nota schijnhuwelijken - De8

ANTWERPEN EN
DE PROBLEMATIEK VAN DE
SCHIJNHUWELIJKEN:
WERKTEKST VOOR
DE ACHT VZW
Inleiding
De Acht vzw bekleedt als middenveldorganisatie een bevoorrechte positie: zij
beschikt over verschillende antennes binnen de Antwerpse samenleving en staat
op die manier zeer dicht bij de stedelijke realiteit. Als minderhedencentrum heeft
De Acht vzw dan ook de opdracht de vinger aan de pols van de Antwerpse
samenleving te houden en de signalen vanuit die samenleving niet te negeren.
De Acht vzw neemt de opdracht ter harte deze signalen te vertalen naar de
beleidsmakers toe.
Sinds begin 2005 krijgt De Acht vzw het aanhoudende signaal dat er wat lijkt mis
te lopen met de preventieve controle op schijnhuwelijken zoals die vandaag in
Antwerpen wordt georganiseerd, en dit zowel op niveau van de ambtenaar van de
burgerlijke stand als op niveau van de rechtspraak.
Het signaal komt zowel van advocaten als van hulpverleners, zowel van sociale
organisaties, als van het burgercomité “Ja, ik wil A wel”, een vereniging van
koppels die niet mogen huwen, maar die hun huwelijksplannen na de zware
procedurele slag die ze reeds gevoerd hebben, nog steeds blijven verdedigen.
Vanuit de overtuiging dat een preventieve controle op schijnhuwelijken vandaag in
Antwerpen meer dan noodzakelijk is, wil De Acht vzw benadrukken dat dergelijke
controle enkel kan indien een aantal procedurele rechten gerespecteerd worden.
In wat volgt wordt het standpunt van De Acht vzw toegelicht.
Er worden een aantal ernstige knelpunten geformuleerd en er worden een aantal
mogelijke oplossingen aangereikt die het vertrekpunt kunnen vormen voor een
constructief overleg met alle betrokken spelers.
In Bijlage 1 wordt de huidige situatie in Antwerpen gedetailleerder uiteengezet en
worden de aangehaalde knelpunten verder onderbouwd.
In Bijlage 2 wordt de algemene achtergrond van de huidige huwelijksmigratie
geschetst.
1

Standpunt van De Acht vzw
over de huidige preventieve controle
op schijnhuwelijken
in Antwerpen
Algemeen
De Acht vzw erkent de noodzaak van een preventieve controle op het
afsluiten van schijnhuwelijken, maar is van mening dat dergelijke controle
enkel kan indien een aantal procedurele rechten gerespecteerd worden.
De Acht vzw wil benadrukken dat het ontbreken van een (permanent)
verblijfsrecht principieel geen afbreuk mag doen aan het recht om te
huwen.
Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens definieert het recht op
huwelijk (art 12 EVRM) en op gezinsleven (art 8 EVRM). Dit recht moet ook
gerespecteerd worden in Antwerpen. Daarbij mag een preventieve controle op
schijnhuwelijk geen instrument worden om het recht op gezinshereniging te
ontzeggen. Een preventieve controle op het afsluiten van schijnhuwelijken mag
niet ontaarden in een wilde jacht op schijnhuwelijken, waarbij een aantal rechten
zomaar met de voeten worden getreden.
De Acht vzw roept dan ook op om de procedure van preventieve controle
zoals die nu in Antwerpen wordt georganiseerd, te verbeteren.
Knelpunten
De Acht vzw formuleert een aantal ernstige knelpunten betreffende de
huidige procedure van preventieve controle:
De Huwelijksaangifte
• De Ambtenaar van de Burgerlijke Stand geven geen eenduidige informatie
bij het laten verzamelen en laten vertalen van de nodige documenten bij
de huwelijksaangifte.
• De Ambtenaar van de Burgerlijke stand informeert aanstaanden niet
automatisch over het recht om een huwelijksdatum te bepalen en over
het belang van het bepalen van een huwelijksdatum.
• De Ambtenaar van de Burgerlijke stand kan tot de dag vóór de datum van
het geplande huwelijk nog beslissen dat een bijkomend onderzoek nodig is
en uitstel bevelen.
2

• Zolang het woonstonderzoek niet heeft plaatsgevonden, kan de
huwelijksaangifte niet vervolledigd worden. Woonstonderzoeken laten
echter lang op zich wachten.
• Het is voor aanstaanden erg onduidelijk wanneer de huwelijksaangifte
volledig is.
De Cel Schijnhuwelijken
• Er bestaat geen wettelijke duidelijkheid over het bestaan en de werking
van de Cel Schijnhuwelijken.
• Er is geen letterlijke neerslag (schriftelijk/video) van het interview bij de
Cel Schijnhuwelijken en geen ondertekening.
• De aanstaanden hebben ook niet het recht om zich tijdens het interview te
laten bijstaan door een advocaat.
• Het recht op privacy wordt niet altijd gerespecteerd.
• Een aantal beginselen van behoorlijk bestuur, zoals ondermeer de
hoorplicht en de motiveringsplicht, wordt onvoldoende gerespecteerd.
• De negatieve beslissingen worden soms gebaseerd op criteria die vragen
oproepen inzake objectiviteit en relevantie. Het gaat dan om criteria die in
geen enkele wettekst of omzendbrief omschreven staan.
• Er zijn heel wat koppels die de huidige procedure reeds doorlopen hebben,
die een weigeringsbeslissing kregen, maar die hun huwelijksplannen blijven
verdedigen. Zij zeggen slachtoffer te zijn van de huidige procedure.
De Antwerpse rechtspraak
De Acht vzw wil bovendien een aantal opmerkelijke signalen doorgeven
omtrent de rechtspraak terzake in Antwerpen.
Mogelijke oplossingen
De Acht vzw wil hierover graag in gesprek treden met alle betrokken
spelers en reikt hiertoe reeds een aantal mogelijke concrete oplossingen
aan:
De Huwelijksaangifte
• Aanstaanden die een huwelijksaangifte komen doen, moeten respectvol en
menselijk worden behandeld en dit onafhankelijk van het verblijfsstatuut
van (één van de) aanstaanden.
• De Ambtenaar van de Burgerlijke stand moet aanstaanden automatisch
volledige en juiste informatie geven over hun rechten en plichten (bv. het
recht op het bepalen van een huwelijksdatum en de gevolgen die
verbonden zijn aan het hebben van een huwelijksdatum).
• Er moet duidelijk bepaald worden wanneer iemands huwelijksaangifte
“volledig” is. Het woonstonderzoek mag geen vertragingsmanoeuvre zijn
en moet dan ook aan bepaalde termijnen onderworpen worden.
3

• Wanneer de ABS van mening is dat bijkomend onderzoek nodig is, moet
een bepaalde periode voor de geplande huwelijksdag gerespecteerd worden
om melding te maken van zijn beslissing tot uitstel. (bv. 1 maand voor de
geplande huwelijksdatum)
De Cel Schijnhuwelijken
• De werking van de Cel Schijnhuwelijken moet een voorbeeld zijn voor
andere gemeenten op het vlak van het respecteren van een aantal
procedurele basisrechten. Voortdurende opleiding, vorming en
ondersteuning van de medewerkers is broodnodig. Bovendien moet gewerkt
worden aan harmonisatie van alle “controles” op schijnhuwelijken.
• Aanstaanden moeten schriftelijk uitgenodigd worden. Zij moeten voldoende
geïnformeerd worden over het opzet van de controle, over de
proceduregang en over hun procedurele rechten.
• Er moet een letterlijke neerslag van het interview voorhanden zijn
(schriftelijk/ via video opname/…). Aanstaanden moeten zich akkoord
verklaren met wat geregistreerd werd.
• Het recht op privacy dient gerespecteerd te worden.
• Aanstaanden moeten het recht krijgen om bijstand van een advocaat te
krijgen tijdens het interview.
• Tijdens het interview moeten aanstaanden dezelfde vragen
voorgeschoteld krijgen. Op die manier is een werkelijke vergelijking
mogelijk.
• De genomen beslissingen moeten afdoende gemotiveerd worden.
• Beslissingen worden genomen op grond van objectieve en relevante
criteria.
• Alvorens een beslissing te nemen, wordt de hoorplicht gerespecteerd en
worden aanstaanden nogmaals opgeroepen.
• Er wordt een overgangsmaatregel uitgewerkt voor koppels die reeds een
weigeringbeslissing kregen en die hun huwelijksplannen blijven verdedigen.
4

