10JAAR JONGERENCOACHING - De8

10 JAAR
JONGERENCOACHING
Hoe de slaagkansen van leerlingen verhogen?

INHOUD
Voorwoord
1. Jongerencoaching kort……………………………………………………………. p. 7
2. Jongerencoaches aan het woord…………………………………………….… p. 9
3. Verwijzers aan het woord……………………………...………………………… p. 17
4. Methodiek Jongerencoaching………………………………………………….. p. 29
5. 10 jaar Jongerencoaching…………………………………………………..….... p. 38
De8 in 30 seconden
Colofon
2 3

VOORWOORD
Tien jaar jongerencoaching
Jongeren spenderen gemiddeld 15 000 uren van hun leven op school. Zinvol je tijd op de
schoolbanken doorbrengen heeft dus een grote impact op het leven van jongeren. Tien jaar
geleden startte het jongerencoachproject voor jongeren met minder kansen om hun schoolcarrière
goed te beëindigen.
Sinds 2000 ben ik niet alleen supporter aan de zijlijn, maar sta ik er midden in als coördinator.
Ik geloof in de laagdrempelige methodiek waarbij wederzijds vertrouwen en respect de
sleutelwoorden zijn. Geen holle woorden, maar de kern van onze werking.
De jongeren die wij bereiken, zijn de zogenaamde “hangjongeren” die nergens welkom zijn.
Ze hebben het moeilijk hun leefwereld te laten aansluiten bij de school, het gestructureerd
verenigingsleven, de gevestigde orde. Jongerencoaches blijven geloven in de competenties
van deze jongeren. We blijven contact houden met hen zodat vertrouwen en wederzijds
respect kunnen groeien. Van daaruit worden deze jongeren gecoacht, ondersteund,
geholpen… maar ook geconfronteerd.
De methodiek van jongerencoaching loont. Gedetailleerde statistieken en wetenschappelijke
bewijzen om de positieve resultaten te onderbouwen hebben we niet, maar na tien jaar
jongerencoaching kunnen we trots terugkijken op het grote aantal jongeren die we succesvol
gecoacht hebben. Velen zitten weer op de sporen, richting school of werk. Jongerencoaching
is een onmisbare schakel in dit proces en de Antwerpse uitvalpreventie. We zien dan ook
navolging van onze methodiek in het basisonderwijs, hulpverlening en sportclubs.
Ik hoop dan ook dat deze publicatie je kan overtuigen van de kracht van onze methodiek.
En dat je onze methodiek of elementen ervan meeneemt in je eigen werking.
BEDANKT
Bedankt aan alle jongerencoaches die de afgelopen tien jaar hebben meegewerkt. Bedankt
Rachid, Ahmed, Özgür, Hassane, Abdel, Saïd, Zoë, Maarten, Gürbüz, Houcine, Erdal, Rachid,
Barbara, Mohamed, Sliman, Mohamed, Majdouline, Wim, Brahim, Karima en Zakayo voor
jullie inzet, energie, “lastig” karakter waardoor grenzen verlegd konden worden.
Bedankt aan Véronique Grossi, algemeen coördinator van het Antwerps minderhedencentrum
de8. Tegen alle logica in van projectmatig werken bleef de8 in het project geloven,
verdedigen en (financieel) ondersteunen.
Bedankt aan de Antwerpse schepen van Onderwijs, Robert Voorhamme, om in het project
te geloven en BASF warm te maken het project financieel te steunen. Dat verdubbelde het
aantal jongerencoaches.
Bedankt aan alle directies en medewerkers van de betrokken scholen, het Antwerps
Onderwijsbeleid Antwerpen, het Centraal Meldpunt, collega’s van uitvalpreventie en de
vele hulpverleners in Antwerpen voor de vruchtbare samenwerking.
Kathleen Debruyne, september 2008
4 5

Voor de leesbaarheid van de tekst kiezen we ervoor waar “hij of zij” moet staan steeds “hij”
te schrijven. Waar we “Belg van Marokkaanse of Turkse origine” zouden moeten schrijven,
gebruiken we het verkorte “Marokkaanse of Turkse jongere(n) of ouder(s)”.
1. JONGERENCOACHING
KORT
Het project Jongerencoaching van het
Antwerps minderhedencentrum de8 is al
tien jaar een vaste waarde in de Antwerpse
beroepsscholen. In 1997 startte de8 samen
met de vijf Antwerpse Centra voor Deeltijds
Onderwijs, de Tewerkstellingsinitiatieven
Stedelijk Onderwijs (TISO) en Vrij Onderwijs
(TIVO) met twee jongerencoaches. Ondertussen
zijn er zes actief in zeventien scholen
met een succesvolle methodiek.
Een jongerencoach probeert te voorkomen
dat leerlingen in risicosituaties in het
onderwijs uitvallen. Hij of zij richt zich op
leerlingen die spijbelen, storend gedrag
vertonen, in een neerwaartse spiraal
terechtkomen. Deze jongeren zijn afgeknapt
op hulpverleningsinstanties, lopen risico om
de school zonder diploma te verlaten, geen
werk te vinden… Bovendien gaan schoolproblemen
vaak hand in hand met een
problematische thuissituatie.
Een jongerencoach werkt niet voor maar
samen met jongeren. Hij of zij is een
vertrouwenspersoon, bemiddelaar, adviseur,
hulpverlener, jeugdwerker en conflictmanager.
Respect en wederzijds vertrouwen zijn
de sleutelwoorden.
WAT WIL DE JONGERENCOACH BEREIKEN?
· Een positieve houding ontwikkelen
· Spijbelgedrag voorkomen
· Werkervaring opdoen
· Een kwalificatie behalen
· Ouders betrekken bij school en werk
· De zorgstructuur binnen de school
ondersteunen
HOE GAAT DE JONGERENCOACH TE WERK?
Hij werkt in een aandachtswijk van
Antwerpen waar hij een bekend figuur is op
straat en pleintjes. Elke jongerencoach heeft
in zijn territorium twee à drie scholen waar
hij ook jongeren op een informele manier
leert kennen. Tijdens die eerste contacten
legt hij uit wie hij is, wat hij doet, dat hij niet
aan een school verbonden is en ze daardoor
6 7
in vertrouwen dingen met hem kunnen
bespreken. Na deze kennismakingsfase
probeert de jongerencoach een vertrouwensband
op te bouwen door over de
problemen van de jongere te praten en
samen naar oplossingen te zoeken via
concrete stappen en doelstellingen. De
coach blijft de leerling nog het hele schooljaar
en zelfs daarna opvolgen om snel in te
grijpen als nieuwe problemen opduiken. Hij
onderhoudt ook voortdurend contacten met
schoolteams, Centra voor Leerlingenbegeleiding
(CLB’s), ouders, sport- en jeugdverenigingen
en hulpverleningsinstanties.
Naast deze territoriale werking, waarbij de
jongerencoach via zijn aanwezigheid in de
school en de buurt jongeren aanspreekt,
werken jongerencoaches ook vraaggestuurd
waarbij dossiers via het Centraal Meldpunt
Onderwijs bij hen terecht komen.
RESULTATEN?
· Zes jongerencoaches begeleiden elk
minstens 30 jongeren per schooljaar op
een intensieve manier en onderhouden
daarnaast nog kortstondige contacten
met veel jongeren.
· Jongeren spijbelen minder, zijn meer
gemotiveerd, verlaten minder voortijdig
de school en vinden gemakkelijker de
weg naar een kwalificatie, tewerkstellingsinitiatief
of voortgezette opleiding.
· Scholen vinden moeilijk gedrag beter
hanteerbaar.
Jongerencoaching kort

VISIE OP DIVERSITEIT: VOORBIJ DE ETNICITEIT
Het project Jongerencoaching volgt het diversiteitsbeleid van het Antwerps minderhedencentrum
de8. Dat betekent onder meer dat we uitgaan van inclusief denken en handelen, waarbij
elke vorm van ‘wij-zij’-denken wordt geweerd. Het is relevant om dit te benadrukken, omdat
het verleidelijk is om het project te herleiden tot allochtone jongerencoaches die allochtone
jongeren bijstaan, want zij zijn de taal en de cultuur van de allochtone gemeenschap immers
machtig.
Enerzijds is het zo dat niet alle jongerencoaches van allochtone origine zijn. Anderzijds
worden niet alleen Marokkaanse jongeren begeleid, maar jongeren van heel diverse herkomst,
waaronder ook de Belgische.
We kiezen er bewust voor om voorbij de etniciteit van de jongere te denken. Want “inclusief
denken en handelen” betekent dat binnen een bepaalde context het gemeenschappelijke op
de voorgrond wordt geplaatst – en dus niet de etniciteit. Dat vraagt om een gelijktijdig erkennen
van de gelijkheid (overeenkomsten) én de functionele verschillen tussen mensen. Met
functioneel wordt bedoeld: wensen, behoeften, problemen en belangen van mensen.
Stelt u zich voor dat voor elke etniciteit een gepaste jongerencoach zou worden gezocht.
Op die manier zouden we de afzonderlijke gemeenschappen bevestigen in hun bestaan of
zelfs in hun isolement en zou de jongerencoach louter optreden als een soort boodschapper
tussen de allochtone en de autochtone gemeenschap. Met als gevolg dat er in extremis niets
verandert; het status quo wordt immers niet doorbroken.
Met het oog op een pluralistische samenleving, waarin mensen van diverse achtergronden
met elkaar het gesprek aangaan, kiezen we voor een willekeurige matching tussen jongerencoach
en jongere. Misschien is dat niet altijd de makkelijkste of kortste weg, maar het
uiteindelijke resultaat is wel performanter, want de hindernissen die door de betrokkenen
moeten worden overwonnen, zijn tevens als deuren die worden geopend naar een vruchtbare
dialoog.
2. JONGERENCOACHES AAN
HET WOORD
Vandaag, september 2008, zijn er zes
voltijdse jongerencoaches actief in de regio
Antwerpen. Elke dag opnieuw proberen zij
jongeren die het onderwijs definitief de rug
dreigen toe te keren te motiveren om hun
schoolcarrière weer op het goede spoor te
krijgen. Vooral Marokkaanse jongeren uit
maatschappelijk kwetsbare milieus blijken
voortijdig uit te vallen, zonder doorstroming
naar werk. Bovendien maken deze jongeren
minder kans om tijdens hun opleiding
werkervaring op te doen en vallen zij ook bij
hun vrijetijdsbesteding vaak uit de boot.
We laten twee jongerencoaches en een
oudgediende aan het woord. Zij staan reeds
één of meerdere jaren in het veld van een
grootstedelijke problematiek. Hun actieterrein
zijn de scholen, de pleintjes, de straten,
8 9
de vzw-cafés en de thuismilieus van
jongeren tussen de twaalf en de achttien
jaar oud. Zij spreken met kennis van zaken,
maar ook uit het hart, over hún jongeren.
Maarten Van Camp (41) werkte zes jaar
als jongerencoach. Nu werkt hij aan het
onderwijsproject Ervaringsgroepen van het
Antwerps minderhedencentrum de8.
Wim Hellemans (27) is de jongste van de
drie. Hij mag terugblikken op bijna drie jaar
jongerencoaching. Mohamed Bakach (29)
heeft vier jaar ervaring.
TERRITORIALE JONGERENCOACHING
De territoriale of preventieve jongerencoaching
is gericht op maatschappelijk
kwetsbare jongeren in het deeltijds en
voltijds beroepsonderwijs in dertien aandachtswijken
van Antwerpen. Deze jongeren
maken minder kans op maatschappelijke
participatie en kampen met (aankomend)
spijbelgedrag, attitude-, relatie- en communicatieproblemen
met ouders en/of
de school, wat een negatieve weerslag
heeft op hun (leer)traject. Concreet gaat
het om jongerencoaching door middel van
begeleiding en opvolging van jongeren die
dreigen uit te vallen door afwijkend gedrag
en spijbelen. De aandachtswijken die onder
het territorium van de jongerencoaches
vallen, zijn Borgerhout, Deurne, Merksem,
Luchtbal, Antwerpen-Noord, Stationsbuurt,
Kievitsbuurt, Zurenborg, Klein Antwerpen,
Oud-Berchem, Antwerpen-Zuid, het Kiel,
Hoboken en Wilrijk Valaar.
Toen Maarten op 1 september 2000 als
jongerencoach van start ging, bestond er
alleen de territoriale werking. ‘Ik werkte in
de wijk van Antwerpen-Noord en uitsluitend
voor de jongeren van het deeltijds onderwijs.
Mijn scholen waren alle centra voor deeltijds
onderwijs in Antwerpen. We werkten
toen voor het deeltijds onderwijs, omdat
bleek dat heel wat Marokkaanse en Turkse
jongeren weinig kans hadden op tewerkstelling.
We trachtten hen te motiveren en te
ondersteunen. Later hebben we het project
opengetrokken naar alle jongeren met een
niet-Belgische origine. Territoriale jongerencoaching
betekent buurtgericht werken.
Als jongerencoach moet je met de jongere
Jongerencoaches aan het woord

