden van lees/schrijf lessen. 

Vergadering met alle betrokken partijen 

zodat er meer stroomlijning kwam. 

Niet duidelijk gecommuniceerd dat het 

aanvangsniveau van agenten zo laag 

was; men was zodoende niet goed 

ingesteld op de situatie aldaar waardoor 

het aanpassen veel tijd kostte en 

het niveau van de lessen erg moest 

aanpassen. 

Communiceren is heel lastig met 

mensen die niet zelfde taal spreken en 

in hele andere cultuur leven; wederzijds 

begrip is daardoor moeilijk. 

De afstemming met internationale 

donoren is er niet of nauwelijks; 

geldstromen zijn niet inzichtelijk, komt 

daardoor niet op goede plek; iedereen 

doet eigenlijk maar wat. 

Onveiligheid maakt het niet mogelijk om 

te mentoren/monitoren op wijze zoals 

het zou moeten. 

Men zou veel meer willen doen, maar 

de ontwikkeling van het korps gaat erg 

langzaam; het is opbouwen vanaf nul. 

Tijdens opleiding zijn agenten enthousiast 

en leergierig, maar een paar 

weken na hun opleiding, kun je hun 

alles weer opnieuw aanleren, want ze 

zijn het vergeten (komt ook omdat 

opleiding kort is). 

Het is niet echt politiekorps, meer semiinfanterie. 



VOORBEREIDING OP MISSIE 

UITVOERING MISSIE: LOKALE CONTEXT 

UITGEVOERING MISSIE; UITGEVOERDE TAKEN 

GEGEVENS 

MISSIE 

Personeels 

selectie 

Onderdelen voorbereiding 

Kenmerken politiekorps 

Veiligheids 

situatie 

Opinie 

bevolking 

Capaciteits 

opbouw 

Integriteitsop 

bouw 

Rekrutering 

ISAF – Afghanistan (Baghlan) 

1 oktober 2004 - 1 oktober 2006 

Missiegebied: provincie Baghlan in het noorden van Afghanistan 

Vestigingsplaats: Pol-e-Khomri 

Rotatie 1 en 2 één Liaison Officer Police belast met de opbouw van de lokale politie. In rotatie 3 t/m 6 werden zij 

aangevuld met vier KMar trainers. 

Selectiewijze: a.d.h.v. lijst; wie bovenaan staat werd uitgezonden (rang op lijst bepaald door aantal eerdere 

uitzendingen en leeftijd) 

Selectiegrond: op basis van rang. Werd niet of nauwelijks gekeken naar ervaring met uitzendingen of politieopbouw. 

Takenpakket: Liaison officier Police; contact onderhouden met lokale politie, PRT commandant adviseren mbt 

politie, contact onderhouden met andere LSO’s in regio. Men kreeg geen opdracht mee, taken die uitgevoerd zijn: 

politieorganisatie verkennen, toekomstperspectief maken en het verzorgen van basis politietrainingen door later 

toegevoegde instructiegroep (vanaf rotatie 3). 

Opleiding: algemene kennis vergaard over gebied (cultuur, islam) en doel missie; Engelse cursus. Geen 

taakspecifieke opleiding gehad. Men verdiepte zich ook op eigen initiatief in missie. Niet optimaal. 

Doelstellingen: men kreeg geen doelstellingen mee; eigen initiatief zodra men op locatie was. Men trachtte wel 

op zelfde voet verder te gaan als voorgangers. 

Mandaat: rules of engagement waren bekend; men was bewapend. 

Org.structuur: in Baghlan waren twee soorten politie aanwezig: de Afghan National Police (ong 1000 agenten) 

en de Highway Police (ong 300 agenten). De AUP was belast met veiligheid binnen steden, de HP met veiligheid 

op en rondom wegen. De provincie was verdeeld in een aantal districten met ieder zijn eigen bureau en commandant; 

beide hoofdkwartieren waren gevestigd in Pol-e-Khomri. Beide korpsen waren gevormd rondom twee 

voormalige milities; op compound HP stonden zelfs nog tanks. 

Politieoptreden: beide korpsen waren operationeel zelfstandig en verantwoordelijk voor ordehandhaving. 

Agenten waren aanwezig op checkpoints (soms meerdere dagen achter elkaar in slechte hygiënische 

omstandigheden); zij hadden zeer afwachtende houding (reactief); loyaal aan commandant. Hoge mate van 

analfabetisme. Hoofdcommandant bepaalde alles in provincie (zelfs bouwvergunning etc voor burgers), heeft veel 

macht in gebied; later ondergeschikt aan gouverneur. Politie militaristisch ingesteld (ging bijv in houding staan als 

commandant aankwam), weinig politiekennis; het is een soort veredelde beveiligingseenheid. 

Personeelszaken: er waren geen functieomschrijvingen of promotieregelingen; laatstgenoemde werd door 

commandant beslist. Salarissen werden uitbetaald door Dyncorp. Bestond geen interne toezichtinstantie; beide 

commandanten ontheven uit functie door ISAF ivm corruptie. 

Relatief rustige provincie; niet of nauwelijks Taliban dreiging. Zeer verschillend met zuiden van het land; was wel 

sprake van criminaliteit/stammenstrijd. Na 9 maand vond eerste IED aanslag plaats. Trainingen vonden vanaf 

toen plaats op PRT ipv op hoofdkwartieren politie; moest namelijk force protection hebben om kamp af te mogen, 

praktischer om op kamp te blijven. 

Over lokale politie: niet heel positief vanwege corruptie en statische optreden. Was ook afhankelijk van stam; 

men probeerde elkaar zwart te maken middels allerlei geruchten. 

Over interventiemacht: positief, vanwege rust en stabiliteit die er kwam en de projecten die uitgevoerd werden. 

Op lokale televisie en in kranten werd bevolking ingelicht over de activiteiten die werden uitgevoerd door ISAF. 

De infrastructuur was zeer gebrekkig en miniem; politiebureaus waren zeer armoedig, waren geen computers. 

Nauwelijks communicatiemiddelen; zijn door ISAF enkele radio’s en portofoons verstrekt en een steunzender 

geplaatst. Verder heeft Duitsland en VS enkele auto’s gesponsord en hebben zij uniformen en vuurwapens 

verstrekt. Aangezien uniform niet optimaal voor weersomstandigheden was (’s winters vooral) en men dergelijke 

kledij niet gewend is, droegen agenten (deels) eigen kleding. NL heeft wapenstok, handboeien, verkeersvesten, 

pylonen verstrekt. 

Agenten werden op de hoogte gebracht van mensenrechten; geleerd hoe ze die toe moesten passen in de 

uitvoering van hun werkzaamheden. Hadden ze begrip voor, toepassing is onduidelijk. Cultuur is namelijk totaal 

verschillend; vrouwen hebben geen rechten, het is sterk hiërarchisch: wat leidinggevende zegt gebeurt, en er 

wordt snel geweld gehanteerd om iets op te lossen/aan te pakken. 

Voordat Nederlandse militairen aankwamen was rekruteringsproces al uitgevoerd door (voornamelijk) Duitsland. 

Agenten kwamen naar eigen hoofdkwartier toe voor opleiding door NL marechaussee. Later naar NL kamp ivm 

veiligheid. 



BEËINDIGING MISSIE 

Training/opleiding 

Advisering 

Verloop uitvoering taken 

Over 

dracht 

Zaken 

die goed 

verliepen 

OPINIE 

Zaken die minder 

goed verliepen 

In rotatie 1 is een ME opleiding van 1 dag verzorgd ivm presidentsverkiezingen voor 80 man door 2 KMar die in 

NL ME eraring hadden; basis uitleg hoe materiaal te hanteren en hoe groepsgewijs optreden. Vanaf rotatie 3 

besloten om agenten op te leiden (daarvoor moesten agenten naar naburig gelegen provincie voor opleiding). 

Opleiding bestond uit 2-wekelijkse cursussen omtrent basis politievaardigheden zoals het aanhouden van 

verdachten en zelfverdediging, ethiek, groepsbinding, leiderschapvorming, uitvoeren van verkeerscontroles, en 

eerste hulp; alles op basaal niveau. Zijn tevens lokale trainers opgeleid en lesplannen vertaald in Dahri en 

Pashtun. Ook doelgerichte cursussen gegeven mbt recherchevaardigheden: verhoor- en opsporingsmethoden. 

Per maand werden 50 à 60 agenten opgeleid, ong 300 in totaal. Officieren werden door Duitsland in Kabul 

opgeleid. Naast politievaardigheden werden er ook taalcursussen georganiseerd; deze werden door lokale 

mensen gegeven en ondersteund door ISAF. 

De LSO police voerde gesprekken met het hoofd van de politie; daarin voorzag hij deze van advies over 

uiteenlopende zaken naar gelang zij daar behoefte aan hadden. Verder zag de LSO ook toe op de gevangenis en 

de rechterlijke macht; wekelijks vond er veiligheidsoverleg plaats met de commandanten van de ANP en HP, de 

gouverneur en commandant PRT en LSO police. 

Communicatie: via tolk; schriftelijk niet mogelijk ivm hoge mate van analfabetisme (ook onder commandanten). 

Kennisoverdracht: het niveau van de gemiddelde agent is zeer laag, basis politievaardigheden ontbraken; in 

alles moesten zij onderwezen worden, wat zij overigens ook graag wilden. Echter, de officieren die in Kabul 

opleiding hadden gevolgd, hadden wel kennis van politiewerk en een enkeling had politie-ervaring vanuit 

Russische tijd. Politie commandanten waren voormalige krijgsheren en wisten niets af van politiewerk. 

Wederzijdse inbreng: alles werd overlegd met hoofd van de politie. KMar kreeg vrijheid om zelf te bepalen hoe 

trainingen vorm te geven; Afghanen vonden alles prima. 

Samenwerking intern. collega’s: politieopbouwactiviteiten erg versnipperd in Afghanistan. PRT die instructeurs 

hadden kwamen 1 keer in 3 maand bijeen in Kabul; iedereen gaf presentatie over stand van zaken. Niveauverschil 

was groot tussen de verschillende PRT’s en van sturing was nauwelijks sprake; men opereerde naar 

eigen initiatief in zijn regio. 

Overdracht rotaties: elke nieuwe rotatie werd gedurende aantal dagen ingewerkt door vorige rotatie; men werd 

geïntroduceerd bij contactpersonen van lokale politie en op de hoogte gebracht van uitgevoerde activiteiten. 

Overdracht einde missie: Hongaarse militairen hebben de verantwoordelijkheid over Baghlan overgenomen. 

De opleidingen verliepen goed; goed georganiseerd ondanks dat er geen ervaring was. Meeste lokale agenten 

waren leergierig en pikten zaken redelijk snel op. Het opleiden van agenten heeft bijgedragen aan 

professionalisering van de politie; zat vooruitgang in. 

Het niveau van agenten was zeer laag en analfabetisme maakt het geven van training/advies lastig. Lokale 

leidinggevenden wisselen veel van positie om corruptie tegen te gaan, daardoor lastig om samenwerking tot stand 

te brengen; steeds weer opnieuw beginnen. Dit geldt ook voor NL militairen, half jaar is kort; moet nl. eerst de 

cultuur begrijpen en dat kost tijd. Geen duidelijke doelstelling en plan zodat eerste paar weken van uitzending 

opgaan aan het maken daarvan; heeft wel als voordeel dat zaken afgestemd worden op lokale situatie. 

Men geeft aan niet te hoge verwachtingen te hebben als je daar politieopbouwactiviteiten gaat uitvoeren. Hoewel 

cursisten leergierig waren is het maar de vraag wat ze er mee doen. Elke bijdrage is meegenomen, maar men 

vraagt zich af of het bestendigd blijft. 



Bijlage II 

Respondenten aan het woord 



Respondenten aan het woord: EUPM - Bosnië 

Kenmerken lokale politie 

‘Het niveau van de politie vond ik niet best. Je moet daarbij in gedachten houden dat na 1995 de 

oorlog is opgehouden en dat Bosnië daarna altijd aan de hand van de VN en daarna de EU is 

meegenomen om de politieorganisatie op te bouwen en te verbeteren. Inmiddels zijn wel al bijna 15 

jaar verder en dan valt het resultaat tegen qua kwaliteit van de mensen, de manier waarop ze 

opgeleid zijn, en de kwaliteit van het werk dat afgeleverd wordt. Ze zijn wel erg makkelijk vaak, van 

‘ach, zo kan het ook’, het effect van de opleidingen is zo laag. Om een voorbeeld te geven: wij 

monitoorden de klachtenafhandeling over de politie. Ik had de lokale commandant gevraagd om een 

klacht in te zien tegen een politieman. Twee dagen later komt zijn secretaresse met een grote stapel 

papier naar mijn bureau met de klachten van het gehele afgelopen jaar; er was dus geen enkel 

systeem, geen archivering, dus ik moest de hele stapel papier door worstelen om het betreffende 

rapport te achterhalen. Nu zijn we al zolang bezig op zowel operationeel als op managementniveau, 

en nog is dossiervorming, archivering etc. niet doorgedrongen. Het is daar een grote chaos.’ 

‘Er is in Bosnië maffia aanwezig en de politie is daar mee verweven; dat was ook aantoonbaar. Er zat 

een afdeling van de Britse geheime dienst in Banja Luka op het militaire kamp en daar hadden wij 

contact mee; zij volgden politiechefs waar wij advies aan gaven, en als je de foto’s zag waar zij mee 

optrokken, dat was de landelijke maffia. […] De politiebaan is een erebaan; de rest verdienen ze bij in 

het illegale circuit. Er was bijvoorbeeld heel veel illegale houtkap in Bosnië. De lokale politiechef liet 

vrachtwagens volgeladen met hout de berg uitrijden, daar werd hij voor betaald en daar ging veel geld 

in om. Wij konden hier verder niks aan doen, we hadden geen uitvoerende bevoegdheden. We gaven 

het wel aan als iemand corrupt was. Je had daar dan ook een constante stoelendans van chefs, 

degradaties en promoties. Ik heb meegemaakt dat een chef werd gedegradeerd en een junior chef 

van de verkeerspolitie toen politiechef werd. Die is vervolgens weer ontslagen en toen werd de vorige 

chef weer politiechef. Men moest dan ook uitkijken bij de uitvoering van zijn functie, want de man die 

je ondergeschikte is moet je niet te kort houden, want je had kans dat hij promoveerde en dan was jij 

aan de beurt. Mensen werden binnen de organisatie tegen elkaar uitgespeeld. Daardoor was het een 

heel inefficiënt politieapparaat.’ 

Kenmerken lokale recherche 

‘Zij waren operationeel en wij waren er ter ondersteuning. Je adviseert hen en staat hen bij met jouw 

ervaring. Als je het Bosnische politiekorps op het Europese niveau wilt brengen, komt onze ervaring 

goed van pas. Ik zat bij de Criminele Inlichtingen Eenheid (CIE), en bij de algemene recherche. Zij 

startten onderzoeken op en die voerden zij ook uit, alleen het ging niet zo secuur als hier in 

Nederland. We hadden vaak gezegd van ‘je moet die mensen nog horen en die zijn nog getuige’; wij 

zagen altijd nog veel meer mogelijkheden om een zaak op te lossen en dan stond je hen dus bij met 

tips. […] De documentatie werd niet beveiligd opgeslagen, hoewel er geheime informatie in stond, en 

bureau ruimtes waren niet goed beveiligd. Er was een database, maar die werkte niet optimaal; het 

netwerk is daar in opbouw en was nog steeds in opbouw toen ik daar wegging.’ 