Bijlage 1: De huidige controle op
schijnhuwelijken in Antwerpen
Noodzaak van een preventieve controle op
schijnhuwelijken
Huwelijksmigratie heeft de laatste jaren alleen maar aan populariteit gewonnen 1
ook in de grootstad Antwerpen. Vaak is het de laatste weg die mensen inslaan om
de zo gegeerde verblijfsdocumenten te bemachtigen. Na jaren allerhande
verblijfsprocedures doorlopen te hebben, wordt uiteindelijk een (Belgische)
huwelijkspartner gestrikt. Op die manier trachten mensen met een precair of
zonder wettig verblijf een recht op gezinshereniging te creëren. Het gaat om
zogenaamde “schijnhuwelijken” 2 .
Dat hierbij slachtoffers vallen, staat vast: vele (Belgische) partners die oprecht in
het huwelijksbootje stappen, komen bedrogen uit.
De situatie werd zo ernstig dat men besloot de strijd tegen de schijnhuwelijken op
te drijven. Doel daarbij is vooral om mogelijke slachtoffers van schijnhuwelijken te
beschermen.
De Acht vzw is zich uitermate bewust van de problematiek van de
schijnhuwelijken: een (preventieve) controle op schijnhuwelijken om mogelijke
slachtoffers van schijnhuwelijken te beschermen blijkt vandaag absoluut
noodzakelijk in deze stad.
De Cel Schijnhuwelijken die in Antwerpen werd opgericht en die belast werd met
de eerste preventieve controle op mogelijke schijnhuwelijken, valt in heel deze
problematiek niet meer weg te denken.
Wegens de enorme werkdruk (de Cel Schijnhuwelijken behandelt ongeveer 600
dossiers per jaar) werd de Antwerpse Cel Schijnhuwelijken dan ook uitgebreid en
bestaat ze thans uit 5 personeelsleden.
1 zie Bijlage : “Huwelijksmigratie, situering in het verblijfsrecht”
2 De definitie van een schijnhuwelijk is volgens artikel 146bis van het Burgerlijk Wetboek:
“Er is geen huwelijk wanneer, ondanks de gegeven formele toestemmingen tot het huwelijk, uit een
geheel van omstandigheden blijkt dat de intentie van minstens één van de echtgenoten kennelijk niet
is gericht op het totstandbrengen van een duurzame levensgemeenschap, maar enkel op het bekomen
van een verblijfsrechtelijk voordeel dat is verbonden aan de staat van gehuwde.”
5

De preventieve controle in Antwerpen:
procedure en knelpunten
De bevoegdheid van de preventieve controle van schijnhuwelijken werd door de
wetgever in eerste instantie toevertrouwd aan de ambtenaar van de burgerlijke
stand. De bevoegdheid van de ambtenaar van de burgerlijke stand situeert zich op
twee momenten in de huwelijksprocedure: op het moment van de
huwelijksaangifte en op het moment van de huwelijksvoltrekking 3 .
1. De huwelijksaangifte
Conform art. 64 B.W moeten voor de aangifte van het huwelijk een aantal
documenten voorgelegd worden.
Algemeen kan gesteld worden dat het verzamelen van buitenlandse (en
gelegaliseerde en vertaalde) documenten niet altijd eenvoudig is voor de
buitenlandse partner.
Een aantal advocaten van de Antwerpse balie melden problemen bij enerzijds
het opstellen van de aangifte (die aan belang gewonnen heeft sedert de
omzendbrief van 09.2005 die stelt dat het bevel wordt geschorst tijdens de periode
van onderzoek) en anderzijds bij het geven van een trouwdatum wat in
principe vanaf veertien dagen na de aangifte kan.
De advocaten melden eveneens dat de ambtenaren aan de balie ook de houding
van trouwlustigen bij de aangifte zouden noteren en opmerkingen aangaande de
koppels zouden overmaken aan de cel schijnhuwelijken.
2. De huwelijksvoltrekking
2.1 De Cel Schijnhuwelijken
Omdat het fenomeen schijnhuwelijken (en evenredig daarmee de vrees ervoor)
aan een opmars bezig was, konden de ambtenaren van de burgerlijke stand het
aantal verdachte huwelijksaangiftes echter niet langer alleen bolwerken.
In de praktijk is men in Antwerpen (intussen ook in Gent, Kortrijk en Mechelen)
aan dit capaciteitsprobleem tegemoet gekomen door de oprichting van een zgn.
‘Cel schijnhuwelijken en afgedwongen huwelijken’. 4 De taken die tot dusver werden
3 Voor een algemeen overzicht van de wettelijke regeling inzake preventieve controle van
schijnhuwelijken: zie Bijlage 2.
4 Deze idee is in Antwerpen ontstaan nadat de respectievelijke ambtenaren op een te korte tijd met te
veel verdachte aangiftes werden geconfronteerd. Het is de dienstleiding, in overleg met de toenmalige
schepen van burgerlijke stand, die besloot een systeem te ontwikkelen om schijnkoppels zo snel
mogelijk te kunnen ontmaskeren, zie hierover ook: F. BEYENS, “De strijd tegen schijn- en afgedwongen
6

vervuld door de individuele ambtenaar van de burgerlijke stand van de betrokken
gemeente werden daar gecentraliseerd: verdachte huwelijksaangiftes worden
onmiddellijk doorgespeeld aan de gespecialiseerde cel die het dossier verder zal
onderzoeken en afhandelen. 5
De werking van deze cel schijnhuwelijken is niet wettelijk geregeld. Het
statuut van de dienst is onduidelijk en de werking ervan wordt geregeld volgens
zelf opgelegde normen.
In Antwerpen wordt elke aangifte waarbij één van beide partijen niet over een
onbeperkt legaal verblijf beschikt (illegalen, asielzoekers, buitenlandse studenten,
vreemdelingen met een kort verblijf) automatisch gecontroleerd door de cel
schijnhuwelijken. 6 , 7
Zij worden uitgenodigd voor “verkennende gesprekken”, de zogenaamde
interviews. Hoewel deze interviews door de ambtenaar van de burgerlijke stand
formeel wordt aanzien als een “verkennend gesprek” blijkt in de praktijk dat
dit gesprek zeer zwaar doorweegt in de bewijsvoering bij de Rechtbank
van Eerste Aanleg.
De echtgenoten, die afzonderlijk worden geïnterviewd, moeten tijdens het
interview de meest uiteenlopende vragen beantwoorden. 8 Courant zijn vragen
waar, wanneer en in welke omstandigheden de echtgenoten elkaar hebben
ontmoet, of ze een feest plannen, wat de namen van de familieleden zijn e.d.m.. 9
Sommige kandidaat-echtgenoten getuigen echter ook van andere soorten
vragen, waarbij zij vraagtekens plaatsen over de verenigbaarheid van de
gestelde vragen met het recht op privacy: zo zou er soms ook gepeild worden
naar het intieme leven van betrokkenen.
Er bestaan voor dit interview geen gestandaardiseerde vragenlijsten, om te
vermijden dat een vooraf gerepeteerd nummertje zou worden afgedreund.
huwelijken”. De werking van de cel schijn- en afgedwongen huwelijken Antwerpen, 2000-2004”, in F.
DECAESTECKER (ed.), Huwelijksmigratie, een zaak voor de overheid?, Leuven, Acco, 2005, p. 71. Sinds
2004 bestaat de Antwerpse cel vandaag uit 5 ambtenaren.
5 HUYGENS A., TVR, nr.3, jaargang 2006
6 Daarnaast kunnen er ook andere huwelijken worden gemeld aan de cel, indien de ambtenaar meent
dat daartoe aanleiding voor is, zie F. BEYENS, l.c., p. 71 en B. VRIJENS, “Ontsporingen in de strijd
tegen schijnhuwelijken : verhoogde waakzaamheid is geboden”, in F. DECAESTECKER (ed.),
Huwelijksmigratie, een zaak voor de overheid?, Leuven, Acco, 2005, p. 78.
7 HUYGENS A., TVR, nr.3, jaargang 2006
8 Volgens de cel schijnhuwelijken van de stad Antwerpen worden nooit rechtstreekse vragen gesteld
over de intieme betrekkingen tussen de kandidaat-echtgenoten, tenzij zij dit aspect tijdens het
interview zelf naar voren brengen.
9 HUYGENS A., TVR, nr.3, jaargang 2006
7

Er is geen letterlijke neerslag van het interview, en er wordt dus geen
schriftelijke verklaring ondertekend door de geïnterviewden, zoals dat
bijvoorbeeld gebeurt bij het opstellen van een proces-verbaal bij de politie.
Ook hebben de partijen tijdens dit interview vooralsnog geen recht op bijstand
door een advocaat. Het op voorhand raadplegen van een advocaat wordt soms
zelfs reeds als verdacht geïnterpreteerd.
Bovendien is de aanwezigheid van een tolk tijdens het interview voor de
buitenlandse partner erg belangrijk.
Na het afronden van het onderzoek, wordt een advies afgeleverd aan de
ambtenaar van de burgerlijke stand bij wie de aangifte werd gedaan.
Wanneer de cel schijnhuwelijken meent dat er indicaties zijn die wijzen op
veinzing, wordt er negatief geadviseerd waarop de betrokken ambtenaar in de
praktijk een onderzoek ten gronde en een advies zal vragen aan de procureur. 10
Het is interessant de kritiek van onderzoekster Annelore Huygens van de UIA
omtrent voorgaande aan te halen. Zij stelt het volgende 11 :
“ Het ‘ondervragen’ van de kandidaat-echtgenoten door enerzijds de ambtenaren
van de burgerlijke stand en anderzijds door de politiediensten en het
woonstonderzoek dat door deze laatsten veelal wordt verricht, is in de praktijk
niet onomstreden. Meer bepaald rijst de vraag naar de verenigbaarheid ervan met
het recht op privacy dat niet alleen grondwettelijk, maar ook verdragsrechtelijk
wordt beschermd (art. 22 Gw. en art. 8.1 E.VR.M.). 12 Het Hof van Cassatie
oordeelde in dit verband reeds dat het informatief onderzoek uitgevoerd door
politiediensten niet strijdig is met art. 8 E.V.R.M. 13
Specifiek voor wat het interview door de cel schijnhuwelijken betreft, kunnen ook
bij het ontbreken van bepaalde procedurele waarborgen, zoals de ontstentenis
van een onmiddellijke schriftelijke neerslag ervan en het verbod om zich tijdens
het gesprek te laten vergezellen door een advocaat, vraagtekens worden
geplaatst. Uit de praktijk blijkt immers dat aan dit gesprek enorm veel belang
wordt gehecht en dat het resultaat ervan dikwijls wordt meegenomen naar een
eventuele latere procedure. 14
13 HUYGENS A., TVR, nr.3, jaargang 2006
11 HUYGENS A., TVR, nr.3, jaargang 2006
12 F. DE CAESTECKER, “De lappendeken van de huwelijksmigratie, beschouwingen bij de voorgenomen wijzigingen”,
in F. DE CAESTECKER (ed.), Huwelijksmigratie, een zaak voor de overheid, Leuven, Acco, 2005, p. 94 en R.
STOCKX, “Uit liefde of voor de schone schijn”, l.c., p. 179.
Door S. SAROLEA werd aangevoerd dat een onderzoek door de politiediensten enkel kan worden bevolen indien er
een wettelijke grondslag voorhanden is, wat de Omzendbrief niet is. Om die reden zijn alle gegevens die voortvloeien
uit het onderzoek volgens haar een inbreuk op de privacy en schenden ze dus het art. 8 E.V.R.M., zie S. SAROLEA,
“Le mariage simulé en droit international privé”, l.c., p. 28.
13 Cass. 19 maart 1992, besproken door P. SENAEVE, “Schijnhuwelijken en het E.V.R.M.”, l.c., p. 128-129.
14 Zie eerder ook al de opmerkingen van S. D’HONDT en M.-C. FOBLETS hierover, zie S. D’HONDT en M.-C.
FOBLETS, l.c., p. 125.
8