meegaan en meedoen. Wekelijks voetballen
met de jongens, zorgde voor een dynamiek,
waarbij ik ze op een heel andere manier
leerde kennen. We werden vrienden, maar
tegelijk ook weer niet. Een zekere autoriteit
en afstand moeten blijven bestaan.’
Ook Mohamed richt zich vooral op de
territoriale jongerencoaching. Hij werkt in de
wijken Oud-Berchem, Zurenborg, Klein
Antwerpen en een deel van Borgerhout-
Zuid. ‘Buurtwerking betekent dat je het
netwerk in de buurt aanwendt, zoals de
jeugdhuizen, de contacten met de mensen
van de groenvoorziening, de wijkagenten, de
bejaarden op de bank van het pleintje,
voorbijgangers, leerkrachten, kortom
iedereen die informatie kan geven over de
jongeren die in de buurt rondhangen. Mijn
twee territoriale scholen zijn het KTA
Borgerhout en Sint-Willibrordus. Ik spreek
met iedereen, zelfs met de schoonmaakster
van de school, want zij ziet alles. Op die
manier krijg ik een beeld van de jongeren
die ik begeleid.’
Wim werkt in Antwerpen-Zuid, Hoboken
en het Kiel. De ene wijk is de andere niet.
‘Kiel is een volkse wijk, een dorp binnen de
stad waar iedereen elkaar kent. Er lopen
veel mensen op straat. Ik ervaar het als
een aangename buurt. Hoboken is meer
gesloten. Er zijn hier weinig winkels. De
mensen zitten er achter hun gesloten rolluiken.
Autochtonen en allochtonen staan
er eerder tegenóver elkaar. Ik vind het heel
moeilijk om in Hoboken het vertrouwen van
de jongeren te winnen. Omdat mijn territorium
zo uitgestrekt en divers is, probeer ik
me in de eerste plaats in de scholen kenbaar
te maken. Mijn twee scholen zijn Sint-Agnes
in Hoboken en Leonardo Lyceum Pierenberg
in de wijk Kiel. De scholen functioneren dus
als vindplaatsen van de jongeren. Toch merk
ik dat ik me stilaan ook in de wijken en op
straat, meer en meer kan doen gelden.’
JONGERENCOACHING IN DE SCHOLEN
‘De meeste leerlingen die ik begeleid,’ vertelt
Wim, ‘volgen voltijds beroepssecundair
onderwijs (BSO) in de richtingen Kantoor,
Haarzorg, Mode en Handel. In het Leonardo
Lyceum Pierenberg bestaat enkel de richting
Kantoor. Op die school heb ik wekelijks een
gesprek met de leerlingenbegeleidster. Die
zegt me bijvoorbeeld dat een jongen veel
afwezig is en of ik bij hem thuis eens kan
langsgaan. Op Sint-Agnes is er wekelijks
een leerlingenoverlegmoment met de directie,
het Centrum voor Leerlingenbegeleiding
(CLB) en de leerlingenbegeleider. We praten
over de leerlingen en ik krijg enkele dossiers
toegewezen. Meestal gaat het over ongewettigde
afwezigheden of attitudeproblemen.
Ik spreek dan de jongere aan op de speelplaats,
zonder meteen over het probleem te
beginnen. Ik wil hem immers niet viseren, te
midden van zijn vrienden. Na een informeel
gesprek leg ik uit dat ik samenwerk met de
school, maar er tegelijk onafhankelijk van
ben. Dat is heel belangrijk. Hij moet weten
dat ik er ben om zijn belangen te verdedigen,
maar ook dat ik een en ander heb gehoord
dat ik graag met hem wil bespreken. Zijn
versie van de feiten koppel ik dan terug naar
de school. Misschien was er een misverstand.
Ik vraag of ik wekelijks met hem mag
praten en als dat goed is, dan start ik de
begeleiding op. Ik vraag ook altijd of ik zijn
ouders mag contacteren.’
Ook Mohamed krijgt dossiers toegeschoven
via het CLB op de school. ‘Het gaat over
leerlingen die te laat komen, spijbelen,
agressief gedrag vertonen. Soms komen ook
leerkrachten me spontaan over een jongere
vertellen. Alles hangt af van de relatie die
ik heb met het schoolpersoneel. Nadat ik
van het CLB een vraag heb gekregen, zal ik
eerst naar de school gaan en een kennismakingsgesprek
organiseren, om zo meer
inzicht te krijgen in de situatie. Soms krijg ik
via de telefoon een situatieschets waarvan
achteraf blijkt dat ze niet met de waarheid
strookt. Ik laat de jongere vertellen en
probeer actief te luisteren. De jongere moet
echt het gevoel hebben dat hij in het vertellen
van zijn verhaal voluit kan gaan. Leerling
en leerkracht hebben doorgaans een ander
verhaal. Ik probeer aan de hand van vragen
het aandeel van de jongere in het conflict
duidelijk te maken. Hij moet zelf tot inzicht
komen. Vervolgens ga ik naar de leerkracht
en probeer ik te bemiddelen, door te zeggen
dat de leerling het probleem erkent, maar
dat hij bijvoorbeeld geschrokken was van de
reactie van de leerkracht. Ik moet altijd laten
voelen dat ik niet de vijand ben van de leerling
of van de leerkracht. Soms komen we zo
vrij snel tot een oplossing, maar het conflict
kan ook een heel jaar aanslepen.’
Wim en Mohamed staan op scholen met
voltijds onderwijs. Maarten begeleidde veel
jongeren in het deeltijds onderwijs, waar
jongeren twee dagen les volgen en drie
dagen werken. Dat vraagt om een andere
aanpak. ‘Jongeren in het deeltijds onderwijs
worden soms in een brugproject geplaatst.
Dat zijn tewerkstellingsprojecten waar ze
de juiste arbeidsattitude leren. Dat gaat
van op tijd leren komen tot de juiste werkkledij
dragen. Tegelijk worden ze opgeleid in
disciplines als automechanica, hout, bouw,
verkoop, kantoor of horeca. In het brugproject
verblijven ze maximum veertig weken.
Als ze zogenaamd arbeidsrijp zijn, stromen
ze door naar regulier werk. Andere jongeren
mogen meteen op een reguliere arbeidsplaats
beginnen.’
10 11
‘Als de school vond dat een leerling niet
gemotiveerd was om naar regulier werk
te zoeken, dan werd ik ingeschakeld. De
jongere vertelde dan dikwijls dat hij wel
gemotiveerd is, maar geen kansen krijgt. Op
sommige werkplaatsen, zoals die van Kantoor
of Verkoop, speelde soms racisme mee.
Dan gaat het om werkgevers die schrik hebben
om klanten te verliezen. In de hardere
sectoren was de soort job erg bepalend. Als
het slecht gaat in de bouwsector, zullen ze
niet snel deeltijdse jongeren aanwerven.
Veel van mijn gesprekken met de jongeren
gingen over de arbeidsattitude. Jongeren
kunnen schoolmoe zijn, maar daarom zijn
ze nog niet arbeidsrijp. Ik trachtte de verwachtingen
van de jongere én van de school
naast elkaar te leggen. Eigenlijk moesten
ze naar elkaar toe groeien. De school moest
soms worden aangemoedigd om bepaalde
jongeren toch een kans te geven. Dan vroeg
ik aan de jongeren om tijdens de praktijklessen
te laten zien wat ze in hun mars hebben.
Jongeren hebben vaak valse verwachtingen.
Ze willen te snel een goed betaalde job.
Dat is niet realistisch. Het doel is altijd een
getuigschrift en kans op werk.’
BIJ DE OUDERS THUIS
‘Als de jongere toestemt, ga ik ook met zijn
of haar ouders praten,’ zegt Wim. ‘Dat is niet
eenvoudig. Ik begeleid vooral Marokkaanse
jongens. De taal is vaak een struikelblok. Ik
praat meestal met de ouders in aanwezigheid
van de jongere. Maar soms komt hij
of zij niet opdagen. Een moeder kreeg van
de school de vraag om de agenda van haar
dochter te controleren en haar te straffen
als ze een nota had. Die moeder vond dat
heel moeilijk, omdat ze een goede band had
met haar dochter. Dan hebben we afgesproken
om haar niet te straffen maar net te
belonen als ze iets goed deed.’
Ook Maarten ging dikwijls op huisbezoek.
‘Ik vond dat de ouders moesten weten wat ik
deed. Zij zijn immers verantwoordelijk voor
hun kinderen. Die oudercontacten waren
niet altijd makkelijk, omdat ik vaak moest
werken via broers of zussen die Nederlands
Jongerencoaches aan het woord

spraken. Ik trachtte de ouders erop te wijzen
hoe belangrijk het is dat ze het Nederlands
beheersen. In het begin vonden de jongeren
het vreemd dat ik bij hen thuiskwam. Maar
als ze merkten dat ik met een positief of
informatief verhaal kwam, begrepen ze het
wel. Ik maakte ook duidelijk dat mijn huisbezoek
in hun voordeel kon werken. Ik sprak
ook anders tegen de ouders dan tegen de
leerlingen. Die laatsten apprecieerden dat.
Uiteindelijk staat of valt alles met vertrouwen.’
‘Jongeren zien hun ouders dikwijls niet
uit werken gaan. Moeder is huisvrouw. Ze
hebben veel kinderen. Hun kennis van ons
onderwijssysteem is ondermaats. Zo denken
ouders dat deeltijds onderwijs meteen tot
een job leidt. Dat komt ook door de communicatieproblemen
tijdens de inschrijving
op school. Jongens, vooral na hun vijftiende
verjaardag, hebben dikwijls een slechte
band met vader, of eerder geen band. Met
moeder is hun relatie beter. Die verzwijgt
ook vaak dingen voor vader. Ik heb discussies
meegemaakt tussen de ouders, omdat
vader niet alles wist, bijvoorbeeld dat zijn
zoon softdrugs rookte. Vaders mogen niet
ophouden met hun kinderen te praten. Let
wel, ik veralgemeen hier. Als jongerencoach
moet je echter voortdurend relativeren
en nooit veralgemenen. Ook leerkrachten
mogen dat niet doen. Dat leidt tot stereotiep
gedrag ten opzichte van de leerlingen en
hun cultuur. Los van de huisbezoeken had ik
altijd het liefst dat ik de problemen samen
met de jongeren kon oplossen en niet zozeer
via hun ouders. Dat vertelde ik de jongeren
ook. Daar hadden ze respect voor.’
Mohamed betrekt alleen de ouders als het
echt nodig is. ‘De meeste jongeren, en dan
zeker de Marokkaanse, hebben dat niet
graag. Als ze ouder zijn dan veertien mogen
ze zelf kiezen of ze al dan niet door mij willen
begeleid worden. Ik ga alleen naar de
ouders als het echt niet anders kan. Maar
ook om positieve dingen te vertellen. Als het
bijvoorbeeld echt goed gaat met een jongen,
dan ga ik zonder zijn medeweten naar zijn
ouders en vertel ik dat hij goed bezig is. Als
die jongen dan thuiskomt, voelt hij positieve
vibes.’
‘Mijn jongeren leven in multiprobleemgezinnen.
Grote gezinnen, slechte huisvesting,
kleine ruimtes, gescheiden ouders, werkloze
vader. Marokkaanse ouders voelen zich vaak
aangevallen als ik langskom. Dat ik hen zou
komen vertellen wat ze moeten doen… Dat
ze hier al dertig jaar wonen, als gastarbeider
werken en dat ik als snotneus zou komen
zeggen hoe ze hun kinderen moeten opvoeden…
Dat beeld moet ik dan bijstellen. De
bedoeling is altijd hun vertrouwen winnen.
Dat doe ik door positief te praten, zaken te
nuanceren, mee in hun verhaal te stappen.
Dan zeg ik dat ik weet dat ze het moeilijk
hebben, dat het niet eenvoudig is met zoveel
kinderen, dat de westerse wereld soms
anders denkt. Ik spreek ook mee over de
beleving van hun geloof. Na tien huisbezoeken
durf ik uiteraard al veel meer te zeggen
tegen de ouders. Ze worden opener.’
DE SLEUTEL IS VERTROUWEN
Maarten legt uit dat jongerencoaching een
moeilijke evenwichtsoefening is tussen
vertrouwen winnen en afstand bewaren.
‘Ik werd dagelijks, ook ’s avonds en in het
weekend, gebeld door de jongeren. Soms
vertelden ze gewoon dat ze verliefd waren.
Dat zegt iets over de vertrouwensband.
Jongerencoaching heeft een moeilijk te beschrijven
methodiek. Je moet heel dicht bij
de jongere staan, maar tegelijk zijn context
in het achterhoofd houden. Zij vertellen hun
verhaal, maar wij krijgen ook informatie
van de jeugdbrigade of de leerkrachten. Het
vertrouwen dat je geeft of krijgt, moet je dus
voortdurend aftoetsen aan het netwerk. Als
ik door de buurt liep, werd ik door alleman
aangesproken. Buurttoezichters, de straathoekwerkers,
moeders, voorbijgangers. Ik
ging ook naar de vzw-cafés. Vaak was ik de
eerste Belg die daar binnenkwam. Vooral de
Turkse jongens apprecieerden dat. Jongens
in Marokkaanse vzw-cafés vonden dan
weer dikwijls dat ik hun privéleven te dicht
naderde. Het duurt jaren voordat je beseft
ELIAS: “Waarom zou ik mijn best doen op school? Als profvoetballer ga
ik duizend keer meer verdienen dan jij!”
Elias, dertien jaar, zat in het eerste jaar van het secundair onderwijs. Hij was een populaire
jongen. Hij gesticuleerde fel tijdens het praten, kon toveren met de bal aan zijn voeten.
De jongerencoach kwam gemiddeld twee keer per week tijdens de pauzes op de speelplaats.
Elias viel hem meteen op. Hij kwam de jongen ook al eens tegen op de pleintjes in de buurt.
Telkens was Elias aan het voetballen. De jongerencoach kon ook wel tegen een balletje trappen,
dus al snel waren ze samen aan het voetballen. Over problemen werd er niet gepraat,
toch niet in het begin.
Tijdens de wekelijkse overlegvergaderingen op school viel de naam Elias steeds meer. Zijn
gedrag tijdens de lessen ging van kwaad naar erger: hij lette niet op, had zijn boeken en
agenda vaak niet bij, gedroeg zich arrogant tegen medeleerlingen en leerkrachten, weigerde
taken te maken. Zijn punten waren abominabel slecht. Hij zou zich moeten herpakken, zoniet
zou hij een B-attest krijgen. Hij was intelligent genoeg om goede schoolresultaten te halen.
De jongerencoach bleef de jongen op de speelplaats en op de pleintjes ontmoeten, waar hij
mee voetbalde, maar hij sprak hem nu ook aan op zijn prestaties en gedrag op school. Elias
reageerde arrogant op wat de jongerencoach zei: “Waarom zou ik mijn best doen op school?
Ik word toch profvoetballer en zal duizend keer meer verdienen dan jij!” De jongerencoach
gaf niet op: hij probeerde Elias duidelijk te maken dat je als profvoetballer ook competenties
nodig hebt, los van goed kunnen voetballen. Hij liet de jongen er zelf over nadenken en
samen kwamen ze tot het besluit dat talenkennis en rekenen toch ook wel interessant zijn
als voetballer om goede transfers, ook naar het buitenland, mogelijk te maken. Maar Elias
antwoordde: “Ik zal toch een manager hebben, dus hij moet die kennis hebben, ik niet!” De
jongerencoach bleef proberen duidelijk te maken dat eigen kennis belangrijk is om zelfstandig
te kunnen zijn, maar voelde dat hij niet tot de jongen doordrong.
De jongerencoach besloot om het netwerk rond de jongen te betrekken in het motiveren van
Elias. De vader en oudere broers kende hij al van in de buurt. Ook zij zaten met hun handen
in het haar, maar kregen tips van de jongerencoach om consequent toe te zien dat Elias zijn
huiswerk deed en dat ze allen aan hetzelfde zeil trokken.
Elias sprak telkens met veel respect over zijn trainer. Daarom besliste de jongerencoach
de trainer aan te spreken. De trainer vond het ook belangrijk dat Elias goed meewerkte op
school en zou er ook met de jongen over praten. Elias kreeg nu naast de positieve bevestiging
van zijn voetbaltalent ook positieve stimuli over zijn schoolse carrière en daarna ging
het beter.
12 13
Jongerencoaches aan het woord

wat voor een effect dat heeft, hoe je door
je kennis van namen en families makkelijk
vertrouwen en credibiliteit opbouwt.’
Mohamed bevestigt dat. ‘Vanaf dat ik een
vertrouwensband heb opgebouwd, durf ik de
jongere ook te confronteren. Soms is dat ook
echt nodig. Een jongen blijft steeds hetzelfde
flutverhaal herhalen. Op zo’n moment is er
een doorbraak nodig. Dan durf ik scherp uit
de hoek te komen, hem op zijn fout te wijzen.
Mijn manier is dan om zijn taal te gebruiken,
echte jongerentaal, machotaal, straattaal –
dat begrijpen ze. Maar ik zal jongeren nooit
verlinken. Ik zal met ze praten en zeggen dat
het niet goed is wat ze doen. Soms kom ik
een café binnen en dan hoor ik bijvoorbeeld
hoe een jongen tegenover zijn vrienden
pocht over een diefstal. Dan schuif ik bij aan
tafel en die jongen praat gewoon verder. Kijk,
als ik een klikspaan zou zijn, dan breek ik
het vertrouwen. Dat wordt immers rondverteld.
Wat heb ik en die jongere gewonnen als
hij wordt opgesloten. Dan is heel de begeleiding
om zeep. Ik moet kunnen functioneren.
Zij moeten hun verhaal kunnen vertellen. Op
die manier heb ik ook respect voor mijn opdracht.
Dit schooljaar was er een rel tussen
jongens uit Borgerhout en Berchem. Ik ken
die rel al van tien jaar geleden, toen ik zelf
nog op school zat. Dan kan ik aan die gasten
uitleggen dat de geschiedenis zich herhaalt
en dus niet bijzonder is. Dat relativeert. Als
jongerencoach moet je de jongerencultuur,
het milieu kennen. Zoniet val je door de
mand.’
JONGEREN, COACHING EN HET
ONDERWIJS
Jongerencoaches hebben een bijzonder
statuut. Ze staan in en buiten de scholen,
wandelen door buurten die ze zich eigen
maken, praten met heel veel mensen die
elk hun eigen verhaal hebben. Daarom zijn
ze misschien geschikt om een analyse te
maken van de huidige stand van zaken. Als
de jongerencoach spreekt, is het altijd in het
belang van de jongere. Een analyse in kort
bestek is per definitie veralgemenend. De
ene school is de andere niet. De ene leer-
kracht is de andere niet. We moeten dat bij
wat volgt in het achterhoofd houden.
Wim pleit voor een hervorming van het
onderwijs. ‘Dat is een honderdjarenplan,’
lacht hij. Maar hij tracht zijn steentje bij te
dragen. ‘Er zijn scholen die al jaren met een
hoge concentratie aan allochtone leerlingen
zitten. Die hebben dus heel wat ervaring met
die specifieke problematiek. Andere scholen
hebben pas de laatste jaren een instroom
van allochtone leerlingen en weten nog
niet hoe daar mee om te gaan. Ik beschouw
het als een deel van mijn opdracht om de
cultuur van de leerlingen op de school binnen
te brengen, zodat de leerkrachten met
meer inzicht kunnen handelen. Sommige
leerkrachten hebben vooroordelen of doen
zelfs racistische uitspraken. Ze veralgemenen,
gooien al de allochtone leerlingen op
een hoopje: ze kunnen niks, doen alles fout.
De leerlingen voelen het onbegrip. In een
zevende jaar Kantoor was het een enorme
chaos. De leerkrachten hadden geen gezag
meer. Daarom stelden ze een gedragslijst
op met heel betuttelende richtlijnen, zoals
‘zit op je stoel’, ‘praat Nederlands’. Ik heb
hen uitgelegd dat die lijst op verzet zou
stuiten. Een betere manier is altijd om mét
de leerlingen samen te werken. Daarom zijn
we met z’n allen rond de tafel gaan zitten,
leerlingen, leerkrachten en ik, en hebben we
samen een lijst opgesteld. Dat werkte wel.
De school moet de leerlingen betrekken in
het geheel. Met een autoritair regime bereik
je niets.’
Mohamed ziet een verschuiving in de attitude
van de jongeren. ‘Ik voorspel dat we
als jongerencoach ook steeds meer jongeren
uit het ASO zullen moeten gaan begeleiden.
Vroeger voelde ik me slecht als ik te laat
kwam op school. Nu trekken steeds meer
jongeren zich daar weinig van aan. Het
normbesef vervaagt. Of ze nu naar school
gaan of niet, of ze de leraar beledigen of
niet, het kan hun allemaal niet schelen.
Fuck the world. Ook sommige scholen zijn
de controle kwijt. Ik zeg altijd dat we niet
alleen in het secundair maar vooral in het
basisonderwijs moeten investeren. Het is
heel moeilijk om een jongen van zestien nog
ander gedrag aan te leren. Bij kinderen lukt
dat beter. De drempel ligt dan lager. Als je
tegen de ouders van een tienjarige kan zeggen
dat hun zoon steelgedrag vertoont, dan
kunnen ze nog makkelijk ingrijpen. Je kan
hen ook nog structuren aanleren, bijvoorbeeld
dat het niet vreemd is om na schooltijd
nog huiswerk te maken. Gasten van zestien
hebben dat dikwijls nooit gekend en ook hun
ouders hebben hen daar nooit op gewezen.
Veel jongeren kampen ook met een te laag
zelfbeeld. Het cliché: Marokkanen geraken
toch niet aan werk, waarom moet ik dan
studeren? Als je met die slachtofferrol de
samenleving ingaat, waar sta je dan? Gelukkig
kan ik mezelf als voorbeeld gebruiken,
door te zeggen dat het ook anders kan.’
14 15
‘Veel staat of valt met de juiste studiekeuze,’
zegt Maarten. ‘Er zijn leerlingen die volgens
het zogenaamde watervalsysteem van ASO
naar BSO afzakken. Wie onder zijn niveau
schoolloopt, wordt schoolmoe. De gevolgen
hiervan worden onderschat. De school of het
CLB zou misschien accurater te werk moeten
gaan in de studiekeuze van de jongeren.
Ik hoor sommige meisjes uit de richtingen
Kantoor of Verzorging zeggen dat ze niets
bijleren.
‘Ook ik pleit voor jongerencoaching in de
basisschool. We moeten zo vroeg mogelijk
beginnen te werken aan de attitudes. In de
basisschool werk je pas echt preventief.
Maar het gaat niet enkel om het schoolklimaat.
Ik herinner me een jongen die op een
bankje zat en zijn buurt overschouwde. Hij
vroeg zich af wat er van hem en zijn vrienden
moest worden in een buurt die zo troosteloos
was als de zijne. Ik wil maar zeggen
dat je op alle terreinen moet werken. Zo is
het van levensbelang dat jongeren thuis positieve
rolmodellen hebben. Onze jongeren
hebben te weinig ervaring met mensen die
hun talenten ontdekken, het positieve in hen
aanwakkeren. Sommige leerkrachten met
vooroordelen geven een negatief gevoel aan
de jongere door.
Veel ouders begrijpen het onderwijssysteem
niet.’
‘Net als Wim vind ik dat leerlingen op school
meer moeten betrokken worden. De school
moet afstappen van de wij-zij-houding. Nogmaals,
ik wil niet veralgemenen. Een positief
voorbeeld zijn de open klassenraden, waarbij
de jongeren samen met de leerkrachten
en de begeleiders aanwezig zijn. Op die
manier leren leerkrachten nadenken over
hoe zij over jongeren spreken. En de leerling
wordt op zijn beurt versterkt in het zelf argumenteren,
in het nadenken over zichzelf.
Kortom, we moeten altijd, steeds opnieuw,
het gesprek aangaan.’
Jongerencoaches aan het woord