Kenmerken State Border Service 

‘De SBS in mijn ‘area of responsibility’ was verantwoordelijk voor een groot gebied, 376 km aan 

grenzen, zowel blauw als groen. In dat gebied zat het hoofdkwartier in Visegrad en daar was mijn 

bureau ook. In totaal waren er zes SBS regio’s in het hele land en die werden aangestuurd door de 

ministeries van ‘Security’ en ‘Internal Affairs’. Binnen de regio had je drie SBS bureaus met ieder zijn 

eigen grensposten en er was een mobiele surveillance ploeg. Deze had extra, specifieke middelen 

zoals boten en motoren om bepaalde operaties te draaien ter ondersteuning van de andere drie 

bureaus. Er zijn dus enerzijds mensen die op vaste grensposten zitten op de weg aan de Servische 

grens (slagboom, paspoortencontrole etc) en anderzijds is er de mobiele ploeg die daar omheen 

zwerft als er bepaalde operaties uitgevoerd werden. Het korps bestond binnen deze regio uit 

ongeveer 350 man (zowel Kroaten, Moslims en Serven): zij waren redelijk verdeeld over de posten en 

werkten in 12-uurs diensten. De commandant probeerde ze effectief in te plannen zodat er voldoende 

mensen aanwezig waren. Probleem is wel dat het bewaken van zo’n lange grens met 350 man op een 

aantal grensposten niet meevalt. Er waren heel veel illigale ‘border crossing points’ wat kwam door het 

bergachtige terrein met rivieren. Als je het aantal agenten zou verdubbelen heb je nog te kort denk ik 

om dit tegen te gaan.’ 



State Investigation and Protection Agency 

‘Ze hadden naast de commandant en zijn plaatsvervanger, zes teamleiders. Zo zou het moeten zijn, 

maar er waren er eigenlijk maar vier, twee namen de functie waar. Die teams hadden ieder hun eigen 

specialisme, namelijk mensensmokkel (prostitutie), drugs, wapens, en overvallen. De twee andere 

niet-officiële teamleiders zaten op computercriminaliteit en algehele beveiliging van de eigen 

organisatie. In het team aangaande computercriminaliteit hebben wij heel veel energie gestoken; we 

hebben namelijk een vacature aangemaakt binnen EUPM, om iemand die expert is op 

computerfraude aan te trekken; dit kwam voort uit ons initiatief, want wij zagen dat daar behoefte aan 

was. Een Noor heeft deze vacature opgevuld en die heeft veel systemen bij SIPA binnengebracht. […] 

Ik had wel het idee dat de lokale politie erg op SIPA zat te wachten, een landelijke recherchepoot met 

als doelstelling om de plaatselijke politie te ondersteunen. Kleine zaken deed de plaatselijke politie 

zelf, maar georganiseerde criminaliteit en andere zwaardere zaken deed SIPA. Als zaken complex 

waren, dan was de lokale politie verplicht om dit aan te geven.’ 

Uitvoering taken 

‘De eerste zes weken van mijn uitzending heb ik verloren rondgelopen. Je komt in een gebied midden 

in november, er is een hoofdkwartier in Sarajevo en dat is chaotisch, want niemand weet wat hij moet 

doen; je opereert vanuit dat hoofdkwartier met een mapje onder je arm. Uiteindelijk kom je op je 

locatie terecht waar je dan geplaatst gaat worden. In mijn geval was dat een oude fabriek, wat 

vervolgens omgetoverd moest worden tot het hoofdkwartier van de SBS [State Border Service] - is nu 

overigens een hele mooie locatie. Dan ga je zo’n gebouw binnen, dan kom je in een kamer met kale 

bureaus, het is ijskoud maar er zijn geen kachels, elektriciteit etc. Alles moest aangelegd worden en 

dat heeft ongeveer acht weken geduurd. Toen moest nog kennis gemaakt worden met mijn 

counterpart die commandant was van de ‘Central Investigation Office’ binnen de SBS; die eenheid 

moest nog volledig opgezet worden. Er werd dus een heel proces van opbouw in gang gezet zonder 

een plan van aanpak, want dat bestond niet. Toen heeft het nog een maand of vijf geduurd totdat 

containers geschonken werden en dat die door een lokale constructor zijn neergezet. Het was dus 

allemaal heel primitief en het duurde erg lang voordat je de eerste setting kon maken om structuur aan 

te brengen in de bedrijfsvoering. [..] Doordat hij [de counterpart] niet goed overweg kon met zijn 

leidinggevende (was een Kroaat, en hij een Moslim) en om er voor te zorgen dat hij toch de spullen 

kreeg, voerde ik de druk op bij die leidinggevende waarom het gevraagde nodig was; die 

onderbouwing liet ik vertalen en dat gaf ik dan aan hem. Die leidinggevende kreeg namelijk het 

materiaal en het geld, welke hij vervolgens distribueerde via verdeelsleutels naar de regio’s en 

uiteindelijk de grensposten; daarbij was sprake van vriendjespolitiek, dat was de hele tendens daar. 

[..] Ik had de leiding binnen EUPM over een Spanjaard (van de gemeentepolitie Madrid), een 

Fransman (gendarmerie), en een Zweedse (burger, was analiste van civiele politie). Later kwam daar 

nog een Duitser bij en verder had ik nog drie lokale werknemers die fungeerden als tolken en 

secretaresses. Ik praatte elke ochtend met mijn counterpart, die man was van een best goed niveau, 

en ik pushte hem in bepaalde dingen, bijvoorbeeld om Engels te leren. Verder heb ik de hele structuur 

opgezet van vergaderen, van terugkoppelen, van hoe gaan we de CIO in werking zetten ten aanzien 

van de posten in het land, die ook eigen recherche eenheden hadden. [..] Toen ik wegging was er 

best wel wat neergezet en grotendeels door de mensen zelf; ik en mijn team waren hen daar 

behulpzaam bij geweest. Die lokale man was namelijk niet dom, maar hij was erg afhankelijk van 

fundings.’ 

‘Ze kennen natuurlijk al een heel verleden van internationale hulp; sommige agenten zijn zelfs 

aangenomen door de VN of EU. Men dacht heel verschillend over die hulp; sommigen waren heel 

positief, meedenkend en modern, maar anderen waren argwanend en afstandelijk, dat was een mix. 

Ik heb zelf meegemaakt dat een jonge inspecteur heel stug naar mij toe was, totdat ik onder 4-ogen 

met hem gesproken had. Hij dacht altijd van ‘jullie komen hier naar toe om ons te vertellen wat wij 

moeten doen, terwijl jullie geen idee hebben van wat hier gebeurd is. Straks gaan jullie weer weg en 

wij moeten verder’. Maar toen hij hoorde dat ik al vaker in Bosnië was geweest, was hij ineens heel 

anders, ‘oh, je weet wel wat hier gebeurd is’. Toen stond hij veel meer open voor discussie en 

gesprekken. Als ze merken dat het je eerste uitzending is en je er komt om hen te vertellen hoe het 

zit, bereik je daar niks. Ook maakt het uit hoe de situatie in het land is waar je vandaan komt. Toen ik 

er zat, had net de moord op Van Gogh plaatsgevonden. Toen het gebeurde moesten zij nog net niet 

lachen tegen mij en zeiden ze ‘moslims leveren geen probleem op.. en dan moeten jullie ons wat 

leren…’ 

‘De agenten weten perfect hoe ze met internationals moeten omgaan, dat spelletje spelen ze heel 

slim; ze laten je zover komen als zij willen. Bijvoorbeeld: ik dacht altijd dat ik een goed contact had 

met mijn counterpart, omdat ik overal welkom was en ik mocht alles zien, lezen en bespreken. Op 



een gegeven moment wordt er een oorlogsmisdadiger gearresteerd bij een grenspost, maar daar 

hoorden wij niks van. Achteraf hoor je dat en toen vroeg ik aan de lokale commandant waarom hij me 

dat niet verteld heeft, waarop hij antwoordt ‘vergeten’, terwijl ik de afspraak had gemaakt met mijn 

counterpart dat EUPM bepaalde zaken gemeld krijgt, ook buiten de werkuren om en in de 

weekenden, waaronder het vinden van oorlogsmisdadigers. Dat blijkt niet te gebeuren, dus hij speelt 

een spelletje met mij. [..] In dit geval denk ik dat hij geen pottenkijkers wilde, want als EUPM kun je 

namelijk ook heel lastig voor hen zijn. Als ik rapporteer (wat ik overigens nooit heb hoeven te doen) 

dat het op een bepaalde grenspost fout gaat, dan kan dat voor de lokale commandant verstrekkende 

gevolgen hebben, want dat gaat de EUPM lijn in. Hij is er dus bij gebaat dat hij met mij een goede 

verstandhouding heeft, maar het blijkt dus niet ‘all the way’.’ 

‘In Banja Luka stond een kantoor van de EUPM. Hier meldde ik mij iedere morgen en woonde daar 

een briefing bij over wat er op dat moment allemaal speelde; tevens vertelde ik wat ik die dag ging 

doen en wat mijn verdere plannen waren. Van daaruit ging ik naar het lokale politiebureau, waar de 

EUPM twee kantoortjes in had, om daar te werken; je zat dus dicht op de mensen zelf. De EUPM 

werkte destijds met projecten om de Bosnische politie naar EU model te laten werken. Aan deze 

projecten zat een tijdlimiet en er waren richtlijnen voor geschreven. Elke maand moest ik dan 

rapporteren wat de voortgang van zo’n project was. Projecten die bij de CIE zijn uitgevoerd bestaan 

uit een aantal punten zoals die op EU-niveau worden gehandhaafd; zo moesten er beveiligde ruimtes 

komen waar documentatie opgeslagen kon worden, en een veilig ICT-netwerk aangelegd worden. Bij 

de CIE is de infrastructuur erg belangrijk, maar ook de procedurele kant, zoals het gebruik van de 

juiste formulieren en werkmethodes. Verder adviseerde ik mijn counterpart, dat was een vrouw van 28 

jaar en zij was de chef van de CIE-eenheid. Naar mijn mening werd zij geaccepteerd, maar voor 

allerlei zaken ging ze naar haar baas; die had eigenlijk de touwtjes in handen. Dat gebeurde trouwens 

ook bij mannelijke collega’s; alles wat zij doen, overleggen ze met hun baas. De structuur is erg 

hiërarchisch. Daarnaast hield ik in de gaten of zaken worden afgehandeld zoals ze afgehandeld 

zouden moeten worden; je kon ze niks opleggen ‘van je moet dit of dat’, maar je liet wel merken dat 

het belangrijk was dat ze bijvoorbeeld bepaalde mensen moesten verhoren. Dan zeiden ze dat ze dat 

gingen doen, maar dat gebeurde niet altijd; zij hebben een andere manier van werken.’ 


‘Het wordt niet gecoördineerd hoewel er wel mensen mee bezig waren. Om een voorbeeld te geven: 

ik was bezig om een docubox van 50.000 euro te regelen voor de grenspolitie. Ik kwam steeds bij de 

Italianen terecht, want zij gingen over de financiën; uiteindelijk gaven ze toestemming voor de 

aanschaf. Maar dan ineens blijkt dat achter mijn rug om al zo’n docubox, een nog betere versie, is 

geregeld door in dit geval Duitsers. De mensen daar hadden soms betere apparatuur dan wij hier op 

Schiphol en dat wordt allemaal geschonken. Dan denk ik, waar zijn we mee bezig. Ze kregen ook 

nieuwe boten, alleen die boten hadden een bepaalde diepgang waardoor ze op sommige rivieren niet 

konden varen; daar was dus niet over nagedacht. Daarnaast werd er ook niet over nagedacht dat je 

een boot moet brengen die daar gerepareerd kan worden; dan moet je niet iets brengen waarvoor de 

onderdelen alleen in het Westen te verkrijgen zijn, maar dat gebeurt dus wel. Zo gebeurt het met alles, 

het is eigenlijk pure geldverspilling. Je kunt beter materiaal uit het eigen land schenken.’ 

Rekrutering 

‘Het sollicitatieproces werd door de Bosniërs zelf geregeld. Er waren allerlei tv spotjes om mensen te 

laten aanmelden bij de SBS, het leger of de uniform politie. Er werd een verdeelsleutel met betrekking 

tot etniciteit gehanteerd; bij de SBS werd aangegeven dat ze gemixed geplaatst zouden worden, maar 

dit lukte niet altijd [functies bleven vacant]. […] De mensen die in mijn tijd solliciteerden waren 

allemaal 18 à 19 jaar. Er werd naar antecedenten gekeken, maar zij waren te jong om in het conflict 

een rol van betekenis te hebben gespeeld.’ 

Training 

‘Wij hadden contact met de SBS school in Sarajevo, want daar zaten EUPM instructeurs. Op die 

school werd heel veel aandacht besteed aan het omgaan met publiek, want daar schortte het wel aan. 

Zo gauw je een uniform aanhad dan had je het daar voor het zeggen en wij leerden hun daarom 

fatsoensnormen, hoe je met mensen omgaat, hoe spreek je ze aan. Door de oorlog is er verharding 

gekomen; nu moeten ze leren om zich sociaal op te stellen richting de bevolking, dat ze geaccepteerd 

worden door hen. […]Ik ben regelmatig op die school geweest als ‘stafmember’; daar zat ik de lessen 

bij die door lokale instructeurs werden gegeven om het niveau te controleren, en gaf hen dan 

commentaar.’ 



Advisering 

‘Het waren hun projecten, zij moesten het implementeren; dat deden wij niet. Wij hielden toezicht op 

de implementatie en vroegen aan hen of ze de doelstelling deze maand gingen halen en waarom 

wel/niet. Mijn counterpart was goed opgeleid, ze wist waar ze over sprak en ze wist ook waar de 

problemen lagen, alleen ze wist niet hoe ze deze moest oplossen en daar hielp ik dan bij. Sommige 

problemen kon zij ook niet oplossen, omdat bijvoorbeeld problemen vanwege te weinig mensen in 

dienst hebben of te weinig voertuigen, lastig op te lossen zijn.’ 

‘We zijn als EUPM ervoor om op strategisch niveau de managers en leidinggevende te adviseren over 

hun werkzaamheden. Dat gaat over budgetten, prioritering, personeel, operaties voorbereiden, 

evaluatiemomenten, administratie bijhouden (hoe doe je dat nou, welke systemen heb je daarvoor 

etc). Je probeert mensen te laten inzien dat als je het op die wijze doet, je daar winst uit haalt, dat het 

voordelig voor je is. Dat zijn je taken. Daarnaast ging je de grensposten in het gebied monitoren; dan 

keek je hoe zij de controles uitvoerden, welke middelen ze daarvoor tot hun beschikking hadden, 

welke kwaliteiten ze bezaten, of er opleidingen werden gegeven, of er informatiestromen van 

grensposten naar het hoofdkwartier plaatsvonden, of er computersystemen en systemen om valse 

documenten te onderkennen waren etc. Want om een operatie om bijvoorbeeld falsificaten te 

onderkennen moet je wel de middelen hebben en de kennis, anders ga je geen valse documenten 

vinden, maar dat is daar wel eens lastig.’ 

Overig 

‘De organisatie van de overheid op nationaal niveau is een lastig verhaal; je hebt de 

Republiek die wel een overkoepelende politie kent en je hebt de Federatie die in de kantons eigen 

politie hebben met eigen ministeries, eigen chefs, eigen OM; dat is onwerkbaar. Police reform heeft 

altijd bestaan binnen EUPM, maar heeft nu een hogere prioriteit om er voor te zorgen dat het 

organisatorisch voor elkaar komt. Maar het ligt heel gevoelig en het verschil tussen de Federatie en de 

Republiek is zo groot; etniciteit is nog steeds een hot issue.’ 

‘De politie in Bosnië is niet echt populair en dat is een understatement. Binnen de State Border Police 

zie je processen van het aannemen van geld en intimidaties, en vervolgens net doen alsof er niks 

gebeurd is. Ik moet wel zeggen dat de SBS-commandant in mijn regio probeerde om het imago te 

verbeteren. Hij organiseerde opendagen, ging op scholenbezoek om de kinderen te laten zien wat de 

SBS doet, en hij maakte op de lokale tv een item om te laten zien wat hij deed. Maar van de één op 

de andere dag is het korps niet ineens heel populair, dat zal even duren.’ 

Mening 

‘Als je eenmaal bent ingewerkt en je goede collega’s hebt, dan kon je op jouw kantoor met je 

gesprekspartner redelijk ver komen. Ik kan niet zeggen dat de politie nadat ik wegging heel anders 

werkte dan toen ik er kwam; dat is absoluut niet zo, dat zou arrogant zijn om te denken. Bepaalde 

individuen hebben dingen geleerd en opgestoken en daar moet je het mee doen, daar moet je 

voldoening uithalen. Starheid, hiërarchie en corruptie waren zaken die erg lastig waren om mee om te 

gaan.’ 