In een recent advies oordeelde de Commissie voor de Toegang tot
Bestuursdocumenten dat de Wet van 12 november 1997 betreffende de
openbaarheid van bestuur in de provincies en gemeenten onverkort van toepassing
is op documenten in het kader van een onderzoek schijnhuwelijk. Dit betekent dat
de cel schijnhuwelijken in principe verplicht is een afschrift te geven van het
volledige dossier, inclusief de neerslag van het interview.
49. Verder heeft de manier waarop men in sommige steden ‘willekeur’ wil
vermijden, tot gevolg dat quasi elk huwelijksvoornemen met een persoon die over
precaire verblijfstitel beschikt als een verdacht schijnhuwelijk wordt onderzocht.
De Europese rechtspraak indachtig, nl. dat het recht om te huwen niet absoluut is
en het aan de nationale wetgever komt om hierop beperkingen aan te brengen
zonder het recht in zijn kern aan te tasten 15 , kunnen bij deze praktijk enkele
fundamentele vragen worden gesteld. De praktijk waarbij illegalen in het verleden
bij de huwelijksaangifte werden opgepakt met het oog op een onmiddellijke
repatriëring is in dit kader dan ook zeer ambivalent. 16 Sinds de Omzendbrief van
13 september 2005 kan de gedwongen uitvoering van het bevel om het
grondgebied te verlaten in bepaalde gevallen worden opgeschort tot aan de dag
volgend op de dag van de huwelijksvoltrekking of tot aan de dag van de weigering
om het huwelijk te voltrekken. 17
50. Ten laatste is ook de informatie-uitwisseling tussen de ambtenaar en D.V.Z.
waarin wordt voorzien door de Omzendbrief van 13 september 2005 een
curiositeit. Er moet nogmaals aan worden herinnerd dat het ontbreken van een
verblijfsrecht principieel geen afbreuk mag doen aan het recht om te huwen….”
De motiveringen van de weigeringbeslissing van de ambtenaar van de burgerlijke
stand zijn beperkt.
Hier stelt zich de vraag naar de toepassing van de Wet Motivering
Bestuurshandelingen.
Het Antwerpse Hof van Beroep oordeelt dat de Wet Motivering
Bestuurshandelingen niet van toepassing is, daar de Ambtenaar van de Burgerlijke
Stand van Antwerpen geen bestuur is in de zin van de Wet Motivering
Bestuurshandelingen. Het Antwerpse Hof stelde het begrip bestuurshandeling gelijk
met “handeling vatbaar voor beroep bij de Raad van State”, terwijl de Wet
Motivering Bestuurshandeling enkel verwijst naar het begrip bestuur in de Raad
15 De beperking mag dus in rechte of in feite niet neerkomen op een verbod.
16 Van deze praktijk wordt melding gemaakt in de bijdrage van B. VRIJENS, l.c., p. 78-79. Zie ook Vz. Rb. Brussel 3
oktober 2003, AR 03/7973/B, waaruit blijkt dat één van de kandidaat-echtgenoten bij een eerste aanmelding bij de
ambtenaar van de burgerlijke stand werd ondervraagd door de politie en werd overgebracht naar het centrum te
Merksplas met het oog op de repatriëring. De Voorzitter bepaalde in zijn beschikking echter dat er niet mocht worden
overgegaan tot de gedwongen uitvoering vooraleer de aangifte van het huwelijk werd opgesteld.
17 De opschorting van de gedwongen uitvoering zal enkel mogelijk zijn indien de vreemdeling beschikt over een geldig
identiteitsbewijs en indien de ambtenaar bevestigt dat de huwelijksaangifte werd ingeschreven in het register van de
aangiften. De opschorting van de gedwongen uitvoering zal nooit plaats vinden indien het bevel om het grondgebied te
verlaten werd afgeleverd op grond van art. 7, eerste lid, 3° tot 11° Vreemdelingenwet.
9

van State wet. De rechtspraak in Namen, Luik, en Gent is andersluidend en stelt
dat de wet wél van toepassing is.
Kandidaat-echtgenoten worden niet opnieuw gehoord en er is ook geen sprake
van een inzagerecht alvorens een beslissing genomen wordt.
De bewijslast wordt door de cel schijnhuwelijken de facto verplaatst naar
de trouwlustigen. Verklaringen van familie en vrienden worden vaak afgewezen
als zijnde “subjectief”. De eventuele samenwoonst wordt vaak beschouwd als “pour
besoin de la cause” en de Belgische partner krijgt vaak het etiket “zwakke positie”.
Thans worden zelfs huwelijken geweigerd waarbij de trouwlustigen reeds een kind
hebben…. .
Interessant is ook voor voorgaande de kritiek van onderzoekster Annelore
Huygens 18 aan te halen:
“….In de praktijk doen er zich met betrekking tot de meldingsplicht enkele
moeilijkheden voor. Zo rijst de vraag in welke mate de weigeringsbeslissing van de
ambtenaar moet worden gemotiveerd. Aangenomen wordt dat de beslissing
minstens de reden van de weigering moet omvatten en de eventuele vermelding
van de wetsbepaling die geschonden wordt geacht. Verder moet de ambtenaar ook
aangeven op grond van welke aanwijzingen of elementen de beslissing werd
genomen. Een loutere verwijzing naar het advies van het O.M. volstaat
bijvoorbeeld niet. 19 In de praktijk blijken de beslissingen echter niet altijd even
toegankelijk en duidelijk te zijn. 20
Sommige juristen hebben in dit kader aangevoerd dat de beslissing van de
ambtenaar een eenzijdige administratieve bestuurshandeling is, die bijgevolg moet
voldoen aan de vereisten van de Wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke
motivering van de bestuurshandelingen 21 (formele motiveringswet). Indien deze
bepalingen van toepassing zouden zijn, heeft dit tot gevolg dat de materiële
motivering, nl. de juridische en feitelijke gegevens die aan de beslissing ten
grondslag liggen, ook moeten blijken uit de akte zelf en dat deze motivering
‘afdoende’ moet zijn. 22 Andere rechtspraak heeft een beroep op de formele
motiveringsverplichting uitdrukkelijk afgewezen. Zo kwam het Hof te Antwerpen
tot het besluit dat de beslissing van de ambtenaar niet kan worden beschouwd als
18 HUYGENS Annelore., TVR, nr.3, jaargang 2006
19 Rb. Brussel 13 maart 2001, J.L.M.B. 2002, 645.
20 Rb. Charleroi 10 maart 2004, AR /2848/A; Rb. Brussel 12 maart 2001, J.L.M.B. 2002, 645 en S. D’HONDT en M.-C.
FOBLETS, l.c., p. 123-124.
21 B.S. 12 september 1991.
22 Art. 3 Formele motiveringswet. In die zin: Voorz. Rb. Namen 10 oktober 2003, AR 1782/03, onuitg.: “De verwijzing
naar de resultaten van het onderzoek van de politie vormt een afdoende motivering in de zin van de Wet van 29 juli
1991 betreffende de formele motivering van bestuurshandelingen”. Zie ook Luik 5 april 2000, J.L.M.B. 2000, 739 en
Rb. Namen 22 juli 1998, J.L.M.B. 1998, 1562.
10