3. VERWIJZERS AAN HET
WOORD
In dit hoofdstuk laten we de doorverwijzers
aan het woord. De jongerencoaches worden
door de school zelf, het Centraal Meldpunt
(CMP) en het Centrum voor Leerlingenbegeleiding
(CLB) gevraagd om een jongere bij te
sturen in zijn of haar schooltraject.
HET CENTRAAL MELDPUNT
Het Centraal Meldpunt houdt kantoor in
hartje Antwerpen en werkt rond de uitvalpreventie
van risicojongeren.
Sofie Vandevelde is coördinatrice: ‘Het CMP
is een netoverkoepelende CLB-structuur. We
begeleiden risicojongeren in hun schoolloopbaan.
Daarnaast verzamelen we gegevens
over schooluitval en spijbelen en doen we
onderzoek naar opvang- en begeleidingsmodellen
voor risicojongeren. We doen aan
procesbegeleiding van de bestaande ondersteuningsdiensten.
Welke stappen hebben de
diensten al gezet? Wat zijn de lacunes? Moet
er eventueel doorverwezen worden? De drie
belangrijkste projecten zijn de Time Outprojecten,
het SWAT-project en het project
Jongerencoaching.
> Vraaggestuurde werking
Het project jongerencoaching is voor een
belangrijk deel gekoppeld aan de werking
van het Centraal Meldpunt. Het CMP staat in
voor het luik van de vraaggestuurde werking.
Sofie Vandevelde legt de methodiek
uit: ‘Tachtig procent van onze aanmelders
zijn CLB-medewerkers, maar er kan ook
een vraag komen van de jeugdrechtbank
of een andere organisatie. Het eerste wat
we dan doen, is vraagverheldering. Want
dikwijls vraagt een aanmelder al meteen
naar een specifiek begeleidingsproject voor
de jongere. Nochtans is het pas door de
intake, dus het doorlopen van de vraag, dat
we weten welke begeleiding op maat is van
een bepaalde problematiek. We verkennen
dat gaandeweg. We polsen ook naar het
aandeel van de aanmelder. Wat zou volgens
hem of haar het ideale hulpverleningstraject
16 17
van deze jongere zijn. Wekelijks bekijken we
die vragen tijdens een teamvergadering. Ook
de coördinator van de jongerencoaches is
daarbij aanwezig.’
‘Jongerencoaching is een laagdrempelige
netwerkondersteuning. Hulpverleners en
begeleiders hebben vaak niet de mogelijkheid
om op een laagdrempelige manier met
jongeren te werken. Jongerencoaching kan
daar een tegengewicht aan bieden. De jongerencoach
loopt naast de jongere. Hij beperkt
zich tot niet al te zware problematiek. Een
jongere raakt ’s morgens niet uit bed. Hoe
komt dat? De jongerencoach gaat thuis langs
en bekijkt het probleem. Hij verzorgt de communicatie
tussen de jongere, het gezin en de
school. Als we echter zien dat de problematiek
heel complex is en er al veel hulpverleners
bij betrokken zijn, dan proberen we de
taak van de jongerencoach te beperken tot
het schoolgaan van de jongere. We maken
hem dus niet verantwoordelijk voor zware,
psychische problemen.’
‘De vraaggestuurde werking was, toen we
vier jaar geleden van start gingen, nieuw
voor de jongerencoaches. Het is ook niet
evident. Ze krijgen immers een begeleidingsvraag
vanuit een school die ze niet kennen.
Ze moeten het netwerk onderzoeken en
zich dan snel inwerken in het gezin en de
school. Dat vraagt veel energie. Concreet
gaat het zo: de jongerencoaches worden via
hun coördinator gebriefd. Ze krijgen een
contactpersoon toegewezen, meestal een
CLB-medewerker die hen meer vertelt over
dat specifieke dossier. Met die informatie
gaan ze aan de slag. Als de begeleiding goed
loopt, dan krijgen we nauwelijks terugkoppeling.
Het is pas als we over dezelfde jongere
opnieuw een aanmelding krijgen, dat we op
zoek gaan naar een andere soort van begeleiding.’
‘We hebben afgesproken dat er op jaarbasis
zestig jongeren door de jongerencoaches
worden begeleid. Van al onze aanmeldingen
houden we een dossier bij. Volgend jaar
gaan we een website bouwen waarop de
Verwijzers aan het woord

CLB-medewerkers kunnen inloggen om de
dossiers te raadplegen. Ook de jongerencoaches
zouden bepaalde items van dat dossier
kunnen inkijken. Uiteraard staan er in zo’n
dossier geen compromitterende zaken. Het
moet juridisch waterdicht zijn.’
> Samenwerken
Het Centraal Meldpunt is nog jong en werkt
voortdurend aan de optimalisatie van zijn
werking. Door onderzoek, registratie en
vooral een efficiënte manier van samenwerking
met de andere diensten, tracht
het meldpunt zijn bereik te vergroten. Sofie
Vandevelde: ‘Elk jaar maken we een rapport.
Wie zijn de jongeren? Hoe oud zijn ze?
Uit welke buurten komen ze? De meeste
jongeren worden aangemeld voor gedragsproblemen,
voor spijbelen en omdat ze niet
zijn ingeschreven op een school, hoewel ze
nog leerplichtig zijn. We zitten nu ook samen
met de politie van de jeugdbrigade, om na
te gaan hoeveel van hun jongeren ook in ons
bestand aanwezig zijn. Er is een overlap van
veertig procent.’
‘We hebben een samenwerkingsovereenkomst
met de gesloten gemeenschapsinstelling
van Mol. Voor de jongeren die na Mol
opnieuw naar Antwerpen komen, wordt via
het CMP een trajectbegeleiding voorzien.
Als de jongere nog geen school heeft waar
hij naartoe kan, wordt hij aan een jongerencoach
gekoppeld. Vaak is het moeilijk om
zo’n jongere opnieuw op een school in te
schrijven. Ook jongeren die in de Antwerpse
gevangenis aan de Begijnenstraat zitten,
proberen we op die manier te begeleiden. Zij
zijn dan wel al meerderjarig, maar hebben
nog geen diploma. Samen met de jongere
en zijn coach, bekijken we dan of hij bijvoorbeeld
via langeafstandsonderwijs alsnog een
diploma kan behalen.’
‘Voor jongeren die het heel moeilijk hebben
en waarvoor we niet meteen de juiste
hulpverlening vinden, organiseren we een
rondetafelgesprek. We gaan dan met de ouders,
de jongere en alle betrokken hulpverleners
rond de tafel zitten. Gezamenlijk zoeken
we naar een oplossing. Hulpverleners
vinden dat soms vreemd. Ze zijn het immers
gewend om óver de ouders en de jongeren te
spreken. Ook ouders kunnen het bedreigend
vinden om met een hele zwerm aan hulpverleners
te worden geconfronteerd. Maar het
is een sterke methodiek. Uiteindelijk voelen
jongeren en ouders zich gevleid door de aandacht.
Ook de jongerencoach neemt daar ook
echt zijn rol in op, als tolk van de belevingen
van de jongere. Tijdens zo’n gesprek worden
er actiepunten op papier gezet.’
JONGERENCOACHING IN HET DEELTIJDS
ONDERWIJS
Dirk Scheepmans werkt voor de leerlingenadministratie
van de Spectrumschool CDO
Deurne, een school voor deeltijds onderwijs.
‘We hebben opleidingen in de harde sectoren,
zoals carrosserie, lassen en sanitair,
en in de zachte sectoren, zoals verkoop,
administratie en horeca. In totaal lopen hier
een 250 leerlingen school. Een kleine zeventig
procent van hen zijn nieuwe Belgen. De
meesten volgen twee dagen les en gaan drie
dagen werken. Mijn taak is onder meer het
opvolgen van afwezigheden en het bijstaan
van de leerlingen in allerhande problemen.
Ik werk nauw samen met het CLB en de
jongerencoaches. Het CLB werkt onafhankelijk
van de school, maar is hier wel dagelijks
in de voormiddag aanwezig. Ik ben hier in
september 1998 beginnen te werken. Toen
al kwam er wekelijks een jongerencoach
langs. Op dit moment is het project helaas
wat teruggeschroefd. Dat voelen wij hard.
Vorig jaar hadden we nog drie jongerencoaches
met wie we samenwerkten. Zij werkten
territoriaal voor de jongeren uit Borgerhout,
Antwerpen-Noord en Deurne. Uit die regio’s
komen immers de meesten van onze leerlingen.’
‘Het verschil tussen mij en de jongerencoach
is dat ik de school vertegenwoordig.
Ik moet de jongeren terechtwijzen, terwijl de
jongerencoach vooral het vertrouwen van de
jongere tracht te winnen en te bewaren. We
hebben hier op school ook drie tewerkstellingsbegeleiders
in dienst. Zij staan de leer-
MOHAMED: “De jongerencoach zorgde dat mijn moeder me minder
beschermde en mijn oudere broers een oogje in ’t zeil hielden.”
Mohamed, vijftien jaar, leefde in een problematische gezinssituatie. Moeder kreeg een
OCMW-uitkering en vader woonde elders. Zijn oudere broers zaten in de criminaliteit. Een
andere broer was doodgeschoten door de politie. Mohamed leek goed op weg om hetzelfde
pad als zijn broers te bewandelen.
Hij terroriseerde de klas, stelde zich op als een leidersfiguur. Nadat hij op school een elektriciteitsdraad
had doorgeknipt en een meisje de schuld op zich liet nemen, hing er hem
een definitieve schorsing boven het hoofd. Moeder werd uitgenodigd op school, waarbij de
zus van Mohamed als tolk optrad. Moeder wilde echter niet erkennen dat haar zoon fouten
maakte. De school wilde dat Mohamed werd doorverwezen naar een begeleidingsproject.
Mohamed had geen inzicht in zijn gedrag en gebruikte het criminele gedrag van zijn broers
als alibi om dezelfde weg op te gaan. Toch hoopte hij niet geschorst te worden.
De jongerencoach koos ervoor om zich te concentreren op de moeder-zoonrelatie. Moeder
had de neiging om haar zoon te veel in bescherming te nemen, ook ten aanzien van vader. De
jongerencoach trachtte aan de hand van voorbeelden aan moeder duidelijk te maken dat ze
haar zoon kon verliezen, dat hij geplaatst zou worden. En hoewel de oudere broers criminelen
waren, werden ook zij gemotiveerd om hun jongere broer te behoeden voor het slechte
pad.
Uiteindelijk onderhield de jongerencoach een goed contact met moeder. Zij verwierf meer
inzicht in het gedrag van haar zoon. Mohamed kreeg van de school een laatste kans.
18 19
Verwijzers aan het woord

