Op zoek naar de laatste restjes 'Ostalgie': Vaarwel Oost-Berlijn
Op zoek naar de laatste restjes 'Ostalgie': Vaarwel Oost-Berlijn
Op zoek naar de laatste restjes 'Ostalgie': Vaarwel Oost-Berlijn
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Twaalf jaar na <strong>de</strong> val van <strong>de</strong> Muur is <strong>Berlijn</strong> erin<br />
geslaagd haar recente verle<strong>de</strong>n bijna volledig uit te<br />
wissen. REIZEN gaat op <strong>zoek</strong> <strong>naar</strong> <strong>de</strong> <strong>laatste</strong> <strong>restjes</strong><br />
<strong>Oost</strong>-<strong>Berlijn</strong>. Voor het te laat is.<br />
TEKST: CHRIS-JAN VAN DER HEIJDEN ∑ FOTOGRAFIE: PAUL TOLENAAR<br />
East Si<strong>de</strong> Gallery<br />
Nog maar twaalf jaar gele<strong>de</strong>n<br />
maakte <strong>Berlijn</strong> op ie<strong>de</strong>re<br />
be<strong>zoek</strong>er een onuitwisbare indruk.<br />
De tegenstellingen in <strong>de</strong> ver<strong>de</strong>el<strong>de</strong><br />
stad waren zo bizar dat<br />
<strong>Berlijn</strong> wekenlang door je hoofd<br />
bleef malen. Het rijke en pronkzuchtige<br />
West-<strong>Berlijn</strong>. Het grauwe<br />
en socialistische <strong>Oost</strong>-<strong>Berlijn</strong>. ‘Over<br />
<strong>de</strong> Muur, achter het IJzeren gordijn,<br />
waar je soms in het oosten, en soms<br />
ook in het westen zou willen zijn.’<br />
Maar je wil<strong>de</strong> toch vooral weer in<br />
Ne<strong>de</strong>rland zijn.<br />
De val van <strong>de</strong> Muur heeft dat benauwen<strong>de</strong><br />
gevoel uitgewist. <strong>Berlijn</strong><br />
transformeer<strong>de</strong> van gespleten<br />
metropool tot herenig<strong>de</strong> hoofdstad<br />
van Duitsland. Maar in dat spoor<br />
dreigt <strong>de</strong> stad iets van haar bijzon-<br />
<strong>de</strong>re charme te verliezen. Het DDRverle<strong>de</strong>n<br />
wordt letterlijk met <strong>de</strong><br />
grond gelijk gemaakt. Om nog iets<br />
van <strong>de</strong> geschie<strong>de</strong>nis van <strong>de</strong> ‘Ossies’<br />
en <strong>de</strong> speciale sfeer van <strong>Oost</strong>-<strong>Berlijn</strong><br />
terug te vin<strong>de</strong>n moet je snel zijn.<br />
DE MUUR IN BLOKJESVORM<br />
We beginnen onze <strong>zoek</strong>tocht <strong>naar</strong><br />
het ou<strong>de</strong> <strong>Oost</strong>-<strong>Berlijn</strong> bij het meest<br />
navrante voorbeeld van <strong>de</strong> sloop.<br />
Van <strong>de</strong> Muur – toch hét symbool<br />
van het IJzeren Gordijn – staat nauwelijks<br />
nog iets overeind. Twee jaar<br />
gele<strong>de</strong>n was ik hier voor het laatst<br />
(zie cityreport in REIZEN 1 2000) en<br />
toen was er al veel weg. Maar het<br />
kan blijkbaar nog erger. Alleen 150<br />
meter muur aan <strong>de</strong> Bernauer Straße<br />
en 1300 meter aan <strong>de</strong> Mühlen-<br />
De Muur: 1961-1989 OOST-BERLIJN<br />
NED<br />
BEL<br />
FRA<br />
strasse (East Si<strong>de</strong> Gallery) staan nog<br />
overeind. De an<strong>de</strong>re 43 kilometer<br />
van het wereldmonument ligt in<br />
hele kleine blokjes bij duizen<strong>de</strong>n<br />
toeristen thuis of is verwerkt in het<br />
asfalt van nieuwe autowegen.<br />
Het kille plein Alexan<strong>de</strong>rplatz is<br />
moeilijker te slopen en heeft dus<br />
nog wel die geheel eigen DDR-uitstraling.<br />
Zo lelijk en onpersoonlijk<br />
dat het bijna weer allure zou krijgen.<br />
Welke architect heeft dit plein<br />
durven uittekenen? Of beter: wie<br />
keur<strong>de</strong> zijn ontwerp goed? Het is<br />
troosteloos, koud, grauw, win<strong>de</strong>rig<br />
en saai. Koop hier een ijsje en het zal<br />
niet smelten. Maar hier koop je<br />
geen ijsje. Alleen <strong>de</strong> voormalige<br />
<strong>Oost</strong>-<strong>Berlijn</strong>ers lijken immuun voor<br />
<strong>de</strong> instant-<strong>de</strong>pressie die dit plein je<br />
bezorgt.<br />
Toch heeft <strong>Berlijn</strong> ook socialistische<br />
architectuur met allure. Daarvoor<br />
hoef je alleen maar <strong>de</strong> aangrenzen<strong>de</strong><br />
Karl Marx Allee in te lopen.<br />
Naar het voorbeeld van Moskou wer<strong>de</strong>n<br />
hier begin jaren zestig indrukwekken<strong>de</strong><br />
suikertaarten gebouwd.<br />
Statige appartementsblokken als<br />
‘paleizen voor het proletariaat’<br />
(‘Echt waar kamera<strong>de</strong>n, komt dat<br />
zien, met cv en parketvloer!’). Dat<br />
later zou blijken dat er slechts partijfunctionarissen<br />
kwamen te wonen<br />
doet niets af aan <strong>de</strong> machtige uitstraling<br />
van <strong>de</strong>ze straat. De classicistische<br />
lijnen en Stalinistische protserigheid<br />
vorm<strong>de</strong>n het perfecte<br />
L<br />
DUITSLAND<br />
Ω<br />
BERLIJN<br />
POLEN<br />
TSJECHIË<br />
OOS<br />
REIZEN NOVEMBER 2001 73<br />
© CARTO'HAARLEM<br />
SOVJET-<br />
SYMBOLIEK<br />
Een geï<strong>de</strong>aliseer<strong>de</strong><br />
Russische soldaat van<br />
meer dan 11 meter<br />
hoog. De held redt een<br />
kind en verpulvert<br />
tegelijkertijd een<br />
hakenkruis. Het groteske<br />
monument in<br />
Treptower Park is het<br />
<strong>laatste</strong> echte<br />
Sovjetrelict in <strong>Berlijn</strong>.
Change language