een bestuurshandeling, omdat tegen de beslissing geen beroep mogelijk is bij de
Raad van State, maar enkel bij een jurisdictioneel orgaan. 23 Deze laatste stelling
kan echter niet worden bijgetreden. Ook in andere materies wordt de beslechting
van conflicten van bestuursrechtelijke aard soms uitdrukkelijk opgedragen aan de
rechtbanken en hoven van de rechterlijke macht. 24 …”
Bovendien wordt de “objectiviteit” en “relevantie” van een aantal
aanvullende criteria in vraag gesteld.
Het vaststellen van een “schijnhuwelijk” is uiteraard niet eenvoudig.
Dit is expertenwerk: hoe kunnen immers de intenties van kandidaat-echtgenoten
op een objectieve wijze getoetst worden?
In de omzendbrief van 1999 25 zijn een aantal criteria omschreven, die dienen om
tot het besluit te komen van een schijnhuwelijk. Er kan sprake zijn van een
schijnhuwelijk wanneer een combinatie van tenminste twee van de volgende
criteria aanwezig is:
• Partijen verstaan mekaar niet, of kunnen enkel op een gebrekkige wijze
met elkaar communiceren, of doen beroep op een tolk
• Partijen hebben elkaar voor de huwelijkssluiting nooit eerder ontmoet
• Één van de partijen woont duurzaam samen met iemand anders
• Men kent elkaars naam of nationaliteit niet
• Men weet niet waar de aanstaande werkt
• Verklaringen omtrent de omstandigheden van ontmoeting lopen manifest
uiteen
• Een som geld wordt beloofd bij het aangaan van het huwelijk
• Het uitoefenen van prostitutie door één van beiden
• Het optreden van tussenpersoon
• Een groot leeftijdsverschil tussen beiden »
Deze in een omzendbrief welomschreven criteria worden door de cel
schijnhuwelijken aangevuld met een aantal andere criteria die in geen enkele
wettekst of omzendbrief omschreven zijn 26 :
• Eén van de partijen was reeds betrokken in een schijnhuwelijk of een
kortstondig huwelijk waardoor een echtgenoot verblijf wierf
23 Antwerpen 16 november 2005 , 2004/AR/757, onuitg. en Antwerpen 25 mei 2005, 2004/AR/452, onuitg.
24 R. ANDERSEN, “L’obligation de motiver: pour quelles autorités administratives”, in X., La motivation formelle des
actes administratives, Brugge, Die keure, 1992, p. 70, nr. 46 en I. OPDEBEEK en A. COOLSAET, De formele
motivering van bestuurshandelingen, Brugge, Die keure, 1999, p. 67, nr. 86.
25 Omzendbrief van 17 december 1999 naar aanleiding van de invoering van de wet van 4 mei 1999 tot
wijziging van een aantal bepalingen betreffende het huwelijk. (B.S. 31.12.1999)
26 BEYENS, Frank, “De Strijd tegen schijn en afgedwongen huwelijken, de werking van de cel
schijn- en afgedwongen huwelijken Antwerpen, 2000-2004” in Huwelijksmigratie, een zaak voor
de overheid?, Leuven, Acco, 2005, p. 70
11

• Meerdere naaste familieleden van één van partijen verwierven verblijf via
een kortstondig huwelijk
• Betrokkenheid in criminele activiteiten
• Leugenachtige verklaringen of andere pogingen om de ambtenaar te
misleiden
• Partijen leggen meerdere tegenstrijdige verklaringen af of zijn op meerdere
punten onwetend over mekaar
• Een zeer snelle gang van zaken
• Juridische voorbereiding van de aangifte
Deze aanvullingen op de criteria van de omzendbrief worden gevolgd door de
Antwerpse rechters.
De vraag stelt zich evenwel of deze aanvullende criteria die in geen enkele
wettekst of omzendbrief werden opgenomen, voldoende objectief en relevant zijn
om werkelijk tot de vaststelling te komen dat er sprake is van een schijnhuwelijk.
2.2 De Antwerpse rechtspraak omtrent de
weigeringsbeslissingen van de ABS
Een aantal verontrustende signalen uit Antwerpen worden hier op een rijtje gezet.
• Een eerste verontrustend signaal komt van betrokkenen zelf.
Een aantal aanstaanden die de weigeringsbeslissing van de ambtenaar van
de burgerlijke stand voor de Antwerpse rechters brachten, getuigen van
“vernederende” en “discriminerende” behandelingen en vragen,
zowel bij de Rechtbank van Eerste Aanleg als bij het Hof van Beroep.
• Een tweede belangrijk signaal geeft Annelore Huygens, onderzoekster van
de UIA, na vergelijking van een aantal uitspraken terzake. Zij concludeert
dat er sprake is van zeer tegenstrijdige rechtspraak over een
fundamenteel mensenrecht en dat dit alles behalve wenselijk is.
Zij stelt het volgende 27 :
“Uit een analyse van de geconsulteerde recente rechtspraak 28 blijkt dat de
(illegale) verblijfsstatus van de betrokkene vaak onterecht een centrale en
zelfs doorslaggevende rol speelt. 29 Zo poneerde de Voorzitter van de
rechtbank te Oudenaarde in een erg opmerkelijk vonnis van 2002
bijvoorbeeld “dat de Belgische nationale wet niet toelaat dat illegaal in
27 HUYGENS Annelore., TVR, nr.3, jaargang 2006
28 Het gaat hierbij in totaal om zo’n 49 beslissingen, cf. infra (C).
29 Uitdrukkelijk Voorz. Rb. Oudenaarde 8 oktober 2002, R.A.B.G. 2004, 461; Voorz. Rb. Brussel 19 mei 2005,
04/9375/A, onuitg.; Voorz. Rb. Namen 24 februari 2004, AR 499/2003, onuitg. en Voorz. Rb. Bergen 8 april 2003,
Rev.trim.dr.fam. 2004, 575.
12

België verblijvende vreemdelingen zouden huwen”. 30 Ook het Hof van
Beroep te Antwerpen besluit snel tot de instandhouding van de beslissing
van de ambtenaar van de burgerlijke stand indien de betrokkene illegaal in
België verblijft tengevolge van een eerdere afgewezen asielaanvraag. 31
Van een andere opvatting getuigen evenwel de uitspraken van bepaalde
Voorzitters van de Brusselse of Waalse rechtbank(en) van eerste aanleg.
Zo meende de Voorzitter van de rechtbank te Charleroi dat het feit dat het
asielverzoek van één van de echtgenoten in eerste aanleg werd afgewezen
en het leeftijdsverschil tussen beide partijen geen weigering rechtvaardigt
om het huwelijk te voltrekken. 32 Ook in Brussel kan een illegaal verblijf in
samenhang met tegenstrijdige verklaringen omtrent het exacte tijdstip van
de verloving en de leeftijd van de zussen van de aanstaande echtgenote(!)
de rechter niet overtuigen dat er veinzing in het spel is. 33 Nog verder gaan
de uitspraken van het Hof van Beroep te Luik. Zo werd het feit dat een
vrouw al zeven jaar op illegale wijze in België verbleef, al eerdere
30 Voorz. Rb. Oudenaarde 8 oktober 2002, R.A.B.G. 2004, noot E. VAN GOIDSENHOVEN.
31 Antwerpen 28 juni 2006, 2005/AR/3042, onuitg.; Antwerpen 17 mei 2006, 2005/AR/851, onuitg.; Antwerpen 19 april
2006, 2005/AR/1500, onuitg.; Antwerpen 5 april 2006, 2005/AR/1681, onuitg.; Antwerpen 1 maart 2006, 2005/AR/401,
onuitg. en Antwerpen 25 mei 2005, 2004/ AR/452, onuitg.
32 Voorz. Rb. Charleroi 10 maart 2004, AR 03/248/A, onuitg. In dezelfde zin ook: Gent 12 februari 2004, N.j.W. 2004,
1390: “Het is juist dat X geen geldige verblijfsvergunning heeft en het geplande huwelijk hieraan in zekere zin een
oplossing geeft. De voorliggende gegevens tonen evenwel aan dat dit niet “de” reden is voor het geplande huwelijk” en
Voorz. Rb. Aarlen 26 juni 2004, AR 474, onuitg.: Een groot leeftijdsverschil, het feit dat de partijen elkaar via een
tussenpersoon hebben leren kennen en het feit dat de ambtenaar zich voornamelijk heeft gebaseerd op een eenzijdig
en nadelig (voor de betrokkenen) politieverslag vormen onvoldoende elementen om de huwelijksvoltrekking te
weigeren.
33 Voorz. Rb. Brussel 13 februari 2004, AR 03/11.412/A, onuitg.: illegaal verblijf in samenhang met tegenstrijdige
verklaringen omtrent het exacte tijdstip van de verloving en de leeftijd van de zussen van de aanstaande echtgenote(!);
Voorz. Rb. Brussel 1 oktober 2004, AR 04/4146/A, onuitg.: illegaal verblijf en minieme tegenstrijdigheden; Voorz. Rb.
Brussel 30 september 2004, AR 04/3396, onuitg.: illegaal verblijf en minieme tegenstrijdigheden in de verklaringen,
o.m. over het tijdstip van het nuttigen van een bord spaghetti(!); Voorz. Rb. Brussel 6 mei 2004, 03/15741/A, onuitg:
illegaal verblijf en niet bewezen psychologische druk; Voorz. Rb. Brussel 4 juli 2003, AR 03/3729/A, onuitg.: één van de
aspirant-echtgenoten is doofstom en de illegale aspirant-echtgenoot kent geen gebarentaal en Voorz. Rb. Brussel 23
september 2002, Rev.tr.dr.fam. 2003, 519, noot G. HIERNAUX: illegaal verblijf, groot leeftijdsverschil en
communicatieproblemen.
Indien er naast het illegaal verblijf echter een discordantie bestaat in de verklaringen van de echtgenoten op meerdere
relevante punten (vb. de naam van de aanstaande(n), de leeftijd van de aanstaande(n), tijdstip van de eerste
ontmoeting) en minder relevante punten (vb. omstandigheden waarin de eerste ontmoeting plaatsvonden) bestaat er
wel ernstige twijfel omtrent het huwelijksproject van de partijen zodat de weigeringsbeslissing van de ambtenaar kan
worden gehandhaafd, Voorz. Rb. Brussel 4 maart 2004, AR 03/15130/A, onuitg. In min of meer dezelfde zin Brussel 7
januari 2003, AR 2003/96, onuitg.; Voorz. Rb. 30 september 2004, AR 04/3506, onuitg.; Voorz. Rb. Brussel 4 juli 2003,
AR 03/1366/A, onuitg. en Voorz. Rb. Brussel 3 juli 2003, 03/5385/A, onuitg. Ook wanneer het illegaal verblijf wordt
gecombineerd met obstructie van het politieonderzoek lijkt de weigering van de ambtenaar gegrond, Voorz. Rb.
Brussel 5 maart 2004, AR 03/12571/A, onuitg.
13