‘Ik zie veel vooruitgang wanneer ik het vergelijk met de vorige missie in Bosnië. De politie is beter 

uitgerust, beschikt over voertuigen en politiebureaus. Verder is het organisatorisch beter in elkaar 

gezet, er zijn namelijk verschillende afdelingen zoals bijvoorbeeld de recherche. Toen was het een 

rommeltje, maar nu komt er steeds meer structuur in. Ook werd de aanpak van dingen beter, 

bijvoorbeeld van illegale cd’s. Dat werd nu niet meer getolereerd en aangepakt, destijds werd er niks 

aangedaan. De politie is een stuk verbeterd alleen het functioneert nog niet zoals in de rest van 

Europa, dat heeft jaren nodig.’ 

‘Wat er echt toe heeft gebracht dat alles is gelukt, is de intermenselijke communicatie met elkaar. Het 

elkaar aanvoelen, het moet klikken. Dat je voor elkaar openstaat, geduld hebt om te luisteren, en er 

geen drempel is om wat te durven zeggen. Je denkt dat je daar een leraar/leerling verhouding hebt, 

omdat je als internationaal binnenkomt in een positie van ‘ik moet dit zooitje naar iets brengen’. Maar 

dat is niet zo, want ik kreeg met iemand te maken die deskundiger is dan ikzelf. Je kent zijn know-how 

niet, maar daar kom je achter naar verloop van tijd.’ 

‘Het is jammer dat het organisatorisch zo ingewikkeld in elkaar zit. Er zal op ingestoken moeten 

worden om de Federatie en de Republiek op overheidsniveau naar een Europees model te krijgen. 

Een lokale commandant loopt tegen die ingewikkelde structuur aan: de lijnen binnen de organisatie 

lopen onduidelijk en wie je kent is nog steeds belangrijker dan wat je bent.’ 



‘Het probleem is dat iedere chef waar je iets aan adviseert, naar zijn eigen chef moet met het voorstel 

en dat er daardoor een hele kleine kans bestaat dat hij iets één op één overneemt. Bij die chef zat ook 

een EUPM’er en we probeerden dan wat we voorstelden onderling af te stemmen: ‘wat kunnen we 

verwachten dat ze onderling gaan doen’ en ‘hoe gaat die van jou op ons voorstel reageren’. Het was 

voorzichtig manoeuvreren. Soms werd iets geaccepteerd en zomaar ineens twee maand later 

overboord gezet. Het was dus heel moeilijk werken en daarom moet je met de succesjes die je scoort, 

hoe klein ook, blij zijn. Als je daar naar toe gaat met de intentie van ‘we gaan het daar goed 

veranderen’, dan gaat je dat niet lukken; sommige collega’s hadden daar moeite mee. Individueel 

willen lokale mensen wel, maar de organisatie laat dat niet toe. Ze doen wat ze zelf willen, jij gaat 

uiteindelijk toch weg.’ 

‘De projecten die ik gekregen heb zijn ook afgerond. Door de projecten wist je precies waar je aan toe 

was. Je rapporteert wat je aan de persoon hebt geadviseerd en wat hij er dan mee heeft gedaan. Van 

elke meeting die je had, maakte je een verslag waarin je vertelde wat de afspraken zijn die waren 

gemaakt. Je kon niet zeggen wat ze moesten doen, maar wel adviseren; als je ergens ontevreden 

over was, dan rapporteerde je dat in die verslagen aan het EUPM hoofdkwartier in Sarajevo en dan 

aan hun wat er aan te doen. Ik heb dit trouwens nooit hoeven doen. […] Je merkt het verschil of je met 

een oude chef of met een jonger iemand te maken heb. De jongeren willen wel andere manier van 

werken leren, zij willen wel de omslag maken. Oudere medewerker, niet zozeer dat hij dat niet wil, 

maar die heeft daar veel meer moeite mee. Als jij ook al 30 jaar op eenzelfde wijze hebt gewerkt, gaat 

dat niet zomaar. Maar was moeizaam om hen daarvan te overtuigen.’ 

Enkele ervaringen uit eerdere missies in Bosnië 

Task Force Mostar 

De missie in Mostar was een ‘police monitoring missie’; wij gingen met de lokale politie mee om te 

kijken hoe zij aanrijdingen, inbraken, moordzaken etc. afhandelden. We zaten dus op operationeel en 

niet op strategisch niveau. […] De stad wordt doormidden gedeeld door een rivier en Moslims en 

Kroaten wonen daardoor tegen over elkaar. In die achtergrond probeer je de politie wat op te zetten, 

maar er was zo verschrikkelijk veel haat en nijd. Het zou één politiekorps moeten zijn, maar Moslims 

en Kroaten wilden niets met elkaar te maken hebben en ze opereerden daardoor los van elkaar en 

totaal verschillend. Als je naar de andere kant van de stad wilde, moest je zelfs een paspoort 

aanvragen. […] Ze hadden soms geen eens auto’s en dan reden ze met ons mee op surveillance. 

Dan ging zo’n politieman met een kalashnikov mee in onze auto; die wapens werden al gauw 

thuisgelaten, want dat geeft een verkeerd beeld. Op dat moment was er geen sprake van politiewerk, 

men patrouilleerde en dat was het wel. Er waren twee politiebureaus, aan elke kant één. Wij, als EU, 

zaten in beide gebieden. De politie was niet te vergelijken met onze politie en ik vraag me af of het wel 

politiemensen waren. Het waren eigenlijk militairen; ze hadden ongeveer 5 jaar oorlog achter de rug 

en die was net over, de gebouwen rookten bij wijze van spreken nog. Uit het verleden zullen daar best 

wel mensen hebben gezeten die een politieopleiding hebben gehad; sommigen hadden ook echt wel 

kwaliteiten. […] Er was heel veel haat, maar voor de bevolking was het een rustgevend gevoel dat wij 

er waren. Wij kregen veel mensen aan het bureau. Mensen werden vermoord, omdat ze bepaalde 

etniciteit hadden, zelfs buren vermoorden elkaar. Mensen werden uit hun huizen weggejaagd door 

intimidatie, dat gebeurde ’s nachts. Deze mensen rapporteerden dat bij ons. Mensen woonden daar 

soms hun hele leven al, en werden zomaar op straat gezegd. […] Het was een onwerkelijke situatie. Ik 

had een vertaalster, zij was Moslim, en ik ging met haar naar de politiechef die Kroaat was. 

Vervolgens werd ik het bureau uitgegooid; waar ik de brutaliteit vandaan haalde om een Moslim zijn 

kantoor in te nemen. Nou, als dat de politiechef moet gaan worden; onvoorstelbaar. […] De oorlog is 

nog nauwelijks over, en dan kun je niet spreken van opbouw. Je moest kijken naar hele kleine 

winstmomentjes. 

IPTF 

‘In 1996 na de ondertekening van het Dayton akkoord, was ik in Sarajevo; het was daar echt een 

volslagen bende. Destijds werden de huizen van Serven ontruimd omdat ze teruggegeven moesten 

worden aan Moslims, maar de Serven staken alles in brand wat ze achterlieten zoals huizen en 

fabrieken. Toen was het een complete chaos, maar na drie maand werd het wat rustiger en kon je de 

opbouw van de politie ter hand nemen. We gaven nog geen les, maar we bezochten politiebureaus en 

keken wat ze deden met aangiftes. […] Er bleven wel Serven wonen in Sarajevo, maar die hadden het 

heel moeilijk. Dan werden ’s nachts handgranaten tegen hun huizen aangegooid, ramen ingeslagen of 

whatever. Dat soort misdrijven pak je eruit en dan vraag je aan de lokale politie of ze er wat aan 

gedaan hebben; je houdt als het ware de vinger aan de pols. Maar daar hadden ze [de lokale politie] 

helemaal geen trek in, want een paar maand geleden schoten ze nog op elkaar. Het was heel moeilijk 



om je taak uit te voeren; je kon niet spreken van politieopbouw. Dat gebeurde eigenlijk pas vanaf 

1999, toen heb ik meegeholpen bij het bekend maken onder jongeren dat ze zich konden aanmelden 

voor de politieopleidingen die toen opgestart werden Dat was dus 3,5 jaar na de oorlog. Je zag toen 

ook het aantal troepen dalen. Die eerste jaren na het conflict was het vooral het uit elkaar houden van 

de verschillende etniciteiten en zorgen dat het conflict niet opnieuw oplaaide. Dus eigenlijk is men niet 

vijftien jaar bezig met de opbouw van de politie, maar tien jaar.’ 

IPTF 

‘In de IPTF-tijd nam ik assesments af van mensen die zeiden dat ze politieagent of ex-grensbewaker 

waren. Ik heb toen het hele land afgereden om per post 5 à 6 mensen te interviewen om te kijken of 

ze echt politieagent waren. Met twee man namen we dan een interview af van een uur, dan bespraken 

we dat met z’n tweeën en vervolgens interviewden we diegenen nog een keer om er achter te komen 

wie we voor ons hadden. We stelden dan simpele vragen als ‘wat doe je met een paspoort, waar kijk 

je naar’, ‘wat zijn Schengenlanden’ etc. Maar wat gebeurde er, onze lijst met vragen belde men aan 

elkaar door en onze twee A-4tjes met vragen waren binnen de kortste keren bekend onder de 

Bosniërs en wij kregen allemaal perfecte antwoorden op onze vragen; dat had dus weinig zin meer. 

Toen zijn we er van gaan afwijken en gingen we zelf een praatje maken. Dan heb je als interviewer 

wel ervaring nodig om er achter te komen of iemand ervaring heeft met het vak. […] De reden voor 

deze interviews was dat er geen documentatie meer was, iedereen kon zeggen ‘ik ben die of die’. Ons 

advies was bindend, en als dit negatief was (ongeveer 30%) dan werd diegene ontslagen. Ik besliste 

dus over de toekomst van mensen; de rode loper lag bij wijze van spreken dan ook uit op zo’n 

politiebureau en er werd eten voor ons gemaakt om ons gunstig te stemmen.’ 



Respondenten aan het woord: SFIR - Irak: al-Muthanna 


‘De uitvoering van hun taken gebeurde op een uiterst curieuze wijze gemeten naar de Westerse 

perceptie van politiehervorming. Dat is over het algemeen de grootste valkuil; dat wij een 

politieorganisatie willen ordenen naar het Westerse model, terwijl je niet rekening houd met lokale en 

culture omstandigheden. Meer precies, in het Midden-Oosten is een sterk tribaal gerelateerde cultuur. 

Dat wil zeggen dat de stam bepalend is en niet de centrale of decentrale overheid. De stam kent zijn 

eigen gezagsstructuur en kent een vorm van rechtsspraak in eigen normen. Dat betekent dat de 

politie meer in de rol van de veiligheid zit, wat zich uit in het veelal bemannen van checkpoints. Maar 

de echte ‘law en order’ wordt met name bewaakt in de tribes. Heel plastisch gezegd, in dat soort 

landen is het op voorhand niet zo’n heel erg groot probleem als iemand vermoord wordt als er maar 

een goede reden voor was en de familie schadeloos wordt gesteld. Daar heb je in beginsel geen 

recherche-onderdeel voor nodig. Je ziet ook dat de recherchecomponent in dat soort landen een 

procent is van het totale korps, omdat een hoop zaken tussen of binnen de tribes wordt opgelost.’ 

Veiligheidssituatie 

‘Met een verslechterende veiligheidssituatie is er eigenlijk een burgeroorlog aan de gang en zijn er 

groepen actief met middelen en wapens die in een civiele omgeving niet normaal zijn. Op een 

gegeven moment was in mei het gebouw van Al-Sadr bezet door honderd man bewapend met 

automatische wapens en raketwerpers etc. Toen werd gezegd dat de politie dat moest oplossen, maar 

in Nederland gaat de politie dan ook niet naar dat gebouw toe; dan wordt het leger ingezet. De politie 

voelde zich daar niet veilig en wilde zwaardere wapens, terwijl ons beeld is dat ze met een pistool 

lopen en eigenlijk helemaal geen zwaardere wapens nodig hebben (de lokale politie loopt al met 

automatische wapens omdat dat daar standaard is). Als je met je Nederlandse bril zegt dat je politie 

met raketwerpers gaat uitrusten klopt dat fundamenteel niet. Als Nederland wilden wij de politie 

bijbrengen hoe je in een civiele maatschappij met criminaliteit omgaat, terwijl het daar eigenlijk 

criminaliteit met een terroristische achtergrond was. Natuurlijk overtreedt een terrorist met een 

raketwerper de wapenwet, maar dat is iets anders dan iemand met een honkbalknuppel in de auto.’ 


‘We hebben ook gezorgd voor een stukje veiligheid buiten het gevangeniscomplex en we hebben de 

boel daar op logistiek gebied aangepakt. Zo hebben we gezorgd voor een computer en hen een korte 

opleiding gegeven hoe ze het bestandje, waarin aangegeven stond welke gevangenen opgesloten 

waren, konden aanvullen. Uiteindelijk hebben we ook facilitaire dingen geregeld zoals de 

watervoorziening. Er was namelijk geen stromend water in de cellen, het water dat genuttigd werd 

was een blok ijs dat in cel werd geschoven, en daar moesten de gevangenen van drinken en zichzelf 

mee schoonmaken. We hebben geld los weten te krijgen en met lokale bedrijven hebben we daar een 

watervoorziening aangelegd met gekoeld water in tanks dat via leidingen in de cellen kwam. Ook zijn 

de vrouwencellen van onder andere douches voorzien. […] Het aspect medische zorg is aangekaart; 

we hebben er voor gepleit om een arts uit het lokale ziekenhuis een spreekuur te laten houden. De 

hygiëne was namelijk erg slecht, mensen hadden open wonden etc. Uiteindelijk kwam een arts 

regelmatig de gevangenis bezoeken. Verder maandverband geregeld via Irakese kanalen. Zelf eerst 

van eigen geld artikelen gekocht, tandenborstel, tandpasta, shampoo, tampons, maandverband; later 

dealtje kunnen maken met de medische dienst van de landmacht, en later kwamen de spullen vanuit 

het ziekenhuis in As-Samawah.’ 


‘Tijdens SFIR één tot en met drie is er politieopbouwwerk verricht, tijdens SFIR vier is daarin een gat 

gevallen wat te maken had met de aanslag in ar-Rumaythah. Toen kwam er een deken over de 

collega’s waardoor ze de resterende drie maand niks meer gedaan hebben en de contacten met de 

lokale politie losgelaten hadden. Dus niemand van de KMar kwam meer op de politiebureaus, omdat 

ze zich verraden voelden en de politie als een soort van vijand zagen. Daarom was onze [SFIR vijf] 

primaire taak het winnen van de samenwerking en het vertrouwen van de lokale politie.’ 

‘De agenten pakken een stoel en gaan voor het politiebureau zitten en wachten tot er iets komt, that’s 

it, dat is hun politiewerk. [..] Dat is wel iets wat wij probeerden te veranderen; we hebben dan ook 

gezegd ‘je moet naar de mensen toe’. De KMar ging dan mee op patrouille over lokale markten en we 

hadden het idee dat het wel goed ging, want ze gingen naar binnen en praten met de mensen. Later 

bleek dat ze spraken over kortingen, omdat ze bij de politie zaten; het ging dus niet echt over 

politiewerk.’ 



Training 

‘We werden ook geacht om lokale agenten te selecteren voor de ME-opleiding. Uit Nederland zouden 

collega’s komen om in 2 à 3 weken Irakezen op te leiden tot ME’ers. Wij deden de selectie en letten 

onder andere op de fysieke gesteldheid. We lieten hen twee rondjes om een gebouw heen rennen van 

ongeveer 500 meter om te kijken hoe de fysieke gesteldheid was. Het was een heel peloton aan 

mensen, misschien wel 50 man, allemaal met hun normale schoenen en uniform aan en die gingen 

hardlopen; ze sprintten weg en honderd meter verder stopte de eerste al. Er was er geen één die een 

heel rondje volhield. Uit deze groep mensen werden de beste geselecteerd en dan begon de 

opleiding. Ze kregen hun uitrusting (schilden, beenkappen, helmen en lange wapenstok) uitgereikt en 

speciale voertuigen waarbij ze achterin konden zitten en konden uitstijgen. Ik heb een oefening van 

hen gezien, die werd geleid door Nederlandse collega’s, die eindigde in een grote matpartij. In 

Nederland hebben we demonstranten om agenten te irriteren tijdens een oefening, dat werd daar ook 

gedaan alleen die mensen die handelden vanuit hun emotie en het werd een knokpartij. Dit geeft aan 

hoe moeilijk het is en hoe je moet opletten in een land waar de cultuur zover afstaat van die van ons. 

