dominee Sjouke Rijper - van Sjouke Rijper

Het leven van dominee Sjouke Rijper
Klaas Rijper is haringvisser als hij in 1785 trouwt met Maartje Dekker. Ze vestigen zich in
Purmerend en krijgen een zoon en een dochter: Pieter (1787) en Neeltje (1789). Hun oudste zoon
wordt zeeman en een zeeman aan wal is vaak te vinden in ‘het kleine café aan de haven’. In de
herberg van ene Markus Heijenga wordt de 24-jarige Pieter verliefd op een vrouw met dezelfde
voornaam als z’n zus. Het is de dochter van de herbergier: Neeltje Heijenga (23). Ze trouwen op
31 mei 1812 in Purmerend en krijgen vier kinderen: Klaas, Trijntje, Aafje en Neeltje.
Uit dat gezin trouwt Trijntje Rijper met meubelmaker
Sjouke Sjoukes, zoon van Jacob Sjoukes,
veerschipper/winkelier. In hun woonplaats Oosthuizen
krijgen ze een dochter: Aafje Sjoukes.
Trijntjes broer, Klaas Rijper vaart net als z’n vader op
zee, in de functie van stuurman en later, volgens een
bron, kapitein. Klaas treedt in 1852, op 28-jarige
leeftijd, in het huwelijk met de dan 20-jarige Cornelia
Meijer. Zij krijgen in Purmerend een zoon: Pieter
Rijper, die net als zijn vader en opa later zeeman zal
worden. Klaas overlijdt in 1873 op 49-jarige leeftijd in
het harnas: op zee.
Op 2 mei 1878 heeft Pieter Rijper zijn vierjarige
dienstplicht bij de Nationale Militie er op zitten. Kort
daarop treedt hij in de voetsporen van vader Klaas en
opa Pieter. Pieter jr. wordt bootsman bij de Stoomvaart
Maatschappij Nederland (SMN) op het mailschip
‘Conrad’, een stoomschip met hulpzeilen dat een twee
maandelijkse dienst vaart op Batavia (Nederlands-
Indië). Wat er in die periode tussen Pieter (25) en z’n
nichtje Aafje (24) gebeurt, is niet helemaal duidelijk, behalve dan dat ze een relatie met elkaar
aanknopen. ”Neef en nicht vrijt licht”, stelt een oud Nederlands gezegde. Aaf en Piet trouwen op
woensdag 23 oktober 1879 in Den Helder, waar de SMN is gevestigd. Ze hebben haast, want het
huwelijk wordt pas drie dagen voor de trouwdag ‘afgekondigd’. Voor de verplichte tweede
afkondiging krijgen ze dispensatie van de Officier van Justitie te Alkmaar omdat Pieter twee
dagen later alweer moet uitvaren met de ‘Conrad’. Het stel wil niet wachten op Pieters terugkeer.
Is het echte liefde? Of is er snelheid geboden omdat Aafje, in de korte periode dat Pieter aan wal
is, zwanger is geraakt van haar neef? Die zwangerschap zou dan uitlopen op een miskraam, want
in de eerste vijf jaar van hun huwelijk komt geen gezond kind ter wereld. En kennelijk is de
verwantschap zo groot (of een scheiding zo’n schande) dat ze bij elkaar blijven, zelfs ondanks
(of dankzij) de veelvuldige maandenlange afwezigheid van Pieter.
Kort na de opening van het Noordzeekanaal vertrekken de stoomboten van ‘de Maatschappij’
voortaan voornamelijk vanaf de Amsterdamse Oostelijke Handelskade, de Java- en de
Sumatrakade. Pieter en Aafje Rijper verhuizen daarom van Den Helder naar de Czaar Peterstraat
in Amsterdam.
Inteelt
Het uitblijven van een nageslacht bij de Rijpers is niet verwonderlijk aangezien bij deze
consanguïne (bloedverwante) relaties sprake is van inteelt. Bij mensen resulteert inteelt tot
verminderde vruchtbaarheid, een hoog aantal miskramen en afwijkingen net zolang tot de
Print van conceptversie d.d. 20 november 2010
© Sj. A. Rijper
5