huwelijksprojecten op poten had gezet, achttien jaar ouder was dan haar
aanstaande echtgenoot, niet met hem samenwoonde en tegenstrijdige
verklaringen had afgelegd, niet aanvaard als voldoende bewijs voor het
bestaan van veinzing in hoofde van de betrokken vrouw. 34
Voornaamste conclusie die uit het voorgaande kan worden getrokken is dat
dergelijke uiteenlopende en tegenstrijdige rechtspraak omtrent een
fundamenteel mensenrecht allesbehalve wenselijk is.”
• Een derde belangrijk signaal kan eveneens afgeleid worden uit de studie
van onderzoekster Annelore Huygens: er bestaat een opmerkelijk
verschil tussen Antwerpen en andere provincies wat betreft het
behoud door de rechters van de weigeringsbeslissing van de
ambtenaar van de burgerlijke stand.
Zij zegt daarover het volgende 35 :
“ Niemand zal ontkennen dat aan de preventieve bestrijding van
schijnhuwelijken veel tijd en middelen worden besteed. Uit het beschikbare
cijfermateriaal blijkt echter dat deze massale inspanningen niet evenredig
zijn aan het uiteindelijk aantal effectieve weigeringen. De stad Antwerpen,
kan hierbij als voorbeeld gelden. 36
Zo werden er in groot Antwerpen 37 in 2004 circa 745 dossiers geopend. 38
Van het totaal aantal verdachte huwelijksaangiftes kregen 473 koppels de
toelating om te huwen. 39 Uiteindelijk weigerde de ambtenaar van de
burgerlijke stand in 215 gevallen de huwelijksvoltrekking, wat neerkomt op
ongeveer één derde. 40 In 112 gevallen werd door de partijen een verhaal
ingesteld bij de Voorzitter van de rechtbank van eerste aanlag.
Niet duidelijk is het aantal gevallen waarin werd beslist om de
weigeringsbeslissing te behouden. Uit gesprekken met practici blijkt
34 Luik 6 april 2005, T. Vreemd. 2005, 244; Luik 4 oktober 2005, J.T. 2005, 740 en Luik 22 september 2000, J.L.M.B.
2001, 950 (verstandelijke zwakheid van de vrouw is geen voldoende reden om de voltrekking van het huwelijk te
weigeren, temeer omdat de vrouw zwanger is wat aantoont dat partijen een duurzame levensgemeenschap beogen).
35 HUYGENS Annelore, TVR, nr.3, jaargang 2006
36 Het cijfermateriaal werd overgenomen uit statistieken die worden bijgehouden door de cel schijnhuwelijken van de
stad Antwerpen.
37 District Antwerpen, Berchem, Berendrecht-Zandvliet-Lillo, Borgerhout, Deurne, Ekeren, Hoboken, Merksem en
Wilrijk.
38 Vergelijk: in 1989 bedroeg dit aantal 89; in 2000: 135 (38 geweigerd); in 2001: 258 (88 geweigerd); in 2002: 302 (73
geweigerd) en in 2003: 415 (120 geweigerd). Cijfers voor 2005 zijn nog niet beschikbaar.
39 In 246 gevallen werd geen interview afgenomen wegens personeelstekort.
40 In 284 gevallen werd een uitstel verleend voor een onderzoek ten gronde. Het parket leverde in 214 gevallen een
negatief advies af. In 44 gevallen haakten de partijen tijdens de procedure af.
14

evenwel dat de ambtenaar van de burgerlijke stand sinds 2000 slechts in
een tiental zaken in het ongelijk is gesteld. 41
Deze laatste cijfers verschillen duidelijk van de andere provincies waar de
weigeringsbeslissing zowel in eerste aanleg als in hoger beroep in slechts
ongeveer de helft van de gevallen werd behouden. Hierbij valt op dat
voornamelijk het Brussels Hof van Beroep 42 en de Voorzitters van de
rechtbank te Brussel, in het algemeen genuanceerd tewerk gaan.
(C) Schematische voorstelling van het cijfermateriaal 43
VOORZITTERS
RB. EERSTE AANLEG
WEIGERING
ABS 44
ONGEGROND
WEIGERING ABS
GEGROND
Aarlen 1 / 1
Brussel 45 9 8 17
Charleroi 1 / 1
Gent / 1 1
Luik 1 / 1
Marche-en Fammenne / 1 1
Namen 46 / 2 2
Oudenaarde / 1 1
41 Zie ook zie F. BEYENS, l.c., p. 73, voetnoot 68.
12 13 25
Duidelijk is dat deze cijfers niet alleen opmerkelijk zijn, maar ook vragen doen rijzen in het licht van de principiële
huwelijksvrijheid.
TOTAAL
42 Voor een voorbeeld zie: Brussel 16 februari 2006, AR 2005/AR/149, onuitg: de ingeroepen elementen worden stuk
voor stuk zeer zorgvuldig weerlegd. M.i. speelde de bijzonder hoge graad van geschooldheid van de betrokkene in
deze zaak een belangrijke rol.
43 Het gaat hierbij om vonnissen en arresten vanaf 23/09/2002 tot 28/06/2006. Bij deze voorstelling moet een
voorbehoud worden gemaakt: er is niet nagegaan in welke mate de oproep van de redactiesecretaris van het Tijdschrift
voor Vreemdelingenrecht (cf. supra voetnoot 7) om uitspraken over te maken, werd opgevolgd.
44 ABS: Ambtenaar van de burgerlijke stand.
45 Naast deze uitspraken werd de vordering nog in drie zaken onontvankelijk verklaard, cf. supra nr. 39.
46 Naast deze twee uitspraken is er nog één vonnis van de Voorzitter van de Rechtbank waar de weigeringsbeslissing
behouden bleef wegens de overschrijding van de termijn waarbinnen het huwelijk moet worden voltrokken, cf. supra nr.
29.
15

HOVEN VAN BEROEP WEIGERING
ABS
ONGEGROND
WEIGERING ABS
GEGROND
Antwerpen 47 1 13 14
Bergen / 1 1
Brussel 2 1 3
Gent 2 2 4
Luik 2 / 2
7 17 24
47 Naast deze uitspraken werd de vordering twee andere gevallen onontvankelijk (Antwerpen 9 april 233,
2001/AR/2390, onuitg.) resp. zonder voorwerp (Antwerpen 29 juni 2005, 2004/RK/121, onuitg.) verklaard.
TOTAAL
16

Bijlage 2: Huwelijksmigratie:
Algemene achtergrond
Huwelijksmigratie: situering in het verblijfsrecht
Sinds de economische crisis in de jaren ‘70 heerst er in de meeste West-Europese
landen, waaronder ook België, een immigratiestop. Deze immigratiestop impliceert
niet dat er sindsdien geen vreemdelingen meer migreren naar België, maar wel dat
er in principe geen actieve rekrutering meer plaatsvindt van arbeiders in
derdelanden. 48
Migratie gebeurt vandaag de dag via de vier officiële migratiekanalen, nl.
arbeidsmigratie 49 , studentenmigratie 50 , asielmigratie 51 en volgmigratie
(gezinsvorming en gezinshereniging 52 ). Het is de Vreemdelingenwet (wet van 15
december 1980) die het recht op verblijf, vestiging en gezinshereniging voor
vreemdelingen vastlegt. 53 Omdat het verblijfsrecht afhankelijk is van een
machtiging van de Minister van Justitie of zijn gevolmachtigde en economische
motieven bij dit oordeel doorslaggevend zijn, is het voor derdelanders bijzonder
moeilijk om een langdurig verblijfsrecht te bekomen in België. Naast het (politiek)
48 F. DECAESTECKER, “Inleiding”, in F. CAESTECKER (ed.), Huwelijksmigratie, een zaak voor de overheid?, Leuven,
Acco, 2005, p. 14 e.v.
49 Gelet op het feit dat het zeer moeilijk is voor vreemdelingen om in België tewerkgesteld te worden (cf. infra nr. 16)
betreft de arbeidsmigratie voornamelijk migratie van EU-burgers die in het kader van het vrij verkeer hun diensten
aanbieden.
50 Voor een uitgebreid overzicht lees o.a.: M. TAVERNE en L. HOESTENBERGHE, “De buitenlandse student en het
recht op verblijf”, in B. HUBEAU en M.-C. FOBLETS (eds.), Migratie- en migrantenrecht, deel 3, Brugge, die Keure,
1999, p. 187-222.
51 Voor een uitgebreid overzicht lees o.a.: F. BERNARD, J. VAN DER KLAAUW en D. VANHEULE, “Vluchtelingen”, in
B. HUBEAU en M.-C. FOBLETS (eds.), Migratie- en migrantenrecht, deel 3, Brugge, die Keure, 1999, p. 123-185 en
J.Y. CARLIER en S. SAROLEA, “De erkenning van de hoedanigheid van vluchteling: een overzicht aan de hand van
de rechtspraak van de vaste beroepscommissie voor vluchtelingen”, in B. HUBEAU en M.-C. FOBLETS (eds.),
Migratie- en migrantenrecht, deel 7, Brugge, die Keure, 2002, 79-227.
52 Gezinshereniging veronderstelt - in tegenstelling tot gezinsvorming - dat er reeds opgebouwd familieleven bestaat
met een vreemdeling. De Vreemdelingenwet van ’80 maakt dit onderscheid niet.
53 Nadere regels worden vastgelegd in het Koninklijk Besluit van 8 oktober 1981 betreffende de toegang tot het
grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen (hierna afgekort: Vreemdelingenbesluit),
B.S. 27 oktober 1981.
17

