Henk Sollie - Boekje Pienter

oftewel, door responsiviteit naar haar burgers toe; door in overeenstemming met de (inter)nationale
wetgeving te opereren (‘rule of law’); door de internationale mensenrechten te beschermen (in het
bijzonder de rechten die benodigd zijn voor een goed functionerende democratie, zoals het recht op
vrijheid van meningsuiting en het demonstratierecht); door integer en professioneel te handelen; door
transparant te zijn en verantwoordelijkheid af te leggen aan haar burgers, haar vertegenwoordigers en
de overheid. Tevens dient een democratische politieorganisatie onder supervisie van onafhankelijke
instanties te staan; dient het personeelsbestand een afspiegeling te zijn van de samenleving; en dient
de organisatie op een zodanige wijze ingericht te worden dat zij instaat is om effectief en efficiënt op
te treden volgens bovengenoemde principes 32 (Marenin, 2005; Bayley 2006; OECD, 2007; OVSE,
2006). Kortom, een democratische politie dient te opereren volgens (inter)nationale wetgeving,
bepalingen en universele mensenrechten en haar taken op een (tot op zekere hoogte) responsieve
wijze uit te voeren, waarbij transparantie en het afleggen van verantwoordelijkheid belangrijke
voorwaarden zijn.
2.1.2 Karakteristieken van de politieorganisatie
Dat er zoveel aandacht besteed wordt aan de eigenschappen van democratische politie, komt doordat
de politie een organisatie is met unieke taken en kenmerken welke, indien zij niet op een juiste wijze
worden aangewend en uitgevoerd, behoorlijke gevolgen kunnen hebben voor een samenleving.
Immers, politieactiviteiten en dan met name het recht om fysiek geweld te gebruiken evenals het recht
om personen te arresteren en te detineren (oftewel, de bevoegdheid om mensen te beroven van hun
vrijheid), hebben een fundamenteel effect op de levens van burgers. Bovendien heeft politieoptreden,
of het nalaten ervan, invloed op zowel het oordeel van de burgers over haar regering als op het goed
functioneren van democratische processen zoals verkiezingen, openbaar spreken, publiceren en
vergaderen. Immers, ‘police actions shape democratic political life by maintaining the boundary
conditions in which it takes place’ (Bayley, 2006:18). Marenin (2005) onderscheidt vier algemene,
universele kenmerken van de politie die in het licht van opbouw en hervormingsactiviteiten aandacht
verdienen en waar rekening mee moet worden gehouden bij het uitvoeren ervan. Deze kenmerken
zullen nu beknopt beschreven worden.
Allereerst is de politie een organisatie die taken uitvoert welke, zowel op wettige als
ideologische gronden, door de politiek gedefinieerd zijn; de politiek bepaalt welke taken zij dient uit te
voeren, tot een bepaalde hoogte hoe zij dit moet doen (maar meer nog, wat zij niet mag doen), en
welke capaciteiten zij daarvoor tot haar beschikking krijgt. Om de navolging hiervan te controleren
dient de politie transparant te zijn en verantwoording af te leggen over haar functioneren. Deze
vormen van controle en sturing zijn voorwaarden voor een legitieme politiemacht en voorkomen dat
het mandaat (namens de samenleving aan de politie) om controlerend en sanctionerend op te treden,
een vrijbrief vormt om ongelimiteerd te kunnen handelen (Stol e.a., 2004). Met andere woorden, ‘the
police have an authority granted to them by others and are responsible for the proper execution of the
powers given to them’ (Marenin, 2005:38).
Een tweede kenmerk is dat de politie in de uitvoering van haar taken over een behoorlijke
mate van handelingsvrijheid en autonomie beschikt; ‘the police […] make far more discretionary
32 Denk aan zaken als: de hiërarchische structuur, de rechten van politiepersoneel, adequate training en materiaal/uitrusting, het
houden van intern toezicht, scheiding tussen politie en het leger etc.
____________________________________________________ Opbouw en hervorming van inheemse politiekorpsen
Ervaringen van de Nederlandse krijgsmacht na 1989 31