Het was al met al een aparte ervaring dat ME peloton, maar aan het einde van de opleiding ziet het er 

wel uit, doen ze dezelfde dingen zoals wij hier in Nederland; binnen dit peloton zag je veel progressie.’ 

‘Er was een politieschool in de provincie. Ik had een team helemaal samengesteld uit zes instructeurs 

met het idee om op die school te gaan opleiden, alleen die school werd verbouwd dus er vonden in de 

gehele periode geen opleidingen plaats. Dus vanuit hun eigen organisatie werd niet opgeleid. Toen dit 

clubje naar de verschillende bureaus laten rijden en daar op de binnenterreinen van de bureaus laten 

opleiden. Dat was een stukje maatwerk aan de hand van de vraag ‘wat komen jullie het meeste in 

jullie wijk tegen en bezitten jullie die vaardigheden’. Als ze heel veel met drugs te maken hadden dan 

probeer je daar wat extra aandacht aan te besteden. Maar we begonnen altijd met het aanleren van 

politiebasisvaardigheden (juridisch kader, stukje zelfverdediging, het boeien, gebruik wapenstok). […] 

We hebben een paar keer tijdens een patrouille meegemaakt dat mensen aangehouden werden, dan 

wilden ze ten opzichte van ons laten zien dat ze totaal niet bang waren, maar de proportionaliteit was 

soms ver te zoeken, en dat was daarom een item voor ons om op te pakken, dat het op een humane 

manier moet gebeuren. Bij de lokale politie was het vaak een kwestie van iemand boeien met tirips en 

daarna achter in de pickup gooien en dan met de persoon naar het politiebureau rijden om daar te 

laten zien dat jij toch wel sterker was dan de persoon die aangehouden was; dus wat fysiek geweld 

uitvoeren, in de cel zetten en de zaak is opgelost, want je had het zelf gezien. Daar is heel veel tijd 

van onze mensen in gaan zitten hen bij te brengen of ze wel datgene hadden gezien wat ze gezien 

hadden en de mensen in de omgeving benaderen en dat op papier zetten. Dat hebben we trouwens 

niet kunnen realiseren want er was gewoon geen papier. […] Er waren enkele dagen cellen aanwezig 

op de bureaus en een gevangenis waar mensen voor een langere tijd vastzaten. Daar leidden we 

bewakingspersoneel op; humaniteit bijbrengen en een registratiesysteem opzetten, want er zaten 

soms mensen vast die hun termijn er al lang op hadden zitten, maar dat interesseerde die bewakers 

niets, er kwam geen telefoontje van het hoofdbureau dus blijf maar zitten.’ 

‘We zijn ook bezig geweest met de border police. Wat je daar zag was enorm lange grens, maar 

zonder overgang. De grens was een aarden wal met een tankgracht en prikkeldraad, daar kwam in 

principe niemand de grens over. Maar vanuit Nederland waren tien extra mensen gestuurd die 

grensbewakingervaring moesten hebben om de border police op te leiden. Maar wat de border police 

doet is patrouilleren langs de grens, langs de hekken. Dat is geen immigratie, maar beveiliging: 

controleren dat er niemand over een hek heen klimt, dus rondjes rijden langs het hek. Wat we 

uiteindelijk hebben gedaan is de bouw begeleiden van drie posten zodat die op een strategische plek 

kwamen van waaruit ze patrouilles konden rijden, en dat ze voertuigen, wapens en verbindingsmiddelen 

kregen. […] Maar beeld dat we van tevoren hadden, namelijk grensbewakingervaring 

overdragen op Irakese collega’s, dat heeft niet plaatsgevonden.’ 

‘Wij hebben ook een opleiding verzorgd die puur gericht was op de werkzaamheden binnen de 

gevangenis; dan moet je denken aan hoe je met gevangenen omgaat, en wat de nadelige gevolgen 

zijn als je daar niet goed mee omgaat. We gaven dus aan wat gevolgen kunnen zijn van jouw manier 

van handelen, wij zeiden dus niet ‘zus en zo behandelen’. Dus niet dwingen, maar zelf laten inzien dat 

jouw gedrag bepalend is voor het gedrag dat gevangenen gaan vertonen. We praten namelijk over 

een kleine ruimte van 5 bij 5 meter waar tientallen mensen inzitten, dus dat kan snel escaleren. Verder 

leerden we hen hoe een cel te doorzoeken, waar kunnen mensen dingen verstoppen, en hoe te 

fouilleren.’ 

‘We hebben ook een ME-oefening gehouden voor de verkiezingen zodat ze konden optreden als er 

een demonstratie zou komen. We zijn naar een lokale houtzagerij geweest en daar hebben we houten 



lokken laten maken voor de oefendemonstranten. We zeggen onderhands gooien, want het zijn 

collega’s van je, maar in hun enthousiasme gaan ze keihard bovenhands gooien. Op een gegeven 

moment moesten hun instructeurs op initiatief van ons door de oefening heen lopen en roepen ‘STOP, 

STOP, STOP’ want het liep uit de hand. Iedereen moest elkaar een hand geven en daarna wisselen 

van tenue en de anderen zijn dan demonstrant. [..] Dit is een project geweest van een team van zes 

jongens, waar wat ME instructeurs bijzaten, en die zijn daar drie weken mee bezig geweest; dit was 

trouwens de ME die door SFIR twee en drie was opgeleid. Deze drie weken waren een refreshment. 

[..] Tijdens de verkiezingen hebben ze stand-by gestaan maar ze zijn niet ingezet, want dat was niet 

nodig. Het is alleen de vraag of ze van pas komen, want er zijn overal wapens. Het was weinig 

doordacht naar de lokale situatie, want we hebben daar wel relletjes gehad en dan werd er gelijk al in 

de lucht geschoten. Dit was teveel een EU-model, want als een demonstrant een wapen pakt is de 

ME (aangezien zij ongewapend zijn) al niet meer nuttig.’ 

Internationale samenwerking 

‘De politieorganisatiestructuur was er al en er was tot op zekere hoogte bekend hoe de politie opgeleid 

moest worden. Aan de andere kant was onze provincie de meest rustige van alle provincies, en wij 

waren dan ook het verst met de wederopbouw; wij kwamen aan dingen toe waar ze in andere 

provincies nog lang niet aan toe waren. Daarom kregen wij ook heel weinig informatie uit Basra over 

wat er moest gebeuren, want zij maakten zich niet druk wat er bij ons gebeurde omdat wij toch 

voorliepen op de rest. […] Er was wel een bepaald doel voor ogen met de Irakese politie, maar aan de 

andere kant was er ook vaak sprake van toeval en was het afhankelijk van het land dat in de 

betreffende provincie zat. Toen we een jaar in Irak zaten als internationale macht, toen heeft de 

provoost marshal die de leiding zou moeten hebben vanuit Basra, mensen van al de internationale 

politiekorpsen (MP of gendarmerie eenheden) bij elkaar geroepen om te kijken wat er gebeurt aan 

opleidingen in het gebied en hoe dat samengevoegd kon worden tot een geheel; we waren toen dus al 

een jaar bezig. Elk land was verantwoordelijk voor een provincie en deed naar eer en geweten zijn 

best in die provincie met in het achterhoofd hoe zij het deden in het land van herkomst. Het Engelse 

politiemodel is namelijk anders dan het Portugese, en ook weer anders dan het Nederlandse. Dus 

was men in elke provincie met allerlei andere opleidingen en andere dingen bezig zonder dat dat van 

bovenaf gecoördineerd werd.’ 

Mening 

‘Waar ik moeite mee heb is dat we nu weg zijn en niemand zich er meer om bekommerd, dat is 

anders dan Bosnië. We hadden er eigenlijk nog een soort van monitoring missie van moeten maken 

zodat er toch een aantal collega’s van ons bleven. Maar ja, dat kan niet, want je hebt een hele 

battlegroup nodig voor je beveiliging en logistiek.’ 

‘Er zijn wel vooruitgangen geboekt en ik denk dat er best wel een redelijke politie stond. Dit komt ook 

omdat Irak het kende vanuit het verleden. Het was een Engelse kolonie geweest, waardoor de politie 

daar niet vreemd was. Aan de andere kant, wij (de internationale troepenmacht) implementeren ons 

beeld van de politie daar, en ik vraag me af of dat in een andere cultuur, andere welvaart en andere 

omstandigheden beklijft. […] Er waren aardig wat oud-agenten actief in het nieuwe politiekorps, maar 

dat was geen probleem. In het begin was het beleid van de VS om deze mensen er zoveel mogelijk uit 

te werken, maar dit waren juist de mensen met kwaliteit; die had je dus broodnodig.’ 

‘Ik ben er van overtuigd dat ik daar goede dingen heb gedaan. Ik heb de situatie daar in de 

gevangenis kunnen verbeteren. Dat was in zekere zin het begeleiden van de politie (het 

bewakingspersoneel), maar ook een stukje menswaardigheid geven aan de gevangenen. Ik ben daar 

gelukkig niet voor niets geweest, alleen ik weet niet hoe de situatie daar nu is.’ 

‘Er zit een groot verschil tussen de Westerse en Oosterse cultuur. Ik vraag me af of wij wel deze taken 

moeten uitvoeren. Ik denk dat het beter is dat wij er alleen zijn voor het creëren van stabiliteit en dat 

mensen uit de omringende landen de opleiding verzorgen omdat zij veel beter aansluiten bij de 

mentaliteit die daar heerst; zij begrijpen de cultuur. We zijn nu bezig om de Westerse mentaliteit daar 

op te leggen en dat geeft botsingen van culturen. Alles wat je doet, heeft daar mee te maken; daar 

loop je heel vaak tegenaan. Je hebt een ideaalplaatje, maar dan kijk met Westerse ogen.’ 



Respondenten aan het woord: ISAF - Afghanistan: Uruzgan 


‘De Highway Police werd gedurende mijn rotatie (PRT 4) toegevoegd aan de ANP en onder de 

bevoegdheid van de Provincial Chief of Police van de ANP gesteld. De ANAP had een duidelijke 

status, namelijk om de veiligheid op te vijzelen in Afghanistan. De ANAP bestond uit een groep van 

1001 agenten die opgeleid en op de paylijst gezet moesten worden; zij werden maandelijks betaald 

vanuit het Ministery of Interior.’ 

‘We hebben meegemaakt dat een district bijna geheel overliep. Toen was er zoveel Taliban dreiging, 

dat alle agenten overliepen met alles wat ze hadden: voertuigen, communicatiemiddelen, uniformen, 

wapens. Dit was een dieptepunt. Vervolgens is het district weer opnieuw op poten gezet. Om te 

voorkomen dat overgelopen agenten terug in dienst kwamen, legden we een schaduwarchief aan. 

Agenten werden daarvoor, als ze hun opleiding kregen, ingecheckt; ze kregen een pasje met hun foto, 

naam, vingerafdruk, en wapennummer. Na de opleiding lopen agenten meestal niet in uniform (ze 

willen niet geassocieerd worden met de politie vanwege de Taliban), maar in burger met een 

Kalashnikov en zijn daardoor niet als politieagent te herkennen; met dit pasje kunnen zij zich 

legitimeren. Het niet herkenbaar zijn van politieagenten is best wel een probleem. Er zijn ook van 

allerlei dingen geprobeerd om dit te verbeteren, zoals hesjes en zaklantaarns waarmee ze kunnen 

signaleren, maar het blijft voor een agent altijd een tweestrijd om wel door ISAF herkend te willen 

worden, maar niet door de Taliban.’ 

‘Als je daar politieman bent, moet je goed uitkijken wat je doet. Politieagenten gaan ‘s avonds de 

straat niet op anders komt hij niet meer thuis. En als hij ’s morgens opstaat, controleert hij eerst 

voorzichtig zijn huis, want het kan geboobytrapped zijn. Een enkeling draagt een uniform, het gros 

heeft eigen kledij aan. Ik heb dan ook, als we politieposten bezochten, nooit iemand aangetroffen in 

uniform; een reden hiervoor is de eigen veiligheid, maar ook zijn ze die kledij (zoals een broek) niet 

gewend, dat kennen ze niet.’ 

‘Proberen om de omslag te maken van ‘home guard’ naar ‘community policing’. Dit impliceerde dat we 

er naar streefden om in de buitenringen van de woongebieden het leger te stationeren, en in de 

gemeenschap de politie. Dat proces is in gang gezet en dat ga je steeds meer zien. Maar of ze ook 

optreden als politie, ik zou dat graag terug zien in het aantal zaken dat ze draaien. Ik heb ook 

gevraagd aan de lokale Officier van Justitie (de prosecutor) hoeveel zaken, zoals doodslag/moord en 

verkrachting, er op jaarbasis gedraaid werden. Dat waren er schrikbarend weinig; met een 

politieapparaat van toch al met al 1300-1500 man Afghan National Auxiliary Police, Afghan National 

Police en Highway Police, kwamen slechts 30-40 zaken op jaarbasis bij hem, als vervolgende 

instantie, ter ore.’ 

‘Een districtschef werd formeel geselecteerd door het Ministry of Interior of door het regionale niveau. 

Maar in de praktijk kan een formele leider ingehaald worden door een informele leider, want in het 

stammenverhaal heeft iemand een bepaalde positie en kan het zo zijn dat iemand met de meeste 

brains geen leider wordt. Dat is een moeizaam traject; er zitten inderdaad leiders in opleiding, je pakt 

ze er ook uit, maar je moet ze dan wel doorontwikkelen met bijvoorbeeld lezen en schrijven. Dat 

deden we trouwens extra in de avonduren voor iedereen. Dat was op een heel basaal niveau, want 

om hen dat tussen de oren te krijgen is moeizaam.’ 

‘Een charismatische politieleider heeft T-boys om zich heen lopen die hij misbruikt. Het is lastig om 

met zo’n persoon samen te werken; je moet dan je gevoel uitschakelen, maar dat is zeer moeilijk als 

je met iemand die kinderen misbruikt face-to-face over belangrijke zaken spreekt. Niet alle 

checkpointcommandanten hadden T-boys, maar dat waren uitzonderingen. Hier werden we overigens 

wel op voorbereid, maar het was toch een nare bijkomstigheid.’ 


‘Ik heb zo snel mogelijk contact gezocht met het lokale hoofd van personeelszaken en afspraken 

gemaakt met betrekking tot de opleiding die we wilden starten. Deze eerste opleiding was een try-out 

om te kijken hoe we dit moesten aanpakken. Zaken waar we toen tegen aanliepen waren bijvoorbeeld 

het registreren van de namen van de agenten; de tolk schrijft deze fonetisch op, in voor ons leesbare 

taal, alleen het terugzoeken van zo’n naam in het datasysteem wordt dan erg lastig. Een ander 

probleem was voeding; de politie zei dat ze geen geld hadden om eten te kopen voor de agenten. Wij 

hebben dat vervolgens betaald, maar het geld werd afgeroomd; men kocht goedkoop eten en de rest 

van het geld stak men in eigen zak. Doordat hun legeringplaatsen ook erg onhygiënisch waren, 



hebben we toen besloten om de agenten in opleiding te legeren op het ISAF-kamp en het eten daar te 

laten koken door het Afghaanse leger dat daar gestationeerd was.’ 

‘Er werden geen trainers opgeleid. Daar zijn wel veel verzoeken voor ingediend, maar de Afghanen 

wilden niet op het ISAF-kamp werken. Als een Afghaan steeds moet werken op het ISAF-kamp, krijgt 

de Taliban dat in de gaten en dat is niet alleen gevaarlijk voor de betreffende persoon zelf, maar ook 

voor zijn familie. […] De politieman die op een checkpoint staat, doet dat om zijn stam te beschermen, 

maar een trainer kan dat niet, die is namelijk weg van huis.’ 