asiel, is het recht op gezinshereniging dan vaak de laatste strohalm om een
54 55
verblijfsrecht in België te bekomen.
Huwelijksmigratie: oneigenlijk gebruik
Huwelijksmigratie wordt door een heel aantal mensen zonder wettig verblijf als
laatste strohalm gezien: huwen met een Belg of EU-burger (of met niet-EU-burger
die wél een wettig verblijf heeft in België) en achteraf de uitoefening van het
bijhorende recht op gezinshereniging 56 , is vaak de laatste mogelijkheid om een
wettig verblijf in België te bekomen.
Zo wordt het instituut van het huwelijk misbruikt: er wordt een oneigenlijk gebruik
gemaakt van het huwelijk door mensen die niet huwen met het oog op het vormen
van een duurzame levensgemeenschap, maar enkel met het oog op het uitoefenen
van het bijhorende recht op gezinshereniging en het verkrijgen van een wettig
verblijf in België. De wetgever heeft enkel bovengenoemd “oneigenlijk gebruik van
het huwelijk” willen aanpakken.
Onderzoekster Annelore Huygens van de UIA schrijft hierover 57 :
“..Steeds vaker worden huwelijken afgesloten waarbij de vorming van een
duurzame levensgemeenschap niet of slechts onrechtstreeks wordt nagestreefd.
Het zakelijke huwelijk, het gearrangeerde huwelijk, het gedwongen huwelijk en het
schijnhuwelijk, zijn voorbeelden van dergelijk oneigenlijk gebruik van het instituut
van het huwelijk. Toch worden niet alle voornoemde huwelijken als
afkeurenswaardig aangemerkt. Met de Wet van 4 mei 1999 tot wijziging van een
aantal bepalingen betreffende het huwelijk (hierna: Wet van 4 mei 1999) 58 werd
duidelijk dat de strijd van de wetgever tegen misbruiken van het huwelijksinstituut
zich heeft toegespitst op die huwelijken waar het bekomen van
verblijfsdocumenten centraal staat. Als rechtvaardiging voor deze keuze werd
tijdens de parlementaire voorbereiding verwezen naar statistieken van het
Ministerie van Justitie waaruit bleek dat maar liefst 3000 personen in de voorbije
10 jaar een dergelijk schijnhuwelijk hadden aangegaan. 59 Door de codificering van
54 M.-C. FOBLETS, “Recht op liefde voor vreemdelingen? De controle op de privacy van vreemdelingen in de strijd
tegen ongewenste migratie”(hierna verkort: “Recht op liefde voor vreemdelingen”), in K. RAES (ed.), Liefdes onrecht,
Gent, Mys en Breesch, 1998, p. 158.
55 HUYGENS Annelore, TVR, nr.3, jaargang 2006
56 Zie artikel 10 Vreemdelingenwet (Recht op gezinshereniging met een niet-EU burger) en artikel 40
Vreemdelingenwet (Recht op gezinshereniging met EU-burger)
57 HUYGENS Annelore, TVR, nr.3, jaargang 2006
58 Wet van 4 mei 1999 tot wijziging van een aantal bepalingen betreffende het huwelijk, B.S. 1 juli 1999, in werking
getreden op 1 januari 2000.
59 Verslag namens de Commissie voor de binnenlandse en de administratieve aangelegenheden uitgebracht door de
heer Renaat Landuyt en Jacqueline Herzet bij het wetsontwerp tot wijziging van een aantal bepalingen betreffende het
18

de bevoegdheid van de ambtenaar van de burgerlijke stand om vermeende
schijnhuwelijken uit te stellen of de voltrekking ervan te weigeren (art. 167 B.W.)
heeft de wetgever allereerst getracht om schijnhuwelijken te voorkomen. Als
pendant werd de absolute nietigheid ervan als burgerrechtelijke sanctie voorop
gesteld (art. 146bis j° art. 184 B.W.)….”
Reactie van wetgever: verstrenging van de
huwelijksmigratie
Omdat de grootste stroom migranten België binnenkomt via volgmigratie, heeft de
wetgever doorheen de jaren getracht de voorwaarden voor het recht op
gezinshereniging zo te verstrengen, dat misbruiken zoveel als mogelijk werden
vermeden.
Uiteraard stuiten beperkingen en uitsluitingen van huwelijksmigratie op hogere
rechtsnormen (internationale en Europese) waaraan België weinig of niets kan
en/of wil wijzigen 60 .
De wetgever heeft een aantal beperkingen aangebracht via verschillende
rechtstakken.
In de nieuwe wetten van 15 september 2006 tot wijziging van de wet van 15
december 1980 61 werden beperkingen via het verblijfsrecht ingesteld. Zo werd
bijvoorbeeld de minimumleeftijd voor niet-EU-gezinsherenigers opgetrokken van
18 tot 21 jaar. Deze wetswijzigingen zijn echter nog niet in werking getreden.
De wetgever heeft de schijnhuwelijken in 2006 via het strafrecht aangepakt: in
het artikel 79bis§1 van de Wet van 15 december 1980 werd het afsluiten van een
schijnhuwelijk strafbaar gesteld. Het blijft afwachten wat deze strafbaarstelling in
de praktijk zal opleveren.
Belangrijk voor dit document zijn de mogelijke beperkingen via het burgerlijke
recht. Die mogelijke beperkingen worden hier onder op een rijtje gezet.
Focus op beperkingen via het burgerlijk recht
2.1 Definitie van schijnhuwelijk: Artikel 146bis B.W.
Met de Wet van 4 mei 1999 werd in het B.W. een definitie gegeven voor “een
schijnhuwelijk”. De sanctie op het afsluiten van een schijnhuwelijk is de absolute
nietigheid:
huwelijk en het wetsvoorstel tot instelling van een preventieve regeling ter bestrijding van schijnhuwelijken (verder:
Verslag Landuyt en Herzet), Parl. St. Kamer 1998-99, nr. 1991/3, p. 7.
60 HUYGENS Annelore, TVR, nr.3, jaargang 2006
61 B.S. 6 oktober 2006
19

“Er is geen huwelijk wanneer, ondanks de gegeven formele toestemmingen tot het
huwelijk, uit een geheel van omstandigheden blijkt dat de intentie van minstens
één van de echtgenoten kennelijk niet is gericht op het totstandbrengen van een
duurzame levensgemeenschap, maar enkel op het bekomen van een
verblijfsrechtelijk voordeel dat is verbonden aan de staat van gehuwde.”
2.2 Preventieve controle
De bevoegdheid om een preventieve controle op schijnhuwelijken uit te voeren
werd toegekend aan de ambtenaar van de burgerlijke stand en aan het openbaar
ministerie.
1. De huwelijksaangifte
Op het moment van de huwelijksaangifte wordt vooreerst uitdrukkelijk vereist dat
de kandidaat-echtgenoten bij de aangifte van het huwelijk bepaalde documenten
overleggen 62 . Doel van deze bepaling is zekerheid te verwerven over de identiteit
van beide partijen en te controleren of er voldaan is aan de grondvoorwaarden
voor het afsluiten van een geldig huwelijk.
Tegen de weigeringbeslissing van de ambtenaar van de burgerlijke stand om de
huwelijksaangifte op te stellen wegens het ontbreken van een bepaald document,
een onvoldoende gelegaliseerd bevonden stuk of wegens duidelijk en bewezen
bedrog, kan door de aanstaande echtgenoten verhaal worden ingesteld bij de
voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg (art. 63§4, laatste lid B.W.). De te
volgen procedure is grosso modo dezelfde als bij een weigering van de ambtenaar
om het huwelijk te voltrekken 63 . 64
2. De huwelijksvoltrekking
De ambtenaar van de burgerlijke stand 65
De actieve, preventieve rol van de ambtenaar van de burgerlijke stand werd door
de Wet van 4 mei 1999 uitdrukkelijk gecodificeerd. De ambtenaar heeft twee
mogelijkheden om op te komen tegen een (vermeend) schijnhuwelijk: enerzijds
kan hij de voltrekking ervan weigeren, anderzijds kan hij beslissen de
huwelijksvoltrekking uit te stellen. De bevoegdheid van de ambtenaar van de
62 Zie artikel 64 B.W.
63 HUYGENS Annelore, TVR, nr.3, jaargang 2006
64 HUYGENS Annelore, TVR, nr.3, jaargang 2006
65 vrij naar: HUYGENS Annelore, TVR, nr.3, jaargang 2006
20

