dominee Sjouke Rijper - van Sjouke Rijper

Het leven van dominee Sjouke Rijper
Met een zwarte jas aan, grijze handschoenen, een grijze sjaal om en een zwarte Garibaldi
vilthoed op loopt Sjouke Rijper in de schemering over de Appelweg. Ze gaan de verkeerde kant
op. Het dringt tot hem door dat ze niet naar huis gaan. Ze lopen richting een boerderij net buiten
het kamp. Het is een tocht van bijna zeshonderd meter. Sjouke kan zijn lotgenoten maar moeilijk
bijhouden. Hij leunt zwaar op de zilveren handgreep van zijn wandelstok. De plek des onheils is
een heideveldje achter de boerderij. Hier neemt Kotälla van iedereen de horloges en ringen af.
Staand voor een open graf in de heidegrond en wetend welk onheil hem te wachten staat, vraagt
hij of hij nog iets mag lezen uit zijn zakbijbel. Dat wordt hem niet gegund. Kotälla pakt het
bijbeltje af, bladert er door en gooit het in de kuil. Hij breekt Sjoukes wandelstok en gooit ook
die in het gat. De ‘Beul van Amersfoort’ stapt opzij en geeft om
half zes ’s middags voor de tweede keer zijn bevel: “Fertig
machen! Legt an! Feuer!”
Ds. Popma: “Hij is gestorven in volle geloofszekerheid. En hij had
door ’t geloof het lot van zijn gezin toevertrouwd aan God, zoals hij
in vroeger jaren na strijd en moeite, zijn werk in Zuid-Amerika, zijn
gemeenten in Holland, zijn eigen levensgang, de toekomst van zijn
kinderen bewust had leren overgeven: God vergist zich niet!”
De moord op dominee Rijper gaat als een lopend vuurtje door het kamp. Anna vermoedt dat er
iets ergs is gebeurd. Niemand durft haar aan te spreken. “De één een nog somberder gezicht dan
de ander.” Woensdagmorgen roept dokter Boerma Anna bij zich en vertelt dat het voor 99
procent zeker is dat haar man is doodgeschoten. Die middag volgt de bevestiging.
Anna zit dan nog met Jo, Mien, Trijnie en Johan vast. Mien: “We mochten niet meteen laten
merken dat we het wisten. De Duitsers wilden de executie geheimhouden. We moesten ons
vermannen, anders zouden ze uitzoeken wie er had gelekt. We konden geen kant op met ons
verdriet.”
Anna schrijft een paar dagen later, in brief aan haar kinderen thuis, wel over het drama. “Wij zijn
bitter bedroefd, maar danken God dat hij van alle aardsche zorg en smart verheven zalig thuis
is.” ... “We mogen geloven dat zijn taak voorbij was. Anders was hij nog bij ons.” ... “En nu
kinderen, ga ik mijn weg alleen verder, eenzaam maar met God gemeenzaam, totdat we eens
vereenigd God mogen prijzen en Jezus Christus die ons verlost heeft.”
Vanzelfsprekend volgen er brieven terug. Zoon Kees, inmiddels zelf ook predikant, schrijft:
“Heeft God ons dan verlaten? Laat Hij dat alles maar toe? Het is zo moeilijk om vast te houden
dat God liefde is. En dat er geen haar valt zonder zijn wil...” En in een andere brief: “Ik ken
geen wraakgevoel. Het is waar, God zal het vergelden.”
Sjoukes jongste zonen, Theo en Henk, zijn door de Duitsers ondergebracht bij
een ‘Deutsch freundliches’ bakkersgezin. Maar die mensen blijken helemaal
niet zo pro-Duits te zijn en zelfs verbonden aan dezelfde kerk als de Rijpers.
Deze bakker levert brood aan het Duitse leger, maar heeft zijn vaderland niet de
rug toegekeerd. Het is een onzekere periode voor deze jonge knapen. Nog
ontwetend over het lot van hun broers en vader worden ze flink aan het werk
gezet in de bakkerij. Hun kleren zijn vervuild. Op een koude dag kloppen de jongens uit
wanhoop aan bij warenhuis Ramselaar, waar hun zuster Mien werkte, voordat zij werd opgepakt.
Theo en Henk vragen om schone, warme kleding. De eerste paar keer worden ze weggestuurd.
Maar ze houden aan. Uiteindelijk krijgen ze een stel lange kousen.
De jongens willen thuis kleding ophalen. De Johannes Bosboomstraat 15 wordt nu bewoond
door het landwachtersechtpaar Doorten. Dit tweetal heeft niet alleen het huis betrokken maar is
Print van conceptversie d.d. 20 november 2010
© Sj. A. Rijper
33