‘Wat mij niet helder was, was wat we moesten doen met mensen die afvielen, overleden, naar een 

andere eenheid werden verplaatst of er kortweg mee stopten; dat is pas gaandeweg het traject 

duidelijk geworden. De vraag was of we het gat mochten opvullen door verder te trainen; dat hebben 

we gedaan maar alles in overleg met ‘Dyncorp’ (want dat is een sleutelspeler in het opleidingstraject) 

die dat bewerkstelligde via het regionale niveau en het nationale niveau. […] Aanbieden van agenten 

doen ze daar niet of nauwelijks, het is bijna altijd een uitvraag van onze zijde geweest; we willen toch 

proberen de veiligheid op te vijzelen. Vaak was dit gelieerd aan operaties die we daar uitvoerden. Als 

wij deze stappen gaan zetten met de eenheden die daar opereren en we willen dat we in de eindfase 

de zaak consolideren, dan moeten we zorgen dat daar voldoende politie op de posten is. Bij mij kwam 

dan de opdracht ‘ga na wat je in je gebied hebt zitten en overleg met de politiecommandant wat het 

gewenste aantal agenten is als we in de consolidatiefase zitten’; dat impliceerde soms dat ik in het 

voortraject onverhoopt extra opleidingen moest laten draaien.’ 

‘Er was een geringe mate van acceptatie van wat wij coachten. Ik kan niet zeggen dat ze altijd blij 

waren; ze waren wel blij met de wapens die ze kregen en met munitie en geld. Het is eigenlijk meer 

een ruilhandel; zij doen iets voor ons, maar er moet wel iets tegenover staan. […] Nederland heeft 

meer respect voor de levenswijze van de Afghanen dan de VS, maar de VS betaalt beter. De VSmonitor 

zeiden ze namelijk niet alles, maar als ze wapens of geld moesten hebben, gingen ze naar 

hem; ik had geen wapens en geld, maar door de vertrouwensband die ik had opgebouwd, kreeg ik 

veel meer informatie. Het respect dat wij geven, krijgen we dus ook weer terug.’ 

Training 

‘De opleiding die wij moesten geven, was voorgeschreven. Maar er stonden praktische cases in die 

niet met de lokale situatie overeenkwamen, bijvoorbeeld: ‘U rijdt in woonwijk en u ziet een open raam. 

U kijkt naar binnen en ziet een personal computer staan, wat gaat u doen?’ Als je dat leest schiet je in 

de lach en denk je wie heeft dat bedacht. Het was een syllabus die alleen van toepassing was in het 

Westen, want 1) in Uruzgan zijn helemaal gaan ramen, alleen maar muren van 2,5 m hoog, en 2) een 

pc heeft niemand, dat is in Uruzgan absoluut niet van toepassing. We hebben toen maar de cases 

aangepast aan de lokale situatie.’ 

‘De opleiding duurde twaalf dagen en bestond uit de meest basale dingen, zoals 

aanhoudingstechnieken, schietlessen, hoe om te gaan met het vuurwapen en de wapenstok, stukje 

ethiek, hoe op te treden als aanhoudingseenheid, hoe een verdediging in te richten, en basis EHBO 

les. Kortom, de opleiding was gedeeltelijk militair, gedeeltelijk politioneel. Tijdens de opleiding werd 

door de VS aan iedere agent een uniform en uitrusting verstrekt. Wij, als opleiders, gingen wel eens 

naar buiten om te monitoren bij checkpoints (we gingen dan met een reconstructieteam mee): wat 

doen ze, lopen ze in uniform, hebben ze wapens, hoe hebben ze de zaak gesitueerd. We hadden dus 

ook contact met de agenten na de 12-daagse opleiding. […] Soms was een checkpoint goed 

georganiseerd, maar soms ook niet; dat was puur afhankelijk van de betreffende commandant. Als 

een checkpointcommandant een krachtige man was, was het goed georganiseerd en dan was er 

bijvoorbeeld voldoende munitie aanwezig. Het aantal agenten per checkpoint varieerde van vijf tot 

twintig.’ 

‘Kaartlezen kunnen de Afghanen niet, hoewel ze daar wel les in hadden gekregen door de 

Amerikanen. De politiekolonel moest beslissingen nemen over Uruzgan, maar hij weet helemaal niet 

hoe de provincie eruit ziet. Bij het plaatsen van een politiepost zijn we dan maar gewoon het gebied 

ingereden om ter plekke met hem te overleggen. Vervolgens gingen wij weer verder met de kaart om 

de exacte locatie te bepalen. […] Als mensen niet kunnen lezen en schrijven dan wordt het geven van 

training erg lastig. Zo hebben we ze toen maar aan de hand van een sinaasappel proberen uit te 

leggen dat de wereld rond is en waar hun land ergens lag, maar dat werkte ook niet; ze moesten 

namelijk lachen omdat dat helemaal niet kon want dat was een sinaasappel.’ 



‘Een politiepost is bijvoorbeeld een gat in de grond, versterkt met zandzakken, boven op een heuvel 

waarbij een autodak fungeert als dak. Daar verblijven dan ongeveer vier mannen die het gebied 

bewaken. Ze hebben geen contact met de buitenwereld en ze zitten daar omdat ze daar moeten 

zitten. In onze tijd zijn wat nieuwe checkpoints gebouwd; dat waren zeecontainers met een deur en 

ramen, een kachel, en er werden hesco’s omheen gebouwd ter bescherming voor aanslagen. Als we 

daar dan kwamen om te kijken hoe het ging, gaven we les in persoonlijke hygiëne en hoe te reageren 

als je aangevallen wordt (bijvoorbeeld door niet in het wilde weg te gaan schieten). Dat is niet echt 

politiewerk, maar dat leerden we ze wel.’ 

‘Voor de ANAP bestond geen functieomschrijving; tijdens de opleiding pikten we de krenten uit de 

pap, de charismatische leiders waarvan wij dachten dat is een goede checkpointcommandant en dat 

is iemand die AUP’er kan worden, want die heeft het in de vingers, voor zover je dat kunt bepalen. Het 

gebeurde op eigen inzicht, wie goed in de basisopleiding naar voren kwam, kreeg een kruisje achter 

zijn naam wat betekende dat hij geschikt was voor een vervolgopleiding. […] Binnen de 

politieorganisatie is het heel moeilijk om te promoveren. Officieel waren ze naar aanleiding van een 

Duitse scan bevorderd, maar dit was theorie. De majoor die bij mij werkte kreeg hetzelfde salaris als 

een gewone ANAP agent, namelijk 75 dollar, terwijl dit 300 dollar zou moeten zijn; dit werkte niet 

motiverend. Het salaris bestond trouwens zowel uit geld als uit voedsel. Het voedsel werd gekocht en 

verdeeld door de politiegeneraal, maar wat daar van over bleef weet ik niet. Het voedsel was namelijk 

alleen maar bonen, dit was goedkoop, en de generaal hield het geld dat overbleef achter.’ 

Internationale samenwerking 

‘We gingen samen met de VS om de tafel om de trainingssyllabus en de aanpak te bespreken, en om 

vervolgens een taakverdeling te maken. Daar wordt natuurlijk in geswitched afhankelijk van het weer 

en andere omstandigheden. De Afghanen hadden via de politiecommandant inspraak hierop; wij 

communiceerden ook met hem welke richting we op wilden. Met hem hebben we ook het ‘Focused 

District Development’ plan doorgesproken. Dit plan zag hij als een verbetering, namelijk de verdieping 

om leiders te trainen (met betrekking tot het overzicht bewaren, delegeren, visie ontwikkelen) en de 

kwaliteit van de agent te verbeteren, maar hij zag gelijktijdig de beperkingen ervan in; hij zei letterlijk ‘I 

need soldiers, weapons and ammo, and money’. 

‘Dat is het frappante van wat ik heb gezien, namelijk dat heel veel partijen proberen hetzelfde te 

bereiken, zonder dat het integraal gebeurt en van samenwerking sprake is. Daarom zijn we drie keer 

in de week een vergadering van een half uur gaan beleggen, waarbij de VS met al haar disciplines 

(Police Mentoring Team, Dyncor, special forces), de KMar opleidingscoördinator, en mensen van het 

PRT zitting in hadden, om met elkaar af te stemmen waar loop jij tegenaan, wat ga jij doen, waar zit 

overlap, om zodoende te bundelen en tot eenduidigheid te komen bij het opereren met de provinciale 

politie. Daarbij heb ik het nog niet over EUPOL die in januari is gekomen; dus op dit moment zijn de 

VS, de EU, Australië en Nederland in allerlei variëteiten bezig op het gebied van de politie in Uruzgan.’ 

Mening 

‘Selecteer tijdens de opleiding natuurlijke leiders; zet hen middels een bonus in het zonnetje. 

Enthousiasmeer agenten door middel van een best shooter, een best student etc. Ik zag een keer dat 

een gastgeneraal van de mariniers een munt aan de beste student gaf en daarbij zei: ‘Every time I see 

you, you have to show me the coin. If you can do it, you have to prepare tea for me’ en dan zie je die 

koppen helemaal glunderen, dat is geweldig.’ 

‘Je wilt veel meer doen, maar het gaat heel langzaam. Het is opbouwen vanaf nul en in een land waar 

geen veiligheid is, is het moeilijk opbouwen. We zijn namelijk nog steeds bezig met het creëren van 

veiligheid.’ 

‘Ik ben positief over de taken die we daar hebben uitgevoerd, maar vraag me af of we er de juiste 

naam opplakken; zijn we wel bezig met het opleiden van politie. Dat er vooruitgang in zit is duidelijk, 

maar het is nog teveel op infanterie/militie leest geschoeid. Dat moet je dan wel communiceren met de 

mensen die het gaan uitvoeren, want die hadden het beeld dat ze een professionele politieorganisatie 

gingen opzetten en dat strookte niet altijd met de werkelijkheid.’ 



Respondenten aan het woord: ISAF - Afghanistan: Baghlan 

Plan van aanpak 

‘Het was helemaal nieuw, niemand had ooit een PRT gedaan. Er waren geen plannen, het was van: 

‘Ga er maar heen en kijk maar wat je aantreft en wat je gaat doen.’ Ik ben dus met een compleet vrije 

opdracht op weg gestuurd. In grote lijnen was mijn taak de commandant PRT te adviseren op het 

gebied van politie en de contacten met de lokale politie onderhouden.’ 

‘Werd me wel verteld dat er daar lesplannen zouden zijn, maar toen ik daar kwam was er alleen iets 

van AZV, aanhouden en zelfverdediging. We hebben daarom de eerste maand gebruikt om 

lesplannen van een heel laagdrempelig niveau te schrijven.’ 


‘Het hoofd van de plaatselijke politie heeft een machtspositie. Iedereen kwam bij hem als er zaken 

geregeld moesten worden en hij bepaalde in z’n eentje hoe dat dan moest. Hij begon ’s ochtends en 

dan stonden er al heel veel mensen op audiëntie voor bijvoorbeeld bouwvergunningen of om iets 

zakelijks te beginnen. Zonder zijn toestemming gebeurde er niks.’ 

‘Ieder districtsbureau had een commandant. Maar daar kreeg je weinig grip op, want zo was je baasje 

van een district en zo was je een dag later weer straatagent als de commandant het niet beviel. Veel 

was aan de willekeur van de provinciale commandant onderhevig. Er is totaal geen enkele structuur 

en je moet je ook niet teveel van het niveau voorstellen. Als we met de cursus begonnen, welke 2 

weken duurde en die bestond uit een opleiding voor de Afghan Uniformed Police en een opleiding 

voor de Highway Police, gaven we aan hen een schrift en een pen maar 80% van de cursisten legden 

dat terzijde want zij waren analfabeet. […] Het korps bestond uit heel veel agenten zonder structuur; 

de man op straat heeft een uniform aan, maar daar is het ook mee gezegd. De politie was namelijk 

statisch in haar optreden. Agenten zaten bij eenvoudige gebouwtjes aan de weg - in niet te 

beschrijven hygiënische omstandigheden - waar ze soms 5 à 7 dagen 24 uur per dag achter elkaar 

aanwezig waren. Agenten hadden eigenlijk meer een aanwezigheidsfunctie dan dat ze echt werk als 

politieman deden. Ze hadden bij wijze van spreken ook nooit een verkeerscontrole gehouden.’ 

‘De beide politiecommandanten [van Afghan Uniformed Police en Highway Police] in Baghlan zijn 

ontheven van hun functie. Dit kwam doordat zij een corrupt verleden hadden en het nog steeds waren; 

zij hadden banden met de drugsscene. Je moet die mensen in hun waarde laten, want als je tegen 

hen gaat zeggen van ‘Wat jij gedaan hebt kan absoluut niet’ dan ben je al hun wisselgeld kwijt. Je 

moet wat je hoort relativeren naar wie het zegt en met welk doel het gezegd wordt. Aan de andere 

kant wisten onze inlichtingendiensten ook dingen en hielden zij zaken in de gaten. Grosso modo kun 

je zeggen dat bij politieambtenaren de corruptie welig tiert.’ 

‘Die mensen waren van goede wil, maar het kennisniveau was minimaal.’ 


‘De infrastructuur was erg slecht. Het hoofdkwartier van de Highway Police was een stuk terrein wat 

vroeger had gediend als militaire kazerne voor het privéleger van de politiecommandant die destijds 

krijgsheer was. Op één van de twee complexen zijn verschillende mortieren gevonden in de grond; 

deze waren in de tuin gelegd en onder de grond gekomen. Zelfs het terrein binnen de omheining was 

niet altijd veilig. […] Duitsland had veel voertuigen gesponsord, terreinwagens met open laadbak, en 

er reden Russische voertuigen rond, maar men ging niet altijd voorzichtig met het spul om. Wij hebben 

wapenstokken, handboeien, verkeersvesten, en pylonen uitgereikt. Je merkt dat ze heel blij zijn met 

het materiaal dat verstrekt wordt, maar je ziet het ook weer heel snel vervallen. Ze hebben zoiets van: 

‘Het is een leuk speeltje en ik doe wat ik er mee doe’.’ 

Integriteitopbouw 

‘We probeerden de Westerse mensenrechten in ieder geval aan te reiken. Er is een enorm 

cultuurverschil tussen Afghanistan en het Westen; hun normen en waarden zijn heel anders. Wij 

zeiden wel eens: de Afghaanse politieman slaat eerst en praat daarna, terwijl wij hier eerst praten en 

indien het nodig is gaan slaan. Dat stukje ethiek hebben wij aangereikt, van niet gelijk klaarstaan met 

je ploertendoder.’ 


‘Ik [LSO Police] ben eerst naar de politie gegaan en heb heel veel bezoeken afgelegd. Ik had een 

redelijk vrij mandaat om naar buiten te gaan. Missieteams verspreidden zich over de districten, maar 



daar ben ik relatief weinig geweest omdat mijn hoofdtaak bij politiechef van de provincie lag. Door 

gesprekken met verschillende vertegenwoordigers heb ik een organigram gemaakt; ik had in het begin 

namelijk alleen de naam van de commandant. Vervolgens zoek je uit wie met wie werkt en waar de 

problemen zitten; oftewel hoe de organisatie in elkaar zit.’ 

‘De eerste drie weken hebben we met z’n vijven gekeken wat we de Afghaanse agenten moesten 

leren. Daarvoor hebben we veel rondgekeken en gesproken met commandanten en straatagenten om 

te ontdekken wat hun bekwaamheden en hun eisen zijn. Aan de hand daarvan hebben we 

laagdrempelige cursussen geschreven waarin o.a. aanhouding en zelfverdediging, een stukje ethiek, 

verkeer en verkeerscontroles, EHBO en groepsbinding (het hing namelijk als los zand aan elkaar en 

er was geen creativiteit, ieder keek naar de hoogste in rang) in naar voren kwamen. Dat waren lessen 

die we hen aanboden, waarbij verhoudingsgewijs de lessen aanhouden (hoe ga ik met een verdachte 

om, hoe moet ik iemand boeien etc.) en zelfverdediging het meeste gegeven werd. De lessen waren 

praktisch van aard, dat wil zeggen niet teveel theorie maar de handelingen voor doen. Een lesuur van 

60 minuten bestond slechts uit 10 minuten theorie, waarbij een instructeur wat vertelde (wat dan 

vertaald moest worden door tolk). Je kon zien dat sommige leerlingen dat oppakten omdat zij vragen 

begonnen te stellen, ze waren leergierig. Na de theorie snel omschakelen naar het vertelde zelf 

voordoen om daarna henzelf te laten oefenen met boksen, het slaan met een wapenstok, boeien, 

verkeerscontrole.’ 