lingen bij in hun sollicitaties en het contact
met de werkgever. Daarnaast is er ook nog
een jojo-medewerkster. Jojo is de afkorting
voor ‘jongere voor jongeren’. Zij verzorgt onder
meer het contact met de ouders. Ook zij
vertegenwoordigt de school en heeft dus als
het ware een eerder autoritaire functie.’
‘De jongerencoaches zijn heel belangrijk.
Heel wat jongeren in het deeltijds onderwijs
hebben een afkeer van de instelling school.
Ze zijn schoolmoe en hebben al een turbulente
schoolcarrière achter de rug. Wij
zijn het laatste vangnet. Omdat de jongeren
doorgaans achterdochtig zijn, is het moeilijk
voor de school om een goede band met hen
op te bouwen. De jongerencoach kan zich op
dezelfde hoogte als de jongere stellen. Hij
bepaalt welke informatie over de jongere ook
relevant is voor de school. Ik denk dat dat
een moeilijke evenwichtsoefening is, waarvoor
ik ook alle begrip heb. Ik zeg ook tegen
de leerling: als je het tegen ons niet gezegd
krijgt, ga dan naar jouw jongerencoach. Als
de jongerencoach hier tijdens de pauze op de
speelplaats komt, merk ik dat hij meteen een
hartelijk contact legt. Dat is bij ons niet altijd
het geval. Het zou trouwens ook niet goed
zijn als de leerlingen mij met de voornaam
aanspreken. De jongerencoaches zijn hier
altijd welkom. Ook als de leerling in de klas
zit, mag de jongerencoach langskomen. Dan
roep ik de jongere uit de klas en kunnen ze in
een aparte ruimte een gesprek hebben.’
‘De jongerencoaches zijn maandelijks aanwezig
in onze spijbelcel, waar het uiteraard over
spijbelen gaat, maar ook over tewerkstelling.
Ook een CLB-medewerker en een psycholoog
zijn aanwezig. We praten over welke acties
we kunnen ondernemen. Verder sta ik bijna
dagelijks in contact met de jongerencoaches,
ofwel telefonisch, ofwel via e-mail. Als we bij
afwezigheden de ouders niet kunnen bereiken,
vragen we aan de jongerencoach om in eerste
instantie de leerling aan te spreken om zo te
achterhalen waarom hij niet naar school komt.
Daarnaast vragen we om op huisbezoek te
gaan. We houden hen ook op de hoogte over
hoe de leerlingen hier op school functioneren.’
> Arbeid en attitude
‘Sommige jongeren vinden niet meteen
werk. Dat kan verschillende redenen hebben.
Dan vragen we aan de jongerencoach om
suggesties te doen of om mee naar de VDAB
te gaan. We merken dat sommige jongeren
niet weten hoe ze naar werk moeten zoeken.
De school heeft ook niet de tijd en de middelen
om met elke leerling mee op stap te
gaan. We maken een onderscheid tussen de
minderjarige en dus leerplichtige jongeren
en de meerderjarigen. De minderjarigen volgen
we heel strikt op. We hebben een aantal
voortrajecten, rond motivatie of rond taalbeheersing.
Na het voortraject, van drie dagen
per week gedurende drie maanden kunnen
ze overstappen naar een brugproject. Dat
wordt georganiseerd in samenwerking met
het TISO en het TIVO: tewerkstellingsinitiatieven
van het stedelijk en vrij onderwijs. De
brugprojecten bereiden voor op een echte
arbeidssituatie. De jongeren werken er in
kleine groepjes in de discipline waarvoor
ze studeren, zoals lassen. Ze leren er op
tijd te komen, taken te aanvaarden, samen
te werken. Als we besluiten dat de jongere
arbeidsrijp is, gaan we hem in een reguliere
arbeidsplaats aan het werk zetten. We hebben
een lijst van werkgevers die ons jaar na
jaar vacatures doorgeven. Om de zes weken
is er een evaluatiemoment op de werkvloer.
Doorgaans zijn de jongerencoaches hier niet
bij aanwezig. Maar als het op de werkvloer
foutloopt, omdat de jongere afwezig is of een
verkeerde attitude heeft, wordt de jongerencoach
wel ingeschakeld. Hij zal dan vooral de
thuissituatie onderzoeken.’
‘Eén van onze leerlingen, een bekwame lasser,
heeft al vijf keer gesolliciteerd zonder
resultaat. Die jongen raakt gedemotiveerd en
trekt de foute conclusies. Zo beweert hij dat
hij niet wordt aangenomen omdat hij van Marokkaanse
origine is en dat er dus racisme
meespeelt. De jongerencoach tracht die situatie
te kaderen. Er wordt een stappenplan
opgesteld. Hij vraagt de jongere om naar een
interimkantoor te gaan, de WIS-computer
te raadplegen, spontaan te solliciteren, enzovoort.’
EEN 7 de JAAR KANTOOR: “De jongerencoach betrok ons bij de
nieuwe regels in de klas”
In een 7de jaar kantoor zaten tien leerlingen van Marokkaanse origine en twee autochtone
jongeren, een jongen en een meisje. De Marokkaanse pestten de Belgische leerlingen, sloten
hen uit. En ze beschuldigden de leerkrachten van racisme.
Zo moesten de leerlingen op een dag worden verdeeld in groepjes, waarna elk groepje voor
de klas een presentatie zou geven. De drie groepjes met de Marokkaanse leerlingen waren
aan de beurt, terwijl de rest van de klas luisterde en meewerkte. Als het groepje met de
Belgische leerlingen zijn presentatie gaf, werd er niet meer geluisterd en werd de presentatie
geboycot.
De Marokkaanse leerlingen voelden zich snel geviseerd en racistisch behandeld. De Belgische
leerlingen voelden zich niet meer goed in de klas en stapten naar de leerkracht.
De leerkracht sprak de jongerencoach aan. Samen gingen ze naar de leerlingenbegeleider,
die meer structuur in de klas wou. In het 7de jaar was de sfeer altijd al losser: geen uniform;
als een leerkracht ziek was, mochten ze naar huis in plaats van naar de studie. “Ze kunnen
die vrijheid dus niet aan!” zei de leerlingenbegeleider.
Er werd een klassenraad georganiseerd. De leerkrachten noteerden alle storende zaken en
er werd een stappenplan opgesteld.
Er waren drie aanstokers in de klas (2 jongens en 1 meisje). De jongerencoach had met
elk van hen een individueel gesprek. Het meisje vertrouwde hem toe dat ze zich zeer snel
geviseerd voelde als Marokkaanse. Ze kwam vaak te laat op school en dat was volgens haar
de schuld van de school. Tijdens de les dactylo pestte het Marokkaanse meisje het Belgische
meisje en boycotte de computer waarop ze oefenden. Het Belgisch meisje reageerde driemaal
rustig en de vierde maal riep ze: “Stop, vuile makak.” Dit escaleerde. De problematiek
was duidelijk het gevolg van een wij-zij-verhaal.
In samenspraak met de jongerencoach werd ervoor gekozen om de groepjes meer te mixen,
dus los van etniciteit. Er werd meer op gedrag gefocust. Met al de leerlingen, de betrokken
leerkrachten en leerlingenbegeleiders werden individuele gesprekken gevoerd. Uiteindelijke
doel was dat de leerlingen als klas het probleem gezamenlijk zouden onderkennen.
Toen de leerkrachten een aandachtspuntenlijstje opstelden, vond de jongerencoach dit weinig
respectvol tegenover de leerlingen. Hij sprak met leerkrachten en directie en wist hen te
overtuigen om de leerlingen meer te betrekken in de op til zijnde veranderingen.
Er kwamen, tijdens het klasgesprek, weinig voorstellen van de leerlingen zelf. Het lijstje van
de leerkrachten werd door de jongerencoach op een positieve manier vertaald en op papier
gezet. De leerlingen gingen ermee akkoord.
Tot dusver zijn de reacties van de leerkrachten positief.
20 21
Verwijzers aan het woord

FATIMA: “Ik was uitgehuwelijkt. Mijn ouders zagen het nut van
school voor mij niet in.”
Fatima is een zeventienjarig meisje, met strenge ouders. Ze is dikwijls afwezig op school
en zou uitgehuwelijkt worden. Het meisje had zelf aangegeven dat de jongerencoach, een
jongeman, niet op huisbezoek mocht komen, omdat vader dat nooit zou aanvaarden. Ook de
CLB-medewerkster werd niet aanvaard door het gezin. Haar dossier werd gesloten, maar
later nam het meisje opnieuw contact op met de jongerencoach, omdat de uithuwelijking erg
dichtbij kwam.
Volgens Fatima en haar zus was er sprake van mishandeling door moeder. Haar zussen
waren inmiddels uitgehuwelijkt. De oudere zussen woonden niet meer thuis en kwamen
enkel nog bij feesten op bezoek. De ouders zagen het nut van de school voor Fatima niet in.
Daarom werd ze thuis gehouden van school. Ze hadden geen zicht op haar schoolresultaten.
Ze werd voornamelijk ingeschakeld in het huishouden.
De problematiek van de uithuwelijking is heel moeilijk te benaderen. Het is niet de taak van
de jongerencoach om het meisje in een bepaalde richting te dwingen. Hij moet haar vooral
de instrumenten aanreiken, waarmee ze zelf haar keuze kan bepalen, betere beslissingen
kan nemen. Dat komt dus neer op “empowerment”. Zo trachtte de jongerencoach het contact
met de ouders aan te halen, door op huisbezoek te gaan en met de imam te praten. Ook
moest hij samen met Fatima inzicht verwerven in wat de uithuwelijking precies inhield.
Er waren verschillende pistes. Het meisje had kunnen weglopen van thuis, om zo de discussie
met de ouders op de spits te drijven en een drastische verandering mogelijk te maken.
Die keuze zou het meisje zelf moeten maken. Een andere mogelijkheid was dat het meisje
haar vriend zou overtuigen om haar, volgens de Berberse traditie, officieel ten huwelijk te
vragen. Misschien dat de ouders dan wel zouden instemmen.
Fatima kreeg van de jongerencoach het telefoonnummer van Medet-Foon (telefonische
hulpverlening aan allochtonen). Ook het Ondersteuningsteam Allochtone Jongeren werd
ingeschakeld.
Door het netwerk, de school en de imam te betrekken, werd getracht om de ouders te motiveren
om naar de oudercontacten op school te komen. Op die manier lukte het ook om de
jongerencoach langzaam in het gezin te introduceren.
Het is duidelijk dat er in deze problematiek geen pasklare oplossingen zijn. Op het wekelijkse
team van jongerencoaches wordt dit soort thema’s met de grootste omzichtigheid
behandeld. Daarbij is het belangrijk om voldoende afstand te nemen en nooit met een louter
westerse bril naar andere culturen te kijken.
‘De laatste vijf jaar merk ik wel dat racisme
toeneemt. Enkele jaren geleden was er een
Turkse jongen die in een garage ging solliciteren,
maar de werkgever vertelde ons
dat hij hem niet ging aannemen, omdat hij
een autochtoon wou. Wij zijn daar hier op
school heel erg van geschrokken. Vandaag
blijkt het de normaalste zaak dat werkgevers
zeggen dat we kandidaten mogen sturen als
ze maar autochtoon zijn. We hebben dit al
aangeklaagd op alle beleidsniveaus. Het is
eigenlijk niet zozeer de werkgever die weigert,
maar zijn personeelsleden of, op een
onrechtstreekse manier, zijn klanten. Toch
zijn er ook werkgevers die expliciet vragen
naar allochtone werknemers.’
> Praten bevordert klimaat onderwijs
‘Echte conflictsituaties kennen we maar één
of twee keer per jaar,’ vertelt Dirk Scheepmans.
‘Dat komt door de duidelijke structuren
die wij proberen op te leggen en in stand
te houden. We geven altijd onmiddellijk feedback
aan de leerlingen. Die praatcultuur is
heel belangrijk. Iedereen hier op school probeert
voor de leerlingen een luisterend oor te
zijn. We werken met klassen van maximaal
twaalf leerlingen. We moeten bijna nooit
zware tuchtmaatregelen treffen. Ik vermoed
dat dit in het voltijds onderwijs wel anders is.
We hebben ook een aparte onthaalklas voor
jongeren die in de gewone klasomgeving niet
functioneren. In de onthaalklas bieden we
één op één-begeleiding. De jongeren blijven
er een drietal weken. Daarna krijgen ze een
tweede, desnoods derde kans. Ook de ouders
worden daarbij betrokken. Soms wijzen we
de ouders ook op hun plichten.’
‘Ik herinner me een jongen die met zelfmoordgedachten
rondliep en bij niemand zijn
ei kwijt kon. Via de jongerencoach vond hij
de weg naar een zelfhulpgroep. Zonder de
jongerencoach was hij misschien verloren
geweest. Maar het is niet altijd een succesverhaal.
Nu begeleid ik een jongen die
in Mol en Everberg heeft gezeten, die door
zijn ouders is opgegeven. Ik heb heel veel
gesprekken met hem gehad. Ook de jongerencoach
krijgt de jongen niet in beweging.
22 23
Sommige jongeren willen nu eenmaal niet
worden geholpen.’
‘De achtergrond van de jongeren is heel uiteenlopend.
Aanvankelijk presteren ze goed,
maar dan kunnen ze plots niet meer mee. Ze
krijgen negatieve commentaren van de leerkrachten,
worden thuis nauwelijks gestimuleerd,
krijgen een afschuw van alles wat met
de school te maken heeft. De laatste jaren is
er wel een kentering: steeds meer jongeren
kiezen bewust voor het deeltijds onderwijs
en willen een goede stiel leren.’
‘Een laatste beschouwing? De jongerencoach
heeft er de voorbije jaren veel voltijdse scholen
bij gekregen. Daarnaast willen ze liefst
met zo jong mogelijke leerlingen aan de slag,
omdat ze pro-actief aan begeleiding willen
doen. Dat heeft gevolgen voor de jongeren in
het deeltijds onderwijs die, onder ons gezegd
en gezwegen, door jan en alleman zijn opgegeven.
Nochtans hebben net zij binnen en
buiten de school heel wat begeleiding nodig.
Want de ondersteuning van de thuisbegeleidingsdiensten
en de jeugdrechtbank volstaan
niet. Dat is daar dweilen met de kraan open.
Jongerencoaches kunnen binnen dat netwerk
een belangrijke, sturende rol spelen.
Maar ik vrees dat het deeltijds onderwijs op
het tweede plan zal komen. Dus uiteraard
vragen wij meer jongerencoaches, voor alle
regio’s in Antwerpen. Het beleid moet daar
zijn verantwoordelijkheid in opnemen.’
JONGERENCOACHING IN HET VOLTIJDS
ONDERWIJS
De stedelijke school Siso2 in Deurne en Antwerpen
is een fusie van drie deelinstellingen.
De afdeling aan de Confortalei (Deurne) biedt
in het technisch secundair onderwijs de richtingen
Handel en Toerisme aan en in het beroepssecundair
de richting Kantoor. Ze wordt
beschouwd als de moeilijkste deelinstelling
van de drie. Adjunct-directrice Maacha Van
Eyck vertelt hoe dat komt.
> De jongerencoach is broodnodig
‘Wij hebben 300 leerlingen, met een enorme
gedragsproblematiek, een groot gebrek aan
Verwijzers aan het woord

studiehouding en te weinig ondersteuning
door de ouders. We hebben een moeilijk contact
met de ouders. Ik dacht dat dit probleem
met de volgende generaties zou verdwijnen,
dat ze Nederlands zouden leren, maar dat
blijkt helaas niet het geval. We hadden vorig
jaar een jongerencoach, maar door het
snoeien in subsidies is hij helaas niet langer
op onze school actief. Wij zijn een echte
concentratieschool. Omdat één afkomst
primeert, kunnen we niet spreken van een
gezonde, multiculturele school. 250 van de
300 leerlingen zijn van Marokkaanse origine.’
‘Jongeren weten dat ze in vertrouwen met
de jongerencoach kunnen praten, dat ze
niet meteen alles zullen doorvertellen aan
ouders en/of school. Dat is belangrijk, want
thuis in die gezinnen is er te weinig ruimte
voor emoties, vanwege praktische beslommeringen:
met veel broers en zussen in huis
is er weinig plaats voor zichzelf. Een intiem
gesprek met de ouders wordt zo moeilijk
gemaakt. Maar het is ook cultureel bepaald:
deze jongeren van Marokkaanse origine
praten sowieso zelden over hun emoties met
hun ouders, niet met moeder omdat ze haar
geen pijn willen doen en niet met vader omdat
ze wat schrik hebben van hem; ze moeten
immers sterk zijn. Bij de jongerencoach
kunnen ze met die onuitgesproken emoties
en gedachten terecht. Dan denk ik vooral
aan de jongens. De meisjes zullen nooit bij
een man hun hart luchten. De jongerencoach
gaat ook op zoek naar een zinvolle vrijetijdsbesteding.
De school heeft daar geen tijd en
ruimte voor. De jongerencoaches kennen de
wijk en creëren zo een band.’
‘Soms bereidt de jongerencoach ons contact
met de ouders voor. Want als wij voor de
deur staan, schrikken ze vaak: mijn zoon zal
wel iets mispeuterd hebben. Toch is dat niet
onze bedoeling. We willen vooral dat ze interesse
hebben voor de schoolloopbaan van
hun kinderen, dat ze weten wat een schoolagenda
en een jaarplanning is.’
> Structurele inbedding
‘We hebben een kern van een vijftigtal
probleemleerlingen. In een ideale situatie,
als we een territoriale jongerencoach hebben,
werken we als volgt. De jongerencoach
maakt dan echt deel uit van ons leerlingenbegeleidingsteam.
Om de twee weken houden
we teamoverleg. De jongerencoach is
vooral in het begin van het schooljaar bij dat
overleg aanwezig. Eenmaal het schooljaar
goed vertrokken is, vragen we de jongerencoach
erbij als een begeleiding van hem
op de agenda staat. We overleggen wie wat
zal doen. Het kan dat we besluiten dat een
dossier eerder thuishoort bij een begeleiding
door het CLB, maar dat we vragen dat
de jongerencoach het CLB introduceert bij
dat gezin. Het is belangrijk dat we van de
jongerencoach feedback krijgen. Ze moeten
niet alle vertrouwelijke informatie doorgeven,
maar wel wat belangrijk is om verdere
opvolging mogelijk te maken, uiteraard met
respect voor de privacy.’
Tot slot benadrukt Maacha Van Eyck dat de
werking van jongerencoaching, zeker in een
grootstedelijke problematiek als Antwerpen,
structureel zou moeten worden ingebed in
het onderwijs, want nu blijft het al tien jaar
een tijdelijk project. ‘Dat signaal wil ik geven
aan de overheid. De bestaande GOK-criteria
(Gelijke Onderwijskansen) zijn een goede
leidraad om te bepalen welke scholen nood
hebben aan een jongerencoach. Die criteria
zijn eenvoudig na te gaan: de scholingsgraad
van de moeder, de thuistaal en het gegeven
of het gezin al dan niet van een vervangingsinkomen
leeft. Daaruit haalt het beleid alle
informatie om jongerencoaches aan scholen
toe te wijzen.’
Monique Tokatlian is directrice van het
Leonardo Lyceum, afdeling Pierenberg, op
het Kiel. De school heeft iets meer dan honderd
leerlingen in de richting Kantoor. Het
merendeel van de jongeren is van Marokkaanse
origine. Ze typeert de leerlingen als
volgt: ‘Ze zijn eerder doeners dan denkers.
Via het bekende watervalsysteem komen
ze binnen in de richting Kantoor. Dikwijls
hebben ze elke motivatie verloren. Bij de
instroom zijn er altijd een hele hoop leerlingen
die eigenlijk niet geschikt zijn voor
deze richting. Dan heb ik het over de tweede
graad. Daarna, in de derde graad, is de schifting
gebeurd.’
Aanvankelijk was het voor de school wennen
aan de aanwezigheid van een externe
begeleider binnen de schoolmuren. Maar
sinds vorig schooljaar is het vertrouwen volledig.
Monique Tokatlian: ‘De jongerencoach
beweegt zich op ongeveer hetzelfde terrein
als het CLB. Dat betekent dat hij wordt betrokken
bij heel gevoelige materie binnen de
school. Daarom verwachten we discretie. Er
zijn zaken die we binnenshuis willen houden.
Tijdens een overleg worden er dingen gezegd
die de jongerencoach vervolgens vertaalt
naar de jongere of het gezin. Als dat niet op
de juiste manier gebeurt, kunnen er verkeer-
de conclusies worden getrokken, met alle
gevolgen van dien. Ik had dus in het begin
een zekere argwaan. Maar die bleek ongegrond.
Ik heb geen enkele negatieve ervaring
en merk dat de jongerencoach uitstekend
wordt begeleid door het Antwerps minderhedencentrum
de8.’
De jongerencoach werkt met de moeilijkste
jongeren van de school. ‘Vorig schooljaar is
hij geëindigd met een tiental begeleidingen.
Zijn rol bestond er vooral in om de situatie
voor zowel de leerling als de school leefbaar
te houden. Zo niet waren sommige leerlingen
al tijdens het schooljaar uit de boot gevallen.’
‘Onze jongerencoach komt bijna dagelijks tijdens
de speeltijd op de school. Hij maakt zich
vertrouwd met de jongeren. Van ons krijgt
hij ook een aantal namen doorgespeeld, van
24 25
jongeren van wie we vinden dat ze moeten
worden opgevolgd, zowel in en buiten de
school als in het gezin. Hij kan echter alleen
werken met leerlingen die hier op het Kiel
wonen, of in Antwerpen Zuid en Hoboken. Als
de jongeren van buiten zijn aandachtswijken
komen, moeten ze worden opgevolgd door
jongerencoaches die daar actief zijn.’
‘Hij doet huisbezoeken en woont wekelijks
de gesprekken bij tussen de leerlingenbegeleider
en het CLB. Allerlei problematieken
komen dan ter sprake: van spijbelen tot
deviant gedrag, moeilijke gezinssituaties,
gedemotiveerde leerlingen… Hij bespeelt dus
een heel breed gamma en dat is tegelijk zijn
meerwaarde. Want voor de link met de wijk
en het gezin van de jongere hebben wij of het
CLB geen tijd en mankracht. Dankzij hem
krijgen we meer zicht op de jongerencultuur
binnen maar vooral buiten de school, bijvoorbeeld
wie met wie op de pleintjes rondhangt.
Ook belangrijk is dat de jongerencoach
steeds aanwezig is op ouderavonden. Dat is
een verdienste. Hij moet zich ook inleven in
andere culturen en dat is niet altijd evident.
Ik merk dat hij echt wordt aanvaard door
leerlingen en ouders.’
De kracht van de jongerencoach is dat
hij zich inschakelt binnen het bestaande
netwerk van begeleiders. Monique Tokatlian:
‘Het is altijd een en-en-verhaal. Aan de
jongeren, die de jongerencoach begeleidt,
wordt al heel veel aandacht besteed, door
de leerlingenbegeleider, de leerkrachten,
het CLB, het Centraal Meldpunt en andere
externe begeleiders. Het is nooit alleen de
jongerencoach die iemand bij zijn haren uit
het moeras trekt. Het gaat hier immers om
de zwaarst beschadigde jongeren, op emotioneel
vlak. Ze hebben een slecht zelfbeeld,
zijn agressief of vertonen crimineel gedrag.
Vaak zijn ze al zeven- of achttien jaar en dan
is het moeilijk om nog aan het gedrag te
sleutelen. Dat moet voor de jongerencoach
best frustrerend zijn. Maar bij pakweg de
helft van zijn begeleidingen oogst hij wel succes.
Ik vermoed dat hij daaruit zijn voldoening
haalt.’
Verwijzers aan het woord