urgerlijke stand is dan ook geen loutere toezichtsbevoegdheid, maar wel een
volwaardige beslissingsbevoegdheid. 66
Uitstel 67
De ambtenaar van de burgerlijke stand kan beslissen om de voltrekking van het
huwelijk uit te stellen indien er een ernstig vermoeden bestaat dat er niet is
voldaan aan de hoedanigheden en voorwaarden vereist om een huwelijk te mogen
aangaan (artt. 144-164 B.W.), of de voltrekking vermoed wordt in strijd te zijn
met de beginselen van openbare orde. Dit uitstel is niet onbeperkt in de tijd, maar
is slechts mogelijk gedurende maximum twee maanden vanaf de door
belanghebbenden vooropgestelde huwelijksdatum. Heeft de ambtenaar binnen die
termijn nog geen definitief standpunt ingenomen, dan moet hij het huwelijk
voltrekken, zelfs indien de termijn tot huwelijksvoltrekking al verstreken is (art.
167, derde lid B.W.). 68
De mogelijkheid om het huwelijk uit te stellen werd in de wet ingeschreven om het
de ambtenaar bij twijfel mogelijk te maken bijkomend onderzoek te verrichten. Het
uitstel kan soms nuttig zijn indien de termijn tussen de aangifte en de
huwelijksvoltrekking te kort is om het onderzoek vóór het huwelijk te verrichten.
De ambtenaar beslist volkomen zelfstandig of er al dan niet aanleiding toe bestaat
om het voorgenomen huwelijk uit te stellen. In de praktijk zal een
weigeringsbeslissing van de ambtenaar bijna altijd worden voorafgegaan door een
beslissing tot uitstel, gelet op de korte termijn waarover de ambtenaar beschikt om
een onderzoek te verrichten naar de intentie van de partijen.
Hoewel dat niet uitdrukkelijk in de wet werd vastgelegd, bepaalt de Omzendbrief
van 17 december 1999 dat de beslissing om het huwelijk uit te stellen op dezelfde
wijze moet worden gemotiveerd en ter kennis worden gebracht aan de partijen als
een weigeringsbeslissing. 69 Tegen de beslissing om een huwelijk uit te stellen is
evenwel geen verhaal mogelijk. 70
Weigering
Met de Wet van 4 mei 1999 werd aan de ambtenaar een ruime onderzoeks- en
beslissingsbevoegdheid toegewezen. Zo kan de ambtenaar volgens art. 167 B.W.
de huwelijksvoltrekking weigeren indien er niet is voldaan aan de hoedanigheden
en voorwaarden vereist om een huwelijk te mogen aangaan (artt. 144-164
66 Brussel 9 maart 1999, Rev.trim.dr.fam. 2000, 360. Of deze beslissing discretionair is, dan wel gebonden, wordt
betwist.
67 HUYGENS Annelore, TVR, nr.3, jaargang 2006
68 Voor een verregaande toepassing van deze regel: Voorz. Rb. Brussel 16 januari 2003, Rev.trim.dr.
fam. 2003, noot G. HIERNAUX.
69 Omz. 17 december 1999
70 Zie ook Voorz. Rb. Gent 2 juni 2004, N.j.W. 2004, 990, noot GV.
21

B.W.) 71 , of wanneer hij van oordeel is dat de voltrekking in strijd is met de
beginselen van openbare orde. 72
Indien de ambtenaar van de Burgerlijke stand zich beroept op het geveinsde
karakter van het huwelijk om de voltrekking te weigeren, moeten er duidelijke en
gewichtige indicaties voorhanden zijn dat het huwelijk kennelijk niet is gericht op
het totstandbrengen van een duurzame levensgemeenschap.
De Omzendbrief van 17 december 1999 somt een aantal niet-exhaustieve gronden
op, die in combinatie met elkaar een ‘ernstige aanduiding’ kunnen vormen dat een
schijnhuwelijk wordt beoogd, zoals daar zijn: de partijen verstaan elkaar niet of
kunnen enkel op gebrekkige manier communiceren of doen beroep op een tolk 73 ,
de partijen hebben elkaar vóór de huwelijkssluiting nooit eerder ontmoet, één van
de partijen woont duurzaam samen met iemand anders, de partijen kennen elkaars
naam of nationaliteit niet 74 , één van de aanstaande echtgenoten weet niet waar de
andere werkt, de verklaringen omtrent de omstandigheden van de ontmoeting
lopen manifest uiteen 75 , een som geld wordt beloofd bij het aangaan van het
huwelijk, het uitoefenen van prostitutie door één van beiden 76 , het optreden van
een tussenpersoon 77 en ten laatste een groot leeftijdsverschil 78 .
71 Zie de opsomming bij D. STERCKX, o.c., p. 125, nr. 157-3. Het gaat hierbij zowel om de vervulling
van de positieve voorwaarden, als om de afwezigheid van eventuele huwelijksbeletselen. Deze controle
behelst volgens art. M3 Omz. 17 december 1999 ook het onderzoek of het geplande huwelijk een
schijnhuwelijk is.
72 Met het begrip openbare orde doelde men voornamelijk op de in art. 146bis B.W. bedoelde
schijnhuwelijken. Het begrip moet echter evolutief worden opgevat, zie Verslag-Thijs, Parl. St. Senaat
1998-99, nr. 1-512/6, p. 11.
73 Voorz. Rb. Namen 2 maart 2004, AR 499/2003, onuitg. (tegen deze uitspraak werd beroep ingesteld)
en Voorz. Rb. Namen 10 oktober 2003, 1782/03, onuitg.
74 Voorz. Rb. Brussel 4 maart 2004, 03/15130/A, onuitg.: vergissing omtrent naam én leeftijd.
75 Antwerpen 17 mei 2006, 2005/AR/1895, onuitg. (tegenstrijdige verklaringen omtrent bruidschat en
tijdstip ter sprake brengen huwelijk in samenhang met feit dat vrouw eerder slachtoffer was geweest
van een schijnhuwelijk); Antwerpen 17 mei 2006, 2005/AR/851, onuitg. (omtrent belevenissen,
bruidsschat en beroep echtgenoot); Antwerpen 19 april 2006, 2004/AR/3376, onuitg. (omtrent
huurgeld, religieus huwelijk en aantal zussen vrouw); Antwerpen 19 april 2006, 2005/AR/1500, onuitg.
(omtrent omstandigheden eerste ontmoeting en omtrent overbrenging kinderen vrouw); Antwerpen 5
april 2006, 2005/AR/1681, onuitg. (omtrent ontmoeting, in samenhang met illegale verblijfsstatus);
Antwerpen 25 juni 2003, 2002/AR/935, onuitg.:“Dat dergelijke manifest tegenstrijdige verklaringen
omtrent de wijze van ontmoeting reeds op zich een aanwijzing vormen dat een schijnhuwelijk wordt
beoogd.”; Brussel 7 januari 2003, 2003/96, onuitg.; Voorz. Rb. Brussel 4 maart 2004, 03/15130/A,
onuitg. en Voorz. Brussel 3 juli 2003, 03/5385/A, onuitg.
76 Meer over dit criterium: S. D’HONDT en M.-C. FOBLETS, l.c., p. 124 -125.
77 Antwerpen 28 juni 2006, 2005/AR/3042, onuitg. en Voorz. Rb. Namen 2 maart 2004, AR 499/2003,
onuitg. (tegen deze uitspraak werd beroep ingesteld).
22

Bij het nemen van een beslissing in een concreet dossier moet de ambtenaar van
de burgerlijke stand zich vooreerst laten leiden door het dossier. 79 Bij twijfel zal
een nader onderzoek worden ingesteld. In de wet wordt niet uitdrukkelijk bepaald
op welke middelen of diensten de ambtenaar een beroep kan doen om dit
bijkomend onderzoek te verrichten. 80 In sommige steden, zoals bijvoorbeeld in
Antwerpen, wordt er in de regel een advies ingewonnen van het parket. 81
Nieuw is de verplichting voor de ambtenaar van de burgerlijke stand om de Dienst
Vreemdelingenzaken onmiddellijk op de hoogte te brengen wanneer een
huwelijksaangifte wordt opgemaakt ten aanzien van een persoon die niet kan
aantonen dat hij op een legale wijze op het grondgebied verblijft. 82 Binnen de 30
dagen na de ontvangst van dit verzoek, moet D.V.Z. de relevante inlichtingen
(‘huwelijk in het buitenland, geweigerd huwelijk, feitelijke samenwoonst met een
andere persoon, …’) ter kennis brengen van de akterende ambtenaar. Doel van
deze informatie-uitwisseling is de ambtenaar van de burgerlijke stand in te staat
stellen om met meer kennis van zaken een beslissing te kunnen nemen. 83
78 Bijvoorbeeld Antwerpen 19 april 2006, 2005/AR/1500, onuitg. (20 jaar verschil, in samenhang met
tegenstrijdige verklaringen); Antwerpen 7 december 2005, 2004/AR/2282, onuitg. (20 jaar verschil in
samenhang met o.m. tegenstrijdige verklaringen) en Voorz. Rb. Gent 30 juni 2004, T.G.R. 2004, 184,
noot V. DELIE en F. MOEYKENS en 27 november 2003, 2003/9196/A, onuitg.. Dit element wordt in
andere zaken dan weer uitdrukkelijk niet relevant geacht, zie bijvoorbeeld: Voorz. Rb. Brussel 4 juli
2003, 03/1366/A, onuitg. en Voorz. Rb. Brussel 3 juli 2003, 03/5385/A, onuitg.
79 J. SOSSON, l.c., p. 655, nr. 21.
80 De regering achtte het onvoorzichtig om in het B.W. te bepalen welke diensten bevoegd zijn om
schijnhuwelijken op te sporen, aldus S. D’HONDT en G. VERSCHELDEN, “B.W., Art. 167”, l.c., p. 7, nr.
12. In de praktijk zullen er veelal afspraken vastliggen tussen de ambtenaren van de burgerlijke stand
en het parket, nl. op welke wijze een bepaalde situatie moet worden aangepakt. In Antwerpen telt dit
vertrouwelijk ‘draaiboek’ bijvoorbeeld zo’n 30 pagina’s.
81 Volgens de cel schijnhuwelijken van de stad Antwerpen wordt dit advies in 99 % van de gevallen
opgevolgd door de betrokken ambtenaar.
82 Omzendbrief van 13 september 2005 betreffende de informatie-uitwisseling tussen de ambtenaren
van de burgerlijke stand, in samenwerking met de Dienst Vreemdelingenzaken ter gelegenheid van een
huwelijksaangifte waarbij een vreemdeling betrokken is (Verder: Omz. 13 september 2005), B.S. 6
oktober 2005.
83 Ook voor Omz. 13 september 2005 was deze praktijk reeds gebruikelijk zie: Antwoord van 5 april
2004 op vraag 188 van Sabine Lahaye-Battheu van 27 februari 2004 (QRVA 51 027): Wanneer het
gaat om een illegale trouwlustige wordt altijd een beroep gedaan op de dienst Vreemdelingenzaken. “De
dienst Vreemdelingenzaken beschikt immers over nuttige strategische informatie die verzameld wordt
op basis van dossiers van Vreemdelingen en kan een nuttige ondersteunende rol spelen naar de
ambtenaar toe. De dienst verstrekt echter geen advies aan de ambtenaar, maar wel informatie die hem
kan helpen om een beslissing te treffen aangaande het al dan niet voltrekken van het huwelijk”.
23