Mening 

‘Het nadeel van internationaal optreden is het onderlinge niveauverschil, de duur van de uitzending en 

de hoeveelheid mensen. Sturing kwam daardoor niet echt uit de voeten.’ 

‘We realiseerden ons dat we in die zes maand de Afghaanse wereld niet kunnen veranderen in een 

Westerse beschaving. Dat moet je je ook absoluut realiseren, want als je met een te hoog 

verwachtingspatroon daar heen gaat kan dat wel eens op problemen stuiten. Misschien niet direct, 

maar als je gaat terugkijken bij terugkomst in Nederland, kun je teleurgesteld raken en geestelijke 

problemen krijgen.’ 

‘De vraag blijft, helemaal nu we weg zijn als Nederlands PRT, wat doet de man op straat met de 

dingen die wij hem hebben aangereikt… Ook al pakken ze maar een klein beetje op dan is dat een 

stapje voorwaarts.’ 



Summary 



________________________________________________________ Summary 

Introduction 

Since the end of the Cold War, the major powers transformed their search for security. International 

disorder became the focus of foreign policies. To reduce the threat of international disorder, it is 

important to end conflict situations as quickly as possible and create stable (democratic) countries. 

This has led, since the end of the 80’s, to a huge increase in military interventions and foreign 

development activities, and - because security and development are intertwined - also to a strong 

focus on the security sector. 

The focus on the security sector is better known as ‘Security Sector Reform’ (SSR). The 

reconstruction of an unstable state is very complex, and SSR has to be seen as one of the many 

instruments that can be used. One component of the security sector is the institution of police. The 

rationale for creating or transforming local police into effective law-enforcement institutions that 

operate under the rule of law and with respect for human rights, is roughly, that the police are an 

important prerequisite for political and economic development. 

Problem statement and research questions 

With the end of the Cold War, the Dutch Army changed its focus from protecting the integrity of 

national and alliance territory (its first main task) to its second main task, namely promoting the 

international rule of law and international stability. In the context of supranational organisations like the 

UN, EU and NATO, Dutch armed forces are participating in peace missions all over the world to 

contribute to a safe and secure environment for the reconstruction of local societies. The Netherlands 

is also contributing to so-called ‘police missions’ in which local police will be reformed. 

However, it is not obvious how much the Dutch army is contributing to these kind of police 

missions, and it is also unclear which experiences are gained by carrying out these operations. 

Moreover, there is not much information about how to deal with all the different kind of challenges one 

gets confronted with during the execution of police reform tasks. The purpose of this study is twofold: 

on the one hand to describe the contributions and the experiences of the Dutch army concerning local 

police reform activities, and on the other hand to identify several promoting and obstructive factors 

which have influence on the reform process. The aforementioned leads to the following research 

question: 

Which strategy concerning local police reform is used by the military of the Netherlands, and which 

factors have influence on the implementation of this strategy? 

This research question is divided into four sub-questions: 

1. In which context does police reform occur and what are the consequences for the implementation 

of these reform tasks? 

2. Which strategy concerning local police reform is used by the military of the Netherlands? 

3. How did the process of implementation take place? 

4. Which factors have a promoting or an obstructing influence on the police reform process? 



Methodology 

To meet these two objectives, I have conducted qualitative research with both descriptive and 

prescriptive aspects. I have used several sources of information like (scientific) literature, policy 

documents, conversations, and, in the case of sub-question three, interviews with (military) officials. 

Because of time restraints, it was not possible to conduct research on every police mission in which 

Dutch military personnel have participated. For this reason I conducted a case study by selecting three 

missions for in-depth research, namely EUPM (in Bosnia), SFIR (in Iraq), and ISAF (in Afghanistan). 

For each mission I have interviewed five marechaussees who served in the Dutch contingent. These 

interviews were of a qualitative nature (i.e. structured but open-ended). 

The context of police reform and its consequences 

During the last twenty years, the international community has carried out a lot of police missions, both 

bilaterally and multilaterally. Roughly four factors are responsible for the boost in carrying out this type 

of mission: the search for security after the Cold War, the view of democracy as superior form of 

government, the outlook on police as a prerequisite for democracy, and police forces are seen as an 

effective local instrument against international disorder. In this way, the term ‘democratic police reform’ 

was introduced. While democratic police reform is broadly known, there is not one definition of this 

concept. Democratic police reform usually refers to transparency, accountability, responsiveness, 

representativeness, and operating under the rule of law and according to human rights. 

The police is a unique organisation because the execution of their tasks can have a 

tremendous effect on the lives of citizens since police officers have the right to use physical force and 

the right to arrest and detain people. Four other general characteristics of the police organisation can 

be distinguished: the police operate under the auspices of the government; it can be characterised as 

a frontline organisation in which members have a lot of discretion; it is a political organisation since the 

execution of policing tasks will never be impartial (it can even be used as an instrument of 

oppression); and policing is influenced by the local context and vice versa. Therefore, there is not one 

single best policing strategy. 

Police reform occurs usually within the framework of military (peace) missions: i.e. 

peacekeeping, peace-building and peace-enforcing missions. In these kind of missions, the 

intervention forces usually perform administrative functions and lead in the reform process of local 

institutions in the particular state; this are so-called ‘constructive interventions’. Therefore, one can say 

that, on closer inspection, these forces are occupying forces. This fact has some consequences for 

the reform process because the local population is an important aspect in this process since one will 

need their support for long-term development. To get this support, cooperation has to be established 

between the ‘ruled’ (the local government etc.) and the ‘ruler’, i.e. the intervention force. However, this 

cooperation can be hindered by for example traditions, cultures, conventions etc. 

As a result of the analysis of the context in which police reform activities occurs, I distinguish 

four consequences: a) police reform activities have to be legitimate, b) activities have to be (as much 

as possible) adapted to the local context, c) close coordination is important, and d) a secure and 

stable environment is of high importance in a reform process. Hence, a police mission can be 

differentiated into four components. The first component, which I distinguish, is ‘mission preparation’ 

and implies that police missions have to be planned and prepared well because these activities are of 



a complex nature. One has to bear the local context and people in mind because without recognising 

the particular problems in a state and without creating public support, reform activities are deemed to 

fail. Two other aspects within this component are donor coordination and the personnel selection. 

The second component is ‘local security’. Unstable states are usually threatened by external 

(i.e. foreign armies) and internal (i.e. criminals, rebels) actors. Because democratic reform cannot 

occur without an essential minimum of security, one has to create a stable environment. Therefore, 

security arrangements have to be made which among other things means that foreign military 

personnel, or foreign police officers, or the local police (or combinations of the aforementioned) have 

to execute law enforcement tasks. Intelligence and detective capacity are essential prerequisites for 

performing those executive policing tasks in an effective and efficient manner. 

The third component is ‘formation and/or transformation of the local police’. When a particular 

state has no police force, one has to create an entire police organisation from nothing. If a local police 

force exists, one has to execute reconstruction activities. However, one can also decide to disband the 

existing police force and rebuild it entirely. There are roughly two kinds of reform activities: capacity 

building activities and integrity building activities. The former refers to providing the necessary 

infrastructure (like uniforms, weapons, transport, communication equipment etc.). The latter implies 

the creation of a (police) law, internal procedures, standards and internal oversight, as well as 

providing human rights training. 

The fourth and last component of the police reform strategy is ‘long-term developments’. After 

a police force is, to a large extent, created or transformed, one has to proceed with adjusting the 

organisational structure to the local context and with gradually handing over responsibilities. After all, 

the police force has to operate under the auspices of the local government and with local police 

officers. To create an effective law-enforcing organisation, local support and legitimacy have to be 

obtained (by means of, for example, a supervisory organisation), and the performance of the local 

police has to be systematically evaluated so their performance can be analysed and, if necessary, be 

changed. 

The police reform strategy of the Dutch army 

Since the end of the Cold War, Dutch soldiers who were responsible for the execution of police reform 

tasks, participated for the most part in international missions. Therefore, one has to bear in mind that 

the Dutch military contribution to local police reform activities cannot be separated from the 

contribution of the international community (like the UN, EU, and NATO). While Dutch soldiers are 

performing police reform tasks, the military of the Netherlands has not yet formulated a specific 

strategy for the reform of local police forces. However, over the last few years, the military developed 

a security sector reform strategy. Because the police organisation is one element of the security 

sector, this SSR strategy can be seen as a police reform strategy. 

Characteristics of the SSR strategy are the following. First, before the Dutch military executes 

police reform activities, a thorough analysis of the political consequences of these activities has to be 

made. Second, if the execution of police reform activities takes place in a multilateral framework, 

donor coordination has to be established with regard to objectives, capacity, and procedures. Third, 

the goal of local police reform is to create police forces that can perform their tasks in an effective and 

efficient way while being accountable to the rule of law and their democratic government. Fourth, 



during the development stage of the reform process, a national security plan has to be created in 

close cooperation with the local authorities. This plan must contain a blueprint of the local security 

sector and the activities that have to be executed to create the planned security sector. Fifth, the 

Dutch military attach great importance to the concept of local ownership. The local authorities must 

demonstrate willingness and active involvement because ultimately they become responsible for the 

sustainability of the created police organisation. 

In this research I have examined in which (policing) missions Dutch soldiers have contributed 

to police reform activities. It turned out that in seventeen missions, which were deployed in twelve 

countries (on the continents Europe, Africa, Asia and North-America), Dutch soldiers implemented 

reform activities. Except for the UNMIH mission in Haiti in which Dutch marines trained local 

policemen, only officials of the Koninklijke Marechaussee (KMar) were responsible for the executing of 

police reform tasks. The majority of these performed activities were a) training and 

mentoring/monitoring of local policemen, and b) advising local police officers during their daily work. 

Dutch experiences with local police reform 

The selection procedure of military personnel that has to perform police reform tasks, takes place on 

the voluntary basis or by using a list of names. In most cases, the only selection criteria were the 

required rank and some years of operational experience. The training of KMar officials with regard to 

their deployment consisted of military skills and cultural lessons. However, officials were not trained in 

and prepared for performing police reform tasks; in other words, no attention was paid to how the 

reform activities had to be executed. Because of this selection and training procedure, most Dutch 

marechaussees, when they arrived at their mission area, first had to acquire the necessary skills, 

knowledge and information before they could carry out their reform tasks. 

The local security situation plays an important role during the execution of police reform 

activities. This aspect determines which and how reform activities can be executed. For example, foot 

patrols with indigenous policemen were because of unsafety not possible in Afghanistan and Iraq, and 

reform activities were temporally stopped because of a deadly attack on a KMar official. In Bosnia, 

Iraq and Afghanistan local police forces were operating (i.e. maintaining order) during the reform 

processes. However, the three forces did not bear a resemblance to each other at all. Nevertheless, 

they all have in common that police executives decided everything: policemen on the street did not 

take much initiative during their work. It seemed very difficult to assess the local public opinion about 

their police force. In general, the local population was not positive about the functioning of their police 

because the force usually had played a dubious role in the recent conflict, was corrupt, or extorted 

local people. It was also difficult to determine the local opinion about the international intervention 

forces; in general, the local population takes the side of the strongest party in a given area. 

The international community donated a lot of resources to the local police forces. However, 

several problems occurred during this capacity building, which can be related to a) not taking into 

account the local context, b) limited coordination between different donors, c) the way in which the 

goods were distributed, and d) incorrect usage of the goods by local policemen. Building integrity was 

one of the most difficult tasks Dutch military officials had to perform. Prevailing standards among local 

constables are difficult to change, especially standards with regard to corruption and inappropriate use 

of force. Because local constables define these two aspects differently than Dutch personnel, a 



situation is created in which it is difficult for Dutch marechaussees to respect the local culture on the 

one hand and to suppress incorrect policing by local policemen on the other hand. 

Only during the ISAF mission have Dutch military personnel performed recruiting activities. 

The Afghan police were responsible for the provision of recruits; Dutch personnel monitored the 

process and gave instructions to make sure a representative police force was created. Female 

constables were not recruited in Uruzgan because they would not be accepted in the local society. In 

Bosnia, indigenous instructors trained local constables; KMar officials mainly assisted the training 

process. However, in Afghanistan and Iraq KMar-officials were responsible for the training of local 

policemen. Local constables were trained in the basics of policing during two-week courses. The 

majority of the recruits had a low level of both general and policing knowledge and skills, and usually 

forget easily what they had learned (because, among other things, of the short training period and 

unwillingness). In addition, illiteracy was very common. Therefore, one must be flexible and adaptable 

while executing police reform activities in these kinds of circumstances. While the advising of local 

police officers occurred on different levels and in different ways, the willingness of local constables 

and their organisations determined in all three missions to a great extent what kind of advice about 

which topics could be given. Also, interpreters play an important role in the mutual communication 

between KMar officials and local policemen since they translate spoken or written words and, because 

they understand the local culture, provide information about local customs. 

KMar officials supported the local police forces with the execution of their activities; for that 

reason, these activities were performed in consultation with the local police management. However, in 

Iraq and Afghanistan, KMar officials were free to do what they wanted because local police executives 

usually welcomed every form of training and advice. KMar officials experienced (to a greater or lesser 

extent) two bottlenecks in the cooperation with local policemen: that is they usually act 

opportunistically, and they sometimes did not accept advice and did not keep their appointments. Both 

aspects hinder the reform process and frustrated KMar officials while performing their tasks. 

Cooperation with international colleagues (which is at a micro level) usually went well; sometimes 

mutual communication is not easy and cooperation with colleagues from countries with a lower 

policing standard is sometimes difficult. At a macro level, international cooperation went less then 

expected, because close coordination of police reform activities between involved actors was very 

limited. In all three missions, Dutch KMar-officials were being relieved after several months by other 

KMar-officials. During a couple of days predecessors settled in the replacements. In reality, this 

transition period is an important coordination tool for structuring reform activities. After the KMar- 

detachments returned back for their missions, the concerned officials were disbanded and continued 

their former function. Some KMar-officials presented their experiences to KMar-detachments who 

were assigned for a police mission. 

Factors that influence police reform 

Within the component ‘mission preparation’, I identified four factors. The first factor relates to the 

usage of a coordination mechanism. A strategy is needed that describes which objectives are set with 

regard to the local police force (both short-term and long-term), on which levels (international, national, 

local) which tasks have to be performed, and which actors are involved in the reform process. By 

doing this, the effectiveness and efficiency of the performed activities will be improved. Without such a 



strategy, involved actors will act in accordance with their own frame of reference that causes 

organisational and operational differences within the local police force. The second factor that 

influences the reform process is the willingness of involved local actors. Their willingness determines 

which police reform activities and to what extent they can be carried out; their involvement in the 

process is therefore an important prerequisite. Also, because donors can be seen as an intervention 

force, it cannot be assumed that the acceptance of the help offered will be valued by the local actors. 

The third factor is the quality of military personnel entrusted with police reform tasks. It is important 

that the personnel know how to perform their tasks and are able to do it. The selection and training of 

personnel plays, in this respect, an important role; by preparing them for the tasks they have to 

perform under the specific, local circumstances, their effectiveness and efficiency will increase. The 

fourth factor, which I distinguished within this component, is the duration of a mission. Because it 

takes time to understand a certain culture and to create affiliation with local counterparts (i.e. the local 

police officer one has to advise). The execution of police reform tasks will be improved when the 

duration of a mission is longer because deployed personnel will become better accustomed to the 

local context. 

Within the component ‘local security’, I identified one factor that influences the police reform 

process, the local security situation (i.e the level and intensity of violence). This situation determines to 

a great extent which reform activities can be executed by international personnel. In practice it turned 

out that for the performance of mentor and monitor tasks a stable and secure environment is needed. 