LUCAS: “De leerkrachten zeiden alleen negatieve dingen over mij.”
Lucas, zeventien jaar, volgde de richting kantoor. Hij was dikwijls verbaal agressief en had
een verblijf achter de rug in de jeugdinstelling van Mol. De jongerencoach werd ingeschakeld
bij incidenten op school. Uit een gesprek van de jongerencoach, de leerkracht en Lucas
bleek dat de jongen wel bereid was om naar het standpunt van de leerkracht te luisteren,
maar dat hij voortdurend werd onderbroken door de leerkracht. Die laatste reageerde erg
boos en liep weg. Uiteindelijk bleek dat twee leerkrachten op een negatieve manier met
Lucas omgingen. Ze maakten hem verwijten of negeerden hem, wellicht vanwege zijn machismo
en zijn verblijf in Mol. In het eerste trimester had Lucas nog goede schoolresultaten,
maar de laatste tijd had hij heel slechte punten. Lucas zag het niet meer zitten en begon te
spijbelen.
De jongerencoach trachtte Lucas opnieuw te motiveren, maar moest ook een manier vinden
om de attitude van de leerkrachten te wijzigen. Dat was een moeilijke, precaire oefening. In
het eerste trimester reageerden de leerkrachten nog op het gedrag van Lucas. In het tweede
trimester negeerden ze hem. Lucas zei dat niemand, zowel thuis als op school, nog in hem
geloofde. Tijdens oudercontacten vertelden de leerkrachten alleen negatieve zaken: “Hij
doet geen enkele inspanning. Hij droomt.” Dat Lucas maar één onvoldoende had, werd niet
gezegd.
De leerlingenbegeleidster erkende het probleem van de twee leerkrachten, maar zei er niets
aan te kunnen doen. De jongerencoach had wel een goed contact met de leerkrachten, maar
confronteerde ze niet met hun gedrag. Hij wilde het evenwicht bewaren, zodat een gesprek
mogelijk bleef. Lucas kon inmiddels opnieuw toekomstgericht denken. Hij was in staat om te
luisteren en afspraken na te komen.
In het jongerencoachingteam werd gezocht naar een manier om leerkrachten op hun gedrag
aan te spreken. De volgende overwegingen werden gemaakt. Bij een gesprek met de leerkrachten
moet altijd iemand van de leerlingenbegeleiding aanwezig zijn. Ze moeten inzicht
krijgen in hoe de leerlingen op hun woorden reageren, waar de gevoeligheden liggen. Ook
bij de leerlingen zelf kan de jongerencoach polsen hoe ze over de betreffende leerkrachten
denken. Het gesprek met de leerkrachten moet worden gevoerd aan de hand van een concrete
situatie. Als de leerkrachten echt fout handelen, maakt de jongerencoach een dossier
op van de feiten.
HET CENTRUM VOOR
LEERLINGENBEGELEIDING
Miek Van den Audenaerde werkt als CLBmedewerker
voor Het Keerpunt, een Centrum
voor Deeltijds Onderwijs in Borgerhout.
Ze doet dat al twintig jaar. Een centrum voor
leerlingenbegeleiding of CLB is een dienst
waarop leerlingen, ouders, leerkrachten en
schooldirecties een beroep kunnen doen
voor informatie, hulp en begeleiding. Een
CLB kan leerlingen op vier domeinen begeleiden:
het leren en studeren, de schoolloopbaan,
de preventieve gezondheidszorg en de
sociaal-emotionele ontwikkeling.
> Jongerencoaching, brug tussen culturen
‘Onze jongerencoach is actief in de regio
Borgerhout en komt dus ook regelmatig
langs op onze school. Twee keer per maand
houden we spijbeloverleg. We overlopen dan
de leerlingen per klas. Uiteraard bespreken
we ook de problemen die niets met spijbelen
te maken hebben. Vervolgens maken
we afspraken. We vragen bijvoorbeeld dat
de jongerencoach een huisbezoek aflegt.
De jongerencoach neemt ook dikwijls zelf
contact met ons op. En wij mogen hem altijd
bellen. Hij informeert ons voldoende, maar
vertelt ook niet alles. Dat hoeft ook niet. Het
is pas als een probleem zich stelt dat we
rond de tafel moeten gaan zitten.’
‘Ik vind de belangrijkste meerwaarde van
de jongerencoach dat hij zelf een allochtoon
is. Ik weet dat de bezielers van het project
dat bijkomstig vinden, maar een autochtone
Vlaming zou, volgens mij, niet hetzelfde
kunnen bereiken als onze jongerencoach.
Hij is nu eenmaal een man van Marokkaanse
origine. In die hoedanigheid adviseert hij ons
over de beste benadering van de migrantengemeenschap.
Hij slaat een brug tussen
twee culturen. Hij kent de jongeren ook van
op straat, het café of in de wijk. Hij kent hun
broers of zussen, hun ouders. Dat is een
netwerk waartoe wij als CLB geen toegang
hebben. De jongerencoach bouwt vooral
goede contacten op met de jongens, voor wie
hij ook een belangrijk rolmodel kan zijn. Met
migrantenmeisjes ligt dat moeilijker. Op ons
26 27
CLB werkt ook een interculturele medewerkster
van Marokkaanse origine. Zij kan
de meisjes veel makkelijker aanspreken.’
‘Een jongen hier op school volgt de opleiding
elektriciteit. Hij doet zijn best, maar
is verstandelijk te zwak. Daarom vindt hij
geen werk, zelfs niet in een brugproject.
Ik heb met de Arbeidstrajectbegeleiding
contact opgenomen. (De ATB-dienst begeleidt
werkzoekenden met een verstandelijke
of fysieke handicap naar een plaats op de
arbeidsmarkt, nvdr.) Maandag mag hij daar
op gesprek. Ik heb zowel aan de jongen als
aan zijn vader trachten uit te leggen wat
de ATB-dienst doet en waarom we naar die
dienst doorverwijzen. Maar ze begrijpen het
niet. De jongerencoach zal op huisbezoek
gaan en met de vader praten. Hij zal hem
ook vragen of iemand van de familie met de
jongen kan meegaan naar die afspraak met
de ATB-dienst.’
‘Een andere jongen van achttien jaar is onlangs
vanuit Marokko naar hier gekomen. Hij
werd herenigd met zijn moeder die hij jaren
niet had gezien. Hij had zich een ideaalbeeld
van haar gevormd. Maar die moeder heeft
een nieuwe man en kwam helemaal niet
aan zijn verwachtingen tegemoet. De jongen
heeft nu drank- en drugproblemen, gedraagt
zich agressief en komt zijn schoolafspraken
niet na. We wisten niet meer hoe we hem
konden helpen. Rond deze jongen werken we
nu heel nauw samen met de jongerencoach.
Hij heeft met deze jongen een goede vertrouwensband
weten op te bouwen en ziet hem
ook dikwijls buiten de school. Dus dankzij de
jongerencoach heeft hij misschien nog een
kans om zich te herpakken.’
Verwijzers aan het woord

AHMED: “De jongerencoach zocht samen met mij en het CLB
naar een geschikte school om mijn droom waar te maken:
loodgieter worden.”
Op 16 jaar werd Ahmed via het Centraal Meldpunt aangemeld bij een jongerencoach. Hij
woonde met zijn broers en moeder in een huis in de aandachtswijk van de jongerencoach.
Vader zat in een Spaanse gevangenis voor drugssmokkel. De oudere broer was op het
criminele pad. Er waren nog twee jongere broers.
Zolang vader nog in het gezin woonde, ging moeder zelden of nooit het huis uit. Ze sprak
geen Nederlands en was verantwoordelijk voor het huishouden en de opvoeding van de
kleine kinderen.
Tijdens een terugrit uit Marokko naar België werd vader opgepakt in Spanje. Een getraumatiseerd
gezin moest op eigen kracht in België geraken. Moeder stond er alleen voor, in een
voor haar onbekende wereld.
De opvoeding van puberende zonen, die de buitenwereld veel beter kenden, viel haar
ontzettend zwaar. Naast de opvoedingsproblemen kende ze ook nog administratieve
moeilijkheden en financiële onzekerheid. Ahmed bleef tot diep in de nacht weg en geraakte
niet op tijd uit bed om naar school te gaan. Hij verviel in kleine criminaliteit, wat resulteerde
in drie maanden opsluiting in Everberg en Mol.
Daarna werd de jongen aangemeld bij het CMP. De jongerencoach leek de meest geschikte
hulpverlener om de jongen te re-integreren in het onderwijs. Scholen zijn niet zo happig om
zo’n jongen in te schrijven, maar met de hulp van een jongerencoach zien de scholen het al
meer zitten.
Hij ging de eerste veertien dagen naar school en toen begon hij te spijbelen. De jongerencoach
had meerdere motiveringsgesprekken met de jongen en leerde ook moeder kennen.
Zij was blij met de ondersteuning.
De jongerencoach besefte dat Ahmed zich niet goed voelde in het buitengewoon onderwijs.
Hij had een droom: loodgieter worden. Daarom zocht de jongerencoach samen met de
jongen en het CLB naar een geschikte school om deze droom te kunnen waarmaken. Ook
moeder werd mee op sleeptouw genomen en werd actief betrokken bij de inschrijving in de
nieuwe school. Ze werd door de jongerencoach op de hoogte gesteld over het reilen en zeilen
in de nieuwe school, zodat haar zoon haar niets op de mouw zou kunnen spelden.
De jongerencoach bleef Ahmed intensief opvolgen. Hij ging wekelijks langs op school, had
bijna dagelijkse contacten in de buurt en moeder werd op de hoogte gehouden van de
evoluties op school.
Ondertussen is de jongen afgestudeerd mét attest van loodgieterhulp. Hij is negentien jaar
en werkt via interimkantoren. Met zijn attest hoeft hij zelden zonder werk te zitten.
Moeder heeft ook een hele weg afgelegd. De buitenwereld is niet langer de boze vreemde
wereld, maar een wereld waar ze actief aan deelneemt. Ze volgt momenteel Nederlandse
lessen. De jongere broers hebben nu een moeder die weet wat kan en niet kan in de scholen,
waardoor ze beter opgevolgd worden.
4. METHODIEK
DOELGROEP EN DOELSTELLING
Jongerencoaches richten zich vooral op
leerlingen die dreigen uit te vallen door
deviant gedrag of (aankomend) spijbelgedrag
en daardoor minder kans maken op maatschappelijke
participatie. Deze leerlingen in
risicosituaties zijn vaak in een neerwaartse
spiraal terechtgekomen, waarbij negatieve
schoolervaringen en slechte resultaten leiden
tot demotivatie, spijbelen en nog slechtere
resultaten. Bovendien is ook de thuissituatie
vaak problematisch en ontvangen de
jongeren er geen of zelfs negatieve educatieve
stimulansen. Tenslotte slagen deze jongeren
er niet in aan te sluiten bij het bestaande
vrijetijdsaanbod en zijn ze afgeknapt op
allerlei (hulpverlenings)instanties. Deze leerlingen
bevinden zich dan ook op de rand van
de sociale spiraal van uitsluiting en zelfuitsluiting.
Noch de school, noch de ouders, noch
zijzelf hebben het gevoel enige impact
te hebben op wat met of rond hen gebeurt.
Het algemene doel om de uitval van deze
jongeren in het secundair voltijds en deeltijds
beroepsonderwijs te vermijden, probeert de
jongerencoach te bereiken door aan vijf
subdoelen te werken:
· Ontwikkeling van een positieve houding
· Spijbelgedrag voorkomen
· Werkervaring opdoen
· Een kwalificatie behalen
· Ouderbetrokkenheid bij school en
werk verhogen.
Om deze doelen te bereiken streeft de jongerencoach
naar positieve veranderingen binnen
de verschillende levensdomeinen van de jongere
en probeert hij de sociale netwerken van
de jongere te versterken. Door de zelfstandigheid
en zelfredzaamheid van de jongere te
versterken, wil hij bereiken dat de leerling
aan het einde van zijn schoolcarrière over
voldoende kennis en zelfvertrouwen beschikt
om verdere stappen in het leven te zetten.
28 29
EEN POSITIEVE HOUDING
Een cruciaal punt is de houding waarmee de
jongerencoach de leerlingen benadert. Hij
werkt niet voor, maar met de jongere en is
in de eerste plaats een pleitbezorger die de
leerling niet veroordeelt. Het resultaat van de
begeleiding wordt dan ook in de eerste plaats
afgemeten bij de jongere zelf, en pas dan bij
de school en de andere partners. Vertrouwen
en wederzijds respect kenmerken de relatie
met de jongere en de jongerencoach moet
er in de eerste plaats in slagen een vertrouwensband
met de leerling te smeden, zodat
hij of zij zich veilig genoeg weet om open over
zijn of haar problemen te kunnen praten. Dat
betekent uiteraard niet dat de jongerencoach
het gedrag van de jongere steeds goedkeurt,
maar wel dat hij een duidelijk onderscheid
maakt tussen het gedrag en de persoon die
dit gedrag stelt. Het gedrag kan afgekeurd
worden, maar de leerling zelf zal altijd positief
gestimuleerd en ondersteund worden. De
jongerencoach is er niet alleen bij problemen,
ook als het goed gaat, voert hij gesprekken
met de leerling en maakt hij dit zichtbaar aan
school en ouders.
Daarnaast werkt de coach niet alleen met de
leerlingen, maar probeert hij aansluiting te
vinden bij hun leef- en gevoelswereld door
een plaats te verwerven in hun relatienetwerken.
Hij onderhoudt contacten met de school,
de werkplaats, de vriendenkring, organisaties
waar de leerlingen hun vrije tijd doorbrengen,
de thuiscontext, de buurt waar de jongeren
hun tijd doorbrengen... Gezinsondersteuning
krijgt in dit alles een bijzondere plaats.
Schoolproblemen gaan immers vaak hand in
hand met problemen binnen het gezin. Door
het gezin in de begeleiding te betrekken, wil
de jongerencoach de betrokkenheid bij de
school vergroten en ouders of andere gezinsleden
ertoe aansporen (opnieuw) een motiverende
en ondersteunende rol op te nemen.
Waar nodig wordt ook hier doorverwezen naar
professionele hulpverlening.
Methodiek