Indien de ambtenaar de voltrekking van het huwelijk weigert, dan moet deze
beslissing ‘met redenen worden omkleed’ en ‘zonder verwijl’ 84 ter kennis worden
gebracht van de betrokken partijen. Tezelfdertijd moet de beslissing worden
doorgestuurd aan de Procureur des Konings van het gerechtelijk arrondissement
waar de weigering plaatsvond (art. 167, vierde lid B.W.). 85 Indien een van de
aanstaande echtgenoten (of beide) op de dag van de weigering niet zijn
ingeschreven in het bevolkings-, vreemdelingen- of wachtregister van een
gemeente, dan wordt de weigeringsbeslissing eveneens ter kennis gebracht van de
ambtenaar van de burgerlijke stand van de Belgische gemeente waar één van hen
wel is ingeschreven of zijn actuele verblijfplaats heeft (art. 167, vijfde lid B.W.).
Deze laatste regel werd ingevoerd om te voorkomen dat de partijen zich tot deze
laatste gemeente zouden wenden om daar alsnog in het huwelijk te treden. 86
Sinds kort is de ambtenaar ook verplicht de weigeringsbeslissing ter kennis te
brengen aan D.V.Z. die deze informatie zal toevoegen aan het administratief
dossier van de betrokkene. 87
De weigeringsbeslissing van de ambtenaar van de burgerlijke stand om het
huwelijk te voltrekken, betekent niet noodzakelijk het eindpunt voor de
trouwlustigen.
Aan de ene kant kunnen de kandidaat-echtgenoten ongehinderd een nieuwe
huwelijksaangifte doen. De boven geschetste procedure zal in dit geval allicht
opnieuw worden gevolgd. Duidelijk is dat een eerdere weigering om het huwelijk te
84 Brussel 7 januari 2003, 2003/96, onuitg.: De term zonder verwijl wil zeggen ‘zonder te aarzelen’. Dit
betekent niet dat de beslissing van de ambtenaar van de burgerlijke stand nog dezelfde dag ter kennis
moet worden gebracht van de betrokkenen. Zie ook T. WUYTS, “De bevoegde ambtenaar van de
burgerlijke stand tot huwelijksvoltrekking en de beoordeling door de hoven en rechtbanken van een
weigering tot huwelijksvoltrekking” (hierna verkort: “De bevoegde ambtenaar”), (noot onder Antwerpen
5 januari 2005 en Brussel 13 januari 2005), E.J. 2005, nr. 8, p. 165.
85 De kennisgeving aan de partijen geschiedt per aangetekende brief met ontvangstmelding of door een
rechtstreekse overhandiging tegen ontvangstbewijs. Verder moet de beslissing eveneens melding
maken van de verhaalsmogelijkheden waarover de afgewezen echtgenoten beschikken. De
briefwisseling met de Procureur des Konings mag per gewone brief, zie art. M3 Omz. 17 december
1999.
86 Omz. 17 december 1999. Uit de praktijk blijkt echter dat de ‘huwelijksshopping’ van de aanstaande
echtgenoten zich niet beperkt tot de in de wetsbepaling opgenoemde gemeenten. Nog vaker wordt
uitgeweken naar een landelijke gemeente waar de ambtenaren te weinig middelen hebben of te weinig
vertrouwd zijn met de problematiek. Om deze reden wordt door sommige politici gepleit voor een soort
centraal ‘huwelijksregister’, waar elke beslissing van uitstel of weigering in zou worden bekendgemaakt
en dat kan worden geconsulteerd door elke ambtenaar van de burgerlijke stand (zie bijvoorbeeld
Voorstel van resolutie (Lanjri e.a.) over de aanpak van schijnhuwelijken, Parl. St. Kamer 2003-2004, nr.
51-1283/1. Hoewel de oprichting van een dergelijke centrale databank vooralsnog werd geweerd, moet
Omz. 13 september 2005 worden beschouwd als een instrument in de strijd tegen ‘huwelijksshopping’.
87 Omz. 13 september 2005.
24

voltrekken in de praktijk een belangrijk argument is om tot een tweede weigering
tot huwelijksvoltrekking te beslissen. 88
De rechters 89
Aan de andere kant kunnen de partijen er ook voor opteren om de beslissing van
de ambtenaar van de burgerlijke stand aan te vechten. Binnen de maand kan
tegen deze beslissing verhaal 90 worden aangetekend bij de voorzitter van de
rechtbank van eerste aanleg waar de zaak zal worden behandeld zoals in
kortgeding (art. 167, laatste lid B.W. j° art. 587, eerste lid, 9° Ger. W.). 91
Tegen een negatief vonnis kan beroep aangetekend worden bij het Hof van Beroep.
2.3 Repressieve controle 92
Naast de preventieve controle door de ambtenaar van de burgerlijke stand,
voorziet het B.W. sinds de Wet van 4 mei 1999 ook uitdrukkelijk in een
repressieve aanpak van schijnhuwelijken.
De burgerlijke rechter heeft de bevoegdheid om na de sluiting van een huwelijk
een huwelijk nietig te verklaren met terugwerkende kracht wanneer het gaat om
een schijnhuwelijk.
Elke belanghebbende 93 kan op grond van artikel 146bis j° 184 B.W. een beroep
tot nietigverklaring instellen indien hij de mening is toegedaan dat het huwelijk
niet werd aangegaan met het oog op de vorming van een duurzame
levensgemeenschap, maar enkel om een verblijfsrechtelijk voordeel te bekomen. 94
88 Antwerpen 25 juni 2003, 2002/AR/935, onuitg. Een eerdere aangifte met een andere man, zonder
dat het huwelijk doorgang vond, is eveneens een aanwijzing, zie bijvoorbeeld: Antwerpen 17 mei 2006,
2005/AR/851, onuitg. Om die reden opteren de kandidaat-echtgenoten er soms voor om te huwen in
het buitenland. Eens terug in België moet de huwelijksakte worden erkend zodat tot de inschrijving in
het huwelijksregister kan worden overgegaan (cf. infra).
89 Vrij naar: HUYGENS Annelore, TVR, nr.3, jaargang 2006
90 De wet spreekt over ‘beroep’, maar deze term is m.i. niet gepast, omdat de beslissing van de
ambtenaar van de burgerlijke stand geen jurisdictionele beslissing is.
91 Dit impliceert niet dat de rechter zich niet ten gronde over de zaak zal uitspreken, maar wel dat er
een versnelde proceduregang wordt gevolgd. In de praktijk duurt het gemiddeld zo’n drietal maanden
vooraleer de zaak wordt behandeld, B. VRIJENS, l.c., p. 79.
92 Vrij naar: HUYGENS Annelore, TVR, nr.3, jaargang 2006
93 Behalve de echtgenoten en hun verwanten, moet elke belanghebbende aantonen dat hij over een
materieel belang beschikt. Voor wat de echtgenoten betreft, is het niet vereist dat de vorderende
echtgenoot bij het aangaan van het huwelijk te goeder trouw moet zijn geweest, S. D’HONDT, “De wet
van 4 mei 1999: de strijd tegen schijnhuwelijken burgerrechtelijk geconsacreerd”, l.c., p. 116 met
verwijzing naar Cass. 8 december 1966, Pas. 1967, I, 434.
94 Zoals eerder al werd aangegeven is de meerderheid in de rechtsleer de mening toegedaan dat
huwelijken aangegaan met een ander oogmerk dan een verblijfsrechtelijk, nog kunnen worden
bestreden op grond van de theorie van de absolute virtuele nietigheden, cf. supra nr. 17.
25

Ook het O.M. kan op grond van art. 184 B.W. de nietigverklaring van het
schijnhuwelijk vorderen.
Het feit dat de partijen reeds uit de echt zijn gescheiden staat de vordering tot
nietigverklaring van het (reeds ontbonden) huwelijk niet in de weg. 95 De
nietigverklaring werkt immers terug tot op het moment van het aangaan van het
huwelijk, zodat het geacht wordt nooit te hebben bestaan, terwijl de echtscheiding
slechts voor de toekomst geldt.
De vordering tot nietigverklaring is, als vordering die betrekking heeft op de staat
van de persoon, in principe onverjaarbaar. 96 Wel moet ze worden ingesteld voor
het overlijden van één van de echtgenoten (art. 190 B.W.). 97
95 Bijvoorbeeld Antwerpen 15 december 2004, AR 2004/7032, onuitg.; Antwerpen 24 maart 2004, AR
2004/1971, onuitg.; Rb. Mechelen 11 april 2002, AR 01/759/A, onuitg., bevestigd in hoger beroep
(Antwerpen 29 april 2003, 2002/AR/1441, onuitg.) en Rb. Nijvel 17 oktober 2000, Rev.tr.dr.fam. 2001,
647.
96 T. WUYTS, “B.W., Art. 184”, in X, Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, Antwerpen, Kluwer, 2004, p. 6, nr. 6.
97 Antwerpen 7 februari 2001, T.B.B.R. 2001, 498, besproken door G. VERSCHELDEN, “Schijnhuwelijk
verrezen na overlijden echtgenoot”, Juristenkrant 2001, afl. 36, p. 6.
26