In addition, the security situation influences not only the performance of reform tasks: it also influences 

the execution of policing activities by local constables (and therefore, although indirectly, the reform 

tasks). In cases of high level and vast intensity of violence, the equipment and training of local police 

forces have to be changed so that they can cope with these violent circumstances. 

Within the component ‘formation and/transformation of the local police’, I distinguished factors 

for each stage of the reform process. The first factor is the extent of adjustment of the implemented 

police model to the local context. A working police model in one state cannot be implemented without 

any changes in another state because of cultural and political aspects. Therefore, the police model 

must, without restraining democratic principles, be adapted to the local situation in a state. A second 

factor, which I identified with respect to capacity building, is coordination between donors, and 

between donors and the receiving state. In practice, donated assets are not being used in an 

appropriate manner by local police personnel because – among other things – a) donated resources 

are not adapted to local demands and capacity, b) the allocation of resources is supply-driven, and c) 

the distribution of donations happens uncoordinated. A third factor that influences police reform is the 

local (police) culture. Because local standards are difficult to change, especially values concerning 

corruption and inappropriate use of force, the execution of integrity building tasks is very difficult. 

Furthermore, the local culture also influences the recruiting process since the dominant culture 

determines to a great extent if women and people from (a) specific population groups will be accepted 

as police personnel. The level of knowledge and skills of local constables is a fourth factor within this 

component and influences the training process. These levels, ultimately, determine which lessons can 

be given in which way. Therefore, one must be flexible and adaptable while performing training tasks. 

A fifth factor is the relationship between the international and the local police officer. This relationship 



determines to a great extent what kind of advice can be given and to what extent it will be followed. A 

sixth, and final distinguishing factor within this component, is communication. Communication 

difficulties between internationals and local police, although these can be reduced to a certain extent 

in several ways, hinders the reform process because translating takes time, mutual understanding 

decreases, and in case of illiteracy knowledge can only be communicated orally. 

With regard to the component ‘long-term developments’, it can be argued that reform activities 

eventually have to lead to a local police force that is capable, without donor aid, of maintaining order. 

The duration of this ‘self-sufficient process’ will vary per police force; however, it is certain that these 

processes will not be ‘quick fixes’. The first factor that influences the process of making police forces 

independent is the usage of a reform strategy that is adjusted to the course of the process. A strategy 

is an important coordination mechanism that makes it possible to prevent involved parties acting in 

accordance with their own frame of reference, and as a consequence, local police forces will internally 

differ. Furthermore, strategies are also needed within the Dutch military because first it will prevent 

objectives that are being changed when personnel have been replaced, and second military personnel 

know what to do when they arrive in their mission area. A second identified factor is the performance 

of local police with regard to their participation in the reform process. When local constables are 

opportunistic and do not meet their commitments – usually because of self-interest – the reform 

process can be frustrated and be delayed because in such a situation it is difficult to involve the police 

as a full member in the reform process. The third factor, which I distinguished within this component, is 

the public opinion about their local police force. Since the public plays an important role in crime 

fighting, the police need the cooperation of the population and have to gain this during the reform 

process. However, this is not an easy task because usually the public are fearful of the police because 

of the role they have played in recent history. 

Conclusions 

Since the end of the Cold War, the military of the Netherlands is increasingly contributing to local 

police reform. However, at the beginning of this research it was not clear how much the Dutch army is 

contributing to these kinds of police missions and it was also unclear which experiences are gained by 

carrying out these operations. Consequently, this research was conducted to answer these two 

questions and also, by using the acquired answers, to distinguish several factors that influence the 

execution of police reform activities. 

Strategy 

It can be concluded that the Dutch military has not developed a specific police reform strategy. The 

only guideline, with regard to this field of operations, is the general SSR strategy. This means that per 

mission, the army decides how it will contribute (i.e. which personnel will carry out which activities in 

which period of time) to the police reform process. How these contributions have to be implemented 

(for instance, which interests of local authorities should be taken into account, or what to do when 

local actors are not willing to cooperate), and which definite results must be reached (for instance, how 

the local police has to maintain order, or which level of corruption should be tolerated) is usually the 

responsibility of the involved commander and lower ranks in a given police reform mission. 



From a theoretically point of view, it can be concluded that a local willingness to cooperate in a 

reform process is an important element in the Dutch SSR strategy. According to this strategy, the 

execution of police reform activities is merely to support the local authorities in their striving for an 

effective, professional and democratic security sector. However, in this research, it is argued that the 

Dutch military which are present in a given country can be seen as an occupying force; therefore, 

cooperation with local authorities cannot be assumed beforehand. Three means are available to 

create cooperation between an occupier and the occupied: coercion, authority, and inducement 

(‘lokmiddelen’). With regard to police reform, the Dutch military often uses inducement to establish 

cooperation with local authorities. For instance, resources are donated (i.e. infrastructure, vehicles, 

equipment etc.) and knowledge of policing is passed on to local policemen. Though coercion is not 

explicitly used, unless Dutch (military) officials are threatened, it influences the reform process 

indirectly. After all, a show of force is a means of putting pressure on local actors. According to the 

Dutch strategy, reform activities must be executed on the basis of authority. More specifically, the 

involved local actors must respect the Dutch military because they know that carrying out these reform 

activities serves their best interests. However, this way of creating cooperation could not be studied in 

this research (because of the used research model, i.e. qualitative interviews with Dutch military 

personnel). In sum, the creation of goodwill is an important element of the Dutch strategy because 

cooperation with local authorities is seen as a prerequisite for police reform. 

Factors of influence 

In this research, considering the limited cases and interviews, several factors have been identified that 

influence the execution of police reform activities. Although these factors are different, they can be 

related to four characteristic elements of police reform. Accordingly, several factors are a result of the 

fact that reform activities are implemented in foreign countries with different cultures, standards, and 

languages. Another part of the identified factors can be related to the involvement of often many 

actors at different levels (i.e. international, national, local). Consequently, police reform processes are 

not centrally management and are difficult to coordinate. A third element of police reform that 

influences the process is that these activities usually are being executed in insecure and unstable 

areas. More specifically, are executed in areas were conflicts just ended or are slumbering. Hence, the 

security of the populace and the deployed military personnel is not guaranteed. A fourth and last part 

of identified factors can be related to the fact that police reform activities are implemented by people 

and intend to change people. Therefore, these police reform processes are not rational, technical 

drills. 

Recommendations 

In this research, several recommendations have been made with the aim of contributing to an effective 

and efficient deployment of Dutch military personnel within the framework of police reform. 

I. Formulate a definite, realistic police reform strategy per mission 

Because the Dutch SSR strategy is quite abstract, it is not applicable at the operational level. As a 

result, the execution of reform activities is often not coordinated, which reduces the effectiveness and 

efficiency of the performed activities. Therefore, my recommendation is to develop a (both short-term 



and long-term) strategy per mission that describes which objectives are set with regard to the local 

police force (i.e. how this force has to operate in the local society), in which period of time these 

objectives have to be reached, and which actors are involved in the reform process (both local and 

international). In the development of such a strategy, one must take into account the following 

aspects. 

The local security situation because this situation determines which tasks can be 

executed and what kind of police force is needed. 

The willingness of local actors because this condition determines to a great extent which 

reform activities can be executed; the local police must be 

willing to learn and to change its way of policing. 

The capacity of the local police because the (general and professional) knowledge and skills 

of local police determines to a great extent which kind of 

lessons can be taught, and therefore what kind of police force 

can be realised. 

The duration of the mission because reform processes generally take a long time, the 

Dutch military must, at the beginning of a mission, determine 

how long they will contribute to these processes. 

II. Personnel must be selected and instructed with regard to the actual police reform activities 

Military personnel entrusted with the execution of police reform activities need to know how to perform 

these tasks and must be able to do it. Therefore, my recommendation is that personnel should be 

selected with regard to the actual police reform activities. In other words, Dutch military officials must 

be selected with regard to a) the tasks they have to perform (training, advising, monitoring etc.), b) at 

which organisation level these tasks have to be performed (street level, middle or higher 

management), and c) with regard to the capabilities of the local constables. The use of such a 

selection mechanism will prevent (to a certain extent) over or under qualification of military personnel. 

Second, I recommend that selected personnel should be instructed specifically. That is, they have to 

be trained with respect to the actual tasks they have to perform in/under the specific circumstances 

during their mission. By doing this, selected personnel can prepare themselves for their mission which 

reduces the time to settle in and adjust to the new situation. Also, expectations will be more realistic 

which reduces the chance of frustrations and disappointment of deployed personnel. 

III. Institutionalise experiences with police reform 

Although experiences with police reform are an important source of knowledge, these experiences are 

not well known within the military of the Netherlands. Therefore, my recommendation is to 

institutionalise gained experiences of military personnel that executed police reform activities. This can 

be done via, among other things, systematic evaluations and databases. Subsequently, this 

knowledge should be used in decision and planning processes of future police missions, and also 

during the execution of these missions (i.e. to create realistic objectives and expectations, and to 

instruct military personnel more specifically). 



IV. Expand and intensify cooperation with the Dutch police 

The military of the Netherlands is not the only Dutch actor that participates in police missions. The 

Dutch police implements police reform activities as well, although to a lesser extent than the Dutch 

army. Because both organisations have knowledge about and experience with police reform, they can 

learn from each other. Therefore, my recommendation is to expand and intensify the mutual 

cooperation between both organisations. 

V. Create structural cooperation with international actors 

Usually a lot of international actors are involved in a police reform process. These actors are situated 

at supranational level (i.e. UN, NATO, EU), at national level (i.e. armed forces), and at a corporation 

level (i.e. NGO’s, or private companies like Dyncorp). Because of this involvement at different levels, 

the execution of police reform activities is difficult to coordinate. Therefore, my recommendation is to 

create structural cooperation with important actors in the field of police reform; more specifically, with 

organisations that execute police reform activities jointly with the Dutch military. This cooperation 

should lead to the exchange of information and knowledge of each other’s operating procedures. 



Literatuur 



Addicott, J.F., Roberts, G.B., 2001, Building democracies with Southern Command’s legal 

engagement strategy, in: Parameters, vol. 31, pp. 72-84. 

Babbie, E., 2004, The practice of social research, Wadsworth: Thomson Learning. 

Bajraktari, Y., Boutellis, A., Gunja, F., Harris, D., Kapsis, J., Kaye, E., Rhee, J., January 2006, The 

PRIME system: Measuring the success of post-conflict police reform. 

(http://www.unf.edu/thefloridacenter/Post%20Conflict%20Policing.pdf) 

Banal, L., Scherrer, V., 2008, ONUB and the importance of local ownership: The case of Burundi, in: 

Hänggi, H., Scherrer, V. (red.), Security Sector Reform and UN integrated missions: Experience from 

Burundi, the Democratic Republic Congo, Haiti, and Kosovo, Geneva centre for the democratic control 

of armed forces (DCAF). 

Bayley, D.H., 1994, Police for the future, Oxford University Press. 

Bayley, D.H., 2001, Democratizing the police abroad: What to do and how to do it, Issues in 

International Crime, Washington DC: National Institute of Justice. 

Bayley, D.H., 2006, Changing the guard: Developing democratic police abroad, Oxford University 

Press. 

Bayley, D.H., Bittner, E., 1984, Learning the skills of policing, in: Law and contemporary problems, vol. 

47, no. 4, Duke University School of Law, pp. 35-59. 

Bieber, F., 2005, Local institutional engineering: A tale of two cities, Mostar and Brčko, in: International 

Peacekeeping, vol. 12, no. 3, pp. 420-433. 

Biemans, S.L., 10 maart 2008, Van militie naar politie: Een onderzoek naar de justitiële wederopbouw 

in Uruzgan, Breda: scriptie ter afsluiting van de bacheloropleiding Krijgswetenschappen aan de 

Nederlandse Defensie Academie (NLDA). 

Blair, A., Dziedzic, M.J., 1997, Peacekeeping and policing in Bosnia, in: Policing the new world 

disorder, (red.) Oakley, R., Dziedzic, M.J., Goldberg, E.M., Washington, DC: National Defense 

University, Institute for Strategic Studies. 

Boeije, H., 2005, Analyseren in kwalitatief onderzoek: Denken en doen, Amsterdam: Boom onderwijs. 

Brand, M., 2003, The development of Kosovo institutions and the transition of authority from UNMIK to 

local self-government, Geneve: CASIN, Cluster of competence, The rehabilitation of war-torn 

societies. 



Brocades Zaalberg, T.W., 2006, Soldiers and civil power: supporting or substituting civil authorities in 

modern peace operations, Amsterdam: Amsterdam University Press. 

Bryden, A., 2007, Linkage between DDR and SSR. Understanding the DDR-SSR Nexus: Building 

sustainable peace in Africa, issue paper on the Second International Conference on DDR and stability 

in Africa (12-14 June), Democratic Republic of Congo: Kinshasa. 

Brzoska, M., March 2006, ‘Introduction: criteria for evaluating post-conflict reconstruction and security 

sector reform in peace support operations’, in: International Peacekeeping, vol. 13, no. 1, pp. 1-13. 

Call, C.T. (ed.), 2007, Constructing justice and security after war, Washington DC: US Institute of 

Peace. 

Call, C.T., Barnett, M., december 1999, Looking for a few good cops: Peacekeeping, peacebuilding 

and CIVPOL, in: International Peacekeeping, vol. 6, no. 4, pp. 43-68. 

Celador, G.C., 2005, Police reform: Peacebuilding through ‘democratic policing’?, in: International 


Chan, J., 1996, Changing police culture, in: British Journal of Criminology, vol. 36, no. 1, Oxford 

University Press, pp. 109-134. 

Chanaa, J., 2002, Security Sector Reform: Issues, Challenges and Prospects, Adelphi paper no. 344, 

International Institute for Strategic Studies, London/Oxford: Oxford University Press. 

Chesterman, S., 2004, You, the people: The United Nations, transitional administration, and state- 

building, Oxford: University Press. 

Cierco, T., 22 maart 2006, Stabilizing Macedonia: The key role of the European Union, paper 

presented at the annual meeting of the International Studies Association, Town & Country Resort and 

Convention Center, USA: San Diego. 

Cordone, C., Police reform and human rights investigations: The experience of the UN mission in 

Bosnia and Herzegovina, in: International Peacekeeping, vol. 6, no. 4, pp. 191-209. 

Das, D.K., Kratcoski, P.C., 1999, International police co-operation: a world perspective, in: Policing: 

An International Journal of Police Strategies & Management, vol. 22, no. 2, pp. 214-241. 

Davis, K.C., 1969, Discretionary justice: A preliminary inquiry, Baton Rouge, LA: Louisiana State 

University Press. 



Decker, D.C., december 2006, Enforcing human rights: The role of the UN Civilian Police in Kosovo, 

in: International Peacekeeping, vol. 13, no. 4, pp. 502-516. 

Dobbins, J., Jones, S.G., Crane, K., Rathmell, A., Steele, B., Teltschik, R., Timilsina, A., 2005, Nation 

Building: From the Congo to Iraq, Santa Monica: RAND Corporation. 

Dobbins, J., Jones, S.G., Crane, K., DeGrasse, B.C., 2007, The beginner’s guide to nation-building, 

Santa Monica: RAND Corporation. 

Ducheine, P.A.L., 2008, Krijgsmacht, Geweldgebruik & Terreurbestrijding: Een onderzoek naar 

juridische aspecten van de rol van strijdkrachten bij de bestrijding van terrorisme, Nijmegen: Wolf 

Legal Publishers. 

Dwan, R., 2002, Executive policing: Enforcing the law in peace operations, SIPRI research report no. 

16, Oxford University Press. 

Dziedzic, M.J., 1998, Introduction, in: Oackly, R.B., Dziedzic, M.J., Goldberg, E.M. (ed.), Policing the 

new world disorder: Peace operations and public security, Washington DC: National Defence 


Edmunds, T., 2001, Security Sector Reform: concepts and implementation, Report for Geneva Centre 

for Democratic Control of Armed Forces (DCAF). 

Eide, E.B., Holm, T.T., december 1999, Postscript: Towards executive authority policing? The lessons 

of Kosovo, in: International Peacekeeping, vol. 6, no. 4, pp. 210-219. 