TERRITORIALE EN VRAAGGESTUURDE
JONGERENCOACHING
Bovenstaande beschrijving maakt duidelijk
dat de jongerencoach aansluiting zoekt
op alle vlakken van de leefwereld van de
jongeren. Daarom werd bij aanvang van
het project voor een territoriale werking
gekozen, die vandaag in veertien Antwerpse
aandachtswijken loopt, met name Borgerhout,
Deurne, Merksem, Luchtbal, Antwerpen-Noord,
Stationsbuurt, Kievitsbuurt,
Zurenborg, Oud-Berchem, Klein Antwerpen,
Antwerpen-Zuid, Kiel, Hoboken en Wilrijk.
Binnen deze territoriale werking volgt de
jongerencoach dan ook een aanwezigheidmethodiek,
zowel in de buurt als binnen de
school. Elke jongerencoach volgt enkele
scholen op binnen het territorium waarin hij
actief is. Hij is regelmatig aanwezig in deze
scholen, neemt deel aan relevante overlegmomenten,
vangt signalen op van verschillende
actoren en er kan een beroep op hem
gedaan worden wanneer de school bepaalde
problemen wil aankaarten.
In de buurt probeert de jongerencoach onder
meer bij te dragen bij een zinvolle vrijetijdsbesteding
van de jongeren. Leerlingen in
risicosituaties vinden zelden aansluiting bij
het georganiseerde jeugdwerk. Jongerencoaches
spelen in op hun vragen, stellen samen
met de jongeren een actieplan vrije tijd
op en proberen hen bij te staan in het verwezenlijken
ervan. Verder neemt de buurt een
belangrijke plaats in in het relatienetwerk
van de leerlingen en betekent het voor de
jongerencoach een belangrijk contactpunt.
Sinds het schooljaar 2003-2004 werd een
samenwerking opgestart met het Centraal
Meldpunt, een netoverschrijdend CLBinitiatief
dat in de schoot van de Antwerpse
bedrijfseenheid Lerende Stad werd opgericht.
Naast dataverzameling en onderzoek
verzorgt dit meldpunt procesbegeleiding
bij jongeren die op schools vlak uitvallen of
dreigen uit te vallen. Wekelijks bespreken
het Centraal Meldpunt en de coördinator van
het jongerencoachingsteam alle meldingen.
Afhankelijk van het profiel van de aangemelde
leerling en de problematiek waarmee
deze te kampen heeft, wordt nagegaan of
jongerencoaching een aangewezen vorm
van begeleiding is. Vanwege de integrale
benadering van jongerencoaching, worden
enkel leerlingen doorverwezen die in een
buurt wonen waar een jongerencoach actief
is. Uiteraard heeft dit gevolgen voor de aard
van de geboden begeleiding, zoals we bij de
bespreking van de methodiek zullen zien.
JAN: “Na een rondetafelgesprek met iedereen mocht ik weer naar
school. Maar ik bleef drugs gebruiken.”
Jan was sinds zijn derde schooljaar in begeleiding bij de jongerencoach. Hij volgde buitengewoon
onderwijs (BUSO) en daarna deeltijds onderwijs. Hij had een dossier bij het Centraal
Meldpunt, de jeugdbrigade en de jeugdrechtbank. Hij is de oudste van vier kinderen. Vader
gebruikte drugs. Eind schooljaar 2005/06 werd hij definitief geschorst. De jeugdrechtbank
besliste dat hij of zijn best moest doen of een voettocht naar Spanje moest maken.
Jan had een goede band met de andere gezinsleden, maar de ouders toonden weinig gezag.
De relatie tussen moeder en vader was evenwel slecht. Moeder beweerde dat Jan hasj
rookte. In zijn vrije tijd reed hij graag met zijn brommer. Hij had “slechte vrienden”. Hij was
een meegaande jongen, maar had nauwelijks zelfinzicht.
Het was moeder die steun zocht bij de jongerencoach. Jan luisterde niet naar haar. Ze kreeg
geen hulp van vader. Er volgden veel gesprekken, ook met Jan zelf, op straat en aan de voordeur.
Uiteindelijk werd een rondetafelgesprek georganiseerd, samen met de jongerencoach,
het CLB en het CMP. Daarna mocht de jongen opnieuw naar school. Maar de problematiek
bleef bestaan. Jan relativeerde zijn problemen: “Ik doe toch niets crimineels? Er is toch geen
plaats in Mol. Er zijn veel jongeren die ergere dingen doen.” De jongerencoach trachtte Jan
te doen nadenken over zijn toekomst.
Daarnaast probeerde de jongerencoach de achtergrond van het druggebruik van vader te
achterhalen. Maar het was te confronterend om vader daar rechtstreeks op aan te spreken.
Daarom focuste de jongerencoach zich op het druggebruik van de zoon. Misschien dat vader
op die manier ook over zichzelf zou beginnen na te denken.
Verder werd vooral moeder ondersteund. Er waren intensieve gesprekken met de school en
rond tewerkstelling. Jan bleef echter spijbelen.
Het dossier is nog niet afgesloten.
30 31
Methodiek

EEN METHODIEK DIE VRUCHTEN AFWERPT
> Territoriale jongerencoaching
Bij territoriale jongerencoaching worden
leerlingen een heel schooljaar lang door de
coach gevolgd. Dikwijls wordt een jongere
meerdere jaren begeleid tot aan het einde
van zijn schoolcarrière. De intensiteit van
begeleiding kan in die periode erg fluctueren,
van onderhoudend naar intensief en
omgekeerd. In het algemeen volgen een
aantal fases elkaar op, maar in de praktijk
kunnen deze natuurlijk in elkaar overlopen.
Binnen elke fase draagt de jongerencoach
er zorg voor om de betrokkenheid van de
ouders te stimuleren en om de school aan
te moedigen om het gesprek met de ouders
aan te gaan.
Kennismakingsfase
Zoals boven aangehaald leren jongeren
en jongerencoach elkaar op
een informele manier kennen, op de
speelplaats of tijdens activiteiten in
de school of tijdens buurtgerichte
acties. In deze fase ligt de klemtoon
op de bekendmaking van de taak en
de rol die de jongerencoach opneemt.
De jongerencoach maakt duidelijk dat
hij niet aan de school verbonden is en
dat jongeren in vertrouwen met hem
zaken kunnen bespreken. Ze weten
ook in welke gevallen ze een beroep
op de coach kunnen doen, en in welke
gevallen hij door de school wordt
ingeschakeld.
Vertrouwensopbouwende fase
Na de kennismaking stelt de coach
zich uitnodigend op naar de jongere.
Hij is beschikbaar om over zijn problemen
te praten en ondersteunt hem
in het zoeken naar oplossingen. De
coach vertrekt van een basishouding
van respect voor de jongere en zijn
gezin, zoals hierboven beschreven.
De leerling kan ervaren dat hij de
coach kan vertrouwen, op basis van
gelijkwaardigheid wordt benaderd en
serieus genomen wordt.
Begeleidingsfase
Op basis van signalen van scholen,
tewerkstellingsplaatsen, ouders, de
jongeren zelf of andere begeleidende
instanties stelt de jongerencoach
dossiers op. De jongerencoach zoekt
de leerling in kwestie op, meestal
naar aanleiding van een gesignaleerd
probleem. Samen met de jongere
wordt een actieplan opgesteld, waarin
een aantal bereikbare doelstellingen
worden vooropgesteld. Op basis
van ondersteunende, motiverende,
confronterende en bemiddelende
gesprekken met de jongere, maar
ook met ouders en met personeel van
school en werkplaats, wil de coach
ertoe bijdragen dat de doelstellingen
worden bereikt. Zodra dat het geval is,
wordt het dossier afgesloten.
Opvolgfase
Het afsluiten van een dossier betekent
echter niet dat er geen contacten
meer zijn tussen de jongere en de
coach. Integendeel, het hele schooljaar
lang blijft de coach de leerling
opvolgen om snel in te kunnen grijpen
als zich opnieuw problemen stellen.
Afrondingsfase
Bij het beëindigen van het beroepsonderwijs,
bespreekt de jongerencoach
de toekomstmogelijkheden met de
jongere. Indien nodig verwijst hij door
naar gepaste tewerkstellingsinitiatieven
of voortgezet onderwijs.
32 33

Vraaggestuurde jongerencoaching
De vraaggestuurde werking vertrekt vanuit
eenzelfde houding en kent min of meer
dezelfde fases als de territoriale coaching,
al zijn er door de andere invalshoek wel
wat verschillen. Hier is de kennismaking
niet informeel, maar krijgt een coach een
dossier toegewezen. Dat gebeurt op een
moment dat de problemen al groot genoeg
zijn om het Centraal Meldpunt in te schakelen.
Waar de territoriale coaching een eerder
preventieve benadering veronderstelt,
moet in dit geval curatief gewerkt wordt,
vertrekkende van het probleem. De coach
heeft dus niet de gelegenheid om langzaam
aan de vertrouwensband met de jongere
te werken. Zij moeten meteen aan de slag
met de problemen die tot de aanmelding bij
het Centraal Meldpunt hebben geleid. Ook
de school is niet noodzakelijk bekend met
jongerencoaching. Een goede samenwerking
tussen coach en schoolteam is daarom
niet vanzelfsprekend, hoewel dit van groot
belang is voor een geslaagde begeleiding.
De kennismakings- en vertrouwensopbouwende
vragen dus bijzondere aandacht,
maar moeten tegelijk in sneltempo worden
afgewerkt.
De fases die van toepassing zijn op de territoriale
jongerencoaches worden ook in
vraaggestuurde dossiers gevolgd, maar
omdat jongeren die via het Centraal Meldpunt
bij een jongerencoach terechtkomen
geen volledig schooljaar worden opgevolgd,
volgen ze elkaar sneller op. Bovendien wordt
de afrondingsfase anders ingevuld. Hier
richt het afsluitende gesprek zich op het verdere
verloop van de onderwijscarrière van
de jongere. Er worden duidelijke afspraken
gemaakt over hoe het nu verder moet, niet
alleen met de leerling zelf, maar ook met
het gezin, de school, het begeleidende CLB,
het Centraal Meldpunt en eventuele andere
betrokken diensten. Aangezien de jongere in
een wijk woont waar de coach actief blijft, is
het niet uitgesloten dat ze elkaar nog tegen
het lijf komen. Uiteraard zal de jongerencoach
altijd beschikbaar blijven voor een
ondersteunend gesprek.
> Uniek
De voorbije tien jaar heeft het jongerencoachingsproject
een vaste en gewaardeerde
plaats verworven in het Antwerpse onderwijslandschap.
Door onafhankelijk van de
school te werken en te vertrekken van een
positieve benadering van de jongere biedt
jongerencoaching een belangrijke aanvulling
bij het schoolse zorgaanbod. Tegelijk blijft
de jongere tijdens de begeleiding de lessen
volgen, zodat niet meteen moet worden
doorverwezen naar meer ingrijpende vormen
van begeleiding als Time Out-projecten.
Daarmee neemt jongerencoaching een
unieke plaats in in het Antwerpse netwerk
rond uitvalpreventie.
> Resultaten
Elke jongerencoach begeleidt per schooljaar
meer dan 30 jongeren op een intensieve manier
en heeft daarnaast nog vele kortstondige
contacten. De caseload is dus vrij hoog,
maar dat betekent ook dat jaarlijks een
groot aantal jongeren en gezinnen bereikt
worden. Zowel bij de jongeren als bij scholen
is de appreciatie groot. Door de vele huisbezoeken
en persoonlijke contacten krijgen
ook de ouders vertrouwen in de coach en
spreken zij hem aan bij problemen of vragen.
Door zijn ondersteuning wordt de drempel
om met de school contact op te nemen of
naar oudercontacten te gaan lager.
Jaarlijkse evaluaties met de betrokken
scholen leren dat jongerencoaching vruchten
afwerpt. Spijbelen neemt af, moeilijk
gedrag wordt als meer hanteerbaar ervaren
en de motivatie bij jongeren stijgt, waardoor
de uitval daalt. Dat meer jongeren
een kwalificatie behalen en actief toegeleid
worden naar tewerkstellingsinitiatieven of
voortgezette opleidingen betekent dat meer
jongeren kans maken op tewerkstelling.
DE TOEKOMST
Jongerencoaches hebben geen gemakkelijke
opdracht. Zij moeten van alle markten
thuis zijn. Tegelijk zijn ze vertrouwenspersoon,
bemiddelaar, hulpverlener, jeugdwerker
en conflictmanager. Niet alleen moeten
ze voeling houden met de leefwereld van de
jongeren, ze moeten ook contacten onderhouden
met schoolteams, CLB’s, andere
jeugdwerkingen, ouders en hulpverleningsinstanties.
Hij moet zich dus vlot kunnen
bewegen in zeer uiteenlopende milieus. En
dat allemaal vanuit een moeilijke positie.
Bovendien wordt van een jongerencoach niet
alleen verwacht dat hij de jongeren goed
begeleidt, maar ook dat hij scholen ondersteunt
in het omgaan met moeilijk hanteerbaar
gedrag en waar nodig de zorgstructuur
van de school helpt versterken in en
aanpassen aan het omgaan met leerlingen
in risicosituaties. Tenslotte is het niet altijd
even eenvoudig de preventieve invalshoek
te bewaren. De neiging om in te spelen op
acute problemen is groot en soms bestaat
de indruk dat vooral brandjes geblust moeten
worden. Toch blijft de belangrijkste inzet
om via jongerencoaching te zorgen dat de
problemen niet escaleren en dat leerlingen
in risicosituaties weer op het juiste spoor
worden gezet.
Gezien de positieve resultaten, streven we
naar een verderzetting van jongerencoaching.
De huidige financiering is voorzien
tot eind 2013. Daarnaast is de8 gestart met
twee nieuwe projecten die rechtstreeks
voortvloeien uit de ervaring die in het jongerencoachingsproject
werd opgebouwd.
Omdat ons signalen bereikten dat spijbelen
of moeilijk hanteerbaar gedrag zich op
34 35
steeds jongere leeftijd stelt, gaan we na in
welke mate deze methodiek toepasbaar is in
de basisschool. Binnen het nieuwe project
‘Basiscoaching’ werd een experimentele
samenwerking opgestart met twee scholen
in Borgerhout. Ook hier is het de bedoeling
preventief te werken en ervoor te zorgen dat
de negatieve spiraal waarin sommige leerlingen
in risicosituaties terechtkomen, niet
al in het basisonderwijs wordt ingezet.
Daarnaast werd een medewerker vrijgemaakt
om het project ‘Ervaringsgroepen’
met leerkrachten of ander schoolpersoneel
rond het omgaan met moeilijk hanteerbaar
gedrag te begeleiden. Deze ervaringsgroepen
werden al georganiseerd binnen het
jongerencoachingsproject en gevoed vanuit
de ervaring die de coaches opdeden in het
begeleiden van leerlingen in risicosituaties.
Gezien de positieve respons van de deelnemende
scholen en het inzicht dat ook
schoolinterne veranderingen nodig kunnen
zijn om beter met deze leerlingen om te
gaan, besloten we hier meer tijd voor vrij te
maken en een uitgebreider ondersteuningsaanbod
voor scholen te ontwikkelen.
Een piste die het project in de nabije toekomst
wil bewandelen, is de ondersteuning
van jonge gedetineerden in de Antwerpse
gevangenis. Uit de cijfers van de omgevingsanalyse
van de gevangenis van Antwerpen
blijkt dat er een grote groep gedetineerden,
jonger dan vijfentwintig jaar, in de gevangenis
verblijft. In 2006 ging het om 165 jongvolwassenen.
Deze jongeren wonen in Antwerpen
en zitten doorgaans voor de eerste maal
in de gevangenis. Een eerste kennismaking
met de context van de Antwerpse gevangenis
veroorzaakt meestal een schokeffect
bij de jongeren. Daarom zijn ze erg gemotiveerd
om aan hun situatie te werken. Na
korte tijd komen zij vrij en zonder een goede
ondersteuning en begeleiding dreigen deze
jongeren te recidiveren.
Het nieuwe project, dat ‘Terug op pad’ zal
heten of kortweg TOP-coaching, ging in
september 2008 van start. Het is een samenwerkingsverband
tussen het Antwerps
minderhedencentrum de8, CAW Metropool,
Integrale Veiligheid Antwerpen, het departe-
Methodiek

