dominee Sjouke Rijper - van Sjouke Rijper

Enkhuizen
Het leven van dominee Sjouke Rijper
In 1663 is Nederland nog de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In dat jaar wordt
Albertus Cornelis van Rijp geboren in De Rijp. Afgaande op het patroniem, zoon van ene
Cornelis van Rijp. Albertus is scheepsbouwer. Een vanzelfsprekend beroep in die regio. In 1602
was in de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) opgericht, waarvan ook een Kamer in
Enkhuizen werd gevestigd. Twintig jaar later neemt Enkhuizen ook deel aan de oprichting van
de West-Indische Compagnie. Enkhuizen is daardoor een welvarende handelsstad.
Albert werkt op de VOC-scheepswerf aan de
Wierdijk in Enkhuizen. In zijn werkperiode was de
Gouden Eeuw over zijn hoogtepunt heen. Een
achteruitgang in welvaart begint vanaf 1652 als de
eerste van een reeks oorlogen met Engeland,
Frankrijk en Spanje uitbreekt. De Hollandse handel
en visserij lijden onder de grote concurrentie vanuit
Engeland en ook in eigen land heeft Enkhuizen last
van concurrentie. De economische activiteiten verplaatsen zich steeds meer naar Amsterdam, ten
koste van de activiteiten in noordelijker gebieden.
In die tijd van economische malaise trouwt Albert van Rijp met Neeltje Anna Swaga. Op 25jarige
leeftijd wordt hij vader van Johannes Albertuszoon. Albertus zelf sterft op veertigjarige
leeftijd in zijn woonplaats. Johannes is dan pas 15 jaar oud. Deze jongeman gaat de visserij in.
Hij vaart op de vloot van Enkhuizen. Op 2 maart 1720 trouwt Johannes van Rijp met Betje Maria
Zwagersma.
De economie in Enkhuizen trekt weer aan. In de achttiende eeuw groeit het belang van de VOC
als werkgever in de stad; tientallen Enkhuizers werken in de VOC-kantoren en honderden
werken in de pakhuizen, op de scheepswerf, in de touwslagerij en op de schepen. En dan is er
ook nog de vissersvloot. Op één van die boten vaart Johannes van Rijp. Met zijn vrouw Betje
krijgt hij zondag 6 maart 1735 een zoon. Naar goed gebruik vernoemen ze hem naar de vader:
Johanneszoon van Rijp, in de boeken ook wel Jan (van) Rijp genoemd. Ook hij groeit op in
Enkhuizen.
Deze Johannes combineert het beroep van visser met dat van kruidenier. Hij valt als een blok
voor ene Neeltje Hartog. Samen verhuizen ze naar het dorp van de voorvaderen van Johannes:
De Rijp, weg van de Zuiderzee.
Rijper
Als Johannes 24 is, om precies te zijn op vrijdag 18 mei 1759, wordt hij vader van Klaas. In de
boeken is terug te zien dat Johannes niet alleen afscheid neemt van Enkhuizen, maar ook van zijn
achternaam. Klaas heet niet langer Van Rijp, maar Rijperszoon of Rijper(s).
Waarom? Napoleon, die bij ons later (op18-11-1811) de achternaam zou verplicht stellen, is dan
nog niet eens geboren. Tot die tijd werden geografische, beroeps-, eigenschaps- en
afstammingsnamen (patroniemen) gehanteerd. Klaas ging kennelijk van een geografische naam
naar een patroniem. De inwoners van De Rijp werden ‘Rijpenaren’ of ‘Rijpers’ genoemd.
Johannes woont in De Rijp, heet eigenlijk Van Rijp en mag zich dus met recht een Rijper
noemen. Een andere mogelijkheid is dat ‘Rijper’ zijn roepnaam is om Johannes niet te verwarren
met zijn vader die dezelfde naam heeft.
Print van conceptversie d.d. 20 november 2010
© Sj. A. Rijper
4