Ferguson, C., 2004, Police reform, peacekeeping and SSR: The need for closer synthesis, in: Journal 

of Security Sector Management, volume 2, no. 3, Shrivenham (UK): University of Cranfield. 

Fijnaut, C.J.C.F., Muller, E.R., Rosenthal, U. (red.), (1999), Politie: Studies over haar werking en 

organisatie, Alphen aan den Rijn: Samson. 

Frinking, E., Brocades Zaalberg, T.W., Ribbens, J.M.B., Landkroon, E.L., juli 2006, Evaluatie 

effectiviteit politievredesmissies, CCSS-06-003 rapport, Den Haag: Clingendael Centre for Strategic 

Studies. 

Gbla, O., 2006, Security sector reform under international tutelage in Sierra Leone, in: International 


Geurts, P., 1999, Van probleem naar onderzoek: Een praktische handleiding met COO-cursus, 

Bussum: Uitgeverij Coutinho. 



Goor, L. van de, Callenbach, S., 2007, Hervorming van de veiligheidssector: Een Nederlandse 

aanpak, in: Internationale Spectator, jaargang 61, nr. 2, uitgave van het Nederlands instituut voor 

internationale betrekkingen, Den Haag: Clingendael. 

Harris, F., 2005, The role of capacity-building in police reform, OSCE: Department of Police Education 

and Development. 

Hartz, H., december 1999, CIVPOL: The UN instrument for police reform, in: International 

Peacekeeping, vol. 6, issue 4, pp. 27-42. 

Hasenfeld, Y, (1983), Human Service Organizations, New Jersey: Prentice-Hall. 

Hendrickson, D., Karkoszka, A., 2002, The challenges of security sector reform, in: SIPRI yearbook 

2002: Armaments, Disarmament and International Security, Oxford University Press. 

Heinemann-Grüder, A.H., Grebenschikov, I., maart 2006, Security governance by internationals: The 

case of Kosovo, in: International Peacekeeping, vol. 13, no. 1, pp. 43-59. 

Hills, A., 1998, International peace support operations and CIVPOL: Should there be a permanent 

global gendarmerie?, in: International Peacekeeping, vol. 5, no. 3, pp. 26-41. 

Holm, T.T., Eide, E.B. (ed.), 2000, Peacebuilding and police reform, London: Frank Cass Publishers. 

Homan, C., augustus 2005a, ‘Zwarte gaten’ in de internationale gemeenschap en de krijgsmacht, in: 

Armex, jaargang 89, nummer 4. 

Homan, C., november 2005b, De krijgsman als ontwikkelingswerker?, in: Atlantisch Perspectief, 

jaargang 6, no. 16. 

Hoogerwerf, A., 1998, Beleid, processen en effecten, in: Hoogerwerf, A., Herweijer, M. (red.), 

Overheidsbeleid: een inleiding in de beleidswetenschappen, Alphen aan de Rijn: Samsom. 

Hovens, H., 2005, Policing at the threshold, End thesis third International Police Orientation Learning 

Programme (LIPO III). 

Hutjes, J.M., Buuren, J.A. van, 1992, De gevalsstudie: strategie van kwalitatief onderzoek, Meppel: 

Boom. 

Ignatieff, M., 2002, Nation-building lite, in: New York Times Magazine (July 28). 

Kamp, E. (red.), 2004, Herinneringsboek SFIR 1: Het eerste Nederlandse detachement in de 

bakermat van de westerse beschaving, Wormerveer: Mercurius. 



Kaspersen, A.T., Eide, E.B., Hansen, A.S., 2004, International policing and the rule of law in 

transitions from war to peace, Challenges to collective security: Working papers from NUPI’s UN 

Programme, paper no. 4, Oslo: Norwegian Institute of International Affairs. 

Klep, C., Gils, R. van, 2005, Van Korea tot Kabul: De Nederlandse militaire deelname aan 

vredesoperaties sinds 1945 (derde druk), Den Haag: Sdu uitgevers. 

Lammers, C.J., 2005, Vreemde overheersing: Bezetten en bezetting in sociologisch perspectief, 

Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker. 

Law, D.M., March 2006, Conclusion: Security Sector (Re)Construction in post-conflict settings, in: 

International Peacekeeping, vol. 13, no. 1, pp. 111-123. 

Leurdijk, D.A., 2003, VN-mandaat stabiliteitsmacht Irak onduidelijk: Nederland handelt in strijd met 

eigen uitgangspunten, in: Atlantisch Perspectief, jaargang 27, no. 5, pp. 4-5. 

Leurdijk, D., 2006, Nederlandse militairen op vredesmissie: de scenario’s, in: Atlantisch Perspectief, 

vol. 30, no. 5. 

Lijn, J. van der, 2006, Walking the tightrope: Do UN peacekeeping operations actually contribute to 

durable peace?, Amsterdam: Rozenberg Publishers. 

Lijn, J. van der, 2008, To paint the Nile blue: Factors for success and failure of UNMIS and UNAMID, 

Clingendael Institute and Radboud University Nijmegen. 

Marenin, O., 2004, Police training for democracy, in: Police practice and research, vol. 5, no. 2, pp. 

107-123. 

Marenin, O., 2005, Restoring policing systems in conflict torn nations: Process, problems, prospects, 

Occasional paper no. 7, Geneva centre for the democratic control of armed forces (DCAF). 

Matthijsen, C.J., 2005, Al Muthanna: een stap verder: SFIR-4: een unieke en indrukwekkende 

ervaring, in: Militaire Spectator, jaargang 174, no. 4, pp. 140-154. 

Mobekk, E., 2005, Identifying lessons in United Nations international policing missions, Policy paper 

no. 9, Geneva centre for the democratic control of armed forces (DCAF). 

Muir Jr., W.K., 1979, Police: Streetcorner politicians, Chicago: University of Chicago Press. 

Muller, E., 2005, ‘Security Sector Reform’: Opbouw van Irakese veiligheidsdiensten in Zuidoost-Irak, 

in: Militaire Spectator, jaargang 174, no. 4, pp. 166-197. 



Murray, T., 2007, Police-building in Afghanistan: A case study of civil security reform, in: International 


Neild, R., 2001, Democratic policing, in: Peacebuilding: A field guide, Reychler, L., Paffenholz, T. 

(red.), Colorado: Lynne Rienner Publishers. 

Neild, R., 2002, Sustaining Reform: Democratic Policing in Central America, Washington, D.C.: 

WOLA, Citizen Security Monitor. 

Nindorera, W., Powell, K., 2006, Delivering on the responsibility to protect: Reforming the Security 

Sector to protect the most vulnerable in Burundi, South Africa: Institute for Security Studies. 

Nooy, G. de, februari 2007, Veiligheid en wederopbouw: integratie met beperkingen?, in: 

Internationale Spectator, jaargang 61, nr. 2, uitgave van het Nederlands instituut voor internationale 

betrekkingen, Den Haag: Clingendael. 

OECD, 2007, The OECD DAC Handbook on SSR: Supporting security and justice, Parijs: OECD 

Publishing. 

Osland, M., 2004, The EU Police Mission in Bosnia and Herzegovina, in: International Peacekeeping, 

vol. 11, no. 3, pp. 544-560. 

Overdiek, F., 2004, De oprichting van het ‘Iraqi Civil Defense Corps’, in: Militaire Spectator, jaargang 

173, no. 10, pp. 493-502. 

OVSE, 2006, Guidebook on democratic policing: By the Senior Police Adviser to the OSCE Secretary 

General, Wenen: Office of the Secretary General Strategic Police Matters. 

O’Neill, W., 2005, Police reform in post-conflict societies: What we know and what we still need to 

know, New York: International Peace Academy. 

Patton, M.Q., 1990, Qualitative evaluation and research methods, London: Sage. 

Pauwels, N., 2005, EUPOL ‘Kinshasa’: testing EU co-ordination, coherence and commitment to Africa, 

in: European Security Review, nr. 25, International Security Information Service (ISIS) Europe. 

Peake, G., 2004, Policing the peace: Police reform experiences in Kosovo, Southern Serbia and 

Macedonia, Saferworld: Small arms and security in South Eastern Europe. 

Pfaff, T., 2008, Development and reform of the Iraqi Police Forces, Carlisle (United States): U.S. Army 

War College, Strategic Studies Institute. 



Philipsen, R. (Maj.), 21 juni 2006, Case study: DDR-proces Bosnië-Herzegovina, Den Haag: Ministerie 

van Defensie, Commando DienstenCentra. 

Polet, A.Th., 2008, MONUC, VN-missie in de Democratische Republiek Congo: Facetten van een 

complexe missie, in: Militaire Spectator, jaargang 177, no. 2, pp. 64-77. 

Powell, K., 2007, Security Sector Reform and the protection of civilians in Burundi: Accomplishments, 

dilemmas and ideas for international engagement, CENAP/NSI Working Paper, Canada: The North- 

South Institute. 

Pranger, D. (red.), 2006, Herinneringsboek SFIR 2: Het tweede Nederlandse detachement in de 

bakermat van de westerse beschaving, Wormerveer: Mercurius. 

Reuss-Ianni E., Ianni, F.A.J., 1983, Street cops and management cops: The two cultures of policing, 

in: Punch, M. (red.), Control in the police organization, Cambridge, MA: MIT press, pp. 251-274. 

Skolnick, J.K, 1994, Justice without trial, 3 rd edition, New York: Wiley, pp. 42-70. 

Schmidt, K., 2004, Strengthening peace and stability through police assistance in South East Europe: 

The case of Albania, in: From peace making to self sustaining peace - International presence in South 

East Europe at a crossroads, 8 th Workshop of the study group regional stability in South East Europe. 

Schoonoord, D.C.L., 1993, De Koninklijke Marine in actie voor de Verenigde Naties: Mariniers in 

Cambodja 1992-1993, Uitgave van de Koninklijke Marine. 

Schoonoord, D.C.L., 1998, De Koninklijke Marine en de United Nations Mission in Haïti, Uitgave van 

de Koninklijke Marine. 

Sedra, M., 2003, Police reform in Afghanistan: An overview, Discussion paper presented at the BICC 

E-Conference titled ‘Afghanistan: Assessing the Progress of Security Sector Reform, one year after 

the Geneva conference’ (4 - 11 June 2003), Bonn International Center for Conversion. 

Sedra, M., 2004, Consolidating an elusive peace: security sector reform in Afghanistan, in: Bryden, A., 

Hänggi, H. (red.), Reform and reconstruction of the security sector, Geneva centre for the democratic 

control of armed forces (DCAF). 

Sedra, M., 2006, Security Sector Reform in Afghanistan: The slide towards expediency, in: 

International Peacekeeping, vol. 13, no. 1, pp. 94-110. 

Serafino N.M., 2004, Policing in peacekeeping and related stability operations: Problems and 

proposed solutions, CRS Report for congress. 

Skogan, W.G., Hartnett, S.M., 1997, Community policing, Chicago style, Oxford University Press. 



Skogan, W., Frydl, K. (red.), 2004, Fairness and effectiveness in policing: The evidence, Washington, 

D.C.: The National Acadamies Press. 

Smith, J.G., Holt, V.K., Durch, W.J., 2006, Enhancing United Nations capacity for post-conflict police 

operations, Report from the project on rule of law in post-conflict settings, The Henry L. Stimson 

Center. 

Sonius, H.C.(maj.), 25 maart 2007, Security Sector Reform bij defensie: Een onderzoek naar de 

invulling van Security Sector Reform (SSR) bij Defensie d.m.v. een conceptuele evaluatie van de SSR 

pool, Den Haag: Ministerie van Defensie, Instituut Defensie Leergangen, Hogere Defensie Vorming. 

Sponk, E.N., 1993, De geschiedenis van het Korps Militaire politie / Koninklijke Marechaussee in 

Nederlands-Indië, deel 1, Museumbrochure nr. 7, Stichting vrienden van het Marechausseemuseum. 

Stodiek, T., 2004, International police forces in peace operations, in: International Peacekeeping: The 

yearbook of international peace operations, vol. 9, pp. 93-107. 

Stol, W.Ph., Wijk, A. Ph. van, Vogel, G., Foederer, B., Heel, L. van, (2004), Politiestraatwerk in 

Nederland, Noodhulp en gebiedswerk: Inhoud, samenhang, verandering en sturing, Programma 

Politie & Wetenschap, Zeist: Uitgeverij Kerckebosch bv. 

Ten Cate, A., 2006, Voor het winnen van de vrede: 1 (NL) PRT Pol-e Khomri in historisch perspectief, 

in: Militaire Spectator, jaargang 175, no. 6, pp. 256-267. 

Torre, E.J. van der, 1999, Politiwerk: politiestijlen, community policing, professionalisme, Alphen aan 

den Rijn: Samsom. 

UN Police Magazine 2 nd edition, June 2007, Building institutional police capacity in post-conflict 

environments, United Nations Department of Peacekeeping Operations. 

Vera Institute of Justice, 2003, Measuring progress toward safety and justice: A global guide to the 

design of performance indicators across the justice sector, New York. 

(www.vera.org/indicators) 

Vetschera, H., Damian, M., 2006, Security Sector Reform in Bosnia and Herzegovina: The role of the 

international community, in: International Peacekeeping, vol. 13, no. 1, pp. 28-42. 

Voorhoeve, J., 2007, Rule of law: Peacebuilding after violent conflicts, Amsterdam: Amsterdam 




Walles, G.C., 2003, De geschiedenis van het Korps Militaire politie / Koninklijke Marechaussee in 

Nederlands-Indië, deel 2, Museumbrochure nr. 21, Stichting vrienden van het Marechausseemuseum. 

Weber, M., 1947, Wirtschaft und Gesellschaft, Tübingen: Mohr. 

Weger, M. de, 2006, De binnenlandse veiligheidstaken van de Nederlandse krijgsmacht, Assen: 

Koninklijke Van Gorcum. 

Weger, M. de, 2007, Dutch defence forces and policing: A first impression and some preliminary 

thoughts, Research paper FMW. 07-74, Breda: Netherlands Defence Academy. 

Wilder, A., 2007, Cops or Robbers? The struggle to reform the Afghan National Police, Issue Paper 

Series, Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU). 

Wisler, D., 2005, The police reform in Bosnia and Herzegovina, in: Ebnöther, A.H., Fluri, P.H. (red.), 

After intervention: Public security management in post-conflict societies. From intervention to 

sustainable local ownership, National Defence Academy and Bureau for Security Policy: PfP 

consortium working group ‘security sector reform’, pp. 139-160. 

Parlementaire stukken 

Notitie Inzet politie en Koninklijke Marechaussee bij internationale civiele politie-operaties, TK 2000- 

2001, 27 476 nr. 1, Den Haag, 27 oktober 2000. 

Notitie Aan elkaar verplicht: Ontwikkelingssamenwerking op weg naar 2015, TK 2003-2004, 29 234 nr. 

1, Den Haag, 3 oktober 2003. 

Notitie Sterke mensen, zwakke staten: Het Nederlandse beleid ten aanzien van Afrika ten zuiden van 

de Sahara in meerjarig perspectief, TK 2003-2004, 29 237 nr. 1, Den Haag, 3 oktober 2003. 

Notitie Nederlandse deelname aan vredesmissies, TK 2003-2004, 29521, nr. 1, Den Haag, 8 april 

2004. 

Notitie Wederopbouw na gewapend conflict, september 2005, Ministeries van Buitenlandse Zaken, 

Defensie en Economische Zaken, Den Haag: Koninklijke De Swart. 

Notitie Wereldwijd dienstbaar, TK 2007-2008, 31243, nr. 1, Den Haag, 18 september 2007. 



Rapporten 

Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), mei 2004, Falende staten: een wereldwijde 

verantwoordelijkheid, no. 35, Den Haag. 

International Crisis Group, 2006, Security Sector Reform in the Congo: Africa Report No. 104. 

Geraadpleegde tijdschriften 

International Peacekeeping: 1994 - 2008 

Internationale Spectator: 2000 - 2008 

Journal of Security Sector Management 2003 - 2008 

Militaire Spectator: 1989 - 2008 

United Nations Police Magazine: 2006 - 2008

Henk Sollie - Boekje Pienter

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?