ment Welzijn van de Vlaamse gemeenschap
en de Gevangenis Antwerpen. Doel van het
project is de organisatie van de terugkeer
van de gedetineerde naar de samenleving,
op een gestructureerde, netwerkgerichte
manier op maat van de jongere. De jongere
wordt dus zowel tijdens als na de detentieperiode
gecoacht. Hij kan rekenen op
concrete hulp bij schuldsanering, opleiding
en onderwijs, tewerkstelling, huisvesting,
administratie… Het gaat om jongvolwassenen
tot dertig jaar, met bijzondere aandacht
voor jongeren tot vijfentwintig jaar. Ze
hebben zicht op invrijheidsstelling binnen
de drie maanden, nemen vrijwillig aan het
begeleidingstraject deel en hebben geen
ernstige verslavings- en/of psychiatrische
problemen. ‘Terug op pad’ gaat van start
met twee TOP-coaches en wordt na een jaar
geëvalueerd.
MERYAM: “Ik wilde financiële onafhankelijkheid en
zelfstandigheid en besloot alleen te gaan wonen.”
In september hoorde de jongerencoach voor het eerst over Meryam, bijna achttien jaar. Op
overlegvergaderingen met CLB, leerlingenbegeleiders en tewerkstellingsverantwoordelijken
kreeg zij te horen dat ze het goed deed op school en dat haar werkgever tevreden was.
Meryam woonde in de buurt van de jongerencoach, samen met vier broers, drie zussen,
vader en moeder.
Eind oktober kreeg de jongerencoach de moeder van Meryam op haar bureau. Ze zag er
moe uit en huilde. Verdrietig vroeg ze of de jongerencoach Meryam kon overtuigen naar huis
terug te keren. Na aandringen kwam de jongerencoach te weten dat Meryam al drie maanden
niet meer thuis woonde. Vervolgens zei moeder: “Wat moet ik tegen de mensen zeggen
als ze erachter zouden komen dat Meryam van huis weg is? Ik schaam me! Het kan niet dat
een ongetrouwd meisje het ouderlijk huis verlaat.” Moeder beloofde alles te vergeven als ze
maar terugkeerde.
Na een gesprek op school werd duidelijk dat Meryam absoluut niet naar huis wou. Ze wou
ook helemaal niet met haar moeder het gesprek aangaan. Uiteindelijk werd een compromis
gevonden waardoor moeder haar dochter Meryam op school kort kon spreken.
Terwijl de CLB-medewerkster Meryam uit de klas ging halen, probeerde de jongerencoach
de moeder op de ontmoeting voor te bereiden. Even later kwam Meryam met een uitgestreken
gezicht binnen met haar handen in haar jaszakken. Moeder, huilend, vroeg aan haar
dochter om haar te omarmen en dat deed Meryam uiteindelijk met enige aarzeling.
Meryam vertelde niet waar ze al die tijd woonde. Maar moeder vermoedde dat ze bij een
Belgisch gezin verbleef. Later zou blijken dat dit juist was. De moeder van dat gezin had als
meisje een soortgelijke situatie meegemaakt.
Moeder en één van de broers vonden dat Meryam te veel vrijheid wou. Het gedreven karakter
van Meryam en het onbegrip van de ouders brachten binnen het gezin een slechte sfeer en
misverstanden met zich mee. Moeder: “Zij is verwesterd, gedraagt zich als een gawrieja en
ze wil veel te veel.” (‘Gawrieja’: Arabisch voor ‘westers’.)
Men kan deze situatie beschouwen als een dynamische strijd tussen twee hoofdactoren,
namelijk moeder en dochter, met daarnaast als mede-actoren, binnen het gezin, de broers
en de zus en daarbuiten de familie (tantes en ooms).
Het verhaal van Meryam was een complex geheel. Het team had de neiging te denken de
situatie goed in te schatten. Maar uiteindelijk bleek een en ander niet wat het team dacht.
Zo zei Meryam dat ze kon voelen en zien hoe moeder haar haat. Ze sprak over minachting
en haar moeder die haar uitschold. Moeder vertelde dat ze van Meryam erg veel hield en
dat Meryam als het zwakste kind van het gezin altijd veel aandacht vroeg. Moeder vertelde
ook dat Meryam, als ze thuis kwam, zich op haar kamer opsloot en dat ze er niet bij wilde
horen, terwijl de andere zus (twee jaar ouder) zich thuis goed voelde en aan het huishouden
meehielp.
Ook de financiële bijdrage van iedereen in het gezin was een discussiepunt. Meryam had
werk en dus moest ze bijdragen aan de uitgaven van het gezin. Maar Meryam zei dat ze wel
bijdroeg, maar dat de moeder meer geld van haar verwachtte dan van de broers en de zus,
omdat Meryam meer zou verdienen. “Hoe meer je verdient, hoe meer je moet betalen,” zei
moeder. Meryam wilde sparen voor de rijschool, om op reis te gaan, om mooie kleren te
kopen.
Moeder had het moeilijk met de redenering van haar dochter en haalde herinneringen op uit
haar jeugd en de relatie met haar moeder. “Ik gaf nooit commentaar of stelde geen kritische
vragen over wat mijn moeder zei of deed.” Hiermee gaf moeder aan dat het haar niet gelukt
was om te leven zoals Meryam dat deed. Voor Meryam was de financiële onafhankelijkheid
een weg naar zelfstandigheid.
Na het gesprek op school ging moeder weer naar huis en Meryam naar de klas. Er werd
afgesproken dat de jongerencoach de bemiddelingsgesprekken zou begeleiden tot er een
compromis zou worden gevonden. Een week of twee later besloot Meryam om naar huis
terug te keren op voorwaarde dat ze met rust zou worden gelaten. Een maand later vluchtte
Meryam weer het huis uit omdat het “weer hetzelfde is”. Er was blijkbaar geen verbetering
te constateren. Meryam ging opnieuw bij hetzelfde gezin logeren en overwoog om alleen te
gaan wonen
36 37
Methodiek

5. 10 JAAR
JONGERENCOACHING
1997…
Het project Jongerencoaching ging van start
op 1 september 1997. Het kaderde binnen het
luik tewerkstelling van het Centrum Buitenlandse
Werknemers, dat later het Antwerps
minderhedencentrum de8 werd. Partners
van het project waren het Tewerkstellingsinitiatief
van het Stedelijk Onderwijs (TISO)
en het Vrij Onderwijs (TIVO). Motief van het
project was de vaststelling dat Marokkaanse
en Turkse jongeren uit beide onderwijsnetten
van het deeltijds onderwijs onvoldoende
werkervaring konden opdoen en daarom
vroegtijdig ongekwalificeerd uitstroomden.
Voor de methodiek werd een beroep gedaan
op het Book of Good Practices, gepubliceerd
in het kader van het CLARA-project (Concerted
Local Actions to Raise Achievement), een
initiatief van de Europese gemeenschap. In
het boek worden methodieken beschreven
van projecten rond kansarme jongeren, hun
vrijetijdsbeleving, de buurt waar ze wonen en
het onderwijs dat ze volgen. Het project werd
gesubsidieerd door het Stedelijk Impulsfonds
(SIF). Dit zijn meteen de bouwstenen van het
project Jongerencoaching.
In dat eerste schooljaar 1997/98 werd gestart
met twee jongerencoaches van Marokkaanse
origine. Ze richtten zich uitsluitend
op Marokkaanse en Turkse jongeren van het
deeltijds onderwijs. De coaches bouwden
met deze jongeren een vertrouwensband op,
door zowel aanwezig te zijn in de betreffende
scholen als in de ateliers van de brugprojecten,
waar de jongeren een vak leerden en een
arbeidsattitude ontwikkelden. De brugprojecten,
georganiseerd door het TISO en het TIVO,
bestaan ook vandaag nog. Ze fungeren als
een voorbereiding op regulier werk.
De subsidiënt vroeg als belangrijkste
doelstelling dat de coaches zoveel mogelijk
jongeren naar een reguliere arbeidsplaats
lieten doorstromen. Om dat te bereiken was
de belangrijkste taak van de coaches de
jongeren te motiveren om aan de brugprojecten
deel te nemen. Ze stonden immers vaak
afkerig tegenover het werk zelf en tegenover
de verloning, die ze ondermaats vonden. De
jongeren zagen het belang van een juiste
arbeidsattitude niet in en stonden
weigerachtig tegenover de minder
plezierige kanten van de beroepsopleiding,
zoals schoonmaken. Een schrijnwerker,
metser of kok moet immers eerst leren zijn
werkplaats te onderhouden, alvorens hij
het eigenlijke ambacht leert. Dat begrepen
de jongeren niet altijd. De jongerencoaches
trachtten hun ongeduld om te buigen naar
een realistisch toekomstperspectief op lange
termijn. Ze leerden de jongeren ook hoe ze
moesten omgaan met de onvermijdelijke
hiërarchie, eigen aan elke werkplek. Andere
aandachtspunten waren: op tijd leren komen,
niet meteen weglopen van een conflictsituatie,
beleefd zijn. Eenmaal de jongeren
doorstroomden naar regulier werk, werden
ze nog altijd opgevolgd door hun coaches.
Ze moedigden de jongeren aan om door te
zetten.
Jongeren in het deeltijds onderwijs volgden
of twee dagen per week les of week om week.
(Vanaf het schooljaar 2008/09 gaan de
jongeren een voltijds engagement aan.)
Het was ook de opdracht van de coaches
om ervoor te zorgen dat de jongeren niet
spijbelden. Het spijbelgedrag was vaak het
gevolg van psychosociale problemen binnen
het gezin. De jongerencoaches, die niet waren
opgeleid tot hulpverlener, vonden het toen
moeilijk om met deze problemen om te gaan.
De methodiek en ervaring ontbraken nog.
Daarom werkten ze nauw samen met het
Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB),
waar de medewerkers wel over de nodige
knowhow beschikten. Het CLB had ook een
betere kennis van de sociale kaart. Jongeren
die werden begeleid door de consulenten van
de jeugdrechtbank, werden toen uitgesloten
van de beoogde doelgroep, omdat hun
problematiek te zwaar was voor de laagdrempelige
begeleiding door de coaches.
Daarnaast waren de coaches actief in de
wijk, waar ze werkten rond de vrijetijdsbesteding
van de jongeren. Dit deden ze in
nauwe samenwerking met KIDS, de
kinder- en jeugdwerking voor kansarme
jongeren. De jongeren werden toegeleid
naar de werking van KIDS. Ze deden activiteiten
als kanoën en voetballen, leerden zo
hoe ze hun vrije tijd zinvol konden invullen.
De hier beschreven aanwezigheidsmethodiek,
waarbij een jongerencoach actief is
in een bepaalde school en wijk, wordt in
het jargon ‘territoriale jongerencoaching’
genoemd. In deze beginfase was het zo dat
de jongerencoach bij elke nieuwe leerling
van het deeltijds onderwijs, die tevens tot
zijn aandachtswijk behoorde, op huisbezoek
ging. Dat kon toen nog, vanwege het beperkt
aantal leerlingen. De kennismaking met de
leerling en de ouders stond dan centraal.
2000…
Inmiddels was het Centrum Buitenlandse
Werknemers het Antwerps minderhedencentrum
de8 geworden. Op 1 september
2000 waren er vier jongerencoaches actief in
elk hun aandachtswijk.
De toeleiding van jongeren naar KIDS was
niet evident, omdat onze jongeren blijkbaar
niet pasten in hun reguliere werking. Daarom
riepen de jongerencoaches zelf een voetbalclub
in het leven, voor jongeren die in het
reguliere sportcircuit niet terecht konden,
omwille van een gebrek aan talent of omdat
de competitie hun niet lag. In Antwerpen-
Noord en in Hoboken werden sportzalen
38 39
afgehuurd. Er werden vriendschappelijke
wedstrijden georganiseerd, zelfs tot in
Rotterdam. Elke jongerencoach begeleidde
wekelijks een voetbalploeg. Scholen voor
deeltijds onderwijs namen het tegen elkaar
op. Op die manier leerden de coaches de
jongeren op een speelse, prettige, informele
manier kennen. Ook omgekeerd leerden de
jongeren op het veld de coaches waarderen.
Op 1 februari 2000 werd een nieuwe deeltijdse
coördinator van het project aangesteld.
Vanuit haar achtergrond als hulpverleenster
werd tijdens het schooljaar 2001/02 de
methodiek van het project aangepast. Nu
was er ook binnen het project een uitgebreide
kennis van de sociale kaart aanwezig.
Naast de begeleiding rond tewerkstelling
en vrije tijd nam hulpverlening een steeds
grotere plaats in, als middel om het schooltraject
van de jongeren te ondersteunen. De
doelgroep werd in dat schooljaar uitgebreid
naar alle etnisch-culturele minderheden,
dus niet langer uitsluitend gericht op de
Turkse en Marokkaanse jongeren. Waar
voordien alleen jongens werden begeleid,
kwamen nu ook meisjes in aanmerking.
De Marokkaanse jongens bleven echter de
belangrijkste groep vormen, ook vandaag
nog. Zij zijn op de betreffende scholen het
grootst in aantal.
De begeleide meisjes vormden en
vormen een minderheid, maar zijn een
niet te onderschatten groep. Door die jaren
zagen de jongerencoaches een evolutie van
stille, teruggetrokken meisjes naar mondige,
assertieve jonge vrouwen, die evengoed
als de jongens problematisch gedrag konden
en kunnen vertonen. Dat is een onvermijdelijk
gevolg van de emancipatie. Waar zij
vroeger vooral worstelden met problemen
binnen het gezin, eisten zij nu hun rechten
op.
Een andere verandering was dat ook jongeren
met een jeudrechtbankdossier voortaan
zouden worden begeleid. Er werd wel een
voorbehoud gemaakt tegenover jongeren die
al te zwaar crimineel gedrag vertoonden.
De laagdrempelige hulpverlening, eigen aan
10 jaar jongerencoaching

jongerencoaching, is daarvoor niet geschikt.
Vanaf het schooljaar 2001/02 werden
jongeren, die in gesloten jeugdinstellingen
verbleven, door de coaches bezocht, met het
oog op hun re-integratie in de school.
Het project Jongerencoaching werd binnen
het SIF van ‘tewerkstelling’ naar ‘onderwijs’
overgebracht, zodat de projectresultaten
voortaan meer met onderwijs moesten te
maken hebben. In het jaar 2002 vroeg de
nieuwe subsidiënt, het Algemeen Onderwijsbeleid
Antwerpen, om naast het deeltijds
onderwijs ook vier voltijdse scholen in het
project op te nemen. De regie van de stad
Antwerpen had toen vooral oog voor het
curatieve luik van de werking. Dat kaderde
in het veiligheidsbeleid van de stad. De jongerencoaches
zouden een ‘brandblusfunctie’
moeten opnemen. Toch kon de stad worden
overtuigd om, naast de curatieve, ook de
preventieve doelstelling van het project te
vrijwaren.
Met de ongewijzigde bezetting van vier
jongerencoaches en de vier extra voltijdse
scholen werd de arbeidsdruk sterk opgevoerd.
Het voltijds onderwijs vraagt ook een
heel andere benadering dan het deeltijds
onderwijs, waar meer ruimte en tijd is om de
jongeren overdag in de wijk te ontmoeten. In
het voltijds onderwijs zitten de jongeren in
de leslokalen, waar de coaches niet zomaar
kunnen binnen en buiten wandelen. Dat
betekende dat de coaches ook ’s avonds, na
de schooluren, en soms zelfs in de weekends,
de jongeren moesten aanspreken.
Waar vroeger, zoals eerder vermeld, de
jongerencoach bij elke nieuwe leerling
van het deeltijds onderwijs op huisbezoek
ging, was dat nu onmogelijk geworden. De
tijdsdruk leidde ook tot het ontbinden van
de voetbalclub. Jongeren werden wel nog
toegeleid naar vrijetijdsactiviteiten.
In 2003 werd het Centraal Meldpunt (CMP)
opgericht. CLB’s kunnen een probleemjongere
bij het CMP aanmelden, waarna een
coach wordt ingeschakeld om de jongere in
die bepaalde school te begeleiden. Dat heet
‘vraaggestuurde jongerencoaching’. Ook
dat betekende een extra belasting voor de
jongerencoach. Terwijl hij voordien bekend
was met de school en de buurt, moest hij nu
dikwijls in een nieuwe schoolomgeving aan
de slag. Dat betekende dat hij opnieuw het
netwerk moest leren kennen en een vertrouwensband
met de jongere moest opbouwen.
Bovendien werd (en wordt) vanuit het CMP
en de school snel resultaat verwacht. Voor
de methodiek had dit als gevolg dat de
preventieve werking voor een belangrijk deel
verschoof naar een curatieve werking, waarbij
de eerste kennismaking met de jongere
meteen werd toegespitst op de problemen
die over hem of haar werden gemeld. Met
het CMP werd een overeenkomst afgesloten,
waarin staat dat er jaarlijks minimum zestig
aanmeldingen mogen worden doorverwezen
naar de jongerencoaches. Deze limiet is
nodig zodat de territoriale jongerencoaching
niet ondergesneeuwd raakt.
2004…
In november 2004 kon het team van jongerencoaches,
dankzij een subsidie van het
chemiebedrijf BASF, worden uitgebreid
naar acht coaches, van wie de helft voltijds
werkten en de andere helft drie vierde. De
deeltijds werkenden werden betaald door
vzw Baobab, die voor Antwerpen de stedelijke
regie van het algemeen onderwijsbeleid
verzorgt. Een aantal van hen hadden de
tweejaarlijkse opleiding tot jongerencoach
gevolgd. Die werd in 2002 opgestart door
het TISO, in samenwerking met de partnerschool
SCVO Sité. Het waren voornamelijk
jonge mensen met een allochtone
achtergrond die zich voor deze opleiding,
die gekoppeld werd aan een tewerkstelling
in de sector, inschreven.
De uitbreiding van het team bracht met
zich mee dat er acht nieuwe scholen in het
project werden opgenomen. Elke nieuwe
jongerencoach zou immers twee scholen
bedienen. Er werd uitsluitend gekozen voor
beroepsscholen in het secundair onderwijs,
waar de doelgroep van het project het meest
aanwezig was. De scholen werden ook evenredig
verdeeld over de onderwijsnetten heen.
Er werd rekening gehouden met de geografische
spreiding van de leerlingen. Een school
op het Kiel in Antwerpen moest bijvoorbeeld
voldoende leerlingen van het Kiel zelf hebben,
zodat territoriale jongerencoaching mogelijk
werd. De territoriale coach wil immers een
brug slaan tussen de buurt waar de jongeren
wonen en de school waar zij naartoe gaan. Een
andere reden is dat de arbeidsdruk te hoog
zou worden als een jongerencoach uit het territorium
Deurne ook een school uit Hoboken
zou moeten bedienen.
Om toch meer flexibiliteit mogelijk te maken,
werd een systeem van duobanen ingevoerd.
Als een jongere bijvoorbeeld in Deurne woont,
maar op het Kiel naar school gaat, zal de
coach uit Deurne afspraken maken met de
coach die op het Kiel werkt. Ze werken dus
samen met één jongere, waarbij de ene coach
de jongere in de wijk (vrije tijd, gezin) ondersteunt
en de andere coach het schooltraject
van de jongere volgt. Aan de school en de ouders
wordt dan meegedeeld dat twee coaches
met diezelfde jongere werken. Ook vandaag
bestaan de duobanen nog, maar het is niet de
meest makkelijke manier van coaching. Omdat
de vertrouwensband tussen jongere en coach
de basis vormt van een goede begeleiding, is
de duobaan omslachtig. Toch is er, vanwege
het systeem van vraaggestuurde jongerencoaching,
dikwijls geen andere keuze.
Sinds de start van de vraaggestuurde jongerencoaching
bestaat er een spanning tussen
de vraaggestuurde en de territoriale werking.
Scholen blijven soms op hun
honger zitten, omdat ze vinden dat het systeem
van vraaggestuurde jongerencoaching
te traag werkt. In de praktijk meldt een school
een probleemjongere aan bij het CLB, dat op
zijn beurt het CMP contacteert.
Het CMP zal tijdens de wekelijkse teamvergadering
het dossier doorgeven aan een
jongerencoach. Die zal met het CLB, de school
en de jongere contact opnemen. De begeleiding
volgt dus niet meteen na de aanmelding.
Door de tijds- en arbeidsdruk moeten de
jongerencoaches echter keuzes maken. Als
een aanmelding dringend is, zal er wel snel
40 41
worden gehandeld. Elk dossier wordt dus gewikt
en gewogen. Maar altijd blijft de prioriteit
van het project de preventieve werking en die
wordt het beste bereikt door de territoriale
jongerencoaching.
2007…
Met het oprichten van SWAT (Samen Werken
aan Toekomst), een opvanginitiatief voor tijdelijk
niet-schoolbare jongeren, kon er ook een
halftijdse jongerencoach aangeworven worden
voor de SWAT-jongeren. De jongerencoach
leerde de methodiek van jongerencoaching
kennen door mee te lopen met de jongerencoaches
en deel te nemen aan de teamvergaderingen.
Sinds het schooljaar 2007/08 maakt
hij volledig deel uit van het SWAT-team en
weet hij de methodiek te implementeren binnen
de SWAT-werking.
In het schooljaar 2007/08, na bijna tien jaar
jongerencoaching, wil het project opnieuw
meer aandacht besteden aan de vrijetijdsbesteding
van de jongeren in de wijken. Het
veiligheidsbeleid van de stad en de vraaggestuurde,
curatieve werking hadden immers
voor een deel het zicht ontnomen op wat
de jongeren echt willen. Daarom hopen de
jongerencoaches opnieuw een laagdrempelige
voetbalclub op te richten. Er is alvast een begin
gemaakt door de aankoop van ballen en een
outfit voor de afzonderlijke teams. De jongeren
willen immers voetballen, basketten, fitnessen,
kortom zich ontspannen. In deze activiteiten
ontplooit zich het best wat de jongerencoaches
in de Antwerpse wijken willen bereiken.
Ook voor meisjes worden vrijetijdsactiviteiten
georganiseerd, zoals buikdansen.
Een ander aandachtspunt is dat het project
een signaalfunctie zou moeten krijgen.
Jongerencoaches horen en zien immers veel.
Het beleid zou hiervan gebruik kunnen maken.
Maar ook de scholen zelf kunnen leren van de
ervaringen van jongerencoaches. Sinds
januari 2005 werd er gestart met ‘intervisie-
en ervaringsgroepen’ in twee scholen. Dat
bleek goed te werken. Leerkrachten leren
er hoe ze kunnen omgaan met leerlingen
in risicosituaties en hoe ze elkaar kunnen
ondersteunen. Begin 2007 werd een exjongerencoach
binnen het team onderwijs van
10 jaar jongerencoaching

de8 aangesteld om de intervisie- en ervaringsgroepen
binnen de Antwerpse scholen verder
uit te breiden en er een vast gegeven van te
maken.
Jongerencoaching had zich voornamelijk
gericht op leerlingen vanaf ongeveer vijftien
jaar. Daar komt nu verandering in. Om echt
preventief te kunnen werken, worden best ook
jongere leerlingen begeleid. Daarom worden
nu ook de jongeren van de middenschool,
de twaalf- en dertienjarigen, bij het project
betrokken. In Antwerpen-Noord wordt nu een
school begeleid, waar enkel de eerste graad
bestaat. Met die leeftijd is het minder arbeidsintensief
werken en het schooltraject kan
makkelijker worden gecorrigeerd. Een vaak
terugkomend probleem is het zogenaamde
watervalsysteem waarbij leerlingen op jonge
leeftijd afzakken van ASO naar BSO. Soms is
dat terecht, maar soms tracht de jongerencoach
ouders en leerling te overtuigen om een
jaar te dubbelen of om meer inspanningen te
leveren. Het uiteindelijke doel is altijd dat een
jongere op zijn plaats zit, overeenkomstig zijn
capaciteiten.
Het project Jongerencoaching is inmiddels
uitgebreid naar de basisschool. Binnen de8 is
daarvoor het project ‘basiscoaching’ opgericht.
Voorlopig werkt één basiscoach voor de regio
Borgerhout. Zij is actief op de pleintjes en de
speelplaatsen en heeft afspraken gemaakt
met twee scholen. Basiscoaching vraagt om
een andere methodiek. Lagereschoolkinderen
kunnen niet worden aangesproken op hun
zelfstandigheid, maar worden begeleid in nauwe
samenspraak met de ouders. Daarom gaat
de basiscoach bij al de ouders van leerlingen
uit het vijfde en zesde leerjaar op bezoek. De
basiscoach, die er momenteel nog alleen voor
staat, woont wekelijks de teamvergadering van
de jongerencoaches bij. Zij kan er haar methodiek
aftoetsen aan de methodiek van tien jaar
jongerencoaching. Die kruisbestuiving blijkt
goed te werken.
Jongerencoaching is na tien jaar een good
practice-model geworden, met een methodiek
die niet is vastgeroest, maar levendig en flexibel
blijft. Het project plooit zich voortdurend
naar de actuele noden en zoekt naar methoden
waarmee de doelgroepen het best worden
bediend. De middelen en de tijd zijn helaas
beperkt, maar er wordt al luidop gedroomd
van een verdere uitbreiding naar ‘oudercoaching’.
Zoals de ervaringsgroepen voor leerkrachten
zouden ook ouders baat hebben bij
bijeenkomsten, waar ze bijvoorbeeld leren hoe
ze kunnen omgaan met hun pubers. Vlaamse
maar vooral allochtone ouders hebben nooit
gepuberd zoals hun kinderen dat vandaag
doen. Dat zorgt voor generatieconflicten, met
de bekende problemen, op school en in de
wijk.
2008…
Binnen het Algemeen Onderwijsbeleid
Antwerpen is een spijbelambtenaar en een
netwerkcoördinator aangeworven. Die laatste
stemt het netwerk van jojo’s (jongere voor
jongere), jongerencoaches, verkeerscoaches
e.a. op elkaar af.
Een piste die het project in de nabije toekomst
wil bewandelen, is de ondersteuning van jonge
gedetineerden in de Antwerpse gevangenis.
Uit de cijfers van de omgevingsanalyse van
de gevangenis van Antwerpen blijkt dat er
een grote groep gedetineerden, jonger dan
vijfentwintig jaar, in de gevangenis verblijft. In
2006 ging het om 165 jongvolwassenen. Deze
jongeren wonen in Antwerpen en zitten doorgaans
voor de eerste maal in de gevangenis.
Een eerste kennismaking met de context van
de Antwerpse gevangenis veroorzaakt meestal
een schokeffect bij de jongeren. Daarom zijn
ze erg gemotiveerd om aan hun situatie te
werken. Na korte tijd komen zij vrij en zonder
een goede ondersteuning en begeleiding dreigen
deze jongeren te recidiveren.
Het nieuwe project, dat ‘Terug op pad’ zal
heten of kortweg TOP-coaching, startte in
het najaar 2008. Doel van het project is de
organisatie van de terugkeer van de gedetineerde
naar de samenleving, op een gestructureerde,
netwerkgerichte manier op maat
van de jongere.
42 43

Tijdslijn “10 jaar jongerencoaching”
een jaar bestaat telkens uit 2 periodes: januari-juni (1) en september-december (2)
1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1
219
2008
166
2007
203
2007
169
2006
302
2006
204
2005
193
2005
86
2004
126
2004
102
2003
115
2003
101
2002
2 1 2 1 2 1 2 1 2 1
149
2002
127
2001
105
2001
95
2000
166
2000
142
1999
100
1999
53
1998
72
1998
52
1997
AANTAL
JONGEREN
2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 2 4 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 8 4 8 8 8 8 8 8 6 8 6 6 6 6 6 6 6
AANTAL
JOCO’S
* 12 wijken
* 15 scholen
* extra joco-stagiair
* 10 wijken
* 15 scholen
* 10 wijken
* 14 scholen
* Extra SWAT-joco’s (50%)
* 12 wijken
* 18 scholen
* 18 (deeltijdse) beroepsscholen
* 12 wijken
* Uitbreiding naar vraaggestuurde jongerencoaching
* Start dossiers Centraal Meldpunt
* Start 4 voltijdse beroepsscholen naast de 6 CDO’s
* 8 wijken
* Vanaf 15/11/04 4 nieuwe JOCO’s (75%) via sponsoring BASF (regie BAOBAB)
* Uitbreiding naar alle jongens en meisjes
* 6CDO’s
* 10 wijken
* 6 CDO’s met 7 vestigingsplaatsen
* 10 wijken
* Marokkaanse en Turkse jongens en meisjes
* 6CDO’s met 7 vestigingsplaatsen * 7wijken
* Marokkaanse en Turkse jongens
* SWAT-joco weg uit team
* Marokkaanse en Turkse jongeren tussen 15 en 17 jaar
* Deeltijds onderwijs (CDO) in 6 scholen
* Territoriale jongerencoaching
* 1997/98 : 4 wijken
1998/99 : 5 wijken
2
1999 : 7 wijken
44 45 10 jaar jongerencoaching

DE8 IN 30 SECONDEN
Het Antwerps minderhedencentrum de8 komt op voor de noden, belangen, behoeften van
alle etnisch-culturele minderheden zoals allochtonen, vluchtelingen, mensen zonder wettig
verblijf en woonwagenbewoners. En dat rond vijf thema’s: onderwijs, werk, welzijn, vrije tijd,
opvang en onthaal.
·De8 werkt aan de interculturalisering van instellingen,
organisaties en diensten voor alle etnisch-culturele minderheden.
·De8 ijvert ervoor dat de basisrechten van etnisch-culturele minderheden
worden gerespecteerd, ongeacht zijn of haar (verblijfs)statuut.
·De8 zoekt naar manieren om de deelname van etnisch-culturele minderheden
aan de samenleving, onderwijs, arbeidsmarkt, welzijn en verenigingsleven te versterken.
·De8 bestrijdt discriminatie en racisme.
·De8 verbreedt het maatschappelijk draagvlak voor diversiteit in de samenleving.
De8 is een tweedelijns organisatie. De8 ondersteunt organisaties, diensten, instellingen,
scholen, hulpverleners… in hun werking met etnisch-culturele minderheden. De8 doet binnen
haar projecten wel aan eerstelijns- of basiswerk om de vinger aan de pols te houden, signalen
te detecteren, contacten en vertrouwen op te bouwen met de etnisch-culturele minderheden.
De8 is een laboratorium dat signalen en noden detecteert en omzet in projecten om zo een
methodiek uit te werken. Eens de methodiek op punt staat, wordt het project doorgegeven aan
een geschikte organisatie, instelling of stadsdienst.
www.de8.be
ONDERWIJSPROJECTEN
Jongerencoaching
Jongerencoaching werkt aan een
meer geslaagde schoolcarrière van
maatschappelijk kwetsbare jongeren
in het onderwijs.
Basiscoaching
Basiscoaching past de methodiek van
Jongerencoaching al vanaf de basisschool
toe. Omdat spijbelen en moeilijk hanteerbaar
gedrag op steeds jongere leeftijd begint.
Ervaringsgroepen
In een Ervaringsgroep deel je met andere leerkrachten
en leerlingenbegeleiders je ervaringen
met leerlingen met moeilijk
hanteerbaar gedrag. Een zoektocht naar
structurele oplossingen en een draagvlak
binnen je school onder professionele
begeleiding.
Meldpunt Onderwijs
Het Antwerps Meldpunt Onderwijs ondersteunt
ouders die problemen ervaren in het onderwijs
en verzorgt informatiesessies op maat over
onderwijsthema’s voor ouders en verenigingen.
Taalactivering
Taalactivering werkt aan taal- en leerachterstand
van kleuters door de ouders en
scholen middelen aan te reiken om hun
kleuters thuis beter te kunnen ondersteunen.
Roma en onderwijs
Het project Roma en Onderwijs werkt aan
toegankelijk onderwijs voor Roma-leerlingen en
informeert scholen over Roma.
46 47
COLOFON
Redactie: David Nolens, Kathleen Debruyne,
David De Vaal, Sara Frederix
Foto’s: Brandpunt23
Lay-out: www.undercast.com
Verantwoordelijke uitgever: Véronique Grossi
Hoe kan je deze publicatie bestellen?
Stuur een mail naar info@de8.be met je
naam, eventueel organisatie, adres, aantal
exemplaren. Na ontvangst van 10 euro
op het rekeningnummer van vzw de8
(001-1852112-70) met de vermelding
“bestelling 10 jaar jongerencoaching +
naam” krijg je de publicatie in de bus.
Je kan de publicatie ook gratis downloaden
op www.de8.be
Alle rechten zijn voorbehouden. Niets uit deze uitgave
mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch
gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige
vorm of wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door
fotokopieën, op film of op enig andere manier zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
de
AANDACHT voor DIVERSITEIT
Antwerps minderhedencentrum de8
Van Daelstraat 35
2140 Borgerhout
03 270 33 33
